№ 13 (2024) «Zamonaviy dunyoda ilm-fan va texnologiya»

O‘zbekiston Respublikasi tabiiy koshin tosh zaxirasi ko‘p joylashgan hudud hisoblanadi. Davlat balansi bo‘yicha 70 ta bunday konlardan 58 tasida tosh plita zaxirasi borligi aniqlangan. Respublikadagi qazib olinadigan blok toshlar bo‘yicha sanoat zaxirasi 86581 ming m³ ni tashkil etadi.

Жамият ҳаётида технологик воситаларнинг таъсири нафақат иқтисодий, балки ижтимоий жараённинг энг муҳим таркибий қисмларидан ҳам биридир. Шу муносабат билан ижтимоий жараён субъектлари томонидан қўлланиладиган инновацион технологик воситаларнинг жамият ижтимоий-иқтисодий ҳаётига таъсирини ўрганиш муҳим аҳамиятга эга. 

Ушбу мақолада жазони ижро этиш тўғрисидаги қонун ҳужжатлари, уларнинг вазифаларига доир нормалар ва ҳуқуқий муносабатлар, жиноят-ижроия ҳуқуқи нормаларини амалга ошириш механизми, жазони ижро этишни ҳуқуқий тартибга солиш усуллари ҳамда маҳкумларнинг ҳуқуқ ва мажбуриятлари тўғрисидаги олимларнинг фикрлари баён этилган.

Oʻta oquvchanlik — materiallarning elektr toki oʻtkazishda toʻliq qarshilik koʻrsatmaslik holatini anglatadi, bu hodisa 1911-yilda Heike Kamerlingh Onnes tomonidan kashf etilgan. Yaqinda esa yuqori temperaturali oʻta oʻtkazgichlar (HTS) fenomeni ilmiy jamiyatda katta qiziqish uygʻotdi. Bu materiallar juda past haroratlar talab qilmasdan, ya'ni yuqori haroratlarda ham oquvchanlik xususiyatlarini saqlab qoladi. Maqolada, oʻta oquvchanlikning fizik asoslari, yuqori temperaturali oʻta oʻtkazgichlarning kashf etilishi va ularning ilm-fan, texnologiya, tibbiyot va energetika sohalarida potensial ilovalari batafsil tahlil qilinadi. Oʻta oʻtkazgichlarning yangi turdagi materiallar va texnologiyalarni yaratishdagi ahamiyati alohida ta'kidlanadi.

Ushbu maqolada vodorod atomining spektridagi qonuniyatlar va uning energetik sathlari haqida to'liq tahlil taqdim etiladi. Vodorod atomining spektral chiziqlari, ularga tegishli bo'lgan termal kombinatsiyalar va bu spektral chiziqlarni tavsiflovchi fizika qonunlari muhokama qilinadi. Ayniqsa, vodorod atomining energetik sathlari va bu sathlarning elektronlar tomonidan bosib o'tilgan o'tishlar jarayonida qanday o'zgarishlar sodir bo'lishi haqida batafsil ma'lumotlar beriladi. Bunda kvant mexanikasi, spektral qoidalar va bir nechta spektral xususiyatlar tasvirlanadi. Vodorod atomining spektral chiziqlari, uning kvant energiya sathlarining keskin o'zgarishi bilan bog'liq bo'lib, bu jarayonlarning har biri fizik va matematik nazariyalar bilan tushuntiriladi.

Ushbu maqolada tarmoq texnologiyalari va internet bayonnomalarining ahamiyati o’rganiladi. Tarmoq texnologiyalari qurilmamari va internet bayonnomalari turlari, ulardan samarali foydalanish atroflicha organib chiqiladi. Tarmoq texnologiyalari va internet bayonnomalari xavf-xatarlari o’rganilib,ularni bartaraf etish choralari tahlil qilinadi.

Ushbu maqolada sun’iy intellekt tizimlarining ishlash prinsiplari, bilimlar bazasining roli o‘rganiladi. Maqolada sun’iy intellektning asosiy sohalari, ularning amaliy qo‘llanilishi, shuningdek, bilimlar bazalari yordamida qaror qabul qilish jarayoni ko‘rib chiqiladi. Ekspert tizimlari, bilimlar bazasi tuzish va qoidalar asosida tahlil qilish jarayoni yoritilgan. Ushbu tizimlarning kelajakdagi rivojlanishi va turli sohalarda qo‘llanilishi muhokama qilinadi. Maqola sun’iy intellekt va uning qo‘llanilishi bo‘yicha nazariy va amaliy bilimlarni taqdim etadi.

