No. 4 (2025) Journal of Universal Science Research "ZAMONAVIY TILSHUNOSLIK VA TARJIMASHUNOSLIKNING DOLZARB MUAMMOLARI" mavzusidagi xalqaro ilmiy-amaliy anjuman

Butun dunyoda suv va tuproq sho‘rlanish darajasi har xil bo‘lgan chekka hudud tuproqlarida almashlab ekishda sho‘r va qurg‘oqchilikka chidamli muqobil o‘simliklarni qo‘llash yoki bunday sharoitda yetishtirish qiyin yoki imkonsiz bo‘lgan an‘anaviy ekinlarni almashtirish maqsadga muvofiq deb hisoblanmoqda. So‘nggi yillarda dunyo miqosida agrosenozlardagi yuqoridagi kabi muammolarni hal etishda quinoa (Chenopodium quinoa Willd) psevdodon o‘simligiga e‘tibor kuchaymoqda. Bu o‘simlikdan ekstremal tuproq va iqlim sharoitlariga yaxshi moslashgan ko‘p maqsadli agrosanoat ekinlari sifatida foydalanish mumkin

Бозор иқтисодиёти билан боғлиқ аграр ислоҳотларнинг асосий негизини ер ислоҳоти ташкил этади. Бунда албатта ерларни баҳолаш, маълумотлари муҳим амалий аҳамиятга эга бўлади ва бу ўз навбатида Мамлакатимизда “Рақамли Ўзбекистон – 2030” стратегиясини амалга оширишимиз учун асосий пойдевор бўлиб хизмат қилади.

Xorazm viloyati iqlimi quruq va tuproq muhiti (pH) ishqori bo‘lgan sharoitda sholining (Oryza Sativa L) turini yetishtirish ilmiy xodimlar, fermerlar va magistrlar uchun fundamental manbai bo’la oladi. Bundan tashqari tarkibida temir, E vitamini, antioksidantlar, qalsiy, magniy va sink manbaiga boyligi bilan ahamiyatlidir.

Qishloq xo‘jaligida yer resurslaridan samarali foydalanish va barqaror hosildorlikni ta’minlash dolzarb muammo hisoblanadi. Aralash ekinlar tizimi – bir maydonda bir vaqtning o‘zida ikki yoki undan ortiq ekin turlarini yetishtirish. Xorazm vohasi o‘tloqi allyuvial tuproqlarida tarvuz, pomidor va kartoshka navlarini aralash ekish usulining agrotexnologik jihatlari va iqtisodiy samaradorligi tadqiq qilingan. Tadqiqotda aralash ekin yetishtirish turlari, qatorlararo, aralash ekish sxemalari qoʻllanilib, ularning oʻsish dinamikasi, hosildorlik darajasi, suv va ozuqa moddalaridan foydalanish samaradorligi o‘rganilgan. Natijalarga koʻra, aralash ekish tizimi yer maydonidan unumli foydalanish, tuproq unumdorligini oshirish va zararkunandalarga chidamlilikni kuchaytirish imkonini beradi

Makkajo‘xorining don hosildorligi, Xorazm vohasi sharoitida makkajo‘xorini tup qalinligini aniqlash, makkajo‘xorini asosiy ekin sifatida ekish, don mahsuldorligini o‘rganish.

Ushbu maqolada Xorazm vohasi sharoitida gʻoʻza (Gossypium hirsutum L.) ildiz tizimi rivojlanishiga azotli oʻgʻitlar meʼyorining taʼsiri oʻrganildi. Tadqiqot natijasida oʻrtacha darajadagi azotli oʻgʻitlar qoʻllanilishi ildiz uzunligi, sirt maydoni va biomassasini sezilarli darajada oshirishi aniqlangan. Bu esa oʻsimlikning yer usti biomassasi va hosildorligiga ijobiy taʼsir koʻrsatadi. Shuningdek, yuqori darajadagi azotli oʻgʻitlar qoʻllanilishi ildiz rivojlanishini susaytirishi va hosildorlikka salbiy taʼsir koʻrsatishi mumkinligi qayd etildi. Tadqiqotlarning natijalariga asoslanib, gʻoʻza yetishtirishda oʻgʻitlash meʼyorini toʻgʻri belgilash, ekinlarning optimallashtirilgan rivojlanishiga erishish uchun muhim ahamiyatga ega ekanligi taʼkidlangan.

Iqlim o‘zgarishi qishloq xo‘jaligi tizimlariga jiddiy ta’sir ko‘rsatmoqda. Hosildorlikdagi o‘zgarishlarni tahlil qilish va prognoz qilish uchun matematik modellashtirish tizimlari, xususan DSSAT va AquaCrop modellaridan keng foydalanilmoqda. Ushbu sharhda har ikkala modelning imkoniyatlari, cheklovlari va ularning iqlim ssenariylari ostida ekinlar hosildorligini baholashdagi samaradorligi tahlil etiladi.

