№ 1 (2010)

Тадқиқот объектлари: горизонтал ўқ атрофида айланадиган диск типидаги пневматик экиш аппаратида соя уруғини пунктир ва уялаб экиш усулларининг технологик жараёни, унинг параметрлари ва иш режимлари.
Ишнинг мақсади: соя уруғини пунктир ва уялаб экишни таъминлайдиган пневматик экиш аппаратининг параметрлари ва иш режимларини асослаш.
Тадқиқот методлари: назарий тадқиқотлар назарий механика ва математик тахдиллар асосида, экспериментал тадқиқотлар эса - мавжуд меъёрий усуллар қўлланиб лаборатория, лаборатория-дала ва хўжалик шароитларида ўтказилди.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: соя уруғини аниқ экиш учун пневматик экиш аппаратининг параметрлари ва иш режимлари асосланди, экиш дискидаги тешиклар диаметри ва сонини аниклаш учун аналитик боғланишлар ҳамда уруғларни умумий массадан олиб чикиш шартлари ва уялаб экишда уя хосил килиш жараёнларини ифодаловчи тенгламалар олинди.
Амалий ахам пяти: асосланган параметрлар ва иш режимларига эга бўлган пневматик экиш аппарати қўлланилганда уруғларни сифатли экилиши ва униб чикқан ниҳолларни яганалаш бартараф этилиши ҳисобига меҳнат сарфи 19,7-25,2 фоизга камаяди.
Татбиқ этиш даражаси ва иқтисодий самарадорлиги: олинган тадқиқотлар натижалари «БМКБ-Агромаш» ОАЖга топширилган. Асосланган пневматик экиш аппаратлари билан жиҳозланган сеялканинг тажриба нусхаси 2007-2009 йилларда Тошкент вилояти, Чиноз тумани «Акромов Алишер» фермер хўжалиги ва ЎзМЭИ тажриба хўжаликлари далаларида хўжалик синовларидан ўтган. Пневматик экиш аппаратлари билан жиҳозланган сеялкани қўллашдан олинадиган йиллик иқтисодий самара 3243138 сўмни ташкил этади.
Қўлланиш (фойдаланиш) сохаси: қишлоқ хўжалиги машинасозлиги, қишлоқ хўжалиги.

Тадқиқот объектлари: 5 ойдан 3 ёшгача бўлган 52 нафар обструктив бронхит билан оғриган болалар ва 50 нафар соғлом болалар.
Ишнинг мақсади: обструктив бронхит билан касалланган болалар клинико-иммунологик хусусиятларини, кизамиқка карши ишлаб чиқувчи иммунитетини ўрганиш ва бу болаларга қизамиққа қарши эмлаш бўйича тавсияларни асослаш.
Тадқиқот усуллари: Ишда клиник маълумотлар, анамнез, лабаратор текширувлар, гуморал ва ҳужайра тизими, цитокинларни аниқлайдиган иммунологик текширувлар қўлланилган. Қизамиқка карши иммунитет турғунлиги иммунофермент тахлил усули билан аникланган.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: илк ёшдаги обструктив бронхит болалар Т-лимфоцитлари (СДЗ) ва унинг иммунорегулятор субпопуляциялари Т-хелперлар (СД4), (СД8) - Т-супрессорлар умумий сонини камайиши, лимфоцитларда СО16+нинг юқори экспрессияси билан юзага чиқувчи иммун тизимнинг фаолияти бузилиши аниқланди, бу эса ўтказилган корреляцией тахлилга асосан ОБ болаларда, касалликнинг авж олган вақтида инфекцияга қарши иммун жавобни функционал нотўлиқлигини ва қизамиққа қарши иммунитетнинг тўлиқ хосил бўлишига тўскинлик қилишини кўрсатади. Биринчи бор, обструктив бронхит болаларда В-лимфоцитлар ортиши фонида Ig Е нинг юқори кўрсаткичи кузатилиши аниқланди ва бу эса болаларда кейинчалик бронхиал астма ривожланишининг назоратга олиш лозимлигини билдиради.
Амалий ахам пяти: Қилинган иш натижалари болаларни саломатлигини мустахкамлаш ва сақлаш регионал дастурларни амалга тадбиқ қилиш максадида ишлатилади. Обструктив бронхит бўлган болаларда қизамиққа қарши эмлаш самарадорлигини ошириш максадида Рибомунил билан ўтказиладиган иммуномодулятор даво кераклиги исботланди. Таклиф қилинаётган Рибомунил билан ўтказиладиган иммуномодулятор даво ўзининг: самарадорлиги, оғриксиз юбориш, ножўя таъсирларининг камлиги, кенг таркалганлигидан, амалий соғлиқни саклаш тизимига кенг камровда ишлатилиш учун киритилиши мумкинлигини кўрсатади.
Татбиқ этиш даражаси ва иқтисодий самарадорлиги: Ўтказилган изланишнинг натижалари Тошкент шахар Юнусобод туманидаги Болалар клиник касалхонасида, Тошкент педиатрия тиббиёт института клиникасида, Қибрай тумани Болалар консультатив поликлиникаси фаолиятига киритилди.
Қўлланиш (фойдаланиш) сохаси: тиббиёт (педиатрия).