Har tomonlama barkamol shaxsni shakllantirish milliy tarbiyaning bosh maqsadi sifatida jamiyatning barqarorligi va kelajagi uchun muhimdir. Ushbu maqolada barkamol shaxs tushunchasi, uning asosiy xususiyatlari va shakllantirish yo‘llari tahlil qilinadi. Mаʼnaviy-axloqiy tarbiya, jismoniy tarbiya, bilim va intellektual rivojlanish, ijtimoiy faoliyat va fuqarolik tarbiyasi, ijodkorlik va madaniyat kabi yo‘nalishlar batafsil yoritiladi. Shuningdek, oilaning, maktabning, milliy va diniy qadriyatlarning shaxs tarbiyasidagi o‘rni hamda bu jarayonning jamiyat uchun ahamiyati ko‘rsatiladi. Maqolada keltirilgan fikrlar milliy tarbiya tizimini yanada takomillashtirishga qaratilgan tavsiyalar bilan boyitilgan.

Ушбу мақолада Ислом ҳуқуқи таъсири кучли бўлган давлатларда, хусусан Саудия Арабистони, Эрон ва Бирлашган Араб Амирликларида суриштирув ва дастлабки терговни тўхтатиш институтининг ўзига хос хусусиятлари таҳлил қилинган. Мақолада ҳар бир мамлакатнинг тегишли қонунчилиги, жумладан терговни тўхтатиш асослари, тартиби ва қайта тиклаш шартлари батафсил кўриб чиқилган. Муаллиф ушбу давлатларда шариат қонунлари ва замонавий ҳуқуқ тизими элементларининг уйғунлашувини таъкидлаб ўтган. Мақолада шунингдек, ҳуқуқшунос олимларнинг фикрлари келтирилган ва таҳлил қилинган. Хулоса қисмида муаллиф ўрганилган давлатларда суриштирув ва дастлабки терговни тўхтатиш институтининг умумий ва ўзига хос жиҳатларини умумлаштирган. Мақола ислом ҳуқуқи ва жиноят процесси соҳасида илмий-амалий аҳамиятга эга.

tezisda intellektual salohiyatli yoshlarga biologiya fanini o’qitishga eng avvlo o’rgatishi lozim bo’lgan, bevosita o’qitish jarayonida kerak bo’ladigan milliy va umuminsoniy qadriyatlarni singdirish, ularda bu tushunchani rivojlantirish hamda o’stirish haqida fikr yuritiladi.

Ushbu maqolada Rezerfordning alfa-zarralari sochilishi tajribasi, atom tuzilishini o‘rganishda amalga oshirilgan inqilobiy kashfiyotlar, rentgen nurlarining qisqa to‘lqinli chegarasi, fotoeffekt va fotonlar haqida so‘z yuritiladi. Rezerfordning tajribasi atomning markazida musbat zaryadga ega yadro borligini isbotladi, bu esa atom modelini yangilashga olib keldi. Alfa-zarralari sochilishi nazariyasiga asoslangan Rezerford formulasi yordamida atom yadrosining zaryadi va tuzilishini hisoblash imkoniyati yaratildi. Rentgen nurlari va fotoeffektning kashfiyoti kvant mexanikasi asosida ilmiy rivojlanishga turtki berdi. Fotoeffekt nazariyasiga ko‘ra, fotonlar moddaga energiya o'tkazib, elektronlarni chiqaradi. Ushbu kashfiyotlar bugungi kunda ilm-fan va texnologiyalarning rivojlanishida, xususan, tibbiyot, materialshunoslik, va energiya ishlab chiqarish sohalarida keng qo‘llanilmoqda. Maqola ilmiy kashfiyotlar va ularning zamonaviy texnologiyalarga ta’sirini tahlil qiladi.

