No. 2 (2025) ILM FAN XABARNOMASI

Ferroterapiya – temir moddasini dori vositalari orqali tiklashga qaratilgan farmakologik usul bo‘lib, bugungi kunda anemiyani davolashda eng asosiy va samarali yo‘nalish hisoblanadi. Bugungi kunda dori vositalarining turli shakllari — peroral (ogiz orqali) va parenteral (in’eksiya) ko‘rinishdagi ionlashgan va kompleks temir preparatlari klinik amaliyotga keng joriy qilingan. Muammoning yanada dolzarb jihati shundaki, temir preparatlarini tanlashda ularning farmakokinetik va farmakodinamik xususiyatlari, nojo‘ya ta’sirlari va bemorning individual holatini e’tiborga olinish zarur.Ushbu maqolada ferroterapiyaning ushbu turlari qiyosiy tahlil qilinadi, ularning samaradorligi, biologik oʻzlashtirish darajasi, nojo‘ya ta’sirlari va klinik holatlarda qo‘llash xususiyatlari ko‘rib chiqiladi.

Homiladorlik davridagi gipertenziya akusherlikdagi eng dolzarb va xavfli patologiyalardan biri hisoblanadi. Ushbu holat nafaqat ona, balki homilaning salomatligi uchun ham jiddiy xavf tug‘diradi. Antigipertenziv dorilarni tanlashda ularning farmakokinetikasi, farmakodinamikasi va homilaga ta’siri inobatga olinishi shart. Ushbu maqolada homiladorlik davrida gipertenziyani boshqarishga qaratilgan klinik farmakologik yondashuvlar, tavsiya etiladigan va tavsiya etilmaydigan preparatlar, xavfsizlik mezonlari tahlil qilinadi.

Kinematika jismlar harakatining geometrik xususiyatlarini, ya'ni ularning trayektoriyasi, tezligi va tezlanishini harakat sabablarini (kuchlarni) hisobga olmagan holda tadqiq qiladi. Moddiy nuqta modeli, harakat turlari (to'g'ri chiziqli tekis, notekis, aylana bo'ylab) va ularni tavsiflovchi miqdorlar (ko'chish, yo'l, tezlik, tezlanish) batafsil ko'rib chiqiladi. Shuningdek, erkin tushish va murakkab harakatlar, masalan, gorizontga burchak ostida otilgan jism harakati ham tahlil etiladi. Bo'lim nazariy bilimlarni mustahkamlash uchun grafik usullar va masalalar yechimlari bilan boyitilgan.

The article examines the ethical responsibility of journalists within the field of environmental journalism, principles of truth-telling, accuracy and reliability in reporting environmental issues, as well as the prevention of conflicts of interest. As environmental problems increasingly gain public attention, journalistic ethics play a decisive role in ensuring objective and responsible information dissemination — a position supported by scientific analysis.

Ushbu maqolada Qashqadaryo viloyatining hunarmandchilik tarixi, uning shakllanishi va rivojlanishi tahlil qilinadi. Qadimgi davrlardan boshlab hunarmandchilik tarmoqlari qanday rivojlanganligi, o‘rta asrlardagi hunarmandchilik markazlari, sovet davridagi o‘zgarishlar va mustaqillik yillaridagi tiklanish jarayonlari yoritib beriladi. Shuningdek, hunarmandchilikning iqtisodiy ahamiyati va uning milliy madaniyatimizdagi o‘rni ham ko‘rib chiqiladi.

Bu maqolada Agata Kristining detektiv bo’lmagan asarlari haqida fikrlar jamlangan. Agata Kristining nodetektiv asarlari - bu hissiyotlarga boy va mualliflik tuyg‘usi bilan to‘yingan romanlar bo‘lib, ularda qahramonlarning, ko‘pincha ayollarning ichki dunyosi, ularning fikrlari va kechinmalari, axloqiy va falsafiy izlanishlari bevosita tasvirlangan