Тадқикот объекта: Телекоммуникация хизматлари бозорида етакчи оператор ҳисобланган «Ўзбектелеком» АК тадкиқотнинг объекта сифатида иштирок этади.
Ишнинг мақсади: Ўзбекистон Республикасининг алоқа ва ахборотлаштириш сохасида инновацион жараёнларни янада ривожлантиришга дойр илмий асосланган таклифлар ва амалий тавсияларни ишлаб чиқишдан иборат.
Тадқиқот методлари: тадқиқот жараёнида қиёсий ва мантикий тахдил, тизимли ёндашув, илмий абстракция, статистик гурухлаш ва иқтисодий-статистик усуллардан фойдаланилди.
Олннган натижалар ва уларнинг янгилиги: алока ва ахборотлаштириш сохасида инновацион жараёнларнинг шаклланиш хусусиятлари ва ривожланиш қонуниятлари аниқланди; хорижий мамалакатлар тажрибасини умумлаштириш асосида жахонда ахборот-коммуникация сохасининг ривожланиш тенденциялари ва уларнинг миллий иқтисодиётлар рақобатбардошлигининг ошишига таъсири аниқланди; алоқа ва ахборотлаштириш сохасида инновацион ривожланиш инфратузилмасинн ривожлантириш ва уни бошқаришнинг кластер механизмларини шакллантириш чоралари таклиф этилди; янги ахборот технологияларни тадбик этиш бўйича самарали ва мослашувчан шакл сифатида инновацион тадбиркорликни ривожлантириш юзасидан таклифлар асосланди; миллий иктисодиётни модернизация қилиш шароитида “Ўзбектелеком” АКнинг илмий-техник салоҳиятидан самарали фойдаланиш ва унинг рақобатбардошлигини ошириш мақсадида истиқболда компанияни инновацион ривожлантиришнинг устувор йуналишлари буйича тавсиялар ишлаб чиқилди.
Амалий ахамиягн: республика иктисодиёти тармоклари корхоналарида инновацион жараёнларни ривожлантиришга қаратилган илмий-амалий тавсиялардан фойдаланиш имконияти билан белгиланади. Ишлаб чиқилган ташкилий-иқтисодий шакллар ва таклифлар республика ва худудий маъмурий-хўжалик органлари томонидан республика иқтисодиёти инновацион ривожланишининг концепциялари ва дастурларини белгилашда, шунингдек корхоналарда ахборот-коммуникацион технологиялар сингари инновацион технологияларни жорий этишни фаоллаштиришда қўлланилиши мумкин.
Татбиқ этиш даражаси ва иктисодий самарадорлиги: Муаллиф томонидан ишлаб чиқилган таклиф ва тавсиялар Тошкент ахборот технологиялари университеты (12.09.2008 йилдаги №869/02-сонли маълумотнома), «Ўзбектелеком» АК Наманган филиали (17.09.2008 йилдаги №01-01/1085-сонли маълумотнома) томонидан фойдаланилди. Тадқиқот натижалари Ўзбекистон Республикаси Фанлар Академияси Иқтисодиёт институтининг Ф-6.1.2 “Эркинлаштириш шароитида миллий иқтисодиётнинг рақобатбардошлигини ривожлантириш ва оширишнинг методологии асослари” ва ФА-Ф7-004 «Миллий иқтисодиётнинг рақобатбардошлигини ривожлантириш инновацион модели» мавзуларидаги фундаментал тадқиқотлар дастурлари доирасида бажарилган илмий тадқиқотлар ҳисоботларига киритилди.
Қулланиш сохаси: тармоклараро ва ўқув жараёнида.

Тадқиқот объектлари: яхлит ҳолда Европа Иттифоқи иқтисодиёти хамда ундаги иқтисодий жараёнлар.
Ишнинг мақсади: Европа Иттифоқи ташқи иқтисодий-инвестицион муносабатларидаги тенденцияларни, хусусан жаҳон молиявий-иқтисодий инқирози давридаги ўзгаришларни тахлил қилиш асосида Узбекистан Республикаси билан иқтисодий хамкорлигини ривожлантириш юзасидан илмий асосланган таклиф ва тавсияларни ишлаб чиқиш.
Тадқиқот методлари: киёсий тахлил, статистик гурухдаш, илмий абстракция, тизимли ёндашув ва бошқ.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: ЕИ иктисодий интеграцияси тузилмавий элементлари тавсифланган ҳамда уларнинг худуд иқтисодий-инвестицион имкониятларига кўрсатган таъсирини ўрганилган; ЕИ иқтисодий рақобатбардошлигини оширишга қаратилган стратегиянинг аҳоли турмуш даражасига таъсирини тахлил қилинган ва шу асосда “иқтисодий рақобатбардошлик - ахоли фаровонлиги” алоқасига янгича ёндашув таклиф қилинган; ЕИ ташқи савдо сиесатининг асосий йўналишлари ўрганилган ва жаҳон молиявий-иқтисодий инкирози давридаги инвестицией фаолиятга тегишли уч хил сценарий прогнозлаштирилган; ЕИ ва Узбекистан ўртасидаги савдо муносабатларидаги тенденциялар тавсифланган; Узбекистан шароитида жахон молиявий-иқтисодий инқирозини таъсирини бартараф этиш дастурининг устиворликларига асосланган холда, ЕИ ва Узбекистан Республикаси ўртасидаги хамкорлик самарадорлигини ошириш бўйича илмий асосланган таклиф ва тавсиялар ишлаб чикилган; “Узбекистонда ишлаб чиқарилган” брендини ривожлантириш механизми таклиф килинган.
Амалий аҳамияти: Тадқиқотнинг натижалари, илмий-услубий хулосалари ва амалий таклифларидан Узбекистан Республикаси Ташки иқтисодий алоқалар, инвестициялар ва савдо вазирлиги, Иктисодиёт вазирлиги фаолиятида, жаҳон молиявий-иқтисодий инқирози ҳамда ундан кейинги даврларда Узбекистан Республикасининг ЕИ мамлакатлари билан савдо-иктисодий ва инвестицион ҳамкорлигини ривожлантиришнинг маҳаллий, ҳудудий ва корпоратив дастурларини ишлаб чиқишда, шунингдек, олий таълим соҳасида фойдаланиш мумкин.
Татбиқ этиш даражаси ва иқтисодий самарадорлиги: асосий таклиф ва тавсиялардан Бухоро вилояти Ташқи иктисодий алоқалар, инвестиция ва савдо бошкармаси фаолиятида фойдаланилган (№ВХ-43/38-46, 10.03.2007).
Қулланиш сохаси: Узбекистан Республикасининг ташки иқтисодий мажмуаси.

