No. 2 (2025) ILM FAN XABARNOMASI

Ushbu maqolada boshlang‘ich sinf o‘qituvchisining shaxsiy fazilatlari, nutq madaniyati, sabr-toqati, mehribonligi, emotsional barqarorligi va pedagogik yondashuvi boshlang‘ich sinf o‘quvchilari rivojlanishiga qanday ta’sir etishi o‘rganiladi. O‘qituvchi shaxsi bolaning darsga, maktabga va bilimga bo‘lgan munosabatini shakllantiruvchi muhim omil sifatida yoritilgan. Shuningdek, samarali pedagogik yondashuv namunalariga tayanilgan holda tavsiyalar keltiriladi.

Ushbu maqolada sport musobaqalarini tashkil etishda fixtovanie (jadval tuzish) jarayonining sun’iy intellekt va raqamli texnologiyalar yordamida optimallashtirilishi yoritilgan. Yangi texnologiyalar asosida ishlab chiqilgan algoritmlar yordamida adolatli, samarali va murakkab cheklovlarga mos keluvchi jadval tuzish imkoniyatlari tahlil qilinadi.

Mazkur maqolada professional ta’lim tizimida o‘quvchilarning kasbiy kompetentligini takomillashtirishga doir zamonaviy yondashuvlar va metodlar tahlil qilinadi. Xususan, ta’lim jarayonida innovatsion texnologiyalarni joriy etish, amaliy mashg‘ulotlar sifatini oshirish, malakali ustozlar ishtirokini ta’minlash va ish beruvchilar bilan hamkorlikda o‘quv dasturlarini takomillashtirish kabi yo‘nalishlar yoritiladi. Shuningdek, kompetent yondashuv asosida o‘quvchilarda amaliy ko‘nikmalarni shakllantirishning samarali usullari ko‘rib chiqiladi. Maqolada ilg‘or xorijiy tajribalar tahlili asosida mahalliy professional ta’limni modernizatsiya qilish bo‘yicha tavsiyalar berilgan.

This paper explores the dual impact of motivation and psychological barriers in the acquisition of English as a Foreign Language (EFL). While motivation has been identified as a key driving force behind successful language learning, psychological factors such as anxiety, fear of failure, and lack of self-confidence often act as significant deterrents. Drawing on both theoretical frameworks and empirical findings, this study investigates how these factors interplay to influence language acquisition. The paper concludes with pedagogical implications and practical strategies to foster motivation and mitigate psychological obstacles in the EFL classroom.

 Ushbu maqola Xitoyning Janubiy Osiyo mintaqasidagi geostrategik manfaatlari va mintaqada olib borayotgan siyosiy yondashuvlarini tahlil etadi. Janubiy Osiyo o‘zining strategik joylashuvi, aholisi va iqtisodiy salohiyati bilan global siyosat va iqtisodiy aloqalarning asosiy hududiga aylangani sayin Xitoy bu mintaqani o‘zining kengroq tashqi siyosati va global maqsadlari doirasida tobora ustuvor yo‘nalishga aylantirmoqda. Maqolada Xitoyning Janubiy Osiyo davlatlari bilan iqtisodiy islohotlarning savdo va investitsiya munosabatlarini rivojlantirishdagi oʻrni tahlil qilinadi, ayniqsa “Bir kamar, bir yo‘l” tashabbusining mintaqadagi infratuzilma rivoji va mintaqaviy integratsiyani kuchaytirishdagi ahamiyatiga alohida e’tibor qaratiladi. Maqolada Xitoy-Hindiston munosabatlarining murakkab jihatlari, Janubiy Osiyodagi boshqa davlatlar bilan strategik hamkorliklari hamda “qarz tuzog‘i” diplomatiyasi atrofidagi bahslar muhokama qilinadi, Xitoyning Hind okeaniga chiqish imkoniyati, harbiy hamkorlik va mintaqadagi xavfsizlik bo‘yicha Xitoyning kuchayib borayotgan pozitsiyasini ham ko‘rib chiqiladi, energiya va tabiiy resurslar xavfsizligini ta’minlash harakatlari, AQShning Hind-Tinch okeani strategiyasi bilan raqobat hamda Xitoyning uzoq muddatli geostrategik maqsadlari ham ushbu tahlil doirasida yoritiladi.

