№ 13 (2024) Наука и технология в современном мире

Raqamli iqtisodiyot — zamonaviy iqtisodiy faoliyatning raqamli texnologiyalar orqali amalga oshiriladigan shakli bo'lib, internet, sun'iy intellekt, katta ma'lumotlar va bulutli hisoblash kabi komponentlarni o'z ichiga oladi. U global iqtisodiy tizimda muhim rol o'ynaydi, chunki raqamli texnologiyalar iqtisodiy o'sishni tezlashtiradi, yangi ish o'rinlari yaratadi va mamlakatlar o'rtasidagi integratsiyani kuchaytiradi. Raqamli iqtisodiyot innovatsiyalarni rag'batlantiradi, raqobatbardoshlikni oshiradi va ijtimoiy hayotda ijobiy o'zgarishlarga olib keladi.

Ushbu maqolada 5G texnologiyasining iqtisodiyotdagi imkoniyatlari tahlil qilingan. 5G tarmog’ining yuqori tezligi va past kechikishi, avtomatlashtirish va yangi iqtisodiy sektorlarni yaratishda qanday ahamiyat kasb etishi muhokama qilinadi. Shuningdek, sog’liqni saqlash, moliya, transport va energetika sohalarida 5G texnologiyasining kutilayotgan ijobiy ta’siri va innovatsion imkoniyatlari ko’rib chiqilgan. Maqolada, 5G tarmog’ining yangi xizmatlarini yaratish, masofaviy boshqaruvni rivojlantirish va global iqtisodiy o’sishni qo’llab-quvvatlashdagi o’rni hamda uning iqtisodiyotga bo’lgan keng ko’lamli ta’siri yoritilgan.

Ushbu maqolada ijtimoiy iqtisodiy jarayonlarni rivojlantirishda axborot texnologiyalarining oʻrni mavzusida soʻz yuritiladi.

Blokcheyn texnologiyasi so‘nggi yillarda raqamli tizimlarda inqilobiy o‘zgarishlarni amalga oshirdi. Ushbu texnologiya, markazlashtirilmagan tizimlarni yaratishda, xavfsizlikni ta'minlashda, shaffoflikni oshirishda va tranzaksiyalarni tez va arzon qilishda katta afzalliklarga ega. Shu bilan birga, yuqori energiya sarfi, tizimning miqyoslash muammolari va huquqiy tartibga solishdagi cheklovlar kabi kamchiliklari ham mavjud. Maqolada blokcheyn texnologiyasining afzalliklari va kamchiliklari tahlil qilinib, uning kelajagi va imkoniyatlari ko‘rib chiqiladi.

Blokcheyn texnologiyasi – bu ma'lumotlarni saqlash va uzatishning innovatsion usuli bo‘lib, markazlashgan boshqaruv tizimini talab qilmasdan, xavfsizlik, ishonchlilik va oshkoralikni ta'minlaydi. U dastlab Bitcoin kabi kriptovalyutalar uchun yaratilgan bo‘lsa-da, bugungi kunda boshqa sohalarda ham keng qo‘llanilmoqda. Quyida blokcheyn texnologiyasining asosiy ishlash prinsiplari haqida batafsil ma’lumot beramiz.

Ushbu maqolada buyumlar interneti (internet of things lot) tushunchasi haqida fikr mulohazalar keltirilgan.

Ushbu maqolada raqamli iqtisodiyotning dolzarbligi va uning zamonaviy jamiyatdagi ahamiyati tahlil qilingan. Raqamli texnologiyalar global iqtisodiy jarayonlarni o‘zgartirayotgani, pandemiya davrida bu iqtisodiyotning roli oshgani, va elektron tijorat orqali xalqaro bozorlarga chiqish imkoniyatlari keltirilgan. Shuningdek, raqamli iqtisodiyotning ekologik barqarorlikka ta’siri, ish o‘rinlari va kiberxavfsizlik masalalari kabi jihatlar ham yoritilgan. Maqola raqamli iqtisodiyotni rivojlantirishning dolzarbligi va istiqbolli yo‘nalishlari haqida umumiy tasavvur beradi.

Ushbu maqola " Tashqi xotira qurilmalari. Axborotlarni kiritish - chiqarish qurilmalari". Tashqi xotira qurilmalariga nimalar kiradi, hozirgi kunda ularning qanday qanday turlari mavjud va axborotlarni kiritish - chiqarish qurilmalari haqida batafsil yoritilgan.

Bu  maqola tizimli blok, protsessor, soprosessor va xotira kabi asosiy komponentlardan iborat bo'lib, har biri o'zining maxsus vazifalarini bajaradi. Protsessor ma'lumotlarni qayta ishlash va hisoblash jarayonlarini boshqaradi, soprosessor esa qo'shimcha hisoblash quvvatini ta'minlaydi, xotira esa vaqtinchalik ma'lumotlarni saqlash vazifasini o'z zimmasiga oladi.

Ushbu maqola raqamli to'lov tizimlarining iqtisodiy samaradorligi haqida batafsil tahlil qiladi. Raqamli to'lov tizimlari, texnologiyalarning rivojlanishi va internetning keng tarqalishi bilan jahon miqyosida iqtisodiy aloqalar va operatsiyalarni samarali amalga oshirishda muhim vosita bo'lib bormoqda. Maqolada raqamli to'lovlar orqali xarajatlarni kamaytirish, iqtisodiy faollikni oshirish, innovatsiyalarni rivojlantirish va iqtisodiy inkluzivlikni ta'minlash kabi ijobiy ta'sirlar ko'rib chiqiladi. Shuningdek, bu tizimlarning xavfsizlik va shaffoflikni ta'minlashdagi o'rni ham yoritilgan. Umuman olganda, maqola raqamli to'lov tizimlarining iqtisodiy barqarorlik va o'sish uchun qanday muhim ahamiyatga ega ekanligini ko'rsatadi.             

