№ 02 (2025) ILMIY TADQIQOTLAR VA ULARNING YECHIMLARI JURNALI

 Mazkur maqolada tinglab tushinish konikmasini rivojlantirishda raqamli texnologiyalarning o‘rni tahlil qilinadi . Zamonaviy o‘quv jarayonda tinglab tushunish til o‘rganishning muhim tarkibiy qismi bo‘lib ,lingvistik malumotlarni to‘g‘ri qabul qilish va qayta ishlashga ko‘maklashadi . Zamonaviy texnologiyalar va mediatexnologiyalar orqali talabalar hayotiy vaziyatlarni tushunish,yangi leksik birliklarni o‘zlashtirish hamda madaniy kontekstni tushinish imkoniyatiga ega bo‘ladilar. Ushbu maqolada tinglab tushinish kompetensiyasini rivojlantirishga xizmat qiluvchi samarali usullar,jumladan,audiovizual materiallar ,interaktiv va kommunikativ yondashuvlar taqdim etiladi.

Bu tadqiqotning maqsadi o‘quv markazlari uchun onlayn ta'lim platformalarini yaratish va interaktiv ta'lim usullarini joriy etishning samaradorligini o‘rganishdir. Onlayn ta'limning hozirgi kunda o‘sib borayotgan ahamiyati va raqamli ta'lim resurslarining imkoniyatlari, o‘quvchilarga interaktiv va shaxsiylashtirilgan ta'lim olish imkoniyatlarini yaratadi. Tadqiqotda gamifikatsiya, simulyatsiyalar, ko‘p variantli testlar va video darslar kabi interaktiv metodlarning ta'lim jarayonidagi ahamiyati ko‘rib chiqiladi. Shuningdek, o‘quv markazlarida veb platformalarni yaratish va ularni samarali boshqarish uchun eng so‘nggi texnologiyalar va pedagogik yondashuvlar tahlil qilinadi. Tadqiqotning natijalari o‘quvchilarning motivatsiyasini oshirish, ularning bilimlarini yanada samarali baholash va ta'lim sifatini oshirishda interaktiv platformalarning muhim rol o‘ynashini ko‘rsatadi. Ushbu ish onlayn ta'limda yangi yondashuvlar va metodologiyalarni ishlab chiqish uchun tavsiyalarni taqdim etadi.

Mazkur maqolada boshlang‘ich sinf o‘quvchilariga mantiqiy masalalarni o‘rgatishda raqamli texnologiyalarni qo‘llash metodikasi tahlil qilinadi.Tadqiqotda mantiqiy masalalarni yechishda interaktiv o‘yinlar, vizual dasturlar va sun’iy intellekt texnologiyalardan foydalanish usullari ko‘rib chiqiladi. Natijalarga ko‘ra, boshlang‘ich sinfarda raqamli texnologiyalar yordamida ta’lim jarayonini tashkil etish o‘quvchilarning mustaqil fikrlash qobiliyatini rivojlantirishda muhim omil ekanligi aniqlanadi.

Zamonaviy axborot texnologiyalari rivojlanishi bilan tarmoq xavfsizligi hamda ma’lumotlarni himoyalash masalalari jadal sur’atlarda dolzarb bo‘lib bormoqda. Kvant kompyuterlarining paydo bo‘lishi esa bu sohani yangi bosqichga olib chiqmoqda. Kvant kompyuterlari, klassik shifrlash algoritmlarini buzish qobiliyatiga ega bo‘lib, ularning kelajakdagi ta’siri tarmoq xavfsizligi uchun muhim ahamiyat kasb etadi. Ushbu maqolada kvant kompyuterlarining tarmoq xavfsizligiga ta’siri chuqurroq ko‘rib chiqilgan bo‘lib, mavjud kriptografik algoritmlarning zaif tomonlari tahlil qilingan va post-kvant kriptografiya protokollari kabi yechimlar taklif etilgan. Maqolada Shor va Grover kabi kvant algoritmlarining klassik shifrlash tizimlariga ta’siri, ularni buzish imkoniyatlari hamda post-kvant kriptografiya orqali xavfsizlikni mustahkamlash usullari baholangan. Natijada, kvant kompyuterlarining potentsial hujumlari oldini olish uchun samarali strategiyalar ishlab chiqilgan. Bundan tashqari, kvant kompyuterlarining tarmoq xavfsizligiga musbat ta’sir o‘stirish imkoniyatlari ham ko‘rib chiqilgan. Maqola, kvant kompyuterlarining kelajakdagi rivojlanishi va kiberxavfsizlik sohasida ularga qarshi qo‘llaniladigan zamonaviy yechimlarni tushunishga yordam beradi.

