№ 6 (SPECIAL ISSUE) (2025) Journal of Universal Science Research

Mazkur maqolada “O‘zbekiston tarixi” fanida jadidlar harakati mavzusining o‘qitilishi masalasiga bag‘ishlangan bo‘lib, unda mazkur mavzuning ilmiy-ma’rifiy ahamiyati, ta’lim jarayonidagi o‘rni va metodik yondashuvlari chuqur tahlil qilinadi. Jadidchilik harakati XX asr boshlarida O‘rta Osiyo musulmon jamiyatlarida yuzaga kelgan islohotchi g‘oyalar tizimi bo‘lib, u milliy uyg‘onish, ma’rifatparvarlik, milliy o‘zlikni anglash va modernizatsiyalash jarayonlarining asosiy harakatlantiruvchi kuchi sifatida maydonga chiqdi

Tadqiqotlar natijalariga ko‘ra, doimiy tarixiy-madaniy aloqalar 
jarayoni va ishlab chiqarish faoliyatini ixtisoslashuvi mehnatning umumiy hajmi va 
mahsulot o‘sishini ta’minlab, ehtiyojlar tartibining xilma-xil bo‘lishiga olib keladi. Bu 
jarayon esa ijtimoiy-iqtisodiy, madaniy-maishiy hamda tarixiy-madaniy aloqalar 
zaruratini keltirib chiqaradi. O‘rta Osiyo hududlarida qadimgi davrlarda yuz bergan 
tarixiy-madaniy, ijtimoiy-iqtisodiy va siyosiy jarayonlar bir-biriga yaqin bo‘lib, turli 
davrlardagi migratsiya jarayonlari ushbu yaqinlikni yanada chuqurlashtirib borgan. 

Maqolada Mahmudxoʻja Behbudiyning jadidchilik harakatidagi faoliyati va uning Oʻrta Osiyo maʻrifiy taraqqiyotiga qoʻshgan hissasi ilmiy asosda tahlil etiladi. Behbudiy asarlarida ilgari surilgan islohotparvarlik gʻoyalari, milliy  oʻzlikni anglash, dunyoviy bilimlar va zamonaviy ta’lim tizimini joriy etish masalalari  tadqiq etiladi. Shuningdek, uning dramaturgik va publitsistik faoliyati orqali ijtimoiy  ong va ma’naviyatni yuksaltirishga qaratilgan saʻy-harakatlari yoritiladi. Tadqiqot  natijalari Behbudiy merosining bugungi jamiyat uchun ham ahamiyatli ekanligini koʻrsatadi.

Buyuk ipak yoʻli – qadimda sharq bilan gʻarbni boʻgʻlab turgan  savdo yoʻli, insoniyat rivojlanishi tarixining, uning birlashuvga hamda madaniy  qadriyatlari bilan almashishga, urf-odatlar va diniy an’analarning o‘zaro qorishuviga,  hayotiy fazo-yu mahsulotlarni sotish uchun bozorlarga erishishga intilishining oʻziga xos boʻlgan hodisasi. Dengiz, okean yoʻllari ochilmasdan oldin bu yoʻllar muhim 
ahamiyat kasb etgan. 

Maqolada Islomgacha ilk oʻrta asrlarda (milodiy IV–VIII asrlar)  Samarqand shahri mozorlari topografiyasi oʻrganiladi. Arxeologik topilmalar, qadimiy  manbalar va ilmiy tadqiqotlar asosida shahar atrofidagi dafn marosimlari, 
qabristonlarning joylashuvi va ularning ijtimoiy-madaniy ahamiyati tahlil qilinadi. 

Центральноазиатские регионы издавна находились в  стратегически удобном положении, из-за чего было проведено множество  военных походов с целью завоевания этих территорий. Особенно государство  Согд находилось под постоянным влиянием военных действий на протяжении  нескольких веков. В данной статье рассматриваются данные, представленные 
ведущими исследователями-согдоведами, о военной политике в Согде.  Освещаются вопросы роли военных Согдской конфедерации в обществе, а также описание воинских званий.

