ILMIY TADQIQOTLAR VA ULARNING YECHIMLARI JURNALI
JOURNAL OF SCIENTIFIC RESEARCH AND THEIR SOLUTIONS
VOLUME 4, ISSUE 02, APREL 2025
WORLDLY KNOWLEDGE NASHRIYOTI
worldlyjournals.com
242
Andijon davlat texnika instituti
“Axbororot texnologiyalar “kafedrasi Phd,
Dotsent, Atajonova Saidaxon
Borataliyevna taqrizi ostida
Ismoiljonova Maftuna Ibrohimjon qizi
Talaba, Andijon davlat texnika instituti
O‘zbekiston
+998901439121
TARMOQ XAVFSIZLIGIDA KVANT KOMPYUTERLARI VA ULAR TA’SIRI
Annotatsiya.
Zamonaviy axborot texnologiyalari rivojlanishi bilan tarmoq xavfsizligi hamda
ma’lumotlarni himoyalash masalalari jadal sur’atlarda dolzarb bo‘lib bormoqda. Kvant
kompyuterlarining paydo bo‘lishi esa bu sohani yangi bosqichga olib chiqmoqda. Kvant
kompyuterlari, klassik shifrlash algoritmlarini buzish qobiliyatiga ega bo‘lib, ularning
kelajakdagi ta’siri tarmoq xavfsizligi uchun muhim ahamiyat kasb etadi. Ushbu maqolada kvant
kompyuterlarining tarmoq xavfsizligiga ta’siri chuqurroq ko‘rib chiqilgan bo‘lib, mavjud
kriptografik algoritmlarning zaif tomonlari tahlil qilingan va post-kvant kriptografiya
protokollari kabi yechimlar taklif etilgan. Maqolada Shor va Grover kabi kvant algoritmlarining
klassik shifrlash tizimlariga ta’siri, ularni buzish imkoniyatlari hamda post-kvant kriptografiya
orqali xavfsizlikni mustahkamlash usullari baholangan. Natijada, kvant kompyuterlarining
potentsial hujumlari oldini olish uchun samarali strategiyalar ishlab chiqilgan. Bundan tashqari,
kvant kompyuterlarining tarmoq xavfsizligiga musbat ta’sir o‘stirish imkoniyatlari ham ko‘rib
chiqilgan. Maqola, kvant kompyuterlarining kelajakdagi rivojlanishi va kiberxavfsizlik sohasida
ularga qarshi qo‘llaniladigan zamonaviy yechimlarni tushunishga yordam beradi.
Kalit so‘zlar:
Kvant kompyuterlari, tarmoq xavfsizligi, kriptografiya, post-kvant kriptografiya,
ma’lumotlar xavfsizligi, shifrlash algoritmlari, RSA, AES, Shor algoritmi, Grover algoritmi,
kiberxavfsizlik.
Kirish
Bugungi kunda, raqamli texnologiyalar inqilobi tufayli axborot almashinuvi va ma’lumotlar
saqlash juda tezkor va keng qamrovli tarzda amalga oshirilmoqda. Axborot texnologiyalari
rivojlanishi bilan tarmoq xavfsizligi hamda ma’lumotlarni himoyalash muammolari esa jadal
sur’atlarda dolzarb bo‘lib bormoqda. Hozirda, klassik kriptografik algoritmlar tarmoq
xavfsizligini ta’minlashda asosiy vosita hisoblanadi. Ushbu algoritmlar, matematik
murakkablikka asoslangan bo‘lib, ularning buzilishi uchun klassik kompyuterlar juda ko‘p vaqt
talab qiladi. Biroq, kvant kompyuterlarining paydo bo‘lishi va ularga oid ilmiy tadqiqotlar
rivojlanishi bilan, bu algoritmlar allaqachon zaifliklarni namoyon qila boshladi.
Kvant kompyuterlari klassik kompyuterlardan farqli ravishda, kvant bitlari orqali parallel
hisoblash qobiliyatiga ega bo‘lib, ular matematik muammolarni hal qilishda ancha tezroq
ishlaydi. Masalan, Shor algoritmi yordamida RSA va ECC kabi kriptografik algoritmlar
osongina buzilishi mumkin, Grover algoritmi esa simmetrik shifrlash algoritmlarining
xavfsizligini kamaytiradi. Shuningdek, kvant kompyuterlarining skalyarligi va energiya iste’moli
hali ham cheklovlar sifatida qolsa-da, ularning kiberxavfsizlikka salbiy ta’siri allaqachon hisobga
olinishi zarur.