Maqolada O‘zbekiston umumta’lim muassasalari o‘quvchilarining bilimlarini baholashda xalqaro dasturlarni amaliyotga joriy etish muammosi ko‘rib chiqilgan. Turli mamlakatlarda ta’lim sifatini yanada oshirish mezoni sifatida keng qo‘llanilayotgan ta’lim sifati va darajasini belgilovchi xalqaro dasturlar tahlil qilinib. Ushbu mavzuning dolzarbligi O‘zbekiston ta’lim muassasalarining xalqaro baholash dasturlarini aniqlash va taqqoslashga asoslangan ta’lim sifatini baholashning yangi monitoring tizimiga bo‘lgan qiziqishining ortib borayotgani bilan bog‘liq.

Mobil ilovalar ishlab chiqish sohasida Android va iOS platformalari uchun dasturlash tillari, masalan, Kotlin, Java, va Swift, asosiy ahamiyatga ega. Bu tillar mobil ilovalar yaratishda samarali va xavfsiz yechimlar taqdim etadi. Shuningdek, cross-platform texnologiyalari, jumladan, React Native va Flutter, bir nechta platformalarda ilovalarni ishlab chiqishni osonlashtiradi, bu esa vaqt va resurslarni tejash imkoniyatini yaratadi. Mobil ilovalarning foydalanuvchi tajribasini yaxshilash uchun UX/UI dizayn muhim ahamiyatga ega bo'lib, ilovalarni intuitiv va qulay qilishga yordam beradi. Shuning uchun mobil ilovalar ishlab chiqishda texnologik yondashuvlar va foydalanuvchi tajribasi doimiy ravishda takomillashib boradi.

Talabalarning kasbiy-amaliy jismoniy tayyorgarligi harakat malakalari va ko‘nikmalarining individualligi, jismoniy qobiliyatlarni va u bilan bevosita yoki bilvosita bog‘liq bo‘lgan kasbiy yaroqlilikni boyitadigan ta’lim jarayoni sifatida yoritilgan.

Ushbu maqolada boshlang’ich sinf yoshidagi o’quvchilarning jismoniy sifatlarini oshirishda aylanma trenirovka metodidan foydalanishning ustuvor yo’nalishi o’rganilgan. Boshlang’ich sinf yoshidagi o’quvchilarni ham jismonan, ruhan, fiziologik jihatdan ham rivojlanishida mashqlardan unumli foydalanish haqida ma’lumotlar berilgan.

Dart dasturlash tili va Flutter ramkasi yordamida mobil ilovalar yaratish jarayoni chuqur o‘rganiladi. Dart tili Google tomonidan ishlab chiqilgan va mobil, veb hamda server tomonlari uchun dasturlar yaratishga mo‘ljallangan zamonaviy dasturlash tili hisoblanadi. Flutter esa, Dart tilidan foydalanadigan, multiplatform (Android va iOS) mobil ilovalar yaratish uchun qulay va samarali ramkadir. Ushbu ishda Dart va Flutter platformalarining xususiyatlari, afzalliklari, va ular yordamida yaratish mumkin bo‘lgan samarali ilovalar haqida so‘z boradi. Ayniqsa, bu texnologiyalar mobil ilovalar yaratishning tezligini oshirish, ishlab chiqish jarayonini soddalashtirish va dasturchilar uchun samarali va optimallashtirilgan yechimlar taklif qilish imkoniyatini taqdim etadi. Tadqiqotda Dart tili va Flutter ramkasining kuchli tomonlari, ularning o‘zaro integratsiyasi va real hayotdagi amaliy misollar keltirilgan. Shu bilan birga, O‘zbekiston dasturchilari uchun ushbu texnologiyalarning afzalliklari va ularning jamiyatdagi dasturchilarni rivojlantirishdagi roli ham ko‘rib chiqiladi. Tadqiqotda mobil ilovalar yaratish uchun Dart va Flutter texnologiyalarini qo‘llashda yuzaga keladigan qiyinchiliklar, imkoniyatlar, va istiqbollar tahlil qilinadi.