This article explores methods to enhance investment attractiveness in order to attract foreign investors to specific regions. It highlights the importance of favorable policies, infrastructure development, and sectoral prioritization in improving the investment climate. The paper also examines case studies and global best practices while providing data-driven strategies to overcome regional disparities and increase competitiveness.

Заболевания шейки матки являются одним из наиболее частых патологических состояний женской репродуктивной системы и не имеют тенденции к снижению. Любые гинекологические заболевания могут сочетаться с патологией шейки матки.

So‘nggi yillarda globallashuv zamonida butun dunyo bo‘ylab ayollar siyosiy huquqlarini ta’minlashga qaratilgan hamda ularni jamiyatda to’laqonli fuqaro tarzda shakllanishiga ko‘mak berishni maqsad qilgan gender tengligi siyosati keng tarqalmoqda. Gender tengligi siyosatini nafaqat ayollar uchun balki shu davlat hukumati hamda jamiyati uchun keng ustun jihatlari bor. Sababi, ayollar siyosiy jarayonlarda faol, yangilikka intiluvchan hamda siyosiy o‘zgarishlarga to‘g‘ri munosabat bildira olishadi. Shu sababli ham ularda siyosat hamda davlat boshqaruvida ishtirok eta olishlariga hech qanday to‘siq yo‘q.

В статье анализируются усилия национальных парламентов, в том числе парламента Узбекистана, в рамках глобальной борьбы с изменением климата. Основное внимание уделено координирующей роли Межпарламентского союза (МПС), участию парламентариев Узбекистана в мероприятиях союза, а также в ключевые инициативы Олий Мажлиса, выдвинутым на конференциях ООН по изменению климата в 2023 году (СОР28) и в 2024 году (СОР29).

Mazkur tezisda ingliz va o‘zbek tillaridagi maqollarda graduonimik munosabatlarning lingvopragmatik xususiyatlari tahlil qilinadi. Maqollarning struktural va semantik tahlillari orqali ikki tilda mazkur munosabatlarning ifoda vositalari, funksional vazifalari va ma’no qatlamlari o‘rganiladi. Tadqiqotda mezon sifatida lingvistik pragmatika va gradatsiya nazariyalari qo‘llanilib, o‘zbek va ingliz maqollari orasidagi o‘xshashlik va farqlarga e’tibor qaratiladi. Natijada, har ikki tilning madaniy kontekstdagi milliy xususiyatlarini aks ettiruvchi lingvistik vositalar va ularning kommunikativ ahamiyati aniqlanadi. Ushbu tezis tarjimonlar, lingvistlar hamda o‘qituvchilar uchun foydali bo‘lib, turli tillararo taqqosiy tahlillarda qo‘llanilishi mumkin.

В статье рассматриваются методология FMEA (Failure Mode and Effects Analysis) как эффективный инструмент для проведения анализа и выявления потенциальных отказов, а также их влияния на процессы перевозки контейнерных грузов. Этот подход позволяет выделить наиболее критические этапы в цепи поставок и разработать эффективные стратегии управления качеством. Суть методологии заключается в систематическом рассмотрении различных режимов отказа, анализе их возможных последствий и определении вероятности возникновения. Путем учета этих факторов можно идентифицировать ключевые точки, на которых риск возможных проблем максимален, и принять меры по их предотвращению.

Ushbu tezis IX-XII asrlarda Markaziy Osiyoda yuzaga kelgan madaniy uyg‘onish va ilm-fan rivojlanishi haqida. Tezisda buyuk allomalar, ularning ilmiy merosi, va ilmiy markazlarning ahamiyati ko‘rsatilgan. Shuningdek, ilm-fan va madaniyatning jahon sivilizatsiyasiga qo‘shgan hissasi hamda Renessansning boshlanishiga ta’sirita’riflanadi.

This article introduces a new degreasing agent for the leather industry, which is derived from gasoline, a by-product. Based on initial research results, the possibility of using this agent in the degreasing process of leather has been confirmed.