Тадқиқот объектлари: ғўзанинг G. hirsutum L., G. barbadense L. ва G. arboreum L. турлари пахта толаси целлюлозаси.
Ишнинг мақсади: ишнинг асосий мақсади пахта целлюлозасини турли омилларга боғлиқ ҳолда ферментатив гидролизлашнинг босқич ва қонуниятлари, ҳамда гидролиз маҳсулотлари чиқимларининг динамикасини умумий ва фаракланувчи хусусиятларини ўрганиш оркали ферментатив конверсиялаш жараёнининг оптимизациялашни илмий асослашдан иборат. Тадқиқот усули: ферментатив гидролизлаш, ёруғлик ва электрон микроскопия, спектрофотометрия, газохроматография ва математик хисоблаш усуллари.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: мазкур ишда, биринчи маротаба, келиб чикиши юзасидан турлича бўлган целлюлазалар ёрдамида ғўзанинг 3 турига мансуб 8 нав ва 2 та дурагай пахта толалари целлюлозасини биоконверсиялашнинг боскич ва конуниятлари ўрнатилган; пахта целлюлозасини гидролизлашда ажралиб чиқадиган маҳсулотлар чикими кинетикасини субстрат-, фермент- ва жараён омиллари билан боғланган ҳолда умумий ва фарқланувчи хусусиятлари аниқланган; пахта толасини биоконверсиялаш оркали юкори чикимли глюкоза, канд моддалари ва биоэтанол олиш учун ФГ жараёнида СК СО2 босим шароити биринчи маротаба ишлаб чикилган, қўлланилган ва самарадорлиги аникланган; ёруглик ва электрон микроскоп услубларини қўллаган ҳолда ғўзани ўсиш давридаги пахта целлюлозасини парчаланиш хусусияти ва уни ферментатив гидролизланиш жараёнида ажралиб чиқадиган кичик молекулали фойдали маҳсулотлар чиқимлари билан боғликликлари кўрсатиб берилган.
Амалий ахамияти: тадқикот натижаларига кўра, илгари ўрганилмаган ва ҳисобга олинмаган, ҳар Йили кечги кузда далаларда етарли микдорда колиб кетадиган пахтачилик чиқиндиси ҳисобланган - пишиб етилмаган кўсаклар глюкоза, канд моддалари ва биоэтанол олиш учуй потенциал арзон ва қимматли хом ашё сифатида таклиф этилган.
Татбиқ этиш даражаси ва иқтисодий самарадорлиги: илмий тадқиқотлар натижалари ўқув жараёнига киритилган; ғўзнинг пишиб етилмаган кўсаклар целлюлозасидан глюкоза ва биоэтанол олиш максадида тажрибавий курилмасини ишлаб чикиш ва яратиш учун тайёрланган “техник шарт”лар “Тегирмон” ИИКга топширилди ва уни тадбиқ этилиши эса республикамизнинг иқтисодиётининг ривожланишига катта ҳисса кўшади. Қўлланиш сохаси: биотехнология, микробиология, биохимия, ўкув жараёни.

Тадқиқот объектлари: бактериал вагинозли 305 бемор, 70та хомиладор оқ каламушлар.
Ишнинг мақсади: гинекологик ва акушерлик амалиётида гениталий пастки қабати инфекцияларини даволаш самарадорлигини ошириш.
Тадқиқот методлари: клиник, инструментал, УТТ, бактериоскопик ва тиббий статистика.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: Илк бор жинсий йўл билан юқадиган инфекцион касалликлар ва бактерила вагиноз деб аталувчи синдромкомплекси орасидаги ўзаро этиопатогенетик боғлиқлик кўрсатиб берилди. Бактериал вагиноз кичик чаноқ йирингли яллиғланиши асоратларини ривожланишида етакчи омил бўлган жинсий йўл билан юкадиган сурункали инфекцион касалликлар маркери эканлиги аниқланди.
Кольпит ва бактериал вагинозларни янгича даволаш усули ишлаб чикилди ва тадбик этилди (авторские свидетельства №DGU 00936 2005 г.
«Выбор лечения осложненных форм острых гнойно-воспалительных заболеваний гениталий», №DGU 01272., муаллифлик гувохномаси 2007 й. «Выбор тактики лечения кольпитов и бактериальных вагинозов в гинекологической и акушерской практике»).
Бактериал вагиноз ва сурункали кечувчи жинсий йўл билан юкадиган инфекцияларни даволашда Цитеал билан узок муддатга тампонада килиш янги усулининг таъсири хар томонлама ўрганиб чиқилди. Бу даволаш усулининг аъзо шиллик кабатига холатига таъсири, Цитеал компонент-ларининг кон таркибига резорбцияси хайвонларда (каламушлар) олиб борилган тажрибларда ўрганиб чиқилди, бу усулнинг эмбриогенезга салбий таъсири кузатилмади ва хомиладор аёлларда қўллаш мумкин эканлиги аникланди.
Амалий ахамияти: бактериал вагиноз ва жинсий йўл билан юкадиган инфекцион касалликлар даволаш самарадорлиги кўрсаткичлари хаққоний ортди. Бактериал вагиноз сабабли келиб чиқкадиган кичик чаноқ ўткир йирингли яллигланиш касалликлар рецидивларини 6 маротаба кискар-тиришга эришилди.
Татбиқ этиш даражаси ва иқтисодий самарадорлиги: илмий тадкикот натижалари Республика шишилинч тиббий ёрдам илмий маркази шошилинч гинекология бўлими тш жараёнида қўлланилмокда.
Қўлланиш (фойдаланаш) соҳаси: Акушерлик ва гинекология.