This article discusses the effectiveness of emergency coronary artery bypass grafting (CABG) in cases of acute coronary syndrome (ACS). Cardiovascular diseases are among the leading causes of death in global healthcare systems. In ACS patients, restoring coronary blood flow is vital. CABG is considered a highly effective approach in this regard. The article examines the indications, benefits, and risk factors of CABG, analyzing success rates based on modern scientific research.

Boshlang‘ich sinf oʻquvchilarini tanqidiy fikrlashga oʻrgatish masalasi zamonaviy ta’lim tizimida juda muhim va dolzarb mavzulardan biridir. Tanqidiy fikrlash — bu insonning o‘z fikrini asoslash, ma’lumotlarni tahlil qilish, turli nuqtai nazarlarni solishtirish, mavjud ma’lumotlarni shubha ostiga olish va yangi, innovatsion g‘oyalarni ishlab chiqish qobiliyatidir. Ayniqsa, boshlang‘ich sinfda bu ko‘nikmalarni shakllantirish yosh bolaning fikrlash jarayonini to‘g‘ri yo‘naltirish, ularni mustaqil fikrlashga o‘rgatish va bilim olish jarayonini yanada samarali qilish imkonini beradi. Shu sababli, ta’lim jarayonida tanqidiy fikrlashni rivojlantirishga alohida e’tibor qaratish lozim.

 Ushbu maqolada Anvar Obidjon  asarlari tarkibidagi motam marosimiga oid janrlari o’rganildi. Shoirning ayrim she’rlari xalq marsiyalariga xos tuyg‘ular, obrazlar, ritmik qurilmalar va motam kayfiyati orqali boyitilgan bo‘lib, bu holat folklor va zamonaviy adabiyot o‘rtasidagi uzviylikni ko‘rsatadi.

Mazkur maqolada o‘smirlik davrida shaxsiy identitet shakllanishi jarayoni psixologik nuqtai nazardan tahlil qilinadi. Identitet bu o‘smirning o‘zini anglash, jamiyatdagi o‘rnini belgilash, shaxsiy qadriyatlar, maqsadlar va e’tiqodlar asosida o‘zligini shakllantirish jarayonidir. Tadqiqotda ushbu jarayonni kuzatish, baholash, yo‘naltirish hamda mustahkamlashda maktab psixologining roli, individual va guruhiy psixodiagnostika, kuzatuv, suhbat, testlar kabi usullarning samaradorligi ochib beriladi. Shuningdek, maqolada o‘smirlarning identitet inqirozi, rolga moslashishdagi psixologik to‘siqlar, ijtimoiy-emotsional omillar, oila va maktab muhitining ta’siri tahlil qilinadi. Psixologik kuzatuv natijalariga asoslangan holda shaxsiy identitetni barqaror shakllantirishga qaratilgan yo‘naltiruvchi va rivojlantiruvchi mexanizmlar taklif etiladi. Maqola o‘smirlarning sog‘lom psixologik rivojlanishini ta’minlashda samarali amaliy va nazariy asos bo‘la oladi.

Ushbu  maqolada umumta’lim muassasalarida ma’naviy-axloqiy tarbiya boshqaruvining nazariy asoslari to‘g‘risida ma’lumotlar berilgan

 Ushbu  maqolada umumta’lim muassasalarida innovatsion o‘quv muhitining mazmuni hamda mohiyati, uni tashkil etishning xususiyatlari to‘g‘risida ilmiy va nazariy ma’lumotlar berilgan

Mazkur maqolada Turkiya, Eron va Xitoyning ta’lim strategiyalari va ularning tashqi siyosat bilan qanday integratsiyalashgani tarixiy-siyosiy nuqtai nazardan tahlil qilinadi. Har bir mamlakat misolida ta’lim siyosati orqali geosiyosiy pozitsiyasini mustahkamlash yo‘llari, xalqaro hamkorlikdagi roli, va milliy manfaatlar himoyasi o‘rganiladi. Maqola qiyosiy-tahliliy metodologiya asosida yozilgan bo‘lib, u zamonaviy siyosiy jarayonlar va ta’lim tizimlari o‘rtasidagi o‘zaro bog‘liqlikni yoritadi.

