`
122
RAQAMLI IQTISODIYOTNING AFZALLIKLARI
Keldiyorova Gulsevar Otabek qizi
Shahrisabz davlat pedagogika instititu
Matematika va informatika yo’nalishi 2- bosqich talabasi
https://doi.org/10.5281/zenodo.14499780
Annotatsiya:
Ushbu maqolada raqamli iqtisodiyotning dolzarbligi va uning zamonaviy
jamiyatdagi ahamiyati tahlil qilingan. Raqamli texnologiyalar global iqtisodiy jarayonlarni
o‘zgartirayotgani, pandemiya davrida bu iqtisodiyotning roli oshgani, va elektron tijorat orqali
xalqaro bozorlarga chiqish imkoniyatlari keltirilgan. Shuningdek, raqamli iqtisodiyotning
ekologik barqarorlikka ta’siri, ish o‘rinlari va kiberxavfsizlik masalalari kabi jihatlar ham
yoritilgan. Maqola raqamli iqtisodiyotni rivojlantirishning dolzarbligi va istiqbolli yo‘nalishlari
haqida umumiy tasavvur beradi.
Аннотация
. В данной статье анализируется актуальность цифровой экономики и
ее значение в современном обществе. Цифровые технологии меняют глобальные
экономические процессы, роль этой экономики возросла в период пандемии,
открываются возможности выхода на международные рынки посредством
электронной коммерции. Также рассматриваются такие аспекты, как влияние
цифровой экономики на экологическую устойчивость, рабочие места и вопросы
кибербезопасности. В статье дается общее представление об актуальности и
перспективных направлениях развития цифровой экономики.
Annotation
. This article analyzes the relevance of the digital economy and its
importance in modern society. Digital technologies are changing global economic processes,
the role of this economy has increased during the pandemic, and opportunities to enter
international markets through e-commerce are presented. Aspects such as the impact of the
digital economy on environmental sustainability, jobs and cyber security issues are also
covered. The article provides a general idea of the relevance and promising directions of the
development of the digital economy.
Kalit so’zlar
. raqamli iqtisodiyot, zamonaviy texnologiyalar, elektron tijorat,
innovatsiyalar, kiberxavfsizlik, moliyaviy inklyuziya, ekologik barqarorlik, global bozor,
pandemiya, raqamli infratuzilma.
Ключевые слова
. цифровая экономика, современные технологии, электронная
коммерция, инновации, кибербезопасность, финансовая доступность, экологическая
устойчивость, глобальный рынок, пандемия, цифровая инфраструктура.
Key words
. digital economy, modern technologies, e-commerce, innovation, cyber
security, financial inclusion, environmental sustainability, global market, pandemic, digital
infrastructure.
Bugungi kunda raqamli iqtisodiyot dunyo iqtisodiy tizimlarining ajralmas qismiga
aylanib bormoqda. Raqamli texnologiyalar iqtisodiyotning barcha sohalariga kirib, yangi
imkoniyatlarni taqdim etmoqda va jarayonlarni tubdan o'zgartirmoqda. Quyida raqamli
iqtisodiyotning asosiy afzalliklari haqida batafsil ma’lumot beriladi.
Raqamli iqtisodiyot zamonaviy texnologiyalar yordamida xizmatlar va mahsulotlarni
tezkor yetkazib berishni ta’minlaydi. Elektron tijorat platformalari orqali xaridlar va
xizmatlardan foydalanish osonlashadi, bu esa vaqt va resurslarni tejashga imkon
`
123
beradi.Raqamli iqtisodiyot kompaniyalarga o‘z mahsulotlarini xalqaro bozorlarga olib chiqish
imkonini beradi. Internet orqali savdo qilish global mijozlar bilan hamkorlikni yo‘lga qo‘yadi,
bu esa eksportni oshiradi va mahalliy biznesning rivojlanishiga xizmat qiladi.Raqamli
texnologiyalar innovatsion g‘oyalarni amalga oshirish uchun qulay muhit yaratadi. Sun’iy
intellekt, katta ma’lumotlar (Big Data), va blokcheyn kabi texnologiyalar yangi xizmatlar va
mahsulotlar yaratishga imkon beradi, bu esa iqtisodiy rivojlanishni tezlashtiradi.Raqamli
iqtisodiyot korxonalar uchun ishlab chiqarish va xizmat ko‘rsatish xarajatlarini kamaytiradi.