Тадқиқот объектлари: тостер, буғлатгич, эритувчи, пахта шроти, эркин ва боғланган госсипол, моғор замбуруғи, каротинсинтезловчи ачитқи.
Ишнинг мақсадн: яхши ўзлаштириш хусусиятига эга липиблар, каратиноидлар, углеводлар, оқсиллар билан бойитилган ва токсик госсиполсиз қимматли озуқа ишлаб чиқариш имконини берувчи пахта шротини қайта ишлашнинг илмий асосланган самарадор биотехнологиями яратиш.
Тадқиқот усули: пахта шротининг сифвтини тахлил қилиш ва бахолашда физик-кимёвий, микробиологик, биокимёвий ва математик усулари кўлланилди.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: моғор замбуруғи ва каротинсинтез қилувчи ачитқи микроорганизмларнинг биргаликдаги таъсирида пахта шроти таркибидаги госсипол чукур детоксикацияланди ва асосланди. Тадқиқот килинаётган микроорганизмларни тайёрлаш технологиясининг асосий мақбул параметрлари аникланди (харорат t=28-30°C, мухитнинг кислоталилиги рН~7, детоксикациялаш давомийлиги т=96-120соат). Микроорганизмлар ёрдамида пахта материалидаги эркин госсиполни детоксикациялаш янги технологияси ишлаб чиқилди ва УзР № JAP 03544 ракамли патент билан тасдиқланган.
Амалий ахамияти: технологик ва иқтисодий самарадорлиги бўйича биологик трансформациялаш усулида пахта шротини госсиполсизлан-тиришнинг янги технологияси жорий технологиядан афзаллиги билан кафолатланган. Юқори сифатли ва хавфсиз озикавий ем сифатида паррандаликда амалий ахамиятга эга.
Татбиқ этиш даражаси ва нктнсодий самарадорлиги: янги илмий-технологик ишланмалари “Когон ёг-экстракция” корхонасида тажриба ишлаб чиқариш синовларидан ўтказилди ва ижобий натижаларга эришилинди. Асосий илмий тадқиқот натижалари ТКТИда “Ёглар технологияси” ва “Микробиология ва биотехнология асослари” фанлари бўйича ўқув жараёнида тадбик қилинди. Тавсия этилаётган технологияни ишлаб чиқаришга тадбик килишдан кутилаётган иқтисодий самара йилига 65,8 млн. сўмни ташкил этади.
Қўлланиш сохаси: ёг-мой саноати.

Тадқиқот объекти: 117 пациент, улардан 28 нафари алергиясиз; 89 нафар пациент аллергик фонта эта, шулардан 77 нафари базис пластмассасига аллергия бермаган, 12 нафари базис пластмассасига аллергия берган.
Ишнинг мақсади: Аллергик фонга эга беморларни клиник-иммунологик жихатдан ўрганиш ва олинган натижалар асосида базис пластмассаларининг огиз бўшлиғи шиллик кабатига аллергик таъсир этиши хавфини олдиндан башорат қилиш услубини яратиш.
Тадқиқот методлари: клиник, стоматоскопик, микробиологик, иммунологик ва цитокимёвий услублар.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: Олинган натижалар кўрсатишига биноан аллергик фон (АФ)га эга беморлар орасида тиш протези пластмассаси (ТПП)га аллергик реакция (АР) бериш ҳолатлари 13,48% ни ташкил қилади. Бундай ҳолларда оғиз бўшлиғи шиллик қабати (ОБШҚ)да кизариш, шишиш, тишлар изи тушиши, эпителийнинг хиралашиши ва кератозга учраш, турли копламалар билан копланиш, катарал яллигланиши, безчаларнинг кизариши ва декубитал стоматитлар юзага чиқиши кузатилади. ОБШКда ТППга нисбатан АР юзага келганда эса ОБШҚ махаллий иммун тизими фаолиятининг жадаллашиши, конда Т-лимфоцитлар микдорининг ва ИРИ нинг ортиши, В-лимфопениянинг чукурлашиши, ИЛ-4, IgE ва ^Сларнинг кондаги микдори ортиши, ҳамда нейтрофилларнинг НСТ-тест ёрдамида аниқланадиган цитокимёвий фаоллигининг оритши кузатилди. Натижаларнинг аниқлашига кўра, протезлашдан аввал in vitro шароитида нейтрофилларга мономер таъсир этиб амалга ошириладиган НСТ-тест кўрсаткичлари 15% ва ундан даражада қўшимча ортса беморларда протезлашдан сўнг АР пайдо бўлиш ҳавфи юкори даражада экалигини башорат қилувчи кўсраткич бўлиб хисобланиши мумкин.
Амалий ахамияти: Ортопедии стоматология амалиётига АФга эга беморларда НСТ-тест асасида яратилган ТППга нисбатан аллергик реакция вужудга келиш хавфини олдиндан башорат килиш услубининг қўлланилиши тиш протези асоси учуй оптимал базис материалларни танлаш, беморлага эса моддий ва руҳий зарар етказиш ҳолатларининг олдини олиш имконини яратади.
Тадбик этилиш даражаси ва иктисодий самарадорлиги: Изланиш натижалари ТТАнинг 3-нчи клиникаси қошидаги ортопедик стоматология поликлиникаси амалиётига, ҳамда ортопедик стоматология ва ортодонтия кафедрасининг ўқув жараёнига тдбик килинга.
Қўлланиш (фойдаланиш) соҳаси: Стоматология.