Giperyurikemiya — qonda siydik kislotasi miqdorining ortishi — podagra kasalligiga sabab bo‘ladigan klinik muammo bo‘lib, yurak-qon tomir kasalliklari uchun asosiy xavf omili sifatida qaraladi. Ksantin oksidaza (KO) fermenti purinlar almashinuvi jarayonida siydik kislotasini hosil qiladi, shuning uchun yangi KO ingibitorlarini kashf etish giperurikemiya va podagrani davolashda samarali terapiya ishlab chiqish uchun muhim strategiya hisoblanadi. Ilmiy izlanishlardan shu ma’lim bo’ldiki 3,4-digidroksi-5-nitrobenzaldegid (DGNB) moddasi — tabiiy birikma boʻlgan protokatexein aldegidining hosilasi — KO faolligini kuchli tarzda ingibitsiya qilishini aniqlaniladi; uning IC₅₀ qiymati 3 μM ni tashkil etdi. DGNB KO faolligini ma'lum vaqt mobaynida susaytirdi, bu jihatdan u klinik amaliyotda ishlatiladigan KO ingibitori allopurinolga oʻxshash edi. DGNB KO fermentiga nisbatan kuchli aralash tipdagi ingibitsiyalovchi ta’sir ko‘rsatdi va past konsentratsiyada allopurinol bilan birgalikda additiv ta’sir ko’rsayadi. DGNB moddasining strukturaviy-faollik bogʻliqligi boʻyicha o‘tkazilgan tadqiqotlar shuni ko‘rsatdiki, KO ingibitsiyasi uchun uning aldegid guruhi, katexol guruhi va 5- nitro-guruh mavjudligi muhim ahamiyatga ega. DGNB KO fermentining molibden markazi bilan o‘zaro ta’sirlashadi va sekinlik bilan karboksilik kislota shakliga aylanadi, aylanish tezligi 10⁻¹⁰ mol/L/s ni tashkil etadi. Bundan tashqari, DGNB erkin radikal DPPH va reaktiv kislorod turlari (ROS), jumladan ONOO⁻ va HOCl ni bevosita neytrallaydi. DGNB allantoksanamid bilan chaqirilgan giperurikemiyali sichqonlarda zardobdagi siydik kislotasi miqdorini samarali kamaytirdi. Bundan tashqari, katta doza (500 mg/kg) DGNB qabul qilgan sichqonlarda hech qanday nojo‘ya ta’sirlar kuzatilmadi, holbuki allopurinol bilan davolangan sichqonlarning 42 foizi nobud bo‘lgan va ularning naslida soch to‘kilishi qayd etilgan. Shunday qilib, DGNB yuqori faollik, past toksiklik, antioksidant xususiyatlar va allopurinoldan farqli kimyoviy tuzilishga ega boʻlgan yangi avlod KO ingibitori sifatida istiqbolli nomzod bo‘lishi mumkin.

Ushbu maqolada boshlang‘ich sinf o‘qituvchisining shaxsiy fazilatlari, nutq madaniyati, sabr-toqati, mehribonligi, emotsional barqarorligi va pedagogik yondashuvi boshlang‘ich sinf o‘quvchilari rivojlanishiga qanday ta’sir etishi o‘rganiladi. O‘qituvchi shaxsi bolaning darsga, maktabga va bilimga bo‘lgan munosabatini shakllantiruvchi muhim omil sifatida yoritilgan. Shuningdek, samarali pedagogik yondashuv namunalariga tayanilgan holda tavsiyalar keltiriladi.

Ushbu maqolada sport musobaqalarini tashkil etishda fixtovanie (jadval tuzish) jarayonining sun’iy intellekt va raqamli texnologiyalar yordamida optimallashtirilishi yoritilgan. Yangi texnologiyalar asosida ishlab chiqilgan algoritmlar yordamida adolatli, samarali va murakkab cheklovlarga mos keluvchi jadval tuzish imkoniyatlari tahlil qilinadi.

Mazkur maqolada professional ta’lim tizimida o‘quvchilarning kasbiy kompetentligini takomillashtirishga doir zamonaviy yondashuvlar va metodlar tahlil qilinadi. Xususan, ta’lim jarayonida innovatsion texnologiyalarni joriy etish, amaliy mashg‘ulotlar sifatini oshirish, malakali ustozlar ishtirokini ta’minlash va ish beruvchilar bilan hamkorlikda o‘quv dasturlarini takomillashtirish kabi yo‘nalishlar yoritiladi. Shuningdek, kompetent yondashuv asosida o‘quvchilarda amaliy ko‘nikmalarni shakllantirishning samarali usullari ko‘rib chiqiladi. Maqolada ilg‘or xorijiy tajribalar tahlili asosida mahalliy professional ta’limni modernizatsiya qilish bo‘yicha tavsiyalar berilgan.