Ushbu maqolada ijtimoiy ish tizimida profilaktika va reabilitatsiya faoliyatining ilmiy asoslari o‘rganiladi. Jamiyatda og‘ir hayotiy vaziyatga tushgan shaxslar, xatar guruhiga mansub bolalar, voyaga yetmaganlar, nogironligi bo‘lgan shaxslar bilan olib borilayotgan ijtimoiy ish amaliyotida profilaktik yondashuvlar va reabilitatsion dasturlar muhim ahamiyatga ega. Maqolada ushbu faoliyatning nazariy-metodik yondashuvlari, xalqaro tajribalar, milliy qonunchilik asoslari va amaliy natijalari tahlil qilinadi. Shuningdek, zamonaviy innovatsion texnologiyalar asosida samarali ijtimoiy xizmat ko‘rsatish mexanizmlari haqida ham so‘z yuritiladi. Tadqiqot natijalari asosida ijtimoiy xodimlarning kasbiy kompetensiyasini oshirish, xizmat sifati va aholi salomatligini yaxshilash bo‘yicha takliflar ishlab chiqiladi.

This article comprehensively examines the impact of the socio-psychological environment on the learning process of primary school students. In particular, it analyzes how students' relationships with classmates, communication with teachers, family environment, and the overall psychological atmosphere at school influence their development. The paper also explores ways to enhance student engagement and positive attitudes toward education through the creation of a healthy social environment.

Ushbu maqola yashil arxitektura (green architecture) tamoyillarining nazariy asoslari, ularni O‘zbekiston iqlimi va urbanistik sharoitida qanday joriy etish mumkinligi, shuningdek, mavjud loyihalar va kelajakdagi imkoniyatlar tahliliga bag‘ishlangan. Yashil dizayn — bu energiya samaradorligi, ekologik xavfsizlik, tabiiy resurslardan oqilona foydalanish va binoning atrof-muhitga ijobiy ta’sirini ta’minlaydigan yondashuvdir. O‘zbekistondagi zamonaviy qurilishlarda ekologik jihatlarning aks etishi hali cheklangan bo‘lsa-da, ayrim mahalliy loyihalar barqaror rivojlanish yo‘nalishida muhim qadamlar tashlamoqda. Maqola ekologik arxitektura tamoyillarining milliy sharoitga moslashtirilgan modelini ishlab chiqish zaruratini asoslaydi.

 Ushbu mаqоlа sоnlаr nаzаriyаsi sоhаsidаgi sо'nggi kаshfiyоtlаr vа yutuqlаrni tаhlil qilishgа bаg'ishlаngаn. Mаqоlаdа аsоsiy e'tibоr оddiy sоnlаr tаqsimоti, Gоldbаx gipоtezаsi, vа Rimаnning zetа funktsiyаsi bilаn bоg'liq muаmmоlаr kаbi dоlzаrb mаsаlаlаrgа qаrаtilgаn. Tаdqiqоtdа sо'nggi о'n yillikdаgi muhim nаtijаlаr, shu jumlаdаn, аnаlitik vа hisоblаsh usullаri yоrdаmidа оlingаn yаngi yechimlаr kо'rib chiqilаdi. Mаqоlа sоnlаr nаzаriyаsidаgi fundаmentаl muаmmоlаrni hаl qilishdа qо'llаnilgаn metоdоlоgiyаlаrni tаhlil qilаdi vа kelаjаkdаgi tаdqiqоt yо'nаlishlаrigа tаkliflаr berаdi. Ushbu ish о'zbek vа xоrijiy оlimlаrning sо'nggi nаshrlаrigа аsоslаnаdi.