Тадкиқот объекти: Хитой экспорт сиёсати стратегиясининг ўзига хос жиҳатлари ва унда кузатилаётган замонавий тамойиллар.
Ишнинг мақсади: Хитой экспорт сиёсати стратегиясида кузатилаётган замонавий тамойиллар ва ўзига хос жиҳатларни тадқик қилиш ҳамда ижобий тажрибани Ўзбекистон шароитида қўллаш имкониятларини ишлаб чиқиш, шунингдек, икки мамлакат ўртасидаги савдо алоқаларининг барқарор ва ўзаро манфаатли ўсишини таъминлашга доир чора-тадбирларни аниклаш.
Тадқиқот услублари: қиёсий тахдил, илмий мавҳумлаштириш, тизимли ёндашув, эмпирик тахдил, корреляция-регрессия тахдили, сценарийлар асосидаги тахдил ва ҳ.к.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: “экспорт сиёсати стратегияси” тушунчасига муаллифлик талкини берилган; Хитой экспорти жадаллашувининг асосий омиллари гурухдаштирилиб, экспорт маҳсулот таркиби ҳамда жуғрофий йўналишлари ретроспектив жиҳатдан тахдил қилинган ва асосий тамойиллар кўрсатилган; Ўзбекистон-Хитой савдо алокаларида кузатилаётган асосий тенденциялар, ундаги беқарор ҳолатлар аниқланган; Ўзбекистон экспорт сиёсати стратегиясини такомиллаштиришга доир янги йўналишлар аниқланган; Хитой тажрибасидан келиб чикқан ҳолда махаллий шароитда экспорт салохиятини ошириш, унинг стратегиясини такомиллаштириш, интеграцион жараёнларни жадаллаштириш оркали толлинг операцияларини ривожлантиришнинг асосий йўналишлари кўрсатиб берилган; жахон молиявий-иқтисодий инкирози шароитида Ўзбекистон ва Хитой экспорт сиёсатлари киёсий тахдил килинган.
Амалий ахамияти: муаллифнинг таклиф ва хулосаларидан иқтисодиётимизнинг экспортга йўналтирилган тармокларини ислоҳ қилишда, ваколатли давлат идораларининг муайян иқтисодий дастур ва лойиҳалар ишлаб чиқишида, шунингдек, таълим жараёнида фойдаланиш мумкин.
Татбиқ этиш даражаси ва иқтисодий самарадорлиги: асосий илмий натижалар ХК “Ўзбек-хитой савдо уйи” ваколатхонаси иш фаолиятига, шунингдек, Жаҳон иқтисодиёти ва дипломатия университета ўқув жараёнига татбик этилган.
Қўлланиш сохаси: Экспорт сиёсати самарадорлигини ошириш, унинг стратегиясини такомиллаштириш, илмий-тадқиқот ишлари, ўкув-услубий қўлланмалар.

Тадқиқот объектлари: Chenopodiaceae оиласидан Suaeda altissima (L.) Pall ва Atriplex tatarica L.; Fabaceae оиласидан Glycyrrhiza glabra L. ва Alhagi kirghisorum Shrenk. ўсимликлари.
Ишнинг мақсади: тупроқ шўрланишининг Мирзачўлдаги айрим доминант ўсимликларнинг морфобиологик кўрсаткичларига ва галоаккумуляциясига таъсирини ўрганишдан иборатдир.
Тадқиқот методлари: лабораториявий, морфологик, фенологик, биометрик, кимёвий ва статистик методлар.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: илк бор турли шўрланиш даражаларининг Мирзачўлдаги айрим доминант галофит ўсимликларнинг морфологик кўрсаткичларига, ўсиш ва ривожланиш хусусиятларига ҳамда уруғлар унувчанлигига таъсири ўрганилди. Мирзачўлда кенг тарқалган бир йиллик - Suaeda altissima, Atriplex tatarica ва кўп йиллик - Glycyrrhiza glabra, Alhagi kirghisorum ўсимликларнинг ўсиш ва ривожланиш фазалари давомида улар таркибидаги богланган ва эркин туз ионларининг микдорлари ва таркиблари аниқланди. Турли хаётий шаклга эга галофит ўсимликлар ўртасида туз ионларининг органлардаги локализациясидаги фарклари ўрганилди.
Амалий ахам пяти: ўрганилган ўсимликларнинг тузга чидамлилик хусусиятларидан турли даражада шўрланган маргинал ерлар биомелиорациясида фойдаланиш учун тавсия килинади.
Татбиқ этиш даражаси ва иқтисодий самарадорлиги: тадқиқот натижалари Сирдарё Минтакавий тадқиқот маркази (далолатнома 19.08.2010 й.) ҳамда ICARDA Минтакавий маркази томонидан (далолатнома 27.10.2010 й.) амалиётга жорий килинган.
Қўлланиш сохаси: биология, экология, қишлок хўжалиги.