Masalan, avtomatlashtirilgan tizimlar va raqamli platformalar ish jarayonlarini
optimallashtiradi, bu esa samaradorlikni oshiradi va mahsulot narxlarini pasaytiradi.
Katta ma’lumotlar va tahliliy vositalar yordamida korxonalar o‘z mijozlari ehtiyojlarini
chuqurroq tahlil qilib, aniq va samarali qarorlar qabul qilish imkoniga ega bo‘ladi. Bu esa
biznesni muvaffaqiyatli boshqarishga yordam beradi.
Raqamli iqtisodiyot faqatgina avtomatlashtirishni emas, balki yangi ish o‘rinlarini ham
yaratadi. Masalan, IT sohasi, elektron tijorat, va fintech kabi sohalar yangi malakali ishchi
kuchiga talabni oshiradi.
Raqamli iqtisodiyot ekologik barqarorlikka ham hissa qo‘shadi. Qog‘oz iste’molining
kamayishi, onlayn xizmatlar orqali ortiqcha harakatlarning yo‘q qilinishi va energiya
samaradorligining oshishi atrof-muhitni himoya qilishga yordam beradi.
Elektron to‘lov tizimlari moliyaviy xizmatlardan foydalanish imkoniyati cheklangan
aholi qatlamlari uchun ham qulay sharoit yaratadi. Masalan, mobil banking va raqamli
hamyonlar qishloq joylarda yashovchi odamlar uchun moliyaviy xizmatlarni ochiq qiladi.
Raqamli iqtisodiyot zamonaviy jamiyat uchun cheksiz imkoniyatlarni taqdim etadi. U
nafaqat iqtisodiy samaradorlikni oshiradi, balki jamiyatning turli sohalarini yanada
yaxshilaydi. Shu sababli, raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish va undan samarali foydalanish
har bir mamlakatning ustuvor yo‘nalishlaridan biri bo‘lishi lozim.
Raqamli iqtisodiyot bugungi globallashgan dunyoning eng muhim trendlaridan biriga
aylangan. Texnologik taraqqiyot, internetning keng tarqalishi va raqamli innovatsiyalar
iqtisodiyotning yangi bosqichini boshlab berdi. Ushbu iqtisodiy model nafaqat samaradorlikni
oshiradi, balki dunyo miqyosida yangi iqtisodiy imkoniyatlarni ham yaratadi. Uning
dolzarbligini quyidagi omillar orqali tahlil qilish mumkin:
Zamonaviy dunyoda texnologiya rivoji iqtisodiy jarayonlarga kuchli ta’sir ko‘rsatmoqda.
Sun’iy intellekt, katta ma’lumotlar (Big Data), bulutli texnologiyalar va internetning global
ahamiyati iqtisodiy modelni yangi bosqichga olib chiqmoqda. Bu texnologiyalar orqali
korxonalar tezroq va samarali ishlash imkoniyatiga ega bo‘lmoqda.
Pandemiyaning iqtisodiyotga ta’sirini ham kuradigan bo’lsak:
COVID-19 pandemiyasi raqamli iqtisodiyotning dolzarbligini yanada oshirdi. Masofaviy
ishlash, onlayn savdo, raqamli to‘lovlar va virtual xizmatlar kundalik hayotimizning ajralmas
qismiga aylandi. Pandemiya davrida ko‘plab korxonalar raqamli platformalarga o‘tib, bu
jarayonning ahamiyatini namoyish qildi.
Raqamli iqtisodiyot milliy iqtisodiyotlarni dunyo bozorlariga ulaydi. Elektron tijorat va
onlayn xizmatlar korxonalar uchun xalqaro savdoni soddalashtirib, global miqyosda
raqobatbardosh bo‘lish imkonini beradi. Ayniqsa, kichik va o‘rta biznes sub’ektlari uchun bu
dolzarb imkoniyatdir.Raqamli iqtisodiyotning rivoji yangi ish o‘rinlarini yaratib, ishchi kuchi
`
124
malakasiga bo‘lgan talabni oshirmoqda. Masalan, dasturchilar, tahlilchilar va raqamli
marketing mutaxassislari kabi kasblar hozirgi davrda juda talabgir. Shu sababli, malakali
kadrlar tayyorlash dolzarb masalaga aylandi.