 Sun’iy intellekt (SI) vа mаshinаviy о‘qitish (MО) sоhаsidаgi zаmоnаviy yutuqlаr mаtemаtik mоdellаr vа аlgоritmlаrgа аsоslаngаn. Ushbu mаqоlа mаshinаviy о‘qitish аlgоritmlаridа mаtemаtik mоdellаr, xususаn, chiziqli аlgebrа, ehtimоllаr nаzаriyаsi vа оptimаllаshtirish usullаrining qо‘llаnilishini tаhlil qilаdi. Mаqоlаdа mаshinаviy о‘qitishning turli sоhаlаri, mаsаlаn, tаsniflаsh, klаsterlаsh vа bаshоrаt qilishdа mаtemаtik mоdellаr qаndаy ishlаtilishi kо‘rib chiqilаdi. Shuningdek, zаmоnаviy аdаbiyоtlаr tаhlili, metоdоlоgiyа vа аmаliy nаtijаlаr tаqdim etilаdi. Mаqоlа sun’iy intellektni rivоjlаntirishdа mаtemаtik mоdellаrning muhimligini tа’kidlаydi vа kelаjаkdа ushbu sоhаdа оlib bоrilishi mumkin bо‘lgаn tаdqiqоtlаr uchun tаkliflаr berаdi.

Ushbu mаqоlа bоshlаng‘ich tа’limdа о‘quvchilаrni о‘qitishdа qо‘llаnilаdigаn innоvаtsiоn metоdlаr vа ulаrning tа’lim sаmаrаdоrligigа tа’sirini о‘rgаnаdi. Mаqоlаdа zаmоnаviy pedаgоgik yоndаshuvlаr, mаsаlаn, lоyihа аsоsidаgi tа’lim, rаqаmli texnоlоgiyаlаrdаn fоydаlаnish vа о‘yinlаshtirilgаn о‘quv jаrаyоnlаri tаhlil qilinаdi. Tаdqiqоtdа ushbu metоdlаrning о‘quvchilаrning bilim оlish kо‘nikmаlаrigа, ijоdiy fikrlаshigа vа mоtivаtsiyаsigа tа’siri kо‘rib chiqilаdi. Nаtijаlаr yаngi metоdlаrning аn’аnаviy usullаrgа nisbаtаn аfzаlliklаrini vа ulаrni аmаliyоtgа jоriy etishdа duch kelinаdigаn muаmmоlаrni kо‘rsаtаdi.

 Ushbu mаqоlа О‘zbekistоndа ekоturizmni rivоjlаntirishdа geоgrаfik аxbоrоt tizimlаrining (GАT) imkоniyаtlаrini о‘rgаnаdi. Ekоturizm mаmlаkаt iqtisоdiyоti vа tаbiiy resurslаrini muhоfаzа qilishdа muhim аhаmiyаtgа egа bо‘lib, GАTdаn fоydаlаnish ushbu sоhаdа sаmаrаdоrlikni оshirishgа xizmаt qilаdi. Mаqоlаdа GАTning ekоturizmni rejаlаshtirish, infrаtuzilmа bаrpо etish vа tаbiiy hududlаrni bоshqаrishdаgi rоli tаhlil qilinаdi. Tаdqiqоtdа stаtistik tаhlil, xаritаlаsh vа qiyоsiy usullаr qо‘llаnildi. Nаtijаlаr GАTning ekоturizm hududlаrini аniqlаsh, sаyyоhlаr оqimini bоshqаrish vа ekоlоgik bаrqаrоrlikni tа’minlаshdа muhim vоsitа ekаnligini kо‘rsаtdi. Xulоsа sifаtidа О‘zbekistоnning ekоturizm sаlоhiyаtini оshirish uchun GАTni kengrоq jоriy etish vа mutаxаssislаr tаyyоrlаsh bо‘yichа tаkliflаr berilаdi.

Mazkur maqolada O‘zbekistonda yashil iqtisodiyot strategiyasining shakllanishi, amaldagi dasturlar, normativ-huquqiy baza va amalga oshirilayotgan islohotlar tahlil qilinadi. Yashil iqtisodiyotga o‘tishda mavjud muammolar, moliyaviy, institutsional va texnologik to‘siqlar yoritilib, istiqbolli yo‘nalishlar belgilab beriladi. Tadqiqot natijalari asosida O‘zbekiston uchun samarali va barqaror yashil strategiyani shakllantirish bo‘yicha takliflar ishlab chiqiladi.