This paper explores the dual impact of motivation and psychological barriers in the acquisition of English as a Foreign Language (EFL). While motivation has been identified as a key driving force behind successful language learning, psychological factors such as anxiety, fear of failure, and lack of self-confidence often act as significant deterrents. Drawing on both theoretical frameworks and empirical findings, this study investigates how these factors interplay to influence language acquisition. The paper concludes with pedagogical implications and practical strategies to foster motivation and mitigate psychological obstacles in the EFL classroom.

 Ushbu maqola Xitoyning Janubiy Osiyo mintaqasidagi geostrategik manfaatlari va mintaqada olib borayotgan siyosiy yondashuvlarini tahlil etadi. Janubiy Osiyo o‘zining strategik joylashuvi, aholisi va iqtisodiy salohiyati bilan global siyosat va iqtisodiy aloqalarning asosiy hududiga aylangani sayin Xitoy bu mintaqani o‘zining kengroq tashqi siyosati va global maqsadlari doirasida tobora ustuvor yo‘nalishga aylantirmoqda. Maqolada Xitoyning Janubiy Osiyo davlatlari bilan iqtisodiy islohotlarning savdo va investitsiya munosabatlarini rivojlantirishdagi oʻrni tahlil qilinadi, ayniqsa “Bir kamar, bir yo‘l” tashabbusining mintaqadagi infratuzilma rivoji va mintaqaviy integratsiyani kuchaytirishdagi ahamiyatiga alohida e’tibor qaratiladi. Maqolada Xitoy-Hindiston munosabatlarining murakkab jihatlari, Janubiy Osiyodagi boshqa davlatlar bilan strategik hamkorliklari hamda “qarz tuzog‘i” diplomatiyasi atrofidagi bahslar muhokama qilinadi, Xitoyning Hind okeaniga chiqish imkoniyati, harbiy hamkorlik va mintaqadagi xavfsizlik bo‘yicha Xitoyning kuchayib borayotgan pozitsiyasini ham ko‘rib chiqiladi, energiya va tabiiy resurslar xavfsizligini ta’minlash harakatlari, AQShning Hind-Tinch okeani strategiyasi bilan raqobat hamda Xitoyning uzoq muddatli geostrategik maqsadlari ham ushbu tahlil doirasida yoritiladi.

 Мазкур мақолада муаллиф молиявий ҳисобот аудитини ўтказиш жараёнида аниқланиши мумкин бўлган сохталаштириш ва молиявий фирибгарлик ҳолатлари таҳлил қилинган , улар гурухлаштирилган ҳамда уларни олдини олиш учун қилиниши лозим бўлган харакатлар тавсия этилган.

Ushbu maqolada O‘zbekistonda ingliz tilini o‘qitishning dolzarbligi, pedagogik jarayonda qo‘llanilayotgan yangi metodlar va yuzaga kelayotgan qiyinchiliklar tahlil qilinadi. Ingliz tilini mukammal o‘rganish yoshlarimizning kelajagi uchun muhim, chunki bu til global muloqot vositasi hisoblanadi. Maqolada o‘qituvchilar malakasini oshirish, zamonaviy texnologiyalarni keng joriy etish hamda ta’lim sifatini yaxshilash bo‘yicha tavsiyalar keltiriladi

 Ushbu maqolada COVID-19 pandemiyasidan so‘ng global turizm sohasida yuzaga kelgan yangi tendensiyalar, ularning mazmuni, sabablari va istiqbollari tahlil qilinadi. IMRAD (Kirish, Metodologiya, Natijalar, Munozara, Xulosa) uslubida tayyorlangan maqola pandemiyadan keyingi turistik odatlar, ekologik va raqamli turizmning kuchayishi, xavfsizlikka bo‘lgan e’tiborning oshishi, mahalliy sayohatlarga qiziqishning ortishi hamda sog‘lomlashtiruvchi turizmning rivojlanishini o‘rganadi. Tadqiqot global statistik ma’lumotlar, ekspert fikrlari va real amaliyotlar asosida olib borilgan.