Maqolada Qoraqalpog'iston Respublikasi qishloq xo'jaligidagi yutuq va kamchiliklari bayon etilgan bo'lib, bunda Qoraqalpog'iston Respublikasi dehqonchilik tarmoqlari xususan paxtachilik, donli ekinlar haqida ma'lumotlar keltirilib o'tilgan. Dehqonchilik yerlaridan qanday darajada hosil olinishi yoritib berilgan.

This paper investigates how simile usage and structure in Uzbek and English poetry are influenced by culture. Simile is a stylistic device that expresses ingrained cultural beliefs, customs, and worldviews in addition to language choices. The study aims to demonstrate how language and culture interact in literary expression by highlighting both universal tendencies and culturally particular elements in simile usage through comparative analysis.

В статье рассматриваются паремиологические единицы каракалпакского языка, их структурные особенности и компонентный состав (двухкомпонентные и многокомпонентные паремиологические единицы), а также приводятся примеры, выраженные формой простых и сложных предложений.

Sholi o’simligini hosildorligini oshirishda, “Iskandar” va “Guliston” navlari tanlab, takroriy sholi navlari ko‘chat usulida ekish, dala tajribalarni joylashtirish va kuzatish jarayonlarini olib borish

Iqlim o‘zgarishi qishloq xo‘jaligiga, ayniqsa don ekinlari, jumladan, kuzgi bug‘doyning o‘sishi va hosildorligiga jiddiy ta’sir ko‘rsatmoqda. Ushbu tadqiqotda DSSAT (Decision Support System for Agrotechnology Transfer) modeli asosida iqlim o‘zgarishi sharoitida kuzgi bug‘doy navlarining o‘sishi va rivojlanish ko‘rsatkichlarini modellashtirilgan, shuningdek, hosildorlikka ta’sir etuvchi omillarni baholangan. Tadqiqot natijalari agrotexnologiyalarni rejalashtirish, hududiy sharoitga mos va iqlim o‘zgarishiga chidamli navlarni tanlash, samarali resurslar boshqaruvini amalga oshirish, hamda oziq-ovqat xavfsizligini ta’minlashda amaliy ahamiyat kasb etadi.

Maqolada g‘o‘zaga zarar yetkazadigan hasharot Bemisia tabaci Genn. haqida gap boradi. To‘g‘ri g‘o‘zaga zarar yetkazadigan hasharotlar ko‘p va turli tuman ammo ko‘pchiligi tunlamlar ya’ni kapalaklar ularning qurtlari bo‘lsa bu maqoladagi Bemisia tabaci, Teng qanotlilar turkumi (Homoptera) vakili bo‘lib, u g‘o‘zaga zarar yetkazishi, bioekologik xusisiyatlari va unga qarshi kurash choralari ochib berilgan.

Jo‘xori (Sorghum bicolor L.) — iqlim o‘zgarishlariga bardoshli, ko‘p maqsadli donli ekin hisoblanadi. Uning o‘suv davridagi fenologik bosqichlarini to‘g‘ri aniqlash agrotexnik tadbirlarni rejalashtirishda muhim ahamiyatga ega. Ushbu maqolada jo‘xorining vegetativ, generativ va fiziologik pishish davrlariga asoslangan 10 ta rivojlanish fazasi morfologik belgilar, fiziologik ehtiyojlar va stressga sezuvchanlik nuqtai nazaridan tavsiflanadi. Shuningdek, O‘zbekiston sharoitida samarali yetishtirish uchun amaliy tavsiyalar beriladi.

Bizga ma`lumki, qishloq xo`jalik o`simliklaridan yuqori va barqaror hosil olish uchun muayyan o`simlik navlarining bioekologik xususiyatlarini inobatga olgan holda agrotexnik tadbirlarni o`z muddatlarida sifatli qilib o`tkazmoq ayni muddao hisoblanadi. Sholg`om nafaqat oziqa sifatida ishlatiladi,uning tarkibida nafas organlari kasalliklariga hamda ko`z kasalliklariga shifo bo`luvchi kimyoviy moddalar borligi uchun dorivor o`simlik sifatida xam undan foydalaniladi. “Namangan mahalliysi”, “Samarqand mahalliysi” kabi sholg`om navlarining  hosildorligiga  ekish muddatlarining ta`sirini  o`rganish orqali sholg`omdan yuqori va sifatli hosil olish.