Ushbu maqolada Samarqand viloyati toponimikasining etnotoponimlar aspekti o‘rganiladi. Etnotoponimlar - bu joy nomlarida ko‘rsatilgan  etnik yoki urug‘ga oid bo‘lgan nomlardir, va ular turli xalqlar, qabila va urug‘larning  joylashuvini, tarixiy o‘zgarishlarni va madaniy aloqalarni yoritadi. Samarqand  viloyatining toponimiyasi, ayniqsa Zarafshon vodiysi, turli etnik guruhlarning o‘zaro 
aralashuvi va ko‘chmanchilikdan o‘troqlikka o‘tish jarayonlarini aks ettiradi. Maqolada  o‘zbek, tojik, qozoq, qirg‘iz va boshqa millatlarning urug‘lari va ularning nomlari bilan  atalgan joylar tahlil qilinadi. Shuningdek, etnotoponimlarning o‘rganilishi nafaqat 
geografik joylashuv, balki xalq tarixining bir qismi sifatida ham muhim ahamiyatga  ega. Samarqand viloyati misolida etnotoponimlar hududning tarixiy, madaniy va etnik  xilma-xilligi haqida keng tasavvur yaratadi. Ushbu ilmiy ish, O‘zbekistonning toponimik xususiyatlari va uning tarixiy madaniy merosini anglashga katta hissa qo‘shadi.

Ushbu maqolada Mahmud Qoshg‘ariyning XI asrda yozilgan  «Devonu lug‘atit turk» asarining toponimika fanidagi o‘rni va ahamiyati yoritilgan.  Asarda tilga olingan 200 ga yaqin turkiy toponimlar, etnonimlar va geografik atamalar  asosida o‘sha davr turkiy xalqlari yashagan hududlar, ularning madaniy hayoti va til  xususiyatlari haqida muhim ma’lumotlar keltirilgan. Shuningdek, «Devon»ga ilova 
qilingan xaritaning toponimik qiymati, asarda joy nomlarining fonetik va semantik  jihatdan tahlili ko‘rib chiqilgan. Mazkur maqola orqali Mahmud Qoshg‘ariy asarining  zamonaviy toponimika uchun qanchalik dolzarb va noyob manba ekanligi asoslab 
berilgan.

 XIX asrning oxiri va XX asrning boshlarida Markaziy Osiyo global geosiyosiy jarayonlarda muhim rol o‘ynagan. Ushbu maqola mintaqaning strategik joylashuvi, iqtisodiy resurslari va savdo yo‘llari tufayli Rossiya imperiyasi, Buyuk Britaniya va boshqa davlatlarning qiziqish markazida bo‘lganligini tahlil qiladi. “Katta o‘yin” deb atalgan geosiyosiy raqobatning asosiy sabablari, uning Markaziy Osiyodagi qibatlari va mintaqaning global siyosatdagi o‘rni ilmiy jihatdan ko‘rib chiqiladi. Maqolada tarixiy hujjatlar, manbalar va zamonaviy tadqiqotlarga asoslanib, Markaziy Osiyoning o‘sha davrdagi geosiyosiy dinamikasi yoritiladi

Ushbu maqolada Qoraqalpog‘istonda jadidchilik namoyandalari ularning adabiyot, teatr, ma’rifat sohalaridagi faoliyatlari orqali xalq orasida jaholatga, savodsizlikka qarshi kurash olib borganligi ko‘rsatilgan. 