Shuning uchun, kvant kompyuterlarining ta’sirini hisobga olgan holda yangi xavfsizlik
strategiyalari va post-kvant kriptografiya protokollari ishlab chiqish zaruriyati tug‘iladi. Post-
kvant kriptografiya – bu kvant kompyuterlariga qarshi mustahkam bo‘lgan yangi kriptografik
algoritmlar to‘plami bo‘lib, ular kvant mexanikasi tamoyillariga asoslanmaydi. Ushbu maqolada
kvant kompyuterlarining tarmoq xavfsizligiga ta’siri, mavjud zaifliklar va ularni bartaraf etish
ILMIY TADQIQOTLAR VA ULARNING YECHIMLARI JURNALI
JOURNAL OF SCIENTIFIC RESEARCH AND THEIR SOLUTIONS
VOLUME 4, ISSUE 02, APREL 2025
WORLDLY KNOWLEDGE NASHRIYOTI
worldlyjournals.com
243
uchun taklif etiladigan yechimlar ko‘rib chiqiladi. Bundan tashqari, kvant kompyuterlarining
kelajakdagi rivojlanishi va kiberxavfsizlik sohasida ularga qarshi qo‘llaniladigan zamonaviy
yechimlar ham tahlil qilinadi.
Materiallar va Uslublar
Kvant kompyuterlari klassik kompyuterlardan farqli ravishda kvant mexanikasi tamoyillariga
asoslangan bo‘lib, ularning hisoblash qobiliyati parallel hisoblash usullariga tayanadi. Kvant
bitlari klassik bitlardan farqli o‘laroq, faqatgina “0” yoki “1” holatda emas, balki superpozitsiya
holatida ham bo‘lishi mumkin. Bu xususiyat kvant kompyuterlariga bir vaqtning o‘zida ko‘p
variantlarni sinash imkonini beradi. Grover algoritmi va Shor algoritmi kabi kvant algoritmlari
esa klassik shifrlash algoritmlarini buzish uchun juda samarali vositalar sifatida qo‘llanilishi
mumkin.
Ushbu tadqiqotda kvant kompyuterlarining tarmoq xavfsizligiga ta’siri ko‘rib chiqildi. Kvant
kompyuterlarining potentsial hujumlari va mavjud kriptografik algoritmlarning zaifliklari tahlil
qilindi. Bundan tashqari, kvant kompyuterlarining skalyarligi va energiya iste’moli kabi
cheklovlar ham baholandi.
Tadqiqot jarayonida quyidagi usullar va bosqichlar qo‘llanildi:
Mavjud Algoritmlarni Tahlil Qilish: RSA, AES va ECC kabi klassik shifrlash
algoritmlarining kvant kompyuterlariga nisbatan zaifligini baholash uchun matematik modellar
ishlab chiqildi. Shor algoritmi orqali RSA va ECC algoritmlarini buzish imkoniyatlari tahlil
qilindi, Grover algoritmi orqali esa AES kabi simmetrik shifrlash algoritmlarining xavfsizligini
kamaytirish darajasi aniqlandi.
Post-Kvant Kriptografiya Protokollarini O‘rganish: Post-kvant kriptografiya protokollari
kvant kompyuterlariga qarshi mustahkamligini tekshirish uchun laboratoriya sharoitida
simulyatsiyalar o‘tkazildi. Lattice-based kriptografiya protokollari, masalan NTRU va Kyber,
kvant kompyuterlariga qarshi qanchalik mustahkam ekanligi aniqlandi.
Simulyatsiyalar va Testlar: IBM Quantum Experience platformasi orqali kvant
kompyuterlarining potentsial hujumlarini simulyatsiya qilish loyihasi amalga oshirildi.
Simulyatsiyalar natijasida, kvant kompyuterlarining klassik kriptografik algoritmlarga qanday
ta’sir ko‘rsatishi va post-kvant kriptografiya protokollari tomonidan bu muammo qanday hal
qilinishi ko‘rib chiqildi.
Foydalanuvchi Tajribasi (UX): Foydalanuvchilar tomonidan tarmoq xavfsizligi
tizimlarining ishonchliligi va ularning kvant kompyuterlariga qarshi himoyalanganligi baholandi.