Тадкикот объектлари: коллекцион чигитлар электр
классификаторининг асосий параметрлари.
Ишнинг максади: Гузанинг тукли уруглик чигитларининг электр классификатори ускунасини ишлаб чикиш ва унинг асосий параметрларини тадкик килиш ҳамда асослаш.
Тадкикот усуллари: Уругларнинг электрофизик хусусиятлари умумий маълум бўлган усулларда, назарий тадкикотлар электромагнит майдон назариясининг асосий хусусиятлари аввалги ўтказилган тадкикотлар натижалари асосида, тажриба текширувлари эса ишлаб чикилган тажриба ускунасида кўп факторли тажрибаларни математик режалаштириш ва математик статистика усулларидан фойдаланиб амалга оширилди.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: Гуза коллекцион уруглик чигитининг асосий физик хусусиятларини ўрганиш, барабанли диэлектрик ишчи органи ёрдамида тукли уругларни фракцияларга ажратишни назарий асослаш, электр классификаторнинг конструктив ва режим параметрларини асослаш, амалий тажриба ва электр классификаторни кўллашдан олинадиган иктисодий самарадорликни аниклаш натижалари.
Илмий янгилиги тукли коллекцион чигитларининг асосий физик хусусиятлари, турли кутбли электродлар электр майдонидаги уругларнинг кутбланиш юзаси катталиги, турли кутбли электродлар радиуси хамда ажратилган уругларнинг харакат траекториясининг математик моделлари, гўза тукли уруглари электр классификаторининг илмий асосланган конструктив ва режим параметрлари.
Амалий ахамияти. Гуза коллекцион уруглик материалини бешта фракцияга юкори аникликда ажратиш жараёнини ўн мартагача тезлаштириш ва уругларнинг униб чикиш энергиясини ва унувчанлигини мос равишда 4 ва 8 % гача ошириш ишнинг амалий ахамиятини ташкил этади.
Тадбик этилиш даражасн ва иктисодий самарадорлиги: Тажриба ускунаси ЎзГСУИТИ генофондида сакпанувчи коллекцион уругларни кайта ишлаш ва элита уругларини тайёрлаш максадида кабул килинди.
Электр классификатордан фойдаланиш кўл меҳнатини электромеханизациялаш ҳисобига бир йилда 2,3 млн сўм иктисодий самара олишни таъминлайди.
Кўлланилиш соҳаси: уругчилик лабораторияларида.

Тадқиқот объектлари: терига ишлов бериш саноати чикиндиси сульфат анилин, ушбу чикиндидан олинган полианилин, поликапрамид, кучсиз поликислоталар, ишлаб чиқариш чиқиндилари ва республикамизнинг Нурота тоғ тизмаларида учрайдиган бентонитлар.
Ишнинг мақсади: полианилиннинг поликислоталар билан таъсирлашиш жараёни қонуниятларини ўрганиш, улар асосида самарали композицион полимер сорбентларнинг янги таркибини ва олиш технологиясини яратиш ҳамда физик-кимёвий ва эксплуатация хоссаларини ўрганиш.
Тадқиқот методлари: оптик, УБ, ИК, ЯМР, ЭПР-спектроскопия, вискозиметрия, потенциометрия, термогравиметрик усул, электрон микроскоп, электр ўтказувчанлик.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги:
- илк бор персульфат аммоний инициатори таъсирида, 5-7° С хароратда терини кайта ишлаш саноати чикиндиси - сульфат анилиндан полианилин одинди;
- биринчи марта полианилиннинг дегидрохлорланиш фаоллик энергияси (26,4 кЖ/моль) ва полианилиннинг поликислоталар билан полимер -полимер комплекслари хосил бўлиши ўрганилди;
- полианилиннинг тикилган полиакрил кислота билан полимер-полимер комплекс хосил килиш тезлиги полианилиннинг молекуляр огирлиги ва ион кучига боғлиқ эканлиги аниқланди. Полимер-полимер гидрогелини қимматбаҳо ва огир металларнинг сувли эритмаларига туширганимизда учламчи металл комплекс хосил килган холда металларни сорбциялаш хусусияти аниқланди;
- терини кайта ишлаш саноати чикиндиси - сульфат анилиндан олинган полианилин ва унинг поликислоталар билан ҳосил қилган комплексларининг структураси ва хоссалари комплекс равишда УБ, ИҚ, ЯМР, ЭПР-спектроскопия, потенциометрия, электрон - нусха кўчирувчи микроскоп тадқикот усулларида ўрганилганда полимер-полимер комплекслар полианилин занжиридаги азот атомларининг протонланиши ва водород боғлар хисобига хосил бўлиши аниқланди, улар асосида саноат корхоналари чикинди газларини тозалаш учун янги таркибдаги композицион полимер сорбента яратилди.
Амалий аҳамияти: олинган композицион полимер сорбентларни қўлланилиши учун синов курилмалари тайёрланди ва чикинди газларни тозалашда синаб кўрилди. Яратилган композицион полимер сорбентлар “Навоийазот” ОАЖ нитрат кислота ишлаб чикариш цехида чикинди газларни тозалашда қўлланилганда платина - родий катализаторининг тежалиши, уларнинг қўлланилиши натижасида чикинди газларни тозалашда юкори иқтисодий самарадорликка эришиш ва тоза экологик мухит яратиш мумкинлиги аниқланди.
Татбиқ этиш даражаси ва иқтисодий самародорлиги: полианилин ва полиакрил кислота асосида олинган композицион сорбентлар «Навоиазот» ОАЖ нинг кучсиз азот кислота ишлаб чикариш цехида ҳамда Навоий Электрокимё заводида синовдан ўтказилди. Биргина “Навоиазот” ОАЖ да композицион сорбентнинг кўлланилиши натижасида бир йилда кутилаётган иқтисодий самарадорлик 1215230 минг сумни ташкил этади (2007 й.).
Қўлланиш (фойдаланиш) сохаси: «Ўзкимёсаноат» МХК ва Табиатни муҳофаза қилиш давлат кўмитаси корхоналарида атроф - муҳитни чикинди газлардан ҳамда оқава сувлардаги зарарли моддалардан тозалаш учун қўлланилади.