 Ushbu maqolada sun’iy intellekt texnologiyalarining ta’lim tizimidagi ahamiyati, imkoniyatlari va qo‘llanilishi bilan bog‘liq psixologik muammolar tahlil qilinadi. Maqolada so‘nggi ilmiy tadqiqotlar, global tajribalar va statistik ma’lumotlar asosida SI texnologiyalarining ta’limdagi o‘rni ko‘rib chiqiladi. Shu bilan birga, sun’iy intellektning insoniy omillar bilan uyg‘unlashuvi zarurligi asoslab beriladi.

Revmatoid artrit (RA) - biriktiruvchi to'qimalarning surunkali tizimli autoimmun yallig'lanish kasalligi bo'lib, asosan, periferik bo'g'imlarning avj olib boruvchi eroziv destrukliv poliartriti ko'rinishida kechadi Kasallik ko'p tarqalgan bo'lib, ko'pincha nogironlikka olib keladi. Aholi o'rtasida uchrashi 0,5-0,9 % ni tashkil qiladi va poliklinikaga murojaat qilgan revmatoidli artritga chalingan bemorlarning 21,5 % nogironlar bo'lib, 28,6 % esa uzoq vaqt davomida mehnatga layoqatsizlik varaqasida bo'ladi. Keltirilgan raqamlar ushbu patologiyaning katta ijtimoiy ahamiyatga ega ekanligini ko'rsatadi. Ko'pgina mamlakatlarda kasallik ayollarda erkaklarga nisbatan ko'proq uchraydi (4:1).  Revmatoid artrit (RA) –  yurak-qon tomir tizimiga ham salbiy ta’sir ko‘rsatadi. Tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, RA bilan kasallangan bemorlarda yurak-qon tomir kasalliklari (YQTK), xususan, ateroskleroz, miokard infarkti, yurak yetishmovchiligi va aritmiyalar xavfi sog‘lom odamlarga nisbatan yuqoridir. Ushbu maqolada RA va yurak-qon tomir tizimi o‘rtasidagi bog‘liqlik, patofiziologik mexanizmlar va klinik oqibatlar ilmiy manbalar asosida tahlil qilinadi.

 Shaxs intellektining rivojlanishi bir tomondan fan, madaniyat va jamiyat taraqqiyoti bilan bevosita bog‘liq bo‘lsa, ikkinchi tomondan o‘quvchining individual va intеllеktual rivojlanishi hamda ta'lim-tarbiya muhiti bilan bеvosita bog‘liqdir. Bu borada, pеdagoglar va psixologlarning muhim vazifasi o‘quvchilar intellektual salohiyatini oshirsh va ularni barqaror rivojlantirishga yordam berishdan iborat. O‘smir bolalar intellektual va ijodiy rivojlanishi nafaqat shaxsiy, balki ijtimoiy ahamiyatga ega. Shu nuqtai nazardan bu mavzudagi ilmiy ishlar dolzarbdir. Biz magistrlik sissertatsiya ishimizda J. Ravenning "Progressiv matritsalar" metodikasi tanladik va tahlilini 1-guruh misolida ko`rib chiqamiz. J. Ravenning "Progressiv matritsalar" metodikasi — bu o‘quvchilarning intellektual salohiyatini o‘rganish va baholashda keng qo‘llaniladigan psixologik test bo‘lib, u IQ (intellekt koeffitsienti) darajasini aniqlashga xizmat qiladi

 Formative assessment, commonly referred to as assessment for learning, provides ongoing feedback and supports students’ self-regulation and motivation, whereas summative assessment, or assessment of learning, evaluates students’ achievements at the conclusion of a unit. Evidence from Germany and broader European contexts reveals that many EFL teachers and students maintain traditional approaches with heavy reliance on summative testing. However, formative practices—such as peer assessment, portfolios, and targeted feedback—are shown to improve learner engagement and self-efficacy. German data from the TALE project highlight discrepancies in assessment literacy and emphasize the need for teacher professional development. The integration of both formative and summative approaches is recommended to optimize language learning outcomes in secondary EFL classrooms.