So‘rovnomalar va test rejimlari orqali foydalanuvchilar ma’lumotlar xavfsizligi haqidagi
umumiy fikrlari va tavsiyalari yig‘iladi.
Tadqiqotning amaliy qismida quyidagi zamonaviy texnologiyalar va vositalardan foydalanildi:
IBM Quantum Experience Platformasi: IBM Quantum Experience – bu kvant
kompyuterlarini sinash va simulyatsiyalar o‘tkazish uchun mo‘ljallangan ochiq manbali
platformadir. Ushbu platformadan foydalanib, kvant kompyuterlarining potentsial hujumlarini
modellashtirish va ularni sinovdan o‘tkazish imkoniyati yaratildi.
OpenSSL Kutubxonasi: OpenSSL kutubxonasi klassik kriptografik algoritmlar uchun
ishlatilgan. Ushbu kutubxona orqali klassik algoritmlarning kvant kompyuterlariga nisbatan
zaifligi aniqlandi.
ILMIY TADQIQOTLAR VA ULARNING YECHIMLARI JURNALI
JOURNAL OF SCIENTIFIC RESEARCH AND THEIR SOLUTIONS
VOLUME 4, ISSUE 02, APREL 2025
WORLDLY KNOWLEDGE NASHRIYOTI
worldlyjournals.com
244
Post-Kvant Kriptografiya Kutubxonasi: Kutubxonasi post-kvant kriptografiya
protokollarini amalga oshirish uchun ishlatildi. Ushbu kutubxona orqali lattice-based, hash-based
va boshqa yangi algoritmlar sinovdan o‘tkazildi.
Matematik Modellar Va Dasturiy Vositalar: Matematik modellar va dasturiy vositalar
(Python, MATLAB) yordamida kvant kompyuterlarining klassik shifrlash algoritmlarini buzish
imkoniyatlari hisoblab chiqildi. Shuningdek, Grover va Shor algoritmlarining samaradorligi
tahlil qilindi.
Tadqiqot natijalari quyidagi bosqichlar orqali to‘plandi va tahlil qilindi:
Ma’lumotlar Kirim/Chiqim Jarayoni: Foydalanuvchilar tomonidan kiritilgan ma’lumotlar
simulyatsiyalar jarayonida ishlatildi. Har bir sinov natijasi kvant kompyuterlarining potentsial
ta’siri va post-kvant kriptografiya protokollarining samaradorligini aniqlash uchun yozib borildi.
Analitika Va Hisobotlar: Tizimning samaradorligi va xavfsizligi haqida hisobotlar
tayyorlandi. Hisobotlar, kvant kompyuterlarining klassik kriptografik algoritmlarga ta’siri, post-
kvant kriptografiya protokollarining mustahkamligi va tizimning yuklama tezligi kabi
ko‘rsatkichlar asosida tuzildi.
Test Rejimlari: Tizimning barqarorligi va xavfsizligini sinash uchun turli simulyatsiyalar
o‘tkazildi. Masalan, bir nechta foydalanuvchilar bir vaqtning o‘zida ma’lumotlarni kiritsa,
tizimning reaktsiya vaqtini o‘lchash kabi testlar amalga oshirildi.
Kvant kompyuterlarini qo‘llashda ba’zi cheklovlar mavjud bo‘lib, ularga quyidagilar kiradi:
Skalyarlik Muammosi: Hozirgi bosqichda kvant kompyuterlari skalyarlik muammosi
bilan to‘qnashmoqda. Ya’ni, ularning yuklama sig‘imlari cheklangan va katta miqdordagi
ma’lumotlarni bir vaqtning o‘zida ishlashga qodir emaslar. Biroq, kelajakda bu muammo hal
qilinishi kutilmoqda.
Energiya Iste’moli: Kvant kompyuterlarining ishlashi uchun energiya sarfi juda yuqori
bo‘lishi mumkin. Bu, ularni amaliyotda keng qo‘llashga chala-tosiq qiladi. Biroq, energiya
tejovchi texnologiyalar rivojlantirilmoqda.
Qo‘llanilish Sohasining Chegaralanganligi: Hozirgi bosqichda kvant kompyuterlari
asosan ilmiy tadqiqotlar va laboratoriya sharoitida qo‘llanilmoqda. Lekin, kelajakda ularni
amaliy sohalarda ham kengroq qo‘llash imkoniyatlari mavjud.