Mazkur maqola Metaverse tushunchasini va uning iqtisodiy imkoniyatlarini o'rganishga bag'ishlangan. Metaverse bugungi kunda raqamli iqtisodiyotning yangi paradigmasi sifatida yuzaga chiqmoqda. Maqolada Metaverse atrofidagi iqtisodiy imkoniyatlar, yangi biznes modellar, va ulardan kelib chiqadigan ijtimoiy-iqtisodiy ta'sirlar muhokama qilinadi. Ushbu maqolada biz Metaverse haqidagi eng qiziq maʼlumotlarni birgalikda koʻrib chiqamiz.

Ushbu maqolada moliyaviy texnologiyalar (FinTech) va bank xizmatlarining raqamlashtirilishi mavzusi ko‘rib chiqilgan. Moliyaviy texnologiyalarning mohiyati, bank xizmatlarining raqamlashtirilishi jarayoni, ularning afzalliklari, xavf-xatarlar va kelajak istiqbollari tahlil qilingan. Maqola innovatsion texnologiyalarning moliyaviy sektorga ta’sirini va banklarning FinTech kompaniyalari bilan hamkorlik imkoniyatlarini yoritadi. Ushbu material moliyaviy texnologiyalarning rivojlanishi bilan qiziqqan mutaxassislar, tadqiqotchilar va talabalarga foydali bo‘ladi.

Mazkur maqolada raqamli texnologiyalar va ekologik barqarorlik o’rtasidagi o’zaro aloqalar, ularning zamonaviy jamiyatdagi ahamiyati hamda muammolari tahlil qilinadi. Raqamli texnologiyalarning rivoji (IoT, sun’iy intellekt, katta ma’lumotlar tahlili va boshqalar) iqtisodiy samaradorlik bilan birga ekologik masalalarni hal qilishda yangi imkoniyatalar yaratmoqda. Shuningdek, maqolada texnologiyalarning ekologik barqarorlikka ijobiy xususan, energiya samaradorligini oshirish, chiqindilarni boshqarish, qayta tiklanadigan energiyadan foydalanish va resurslardan oqilona foydalanish kabi jihatlari yoritilgan. Shu bilan birga, texnologiyalar sabab yuzaga kelayotgan muammolar, masalan, energiya sarfining oshishi, elektron chiqindilar ko’payishi, hamda ushbu muammolarning yechimlari ham muhokama qilinadi.Maqolaning maqsadi raqamli texnologiyalarning ekologik barqarorlikka qanday ta’sir ko’rsatayotgani va bu jarayonning ijobiy va salbiy tomonlarini o’rganish.

Ushbu maqolada 5G Texnologiyasining Iqtisodiyotdagi Imkoniyatlari haqida fikr mulohazalar keltirilgan. Mazkur maqola 5G texnologiyasining iqtisodiyotga ko‘rsatadigan ta’sirini tahlil qiladi va uning turli tarmoqlarda qanday yangi imkoniyatlar yangi yo’nalishlar yaratishini yoritadi. 5G texnologiyasi yuqori tezlik, past kechikish va keng o‘tkazuvchanligi orqali sanoat 4.0, avtomatlashtirish, transport,telemiditsins, logistika, moliya, qishloq xo‘jaligi, kichik biznes va raqamli xizmatlar kabi sohalarda inqilobiy o‘zgarishlarni amalga oshirishda muhim rol o‘ynaydi. Maqolada 5G yordamida ishlab chiqarish jarayonlarining samaradorligini oshirish, masofaviy xizmatlarni rivojlantirish, innovatsion mahsulotlar va xizmatlarni yaratish imkoniyatlari muhokama qilinadi. Shuningdek, iqtisodiy samaradorlik, resurslardan oqilona foydalanish va yangi ish o‘rinlarini yaratish borasida 5G texnologiyasining potensiali ko‘rsatib o‘tiladi. Maqola xulosasida 5G texnologiyasidan to‘liq foydalanish uchun davlat va xususiy sektor hamkorligi, infratuzilmani rivojlantirish va kadrlar tayyorlashning ahamiyati ta’kidlanadi. Ushbu texnologiyaning iqtisodiyotdagi imkoniyatlarini ochib berish kelajakdagi innovatsion rivojlanishning asosi bo‘lib xizmat qilishi mumkin.

Ushbu maqolada elektron tijorat, uning turlari, afzalliklari va kamchiliklari haqida ma'lumot berilgan. Shuningdek, O‘zbekistonda elektron tijorat qanday rivojlanayotgani, raqamlashtirish sharoitida elektron tijoratni soliqqa tortishni huquqiy tartibga solish va internet orqali amalga oshirilayotgan tranzaksiyalar sonining o‘sishiga oid masalalar ko‘rsatilgan. Bundan tashqari, elektron tijorat sohasida tadbirkorlik subyektlari tomonidan sodir etilgan raqobatga qarshi harakatlarni o‘rganish masalalari ko‘rib chiqildi.