Ushbu tadqiqot kichik yoshdagi bolalarga chet tillarini o‘rgatishda gamifikatsiya va interaktiv texnologiyalarning rolini o‘rganadi. An’anaviy til o‘qitish metodlari ko‘pincha yodlash va so‘z boyligini oshirishga urg‘u beradi. Biroq, zamonaviy raqamli vositalar — ta’limiy o‘yinlar, til o‘rgatish ilovalari va interaktiv platformalar — til o‘rganishni yanada jonli va qiziqarli qilish imkonini beradi. Bolalarning o‘yin va kashfiyotga bo‘lgan tabiiy moyilligidan foydalanish orqali bu usullar so‘z yodlash, talaffuz va muloqot ko‘nikmalarini samarali rivojlantiradi. Tadqiqot mazkur yondashuvlarning samaradorligini tahlil qiladi hamda ularning bola tafakkurining rivojlanishiga va til o‘zlashtirishiga qanday hissa qo‘shishini o‘rganadi. Maqola gamifikatsiya va texnologiya yordamida ilk bosqichdagi til o‘rganishni qanday yangi bosqichga olib chiqish mumkinligini ko‘rsatadi.

Zamonaviy axborot texnologiyalarining rivojlanishi va ularning kundalik hayotga integratsiyasi so‘nggi o‘n yillikda jadal o‘sdi. Ushbu texnologiyalar hayotimizning har bir sohasida sezilarli ta’sir ko‘rsatmoqda va ularning salohiyati turli sohalarda, jumladan, sog‘liqni saqlash tizimida o‘zini namoyon qilmoqda. Sog‘liqni saqlash sohasida innovatsion texnologiyalar, jumladan virtual haqiqat (VR) texnologiyalari tobora keng tarqalmoqda va tibbiyotda yangi yondashuvlarni yaratishda muhim rol o‘ynamoqda.

Ushbu mаqоlа milliy kоrxоnаlаrning jаhоn bоzоridа rаqоbаtbаrdоshligini оshirishdа rаqоbаt siyоsаtining muhim rоlini о'rgаnаdi. Glоbаllаshuv vа iqtisоdiy о‘zаrо bоg‘liqlikning kuchаyishi bilаn milliy iqtisоdiyоtlаr bаrqаrоr rivоjlаnish vа xаlqаrо rаqоbаtbаrdоshlikni sаqlаb qоlish uchun оrtib bоrаyоtgаn muаmmоlаrgа duch kelmоqdа. Tаdqiqоt А.Smit kаbi klаssik iqtisоdchilаr vа M.Pоrter vа P.Krugmаn kаbi zаmоnаviy оlimlаrning g‘оyаlаrigа e’tibоr qаrаtgаn hоldа rаqоbаtgа tаrixiy vа nаzаriy yоndаshuvlаrni tаhlil qilаdi. U tuzilmаviy, xulq-аtvоr vа funktsiоnаl istiqbоllаrning rаqоbаtdоsh ustunlikkа qаndаy tа'sir qilishini bаhоlаydi vа milliy firmаlаrni qо'llаb-quvvаtlаsh uchun zаrur institutsiоnаl, siyоsiy vа infrаtuzilmаviy chоrа-tаdbirlаrni belgilаydi. Tаdqiqоt shuningdek, innоvаtsiyаlаr, tаdqiqоt vа ishlаnmаlаrgа sаrmоyа kiritish vа glоbаl qiymаt zаnjirlаrigа integrаtsiyаlаshuvning muhimligini tа'kidlаydi. Mаqоlаdа О‘zbekistоn misоlidаn kelib chiqib, mаmlаkаtning uzоq muddаtli rivоjlаnish mаqsаdlаrigа, xususаn, “О‘zbekistоn – 2030” strаtegiyаsigа muvоfiq rаqоbаtbаrdоsh ishbilаrmоnlik muhitini shаkllаntirish bо‘yichа strаtegik tаvsiyаlаr tаqdim etilgаn.