Natijalar va Muhokamalar
Tadqiqot natijalarida quyidagi asosiy yutuqlar aniqlandi:
Klassik Algoritmlarning Zaifligi: RSA, ECC va AES kabi klassik shifrlash algoritmlari
kvant kompyuterlariga nisbatan zaiflik namoyon qildi. Shor algoritmi orqali RSA va ECC
algoritmlari osongina buzilishi mumkin bo‘lib, Grover algoritmi esa AES kabi simmetrik
shifrlash algoritmlarining xavfsizligini kamaytiradi. Masalan, 2048-bitli RSA kalitlari kvant
kompyuterlarida bir necha soat ichida buzilishi mumkin.
Post-Kvant Kriptografiyaning Samaradorligi: Post-kvant kriptografiya protokollari kvant
kompyuterlariga qarshi mustahkam ekanligi aniqlandi. Masalan, NTRU va Kyber kabi lattice-
based algoritmlar kvant hujumlariga chidamli bo‘lib, ularni buzish uchun juda ko‘p vaqt va
resurs talab qilinadi.
ILMIY TADQIQOTLAR VA ULARNING YECHIMLARI JURNALI
JOURNAL OF SCIENTIFIC RESEARCH AND THEIR SOLUTIONS
VOLUME 4, ISSUE 02, APREL 2025
WORLDLY KNOWLEDGE NASHRIYOTI
worldlyjournals.com
245
Simulyatsiya Natijalari: IBM Quantum Experience platformasi orqali o‘tkazilgan
simulyatsiyalar natijasida, kvant kompyuterlarining potentsial hujumlari oldini olish uchun
mavjud tizimlarni yangilash zarurligi tasdiqlandi. Simulyatsiyalar shuni ko‘rsatdiki, post-kvant
kriptografiya protokollari klassik kriptografik algoritmlarga nisbatan ancha samarali.
Foydalanuvchi Tajribasi (UX): Foydalanuvchilar tomonidan tarmoq xavfsizligi
tizimlarining ishonchliligi va ularning kvant kompyuterlariga qarshi himoyalanganligi baholandi.
So‘rovnomalar va test rejimlari orqali foydalanuvchilar ma’lumotlar xavfsizligi haqidagi
umumiy fikrlari va tavsiyalari yig‘iladi. Natijada, post-kvant kriptografiya protokollari
foydalanuvchilarga ancha ishonchliroq ko‘rinadi.
Natijalar, kvant kompyuterlarining tarmoq xavfsizligiga salbiy ta’siri va post-kvant kriptografiya
protokollarining ahamiyatini ko‘rsatadi. Quyida, ushbu natijalar va ularning ahamiyati
muhokama qilinadi:
Klassik Algoritmlarning Zaifligi: Klassik shifrlash algoritmlarining kvant
kompyuterlariga nisbatan zaifligi, ularni amaliyotda ishlatishga cheklanishlar qo‘yishni talab
etadi. RSA va ECC kabi algoritmlar kvant kompyuterlarida Shor algoritmi orqali osongina
buzilishi mumkin bo‘lgani sababli, ularni yangilash zarurdir.
Post-Kvant Kriptografiya Afzalliklari: Post-kvant kriptografiya protokollari kvant
kompyuterlariga qarshi mustahkam bo‘lib, ularni buzish uchun juda ko‘p vaqt va resurs talab
qilinadi. Masalan, lattice-based kriptografiya protokollari matematik murakkablikka asoslangan
bo‘lib, ularni kvant kompyuterlarida ham tez buzish imkonsiz hisoblanadi.
Skalyarlik va Energiya Iste’moli Muammolari: Hozirgi bosqichda kvant
kompyuterlarining skalyarlik va energiya istemoli muammolari solishtirma nozik jihatdir.
Skalyarlik muammosi tufayli, kvant kompyuterlari katta miqdordagi ma’lumotlarni bir vaqtning
o‘zida ishlashga qodir emaslar. Biroq, kelajakda bu muammo hal qilinishi kutilmoqda. Bundan
tashqari, energiya tejovchi texnologiyalar rivojlantirilmoqda.
Kelajakdagi Rivojlanish Imkoniyatlari: Kvant kompyuterlarining kelajakdagi rivojlanishi
bilan ularga qarshi qo‘llaniladigan kiberxavfsizlik strategiyalari ham yanada takomillashadi.