Тадқиқот объектлари: умумий ўрта таълим мактабларининг 7-9 синф ўқувчилари (жами 240 нафар).
Ишнинг мақсади: ўсмирлик даврида ўзини ўзи назорат қилиш тизимининг хусусиятлари ҳамда ривожланиш механизмларини аниклаш ва ўрганиш.
Тадқиқот методлари: кузатиш, шахс сўровномалари: а) “Эмоционал ҳолатларда ўзини ўзи назорат қилиш” методикаси (Р.С.Никифоров, В.К.Васильев, С.В.Фирсова); б) “Шахснинг иродавий сифатларини ўрганиш” методикаси (В.М.Чумаков); в) “Реактивликни ўзгаришини баҳолаш шкаласи” методикаси (Я.Стреляу); г) “Экстроверсия, ригидлик ва хавотирланишни бахолаш” методикаси (О.П.Елисеев); педагогик-психологик эксперимент, математик статистика методлари.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: ўсмирлик даврида ўзини ўзи назорат килишнинг ривожланишига хос хусусиятлар, унинг психологик механизмлари махаллий шароитда махсус тадқиқотлар доирасида ўрганилганлиги; фаолиятда ўзини ўзи назорат килиш ўзини ўзи назорат қилишдаги асосий компонентлардан бўлганлиги сабабли иродавий сифатлар билан якин алоқадорликда экани асосланилганлиги; ўзини ўзи назорат қилиш даражасининг реактивлик, ригидлик сингари темперамент сифатлари хамда хавотирланиш хусусияти билан ўзаро муносабати кўрсатиб берилганлиги; ўсмирнинг ўзини ўзи назорат килиш даражасини кучайтиришга хизмат қилувчи тренинг ва машгулотлар самарадорлигини оширишнинг баъзи мухим психологик омиллари аникланганлигидан иборат.
Амалий ахамияти: тадқикот натижалари асосида ўрта таълим мактаблари ўқитувчилари, ота-оналар, малака ошириш курслари тингловчилари, ташхис марказлари ходимлари, амалиётчи психологларга мўлжалланган татбиқий материалларни шакллантириш мумкин.
Татбиқ этиш даражаси ва иқтисодий самарадорлиги: тадқикот натижалари бўйича самарадорлиги асослаб берилган, маҳаллий шароитга мослаштирилган махсус машк ва машғулотлар ўрта мактабда психологии хизмат тизимини ҳамда педагог психолог мутахассислар тайёрлаш жараёнини такомиллаштириш учуй хизмат қилади.
Қўлланилиш соҳаси: умумий психология, ёш ва педагогии психология, шахс психологияси, психодиагностииа, психоиорреиция.

Тадқиқот объекти: мустақиллик йилларида Қашқадарс ва Сурхондарё вилоятлари ижтимоий ҳаёти ҳамда кишлок хўжалиги саноатида юз бсрган маданий ҳаёти ўзгаришлар.
Ишнинг мақсади: Қашқадарё ва Сурхондарё вилоятларини истиқлол йилларида ижтимоий-иктисодий ва маданий ҳаётидаги ўзгаришларни ўрганиш, хулосалар чиқариш, ксракли таклиф ва мулохазалар бсриш.
Тадқиқот методлари: тарихий-генетик, тарихий-қиёсий, статистик, мантикий ва диалектик таҳлил.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: тадкиқотда биринчи марта жанубий вилоятлар мисолида ҳаёт ва иқтисод, аграр coxa ҳамда маданиятда амалга оширилган ижобий ўзгаришлар кўпгина далил ва маълумотлар асосида кенг таҳлил этилди.
Амалий ахамияти: мустақиллик йилларида Узбекистонда амалга оширилган ижобий ўзгаришлар жанубий вилоятлар мисолида ўрганилди ва уларнинг натижаларидан “Узбекистан тарихи” йўналишидаги тадқикотларда фойдаланиш мумкин.
Татбиқ этиш даражаси ва иқтисодий самарадорлиги: тадкикотнинг асосий натижалари дисссртантнинг илмий анжуманлардаги чикишларида, чоп этилган илмий мақола ва тезисларида баён қилинган.
Қўлланиш (фойдаланиш) сохаси: тадқиқот матсриаллари, қўлга киритилган натижа ва хулосалардан “Узбекистан тарихи” фанидан дарслик, ўқув қўлланмалар ёзишда, маъруза ўкиш, амалий машғулотлар ўтказишда, махсус курслар ташкил этишда фойдаланиш мумкин. Шунингдек, диссертация матсриаллари тарғибот ва ташвиқот ишларида, ёш авлодда байналмилал ҳамда ватанпарварлик туйгуларини шакллантиришга ёрдам бсради.

Тадқиқот объекти сифатида соликқа тортишнинг соддалаштирилган тартиб тизими ва ушбу тартибда ишловчи хўжалик юритувчи субъектлар фаолияти олинган.
Тадқиқот мақсади - иқтисодиётни модернизациялаш шароитида солиққа тортишнинг соддалаштирилган тартибини такомиллаштиришга қаратилган илмий таклиф ва амалий тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.
Тадқиқот методлари иқтисодий тахдил, гурухдаш, тақкослаш, омилли тахдил, индукция ва дедукция.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: солиққа тортишнинг соддалаштирилган тартибини факат кичик бизнес субъектларига нисбатан қўлланиш зарурияти асосланди; ягона солик тўлови ва ягона ер солиқлари бўйича солиққа тортиш объектларини такомиллаштириш таклифлари ишлаб чиқилди; умумий овқатланиш корхоналарида ягона солик тўлови ставкаларини ишлаб чиқарилган маҳсулот ёки бажарилган иш учун сарфланган меҳнат микдоридан келиб чиқиб табақалаштириш мақсадга мувофиқлиги асосланди; якка тартибдаги тадбиркорлар учун қатъий белгиланган солиқларни даромад олиш ҳудуди бюджетига ундирилиши максадга мувофиқлиги илмий асосланди.
Амалий аҳамияти: тадкиқот ишида ишлаб чикилган илмий таклиф ва амалий тавсиялардан келаси давр бюджет параметрларини белгилашда, соликка тортишнинг соддалаштирилган тартибида солик элементларидан ўз ўрнида ва тўғри фойдаланишда, умуман соликка тортишнинг соддалаштирилган тартибини такомиллаштиришда фойдаланиш мумкин.
Татбиқ этиш даражаси ва иқтисодий самарадорлиги: тадқиқот натижалари Ўзбекистон Республикаси Давлат Солик қўмитаси фаолиятида амалиётга жорий килиш учун қабул қилинган.
Тадқикот материалларидан олий ўкув юртларида «Кичик бизнес ва тадбиркорликни солиқка тортиш», «Солиқ назарияси», «Солиқлар ва солиққа тортиш», «Солиқларнинг макроиқтисодий муаммолари» ва «Соликқа тортишнинг долзарб муаммолари» фанлари ўкув дастурларини такомиллаштириш ва ўқитишда фойдаланиш мумкин.
Қўлланиш соуаси: Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлиги, Давлат Солиқ қўмитаси, олий ўкув юртлари.