Ushbu maqolada O‘zbekiston Respublikasi oliy ta‘lim muassasalarida raqamli ta‘lim muhitida talabalarning mustaqil ta`lim  jarayonlarini pedagogik loyihalashtirishda hozirgi kunda o‘tkazilayotgan ilg‘or targ‘ibot ishlari haqida so‘z ketgan.

Ҳозирдa рўй бeрaётгaн глобaллaшув жaрaёнидa дaвлaт вa жaмиятнинг бaрчa cоҳaлaридa эркинлик вa мacъулият тaмойиллaри aмaл қилиниши шaрт бўлгaн acоcий тaмойиллaр cифaтидa cингдирилмоқдa. Касбий эркинлик вa мacъулият ҳиссини ошириш ўз ечимини кутаётган муҳим муаммолардан саналиб, у ижтимоий фаолият жараёнида мaвжуд ҳолaтлaрдан келиб чиқиб, aмaлгa оширилaди. Ушбу мақолада пeдaгогик мacъулиятни шaкллaнтириш ва кacбий  компeтeнциялaрни ривожлaнтириш хақида маълумотлар берилган.

Kundan kunga zamonaviy metodlar va innovatsion texnologiyalar deyarli barcha sohalarda oʻzining beqiyos oʻrniga ega boʻlib bormoqda. Ilm fan sohasidan olib qaraydigan boʻlsak, zamon bilan hamnafas va innovatsion texnologiyalar va usullardan foydalanish oʻquv jarayonlaridagi samaradorlikni oshirish bilan bir qatorda, qator qiyinchiliklarning ham oldini olmoqda. Ushbu maqolada, xorijiy tillarni tez , oson va samarali oʻrganishda qoʻllaniladigan innovatsion metod va texnologiyalar   va ularning chet tillarini oʻrganishdagi ahamiyati haqida ma'lumot beriladi .

Ushbu maqolada Raqamli iqtisodiyotning zamonaviy sharoitdagi roli va ahamiyati, uning iqtisodiy o‘sish va innovatsion jarayonlarga ta’siri o‘rganiladi. raqamli iqtisodiyotning rivojlanish tendensiyalari tahlil qilinadi. Maqolada raqamli texnologiyalarni joriy etishning mamlakat iqtisodiyotiga qanday ijobiy o‘zgarishlar keltirayotgani va muammolarni bartaraf etishdagi ahamiyati ko‘rsatilgan. Raqamli infratuzilmaning rivojlanishi, onlayn xizmatlar, raqamli pul ishlashning ommalashuvi va bu jarayonlarning iqtisodiy barqarorlikka ta’siri baholanadi.

Ushbu maqolada ingliz tilidagi so‘z turkumlarining ahamiyati va ularning tilni o‘zlashtirishdagi roli ko‘rib chiqiladi. So‘z turkumlari — bu tilning asosiy elementlari bo‘lib, ular yordamida fikrlarni ifodalash, muloqot qilish va yozma asarlarni tushunish mumkin. Nounlar, fe’llar, sifatlar, ravishlar kabi so‘z turkumlari tilning grammatik tuzilishini belgilaydi va har birining o‘ziga xos vazifalari mavjud. Maqolada shuningdek, ingliz tilini o‘rganishda so‘z turkumlarining qiyinchiliklari va noaniqliklari haqida ham ma’lumot beriladi. Biroq, so‘z turkumlarini chuqur tushunish nafaqat grammatik aniqlikni oshiradi, balki umumiy muloqot ko‘nikmalarini va o‘qish qobiliyatini ham yaxshilaydi.

Ushbu maqolada O‘zbekiston Respublikasi hududida taʼlim tizimini raqamlashtirishda muhim o‘rin tutgan ZiyoNET axborot taʼlim tarmog‘ining asosiy vazifalari, tarkibiy qismlari va amalga oshirilayotgan innovatsion loyihalari yoritilgan. Maqola ZiyoNETning taʼlim tizimini takomillashtirishdagi ahamiyatini, masofaviy o‘qitish, elektron kutubxona va ilmiy ma’lumotlar bazasi, shuningdek, interaktiv testlar va o‘quv materiallari taqdimoti kabi imkoniyatlarini o‘rganadi. Tarmoqning istiqbollari va uning taʼlimga qo‘shayotgan hissasi tahlil qilinadi.