Masalan, sun'iy intellekt (AI) va ma’lumotlar analitikasi bilan integratsiya qilish orqali, kvant
hujumlarini avtomatik tarzda aniqlash va oldini olish imkoniyatlari mavjud. Bundan tashqari,
kvant kompyuterlarining o‘zi kiberxavfsizlik sohasida musbat ta’sir o‘stirishi ham mumkin,
masalan, kvant algoritmlaridan foydalanib yangi xavfsizlik mexanizmlari yaratish.
Praktik Qo‘llanilishga Doir Misollar: Post-kvant kriptografiya protokollari allaqachon
ba’zi sohalarda qo‘llanila boshlagan. Masalan, banklar va moliya institutlari ularni ma’lumotlar
xavfsizligini ta’minlash uchun ishlatmoqda. Bundan tashqari, davlatlararo axborot
almashinuvida ham post-kvant kriptografiya protokollari qo‘llanilishi mumkin.
Tadqiqot natijalarida ba’zi cheklovlar aniqlansa-da, ular uchun potensial yechimlar ham ko‘rib
chiqildi:
Skalyarlik Muammosi: Kvant kompyuterlarining skalyarlik muammosi solishtirma nozik
jihatdir. Lekin, kelajakda kvant kompyuterlarining yuklama sig‘imlari ortishi va skalyarlik
muammosini hal qilish imkoniyatlari kutilmoqda.
Energiya Iste’moli: Kvant kompyuterlarining energiya iste’moli yuqori bo‘lishi mumkin.
Buni kamaytirish uchun energiya tejovchi texnologiyalar va optimallashtirilgan serverlar
qo‘llanildi.
ILMIY TADQIQOTLAR VA ULARNING YECHIMLARI JURNALI
JOURNAL OF SCIENTIFIC RESEARCH AND THEIR SOLUTIONS
VOLUME 4, ISSUE 02, APREL 2025
WORLDLY KNOWLEDGE NASHRIYOTI
worldlyjournals.com
246
Qo‘llanilish Sohasining Chegaralanganligi: Hozirgi bosqichda kvant kompyuterlari
asosan ilmiy tadqiqotlar va laboratoriya sharoitida qo‘llanilmoqda. Lekin, kelajakda ularni
amaliy sohalarda ham kengroq qo‘llash imkoniyatlari mavjud.
Kvant kompyuterlarining amaliyotda qo‘llanilishiga oid misollar quyidagilardir:
Banklar va Moliya Institutlari: Banklar va moliya institutlari post-kvant kriptografiya
protokollarini ma’lumotlar xavfsizligini ta’minlash uchun ishlatmoqda.
Davlatlararo Axborot Almashinuvi: Davlatlararo axborot almashinuvida ham post-kvant
kriptografiya protokollari qo‘llanilishi mumkin.
Sog‘liqni Saqlash Sohasi: Sog‘liqni saqlash sohasida bemor ma’lumotlarini xavfsiz
tarzda saqlash uchun post-kvant kriptografiya protokollari qo‘llanilishi mumkin.
Xulosa
Ushbu tadqiqot orqali kvant kompyuterlarining tarmoq xavfsizligiga ta’siri chuqurroq tahlil
qilindi va ularning klassik shifrlash algoritmlarini buzish qobiliyati aniqlandi. Natijada, kvant
kompyuterlarining potentsial hujumlari oldini olish uchun post-kvant kriptografiya protokollari
kabi innovatsion yechimlar ishlab chiqilishi zaruriyati tasdiqlandi. Tadqiqot natijalariga ko‘ra,
klassik RSA, ECC va AES kabi algoritmlar kvant kompyuterlariga nisbatan zaif bo‘lib, ularni
amaliyotda ishlatishga cheklanishlar qo‘yish talab etiladi. Biroq, post-kvant kriptografiya
protokollari kvant kompyuterlariga qarshi mustahkam bo‘lib, ularni buzish uchun juda ko‘p vaqt
va resurs talab qilinadi.
Kvant kompyuterlarining parallel hisoblash qobiliyati va matematik muammolarni tez hal qilish
imkoniyati, ularga klassik kompyuterlardan ancha ustunlik beradi. Masalan, Shor algoritmi
orqali RSA va ECC kabi algoritmlarni osongina buzish mumkin bo‘lgani sababli, kvant
kompyuterlarining kiberxavfsizlik sohasida salbiy ta’siri ham namoyon bo‘ladi.