Turizm terminlarini o‘qitishda gapirish kompetensiyasini rivojlantirish talabalarning kasbiy bilimlarini oshirish va ularni turizm sohasida samarali muloqot qilishga tayyorlash uchun muhimdir. Ushbu maqolada turizm terminologiyasini o‘zlashtirish jarayonida gapirish ko‘nikmalarini rivojlantirish uchun qo‘llaniladigan metodlar ko‘rib chiqiladi. Asosiy yondashuvlar sifatida rolli o‘yinlar, muloqotga asoslangan metodlar, interaktiv muhitlar va jamoaviy o‘yinlar kabi ta'lim usullari tahlil qilinadi. Bu metodlar talabalarga turizm sohasida real hayotiy vaziyatlarni simulyatsiya qilish va terminologiyani faol muloqotda qo‘llash imkoniyatini beradi. Tadqiqotning maqsadi gapirish kompetensiyasini rivojlantirish orqali turizm sohasida professional tayyorgarlikni oshirishdir.

Ushbu maqola modallik tushunchasining nazariy asoslarini o‘rganishga bag‘ishlangan. Maqolada modallikning falsafiy, mantiqiy va lingvistik kategoriyalar sifatida rivojlanishi, uning tarixiy asoslari va zamonaviy yondashuvlari muhokama qilinadi. Modallikning epistemik, deontik va dinamik turlari o‘rtasidagi farqlar tahlil qilinib, ularning subyektiv va obyektiv xususiyatlari ko‘rsatib beriladi. Xususan, epistemik modallikning bilim, e’tiqod va taxminlarga asoslangan fikrlar bilan bog‘liqligi, shuningdek, ijtimoiy va madaniy omillar ta’siri o‘rganiladi. Maqolada Aristotel va I.Kantning modallikka oid nazariyalari, shuningdek, zamonaviy lingvistik tadqiqotlarning, jumladan, Palmer, Lyons va Hallidey tomonidan ilgari surilgan qarashlar tahlil qilinadi.

Idg‘om. U ikki qismga bo‘linadi: katta va kichik idg‘om.

The digital transformation of the insurance sector has emerged as a pivotal driver of economic growth, efficiency, and innovation. By leveraging advanced technologies such as artificial intelligence, blockchain, big data, and the Internet of Things (IoT), insurers can streamline operations, enhance customer experience, and reduce operational costs. This article explores the economic benefits of digitalization in insurance, focusing on cost efficiency, revenue growth, market expansion, and enhanced risk management. It also highlights the role of digital technologies in improving accessibility and fostering competition within the sector. These transformations are not only reshaping the insurance industry but also contributing significantly to the broader economy.

Zamonaviy ta'lim tizimida o'quvchilar bilan jonli muloqotni tashkil etish ta'lim samaradorligini oshirishda muhim rol o'ynaydi. Pedagogik texnologiyalar o'quvchilarning ta'lim jarayonidagi faoliyatini interaktiv va qiziqarli qilishda yordam beradi. Ushbu maqolada pedagogik texnologiyalar va ularning o'quvchilar bilan jonli muloqotni tashkil etishdagi o'rni, shuningdek, o'quvchilarning bilim olish jarayonidagi faolliklarini oshirishga qanday hissa qo'shishi tahlil qilinadi. Maqolada texnologik vositalarning ta'limdagi ahamiyati, ularning interaktiv usullar orqali o'qituvchilar va o'quvchilar o'rtasida samarali muloqotni qanday ta'minlashi ko'rib chiqiladi.

Kripto-valyutalar va blokcheyn texnologiyalari. Ushbu maqola kripto-valyutalar va blokcheyn texnologiyalarining iqtisodiy imkoniyatlari va xavf-xatarlarini tahlil qilishga bag’ishlangan. Kripto-valyutalar markazlashmagan raqamli valyutalarbo’lib, ular xalqaro to’lovlarni soddalashtiradi va investitsiya imkoniyatlarini kengaytiradi. Blokcheyn esa xavfsizlik va shaffoflikni ta’minlash orqali moliya va boshqa sohalarda innovatsiyalarni rivojlantirishda muhim ahamiyatga ega. Biroq, mazkur texnologiyalar volatillik, xavfsizlik zaifliklari va qonunchilik bo’yicha noaniqliklar kabi qator xatarlarni o’z ichiga oladi. Maqola mazkur imkoniyat va muammolarni chuqurroq tushunish uchun tahliliy yondashuvni taqdim etadi. Bu texnologiyalarni rivojlantirishdagi global va O’zbekistondagi tajribalar ham ko’rib chiqiladi.