 Ushbu maqolada sun’iy intellekt texnologiyalarining ta’lim tizimidagi ahamiyati, imkoniyatlari va qo‘llanilishi bilan bog‘liq psixologik muammolar tahlil qilinadi. Maqolada so‘nggi ilmiy tadqiqotlar, global tajribalar va statistik ma’lumotlar asosida SI texnologiyalarining ta’limdagi o‘rni ko‘rib chiqiladi. Shu bilan birga, sun’iy intellektning insoniy omillar bilan uyg‘unlashuvi zarurligi asoslab beriladi.

 Shaxs intellektining rivojlanishi bir tomondan fan, madaniyat va jamiyat taraqqiyoti bilan bevosita bog‘liq bo‘lsa, ikkinchi tomondan o‘quvchining individual va intеllеktual rivojlanishi hamda ta'lim-tarbiya muhiti bilan bеvosita bog‘liqdir. Bu borada, pеdagoglar va psixologlarning muhim vazifasi o‘quvchilar intellektual salohiyatini oshirsh va ularni barqaror rivojlantirishga yordam berishdan iborat. O‘smir bolalar intellektual va ijodiy rivojlanishi nafaqat shaxsiy, balki ijtimoiy ahamiyatga ega. Shu nuqtai nazardan bu mavzudagi ilmiy ishlar dolzarbdir. Biz magistrlik sissertatsiya ishimizda J. Ravenning "Progressiv matritsalar" metodikasi tanladik va tahlilini 1-guruh misolida ko`rib chiqamiz. J. Ravenning "Progressiv matritsalar" metodikasi — bu o‘quvchilarning intellektual salohiyatini o‘rganish va baholashda keng qo‘llaniladigan psixologik test bo‘lib, u IQ (intellekt koeffitsienti) darajasini aniqlashga xizmat qiladi

Revmatoid artrit (RA) - biriktiruvchi to'qimalarning surunkali tizimli autoimmun yallig'lanish kasalligi bo'lib, asosan, periferik bo'g'imlarning avj olib boruvchi eroziv destrukliv poliartriti ko'rinishida kechadi Kasallik ko'p tarqalgan bo'lib, ko'pincha nogironlikka olib keladi. Aholi o'rtasida uchrashi 0,5-0,9 % ni tashkil qiladi va poliklinikaga murojaat qilgan revmatoidli artritga chalingan bemorlarning 21,5 % nogironlar bo'lib, 28,6 % esa uzoq vaqt davomida mehnatga layoqatsizlik varaqasida bo'ladi. Keltirilgan raqamlar ushbu patologiyaning katta ijtimoiy ahamiyatga ega ekanligini ko'rsatadi. Ko'pgina mamlakatlarda kasallik ayollarda erkaklarga nisbatan ko'proq uchraydi (4:1).  Revmatoid artrit (RA) –  yurak-qon tomir tizimiga ham salbiy ta’sir ko‘rsatadi. Tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, RA bilan kasallangan bemorlarda yurak-qon tomir kasalliklari (YQTK), xususan, ateroskleroz, miokard infarkti, yurak yetishmovchiligi va aritmiyalar xavfi sog‘lom odamlarga nisbatan yuqoridir. Ushbu maqolada RA va yurak-qon tomir tizimi o‘rtasidagi bog‘liqlik, patofiziologik mexanizmlar va klinik oqibatlar ilmiy manbalar asosida tahlil qilinadi.

 Formative assessment, commonly referred to as assessment for learning, provides ongoing feedback and supports students’ self-regulation and motivation, whereas summative assessment, or assessment of learning, evaluates students’ achievements at the conclusion of a unit. Evidence from Germany and broader European contexts reveals that many EFL teachers and students maintain traditional approaches with heavy reliance on summative testing. However, formative practices—such as peer assessment, portfolios, and targeted feedback—are shown to improve learner engagement and self-efficacy. German data from the TALE project highlight discrepancies in assessment literacy and emphasize the need for teacher professional development. The integration of both formative and summative approaches is recommended to optimize language learning outcomes in secondary EFL classrooms.