Raqamli to‘lov tizimlari moliyaviy xizmatlardan foydalanish imkoniyatini kengaytirdi.
Mobil banking va elektron hamyonlar nafaqat shaharlar, balki qishloq joylarda ham keng
tarqalmoqda. Bu aholining iqtisodiy faoliyatini rag‘batlantirib, kambag‘allikni qisqartirishda
muhim rol o‘ynamoqda.Raqamli iqtisodiyot ekologik muammolarni kamaytirishga yordam
beradi. Qog‘ozdan kam foydalanish, masofadan ishlash va onlayn xizmatlarning rivoji
energiya tejamkorligini oshiradi va karbon chiqindilarini qisqartiradi. Atrof-muhitni asrash
dolzarbligini hisobga olganda, bu iqtisodiyot modelining afzalligi yaqqol ko‘zga tashlanadi.
Bugungi raqamli iqtisodiyot xavfsizlik masalalarini ham dolzarb qilib qo‘ydi.
Kiberxavfsizlik, ma’lumotlarni himoya qilish va blokcheyn texnologiyalari kabi yechimlar
iqtisodiy barqarorlikni ta’minlashda muhim ahamiyat kasb etadi.
Xulosa raqamli iqtisodiyot hozirgi zamonning eng dolzarb masalalaridan biri bo‘lib, u
nafaqat iqtisodiy samaradorlikni oshiradi, balki ijtimoiy va ekologik muammolarni hal
qilishda ham katta rol o‘ynaydi. Ushbu iqtisodiy modelni qo‘llab-quvvatlash va rivojlantirish
har bir mamlakat uchun strategik ahamiyat kasb etadi. Shu sababli, raqamli infratuzilmani
rivojlantirish, kadrlar malakasini oshirish va xavfsizlikni ta’minlash dolzarb vazifalardan biri
bo‘lib qolmoqda.
Raqamli iqtisodiyot bugungi kunda butun dunyoda iqtisodiy taraqqiyotning eng dolzarb
yo‘nalishlaridan biriga aylangan. U global bozorlar bilan integratsiya, ishlab chiqarish
samaradorligini oshirish, ekologik barqarorlikni ta’minlash va yangi ish o‘rinlarini yaratishda
muhim ahamiyatga ega. Zamonaviy texnologiyalar va raqamli innovatsiyalar nafaqat
iqtisodiyotni rivojlantiradi, balki jamiyatda yashash darajasini yaxshilashga xizmat qiladi.
O‘zbekiston sharoitida raqamli iqtisodiyotning rivoji davlatning raqobatbardoshligini
oshiradi, yangi imkoniyatlar yaratadi va xalqaro iqtisodiy maydonda o‘z o‘rnini
mustahkamlaydi. Shu bilan birga, raqamli infratuzilmani mustahkamlash, aholining raqamli
savodxonligini oshirish va kiberxavfsizlikni ta’minlash dolzarb vazifalardir.
Umuman olganda, raqamli iqtisodiyot XXI asr jamiyatining ajralmas qismidir. Uni
rivojlantirish nafaqat iqtisodiy muvaffaqiyatga, balki barqaror rivojlanishga va ijtimoiy
farovonlikka erishishda ham asosiy vositalardan biri hisoblanadi.
References:
1.
Sh, Mavlonov Sh, and F. B. Jurayeva. "ZAMONAVIY TEXNOLOGIYALAR YORDAMIDA
MINTAQALAR IQTISODIYOTINI RIVOJLANTIRISH." Экономика и социум 10 (125) (2024):
234-238.
2.
Aliqulov, Sh. "M. Yaxiyaxonova. Taʻlim samaradorligini oshirishda kreativ va zamonaviy
metodlarning ahamiyati. Raqamli ta’lim muhitida fanlararo integratsiyani Qoʻllashning ta’lim
samaradorligiga ta’siri: xalqaro Tajribalar va rivojlanish istiqbollari." (2024).
3.
ShukurulloFayzullo o‘g‘li, Aliqulov. "TA ‘LIMDA MULTIMEDIYA TEXNOLOGIYALARINI
QO ‘LLASH."
PEDAGOGS
50.2 (2024): 51-55.
4.
Shamsiddinov, G‘iyosjon, Barchin Ro‘ziqulova, and Laziza Inatillayeva. "BOSHLANG ‘ICH
TA’LIMDA
AXBOROT
TEXNOLOGIYALARIDAN
FOYDALANISH
USULLARI
VA
`
125
AFZALLIKLARI."