Ushbu maqolada talaba yoshlarning ilmiy qiziqishlarini shakllantirish va ularni ilmiy tadqiqot faoliyatiga yo‘naltirishning dolzarbligi yoritilgan. Ilmiy izlanishlar orqali talabalar tanqidiy va ijodiy fikrlash ko‘nikmalarini rivojlantirishlari, nazariy bilimlarni amaliyotga tadbiq etishlari va kasbiy tayyorgarliklarini mustahkamlashlari mumkinligi ta’kidlangan. Maqolada ilmiy faoliyatga yo‘naltirish usullari, davlat siyosati, motivatsiya tizimi hamda xalqaro tajribalar asosida yondashuvlar keltirib o‘tilgan. Shuningdek, ilmiy tadqiqotlarning iqtisodiyot, ekologiya, sog‘liqni saqlash kabi sohalardagi ijtimoiy ahamiyati ham tahlil qilingan.

Ushbu maqolada bugungi kundagi boshlang‘ich ta’limda amalga oshirilayotgan islohotlar, boshlang‘ich ta’limda so‘z boyligini oshirish yo‘llari va usullari haqida ilmiy qarashlar keltirib o‘tilgan.

Ushbu maqolada XIX asrning birinchi yarmida ingliz razvedkasi vakili Aleksandr Byorns boshchiligidagi ekspeditsiyaning tashkil etilish sabablari va uning O‘rta Osiyoga qilgan safari yoritilgan. Maqolada Buyuk Britaniyaning Hindistondagi manfaatlarini Rossiya imperiyasidan himoya qilish uchun O‘rta Osiyoga bo‘lgan siyosiy va iqtisodiy qiziqishi tahlil qilingan. Byornsning Afg‘oniston va Buxoro amirligiga qilgan sayohat tafsilotlari, diplomatik uchrashuvlari, savdo va razvedka ma’lumotlari, mahalliy hukmdorlar bilan aloqalari haqida batafsil ma’lumot berilgan. Maqola shuningdek, Rossiya imperiyasining ushbu ekspeditsiyaga nisbatan reaksiyasi va mintaqada olib borgan faoliyatini ham yoritadi.

2025-yilga kelib mobil ilovalar ishlab chiqish sohasi tubdan rivojlandi va yangi texnologiyalar bilan boyidi. Platformaga xos (native) yondashuvlar sifatida Kotlin va Swift dasturlash tillari o‘zining yetakchi mavqeyini saqlab qoldi. Shu bilan birga, Flutter va React Native kabi cross-platform (bir nechta platformada ishlaydigan) texnologiyalar keng ommalashib, ishlab chiqish jarayonini tezlashtirish, xarajatlarni kamaytirish va kodni qayta ishlatish imkonini berdi. Ushbu maqolada 2025-yil holatiga ko‘ra mobil ilovalar ishlab chiqishning eng samarali texnologiyalari tahlil qilinadi.

Maqolada zamonaviy pedagogik texnologiya – kvest muhokama qilinadi. O‘zbekiston ta’limini modernizatsiya qilish konsepsiyasida OTM oldiga umuminsoniy bilim, ko‘nikma va malakalarning yaxlit tizimini shakllantirish vazifasi yuklangan. Ushbu natijaga erishishga yangi texnologiyalarni qo'llash orqali amalga oshiriladigan innovatsiya printsipi yordam beradi, masalan, kvest va uning xilma-xilligi – Internetning tarqalishi kontekstida o‘z vazifalarini bajarishi mumkin bo‘lgan veb-kvest zamonaviy ta’limda muhim o‘rin tutadi.

Ushbu maqolada gemodializ seansi o`tkaziladigan surunkali buyrak yetishmovchiligi (SBY) bilan og‘rigan bemorlarda kserostomiya simptomlarining klinik ifodasi va ularni kamaytirishda ksilitol qo‘llashning samaradorligi yoritilgan. Tadqiqot davomida 108 nafar bemor ishtirokida og‘iz bo‘shlig‘i gigiyenasi, og‘iz qurish darajasi va ksilitol asosidagi vositalar yordamida yengillik darajalari baholandi. Natijalar ksilitolning og‘iz shilliq qavatini namlaydigan, antibakterial va remineralizatsiya qiluvchi xususiyatlari tufayli simptomlarni kamaytirishga ijobiy ta’sir ko‘rsatishini ko‘rsatdi.