Ushbu maqolada zamonaviy raqamli makon - internet va ijtimoiy  tarmoqlarning O‘zbekiston yoshlariga ta’siri, xususan, salbiy jihatlari yoritilgan.  Muallif internet va blogerlik faoliyatining ijtimoiy ong, ma’naviyat va psixologik  holatga bo‘lgan ta’sirini statistik ma’lumotlar, xalqaro tajribalar va ilmiy tadqiqotlar asosida tahlil qiladi. Internet foydalanuvchilari sonining keskin ortgani va yoshlar orasida ko‘ngilochar kontentga qaramlik holatlari, diqqatning pasayishi, ruhiy tushkunlik, noto‘g‘ri qadriyatlarning targ‘iboti kabi muammolar ko‘rsatib o‘tilgan. Maqolada media savodxonlik darajasining pastligi salbiy axborot oqimiga qarshi immunitetning sustlashuviga olib kelayotganini ta’kidlash barobarida, yoshlarni raqamli xavfsizlik va tanqidiy fikrlashga o‘rgatish zarurligi ilgari suriladi. Yakunda esa milliy qadriyatlar, ma’naviyat va ijobiy axborot muhitini shakllantirish davlat siyosatining ustuvor yo‘nalishi bo‘lishi kerakligi ta’kidlanadi.

 В статье рассматриваются теоретико-методологические  основы формирования профессионального имиджа педагога в условиях  цифровизации образования. Обосновывается роль инновационных психолого педагогических технологий как эффективного инструмента в развитии  позитивного профессионального имиджа. Предлагаются практические подходы к 
реализации данных технологий в образовательной практике, а также выделяются ключевые компетенции современного педагога, способствующие построению его позитивного имиджа.

Ushbu maqolada pedagogik ta'lim jarayonida muloqot  madaniyatini shakllantirish muhim omili sifatida koʻriladi. Bu pedagogik faoliyatda  odob-axloq, oʻqituvchi va oʻquvchilar oʻrtasidagi sogʻlom muhit, madaniyatli tinglash,  samimiy suhbatlarni yaratishga xizmat qiladi. bu muloqot madaniyati oʻqituvchi va oʻquvchi oʻrtasidagi sogʻlom psixologik muhit yaratish, ta’lim sifati va samaradorligini 
oshirishda asosiy va vosita sifatida koʻrib chiqiladi. 

Daun sindromi-xromosoma patologiyasi bo‘lib, 21-xromosoma genetik materialining qo‘shimcha nusxasi mavjudligi bilan tavsiflanadi. Maqolada daun sindromi sabablari va kasallik belgilarini tashxislashning psixologik usullari masalasi muhokama etiladi

 Maqolada oiladagi zoʻravonlik shaxsga qarshi jismoniy kuch ishlatish, zoʻrlash, majbur qilish, ruhiy ta'sir koʻrsatish, jinsiy zoʻravonlik qilish, ayollarga nisbatan tajovuzkorlikni amalga oshirishning bir necha bosqichlari, ajovuzkorlikni paydo bo‘lishida ijtimoiy muhitning ta’siri haqida maʼlumot berilgan. Shuningdek oilaviy zo‘ravonlikning sabablari, shakllari va uning oldini olish bo‘yicha ilmiy tadqiqotlar natijalari tahlil qilinadi 

 Ushbu maqola oilaviy munosabatlarda ajralish muammolarini о‘rganishga bag‘ishlangan. Maqolada ajralishlarning asosiy sabablariga, jumladan, kommunikatsiya muammolari, moliyaviy qiyinchiliklar, ruhiy salomatlik va ijtimoiy bosimlar ta’siriga e’tibor qaratiladi. Shuningdek, ajralishlarning bolalar tarbiyasiga salbiy ta’siri ham tahlil etiladi.

Мақола хорижий олимлар тадқиқотларида ҳаёт стратегиялари  тушунчалари кенг таҳлил қилинган. Ҳаёт стратегиялари тушунчалари – бу шахс ҳаётини барпо қилиш усуллари, турли инсонларда турли даражаларда намоён  бўладиган жиҳатлар, фаоллик, маъсулиятлилик, ижод, мақсад қўйиш ва мақсадга эришиш, ирода ва бошқаларда намоён бўладиган индивидуалликни бирлаштириши таъкидланади. 