Педагогика и психология в современном мире: теоретические и
практические исследования
3.10 (2024): 39-41.
5.
Shamsiddinov, G‘iyosjon, Jasmina Murodulloyeva, and Umida Nurmaxmatova. "YASHIL
IQTISODIYOT VA YO ‘NALISHLARI BO ‘YICHA TA’LIM DASTURLARINI RIVOJLANTIRISH
MEXANIZMLARI."
Models and methods in modern science
3.5 (2024): 44-49.
6.
Shamsiddinov, G‘iyosjon, and Temurbek Zarifov. "GLOBAL TARMOQ QURISHDA
TARMOQ QURILMALARIDAN FOYDALANISH VA TARMOQ TOPOLOGIYALARINING
O’RNI."
Science and innovation in the education system
3.5 (2024): 50-60.
7.
Raxmatov Sherqo'zi Akbar Kodirov. “Ta'lim jarayonida bulutli texnalogiyalardan
foydalanishning samaradorligi” Pedagogis Internatsianal researcg ISSN:281-4027_SJIF:4.995.
2023/5/15
8.
F Qodirov. Aholiga tibbiy xizmatlar ko'rsatishning rivojlanishini iqtisodiy-matematik
modellashtirish. Scienceweb academic papers collection . 2023/1/1.
9.
F Qodirov. Zamonaviy to'lov tizimlari tahlili va elektron pul birliklari. Scienceweb
academic papers collection. 2023/1/1.
10.
Ergash o'g'li, Qodirov Farrux. "Аҳолига тиббий хизмат кўрсатиш соҳасининг келгуси
ҳолатини башоратлаш."
Сервис” илмий-амалий журнал
(2022): 56-59.
11.
Ergash o’g’li, Qodirov Farrux. "ECONOMETRIC MODELING OF THE DEVELOPMENT OF
MEDICAL SERVICES TO THE POPULATION OF THE REGION."
Berlin Studies Transnational
Journal of Science and Humanities
2.1.1 Economical sciences (2022).
12.
Ergash o’g’li, Qodirov Farrux. "CREATION OF ELECTRONIC MEDICAL BASE WITH THE
HELP
OF
SOFTWARE
PACKAGES
FOR
MEDICAL
SERVICES
IN
THE
REGIONS."
Conferencea
(2022): 128-130.
13.
Қодиров, Фаррух. "ПРОЦЕСС РАЗРАБОТКИ ИГРОВОГО ДВИЖКА UNITY." АХБОРОТ-
КОММУНИКАЦИЯ
ТЕХНОЛОГИЯЛАРИНИ
РИВОЖЛАНТИРИШ
ШАРОИТИДА
ИННОВАЦИЯЛАР мавзусидаги Республика илмий-амалий анжуман МАЪРУЗАЛАР
ТУПЛАМИ (2019).
14.
Qodirov, Farrux. "" AQLLI UY" TIZIMINING IMKONIYATLARI." Scienceweb academic
papers collection (2019).
15.
Qodirov, Farrux. "DESCRIPTION AND PERFORMANCE OF THE PROGRAM 3D MAX
STUDIO." АХБОРОТ-КОММУНИКАЦИЯ
ТЕХНОЛОГИЯЛАРИНИ
РИВОЖЛАНТИРИШ
ШАРОИТИДА ИННОВАЦИЯЛАР мавзусидаги Республика илмий-амалий анжуман
МАЪРУЗАЛАР ТУПЛАМИ (2019).
16.
Qodirov, Farrux. "GPON TEXNOLOGIYASI-OPTIK KIRISH TARMOG'I." АХБОРОТ-
КОММУНИКАЦИЯ
ТЕХНОЛОГИЯЛАРИНИНГ
РИВОЖЛАНИШ
ИСТИҚБОЛЛАРИ
мавзусидаги Республика илмий-амалий анжуман МАЪРУЗАЛАР ТЎПЛАМИ (2018).
17.
Shamsiddinov, G‘iyosjon, and Gulandom Raxmatova. "O ‘ZBEKISTONDA AXBOROT
HAVFSIZLIGINI MA’NAVIY VA HUQUQIY ASOSLARI." Solution of social problems in
management and economy 3.4 (2024): 45-57.