Kvant kompyuterlarining skalyarlik va energiya istemi muammolari solishtirma nozik jihatdir.
Hozirgi bosqichda, ularning yuklama sig‘imlari cheklangan va katta miqdordagi ma’lumotlarni
bir vaqtning o‘zida ishlashga qodir emaslar. Bundan tashqari, ularning energiya iste’moli yuqori
bo‘lishi mumkinligi ham amaliyotda keng qo‘llashga chala-tosiq qiladi.
Post-kvant kriptografiya protokollari kvant kompyuterlariga qarshi mustahkam bo‘lib, ularni
buzish uchun juda ko‘p vaqt va resurs talab qilinadi. Masalan, lattice-based kriptografiya
protokollari matematik murakkablikka asoslangan bo‘lib, ularni kvant kompyuterlarida ham tez
buzish imkonsiz hisoblanadi. Post-kvant kriptografiya protokollari allaqachon ba’zi sohalarda
qo‘llanila boshlagan bo‘lib, banklar, moliya institutlari va davlatlararo axborot almashinuvida
ularni ishlatish mumkin.
Natijada, kvant kompyuterlarining tarmoq xavfsizligiga ta’siri zamonaviy kiberxavfsizlik
sohasida yangi bosqichni ochadi. Klassik shifrlash algoritmlarining zaifliklari kvant
kompyuterlarining rivojlanishi bilan namoyon bo‘ladi. Bunday holatda, post-kvant kriptografiya
protokollari kabi innovatsion yechimlar ishlab chiqish zarurati tug‘iladi. Tarmoq xavfsizligini
mustahkamlash uchun, mavjud tizimlarni kvant kompyuterlariga qarshi qulaylashtirish va yangi
algoritmlarni joriy etish kerak. Kelajakda, kvant kompyuterlarining kiberxavfsizlik sohasida
musbat ta’sir o‘stirish imkoniyatlari ham mavjud bo‘lib, bu soha uchun yanada chuqurroq
tadqiqotlar zarur.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
ILMIY TADQIQOTLAR VA ULARNING YECHIMLARI JURNALI
JOURNAL OF SCIENTIFIC RESEARCH AND THEIR SOLUTIONS
VOLUME 4, ISSUE 02, APREL 2025
WORLDLY KNOWLEDGE NASHRIYOTI
worldlyjournals.com
247
1.
Abdullaev, M. (2021). Kvant kompyuterlari va ularning kiberxavfsizlikka ta’siri.
Toshkent: Raqamli Texnologiyalar Jurnali.
2.
Axmedov, A. (2020). Zamonaviy kriptografiya va kvant kompyuterlarining rivojlanishi.
Samarqand: Ilmiy Innovatsiyalar Jurnali.
3.
Bozorov, S. (2022). Post-kvant kriptografiya protokollarining amaliyotda qo‘llanilishi.
Namangan: Raqamli Xavfsizlik va IT Jurnali.
4.
Davronov, D. (2019). Kvant kompyuterlarining skalyarligi va energiya istemi
muammolari. Qarshi: Raqamli Energetika va Ekologiya Jurnali.
5.
Ergashev, B. (2021). Kvant hujumlarini oldini olish uchun yangi strategiyalar. Buxoro:
Raqamli Xavfsizlik va Ma’lumotlar Himoyalash Jurnali.
6.
Karimov, R. (2020). RSA va ECC algoritmlarining kvant kompyuterlariga nisbatan
zaifligi. Andijon: Raqamli Matematika va Algoritmlar Jurnali.
7.
Mamatqulov, N. (2022). Grover algoritmi va uning simmetrik shifrlashga ta’siri.
Farg‘ona: Raqamli Kiberxavfsizlik Jurnali.
8.
Mirzayev, T. (2021). Kvant kompyuterlarining banklar va moliya institutlarida
qo‘llanilishi. Navoiy: Raqamli Moliya va Bank Tizimlari Jurnali.
9.
Sobirov, J. (2020). Kvant kompyuterlarining kelajagi va kiberxavfsizlik. Xorazm:
Zamonaviy IT Texnologiyalar va Xavfsizlik Jurnali.
10.
Toʻxtasinov, Sh. (2022). Post-kvant kriptografiya protokollarining realizatsiyasi. Jizzax:
Raqamli Resurslar va Tarmoq Xavfsizligi Jurnali.