Qishloq xo`jalik ekinlarining zararkunanda organizmlarini oldindan bashorat qilishning ahamiyati va zazarkunanda hasharotlarga qarshi kurashish usularini samaradorligi, ekologik toza mahsulot hamda yuqori va sifatli hosil olishning agrotexnik tadbirlari.

Phraseological units in the Uzbek language reflect the national spirit and the life experiences of the people. The word “do‘ppi” (traditional Uzbek skullcap) is one of the key components in such phraseological expressions. It appears in numerous idioms, reflecting the cultural and social characteristics of the Uzbek people. This article analyzes phraseological units containing the word “do‘ppi,” exploring their meanings, usage contexts, and national features. These expressions not only highlight the richness of the Uzbek language, but also embody the way of life and values of the nation.

Qora turp (Raphanus sativus L. var. niger) – turli iqlim sharoitlarida yetishtiriladigan ildizmevali o‘simlik bo‘lib, qadim zamonlardan beri oziq-ovqat va dorivor maqsadlarda ishlatib kelingan. Ushbu maqolada qora turp (Raphanus sativus L. var. niger) o‘simligining oziqaviy, shifobaxsh va biologik faol xususiyatlari tahlil qilinadi. Qora turp tarkibidagi muhim vitaminlar, minerallar va bioaktiv birikmalar uni nafaqat oziq-ovqat, balki tibbiyotda keng qo‘llaniladigan dorivor o‘simlik sifatida qaraladi. Tadqiqotda uning jigar faoliyatini yaxshilash, safro haydovchi, yallig‘lanishga qarshi va immun tizimini mustahkamlovchi ta’sirlari ilmiy adabiyotlar asosida tahlil qilingan. Shuningdek, qora turpning tarkibiy qismlarining inson salomatligiga foydali xususiyatlari va qo‘llanilishi yoritilgan.

Ushbu maqolada qishloq xo‘jalik chiqindilarini kompostlash orqali biogumus olish texnologiyasi yoritilgan. Biogumusning tarkibi, tayyorlanish bosqichlari, tuproq unumdorligini oshirishdagi o‘rni va ekologik ahamiyati tahlil qilingan. Uning dehqonchilikdagi amaliy qiymati ko‘rsatib o‘tilgan.

Maqolada Xorazm viloyati sharoitida kungaboqarning  NS OLIVA F1va KK-60 navlarining poya balandligini o’sishi dinamikasini o’rganish borasida olib borilayotgan ilmiy izlanishlar natijalari keltirilgan.

Ushbu maqolada bug‘doyning asosiy zararkunandasi (Haplothrips tritici kurd) vakilining bioekalogiyasi morfologiyasi va ularga qarshi kurashishda entamafaglarning ahamiyati haqida umumiy ma’lumotlar keltirilgan.

Ushbu maqolada Xorazm viloyati sharoitida danakli mevalarda uchraydigan zamburug‘ kasalliklari va shaftoli daraxtining fenologik fazalari o‘rganilgan.

Maqolada Aegilops L. (Qasmaldoq) turkumiga kiruvchi ayrim turlar: Aegilops trinucalis L., Aegilops cylindrica Host., Aegilops tauschii Coss., Aegilops crassa Boiss. turlari urugʻlarining turli harorat diapazonida unuvchanligi oʻrganildi. Oʻrganganilgan turlar past haroratda (5^oC) urugʻlarning rivojlanishi uzoq vaqtni talab qildi. Yuqori haroratda esa (35 ^oC) urugʻlarning unishi uchun yuqori namlik talab qilindi va bu harorat diapazonida ham urugʻlarning rivojlanishi uchun birmuncha koʻproq vaqt talab qildi. Urugʻlarning unib chiqishi uchun optimal harorat 20-25 ^oC ekanligi aniqlandi.

Maqolada Xorazm viloyati sharoitida O‘zbekistonda qadimdan yetishtirib kelingan mahalliy bug‘doy nav namunalarining ko‘chat qalinligi va tuplashiga ekish muddati va me’yorining ta’sirini o‘rganish borasida olib borilayotgan ilmiy izlanishlar natijalari keltirilgan.

Ushbu maqolada sudon o’tining urug’larini dala sharoitida unuvchanliga ekish sxemasi va biostimulyatorlar me’yorining ta’siri o’rganildi. Fertilays biostimulyatori etolon sifatida gektariga 0.7l qo’llash urug’larning unuvchanligiga ijobiy natija berganligi aniqlangan  bo’lib, Geogumantning gektariga 1.2l qo’llagan me’yor o’simlik urug’larini unuvchanligiga ijabiy tasir berganligi olib borilgan tajribalarda aniqlandi.