Статья посвящена изучению проблемы становления научного  мышления у магистрантов психолого-педагогического направления подготовки. Дается определение научного мышления как вида интеллектуальной деятельности, обусловленного специфической мотивацией личности и  представляющий собой процесс и результат решения научной задачи,заключающийся в построении алгоритма ее решения. Представлены результаты эмпирического изучения понимания магистрами специфики научного мышления и отношения к нему. 

Maqolada globallashuv jaryonlari, kommunikatsiya vositalari inson tafakkuri, jamiyat rivojiga ko‘rsatadigan ta’siri, ma’naviy hayotdagi globallashuv jarayonlari,hamda ommaviy madaniyatning ma’naviy hayotga zararli ta’sirlari yoritilgan.

Ushbu maqolada hissiy intellektning (EQ) zamonaviy ta’lim jarayonidagi o‘rni, uning akademik bilimdonlikka, ya’ni o‘quvchilarning bilimni o‘zlashtirish, mustaqil fikrlash, motivatsiya darajasi va stressga bardoshliligiga qanday ta’sir ko‘rsatishi keng yoritilgan. Maqolada hissiy intellektning nazariy asoslari, psixologik jihatlari, turli tadqiqotlar natijalari hamda amaliy takliflar muhokama 
qilinadi.

 В статье рассматривается развитие эмпатии как ключевого компонента коммуникативной компетентности студентов-психологов. На основе нормативных документов Республики Узбекистан и анализа учебной дисциплины «Общая психология» авторы обосновывают необходимость раннего формирования эмпатийных способностей через практико-ориентированные 
методы обучения. Приводятся примеры эффективных педагогических ехнологий, направленных на развитие эмоциональной отзывчивости, сопереживания и коммуникативной гибкости у студентов. Делается вывод о стратегической роли эмпатии в профессиональном становлении гуманистически ориентированного специалиста. 

 Mazkur maqolada xorij olimlari tomonidan olib borgan ilmiy izlanishlari natijasida stress masalasi borasidagi fikr-mulohazalari va stressga munosabatlarining xususiyatlari yoritilgan. 

Ushbu maqolada maktabgacha yoshdagi bolalarni ijtimoiylashuv jarayonida duch keladigan psixologik-pedagogik muammolar va ularni kelib chiqish sabablari va oqibatlarini topish hamda yechimlari haqida yoritilgan

Ushbu maqolada oila bilan ishlash sogʻliqni saqlash, psixik salomatlik, bolalar farovonligi, gerontologiya, huquqiy tizim, mehnat faoliyatini qamrab olgan holda ijtimoiy ishning turli sohalarida olib borilishi hamda oila muammolari bilan shugʻullanuvchi ijtimoiy ishchi “shaxs va oilaviy muhit”ni asosiy obyekt sifatida e’tiborga olsa-da, biroq vaziyatni baholash jarayoni haqida yoritilgan.

Maktab direktori o‘rinbosarlarida liderlik qobiliyatini shakllantirishning ijtimoiy-psixologik xususiyatlarini mazmun-mohiyatini ochib 
berishga yo‘naltirilgan ilmiy dalillarni keltirish, mamlakatimizda faoliyat yuritayotgan umumta’lim muassasalarining faoliyatiga mos keladigan zamonaviy vositalar yordamida ta’lim tizimi rahbarlariga xos bo‘lgan madaniyat, ilmiy salohiyat, zamonaviy qiyofa, tanqidiy tahlil, qat’iy tartib-intizom va shaxsiy javobgarlik hissini hamda ongli faoliyat yuritishga qaratilgan boshqaruv qobiliyatlarini sohaga tatbiq etishda ilmiy, nazariy va amaliy tomondan dalillar keltirishdan iborat.