Ushbu ilmiy maqola surunkali gaz ifloslanishining yirik so‘lak bezlari – ya’ni parotid, submandibular va sublingual bezlarning morfologik va morfometrik holatiga ta’sirini eksperimental sharoitda o‘rganishga bag‘ishlangan. Tadqiqot natijalari uzoq muddatli gaz ta’sirining so‘lak bezlari strukturasi va funksiyasiga sezilarli darajada salbiy ta’sir ko‘rsatishini, xususan hujayra degeneratsiyasi, stromal fibroz va kapillyarlarning kamayishini ko‘rsatdi. Morfometrik ko‘rsatkichlarning tahlili esa sekretsiya va trofik faoliyatning pasayganini ko‘rsatdi. Ushbu natijalar ekologik stressning organizmdagi gomeostazga salbiy ta’sirini tasdiqlaydi.

Mazkur maqolada bulutli texnologiyalarning ta’lim tizimidagi o‘rni va nazariy asoslari tahlil qilingan. Ta’lim jarayonining raqamlashtirilishi, masofaviy ta’lim formatida o‘qitish, o‘quv resurslariga doimiy kirish imkoniyatlari va bulutli platformalarning amaliy qo‘llanilishi ko‘rib chiqilgan. Tadqiqot davomida bulutli texnologiyalarning imkoniyatlari, ularni ta’lim muassasalarida joriy qilish bosqichlari va zamonaviy yondashuvlar asosida takliflar ishlab chiqildi. Mazkur muammoni hal qilish esa, boshlang‘ich, o‘rta maxsus va oliy ta’lim tizimidagi informatika fani va uni o‘qitish uslubiyoti oldida turgan eng dolzarb masalalardan biriga aylanmoqda.    Maqsad esa o‘quv jarayoniga pedagogik texnologiyalar yordamida bulutli platformalardan foydalanib, talabalarni  bulut xizmati foydalanuvchilarga o‘z ma’lumotlarini “bulut” da serverlarda saqlash va ularni boshqa foydalanuvchilarga Internet orqali yuborish imkoninini beruvchi o‘quv jarayonini yaxshilashdan iborat.

 ushbu maqola turkiy-oʻzbek adabiyoti, yozma dostonchiligining sara asari “Gul va Navroʻz” dostoni toʻgʻrisida boʻlib, unda doston badiiyatining asosiy vositasi peyzajning oʻrni va vazifasi xususida soʻz yuritiladi. “Gul va Navroʻz” dostonida qahramonlar fe’l-atvori, ruhiyati va ma’naviy qiyofasi   mazkur vosita orqali teranlashadi.  Muallif doston mazmuni va gʻoyasini ochishda ham peyzajdan unumli foydalanadi.

Ushbu maqolada zamonaviy axborot texnologiyalari, xususan, mobil ilovalarning fizika fanidagi amaliy darslarga integratsiyasi bo‘yicha metodologik yondashuvlar yoritilgan. Mobil qurilmalar yordamida fizika tajribalarini modellashtirish, real vaqt rejimida natijalarni kuzatish, o‘quvchilarning mustaqil faoliyatini faollashtirish imkoniyatlari tahlil qilingan. Shuningdek, maqolada ayrim mobil dasturlarning (masalan, Phyphox, Physics Toolbox, Arduino Droid va s.) funksional imkoniyatlari, ularning laboratoriya ishlarida qo‘llanishi bo‘yicha metodik tavsiyalar berilgan. Tadqiqot natijalari shuni ko‘rsatadiki, mobil ilovalar amaliy darslarni soddalashtiribgina qolmay, balki o‘quvchilarda ilmiy izlanishga bo‘lgan qiziqishni oshiradi va ta’lim samaradorligini sezilarli darajada oshiradi.

As globalization continues to intensify international contact, the English language has assumed a central role as a global medium for diplomacy, dialogue, and cross-border collaboration. This research critically explores how English Language Teaching (ELT) functions not merely as a linguistic tool, but as a catalyst for cultivating mutual understanding, tolerance, and peace among learners from diverse cultural, religious, and ideological backgrounds. Drawing on theories of intercultural communication, peace education, and critical pedagogy, the study examines how ELT classrooms—especially those involving international students or multicultural contexts—can foster values essential to global harmony: empathy, open-mindedness, conflict resolution, and respect for diversity. Ultimately, the study argues for a paradigm shift in ELT—from a skills-based approach to one deeply embedded in the ethics of global citizenship—thereby positioning English not only as a lingua franca of commerce or academia but as a transformative agent for peacebuilding and international cooperation.