Тадқиқот объекти: педагогика олий таълим муассасалари талабаларида экологии маданиятни шакллантириш жараёни.
Тадқиқот мақсади: биология фанларини ўқитиш жараёнида талабаларда экологик маданиятни шакллантириш тизими ва мазмунини яратиш.
Тадқиқот методлари: фалсафий, педагогии, психологик, методик адабиётлар, расмий меъёрий ҳужжатларни ўрганиш ва тахдил килиш, суҳбат, умумлаштириш, сўровномалар уюштириш, математик-статистик тахдил.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: Педагогика олий таълим муассасалари талабаларида экологик маданиятни шакллантириш долзарб педагогик муаммо эканлиги илмий-назарий жиҳатдан асосланди; биология ўкитиш жараёнида талабаларда экологик маданиятни шакллантириш тизими ва мазмуни яратилди; биология ўкитиш жараёнида талабаларда экологик маданиятни шакллантириш методикаси ишлаб чиқилди; биология ўқитиш жараёнида талабаларда экологик маданиятни шакллантиришнинг асосий йўналишлари аниқланди; биологияни ўқитишда даре ва дарсдан ташқари экологик маданиятни шакллантириш самарадорлигини оширишга имкон берувчи педагогик шарт-шароитлар ва имкониятлар аникланди; биологияни ўқитиш жараёнида талабаларда экологик маданиятни шакллантириш мезонлари ва илмий-методик тавсиялар яратилди.
Амалий ахамияти: тадкиқот натижаларидан талабаларда экологик маданиятни шакллантириш бўйича ўқув қўлланмалар тайёрлашда, ўқув ишлари мазмунини илмий-назарий ва амалий жихатдан ташкил этишда, шунингдек, махсус курс сифатида фойдаланиш мумкин.
Татбиқ этиш даражаси ва иқтисодий самарадорлиги: тадқиқот ишида тавсия этилган тизим олий таълим муассасалари талабаларининг экологик маданиятини такомиллаштиришда муҳим ўрин тутади, олий таълим жараёни самарадорлигини таъминлайди ва уни ривожлантиришга хизмат қилади.
Қўлланиш сохаси: олий педагогик таълим ва ўқитувчилар малакасини ошириш тизими.

Тадқиқот объектлари: фертил ёшида вафот этган 105 нафар аёлларнинг бош мияси қон томирлари ва тўқималари.
Иш мақсади: фертил ёшидаги аёллардаги инсултларда мия ичи кон томирлари деворидаги морфологик ва морфометрик ўзгаришларни ўрганиш ва олинган натижалар асосида ушбу беморлардаги инсултларда мия ичи кон томирларидаги патоморфологик ўзгаришларни башорат қилиш учун билимлар базасини яратиш.
Тадқиқот услублари: морфологик (гематоксилин ва эозин, ванн Гизон, Ниссл услуби), морфометрик (коэффициент 0, мия инсулти учун билимлар базасини яратиш услуби).
Олинган натижалар ва улар янгилиги: фертил ёшидаги аёлларда бош мия инсулти шакллари орасида мия юмшаши (59,7%) кон куйилишларга (40,3%) Караганда кўпроқ учрайди. Кўпинча ўрта мия артерияси соҳаси шикастланади (56,2%). Орка мия артерияси майдонида инсулт 29,3%, олдинги мия артерияси соҳасида 14,5% ҳолатда кузатилади. Бош мия инсултининг сабаблари орасида гипертоник касаллик (35,4%), тизимли васкулитлар (30,5%), атеросклероз (20,7%), асоратланган ҳомиладорлик (13,4%) учрайди. Ишлаб чикилган дастур фертил ёшидаги аёллардаги инсултларда тўртта нозологик гуруҳ (атеросклероз, гипертоник касаллик, тизимли васкулитлар ва асоратланган ҳомилдорлик) бўйича дифференциал ташхисотни олиб бориш ва мия ичи қон томирларидаги морфологик ўзгаришларни башорат килиш жараёнларини автоматлаштириш имконини беради.
Амалий аҳамияти: олинган маълумотлар клиницистлар томонидан даволаш-ташхисий тадбирларни бажаришда, шунингдек шифокор-патологанатомлар томонидан мия ичи қон томирларини адекват баҳолашда инобатга олиниши керак. Фертил ёшидаги аёллардаги мия инсултлари этиологик омилларини дифференциал ташхисотлаш учун эксперт тизим иши алгоритмини қўллаш мумкин.
Жорий кил и in даражаси ва иқтисодий самарадролиги: башоратлаш учун ишлаб чиқилган компьютер дастури ТТА неврология бўлими ва Чиноз шахри касалхонаси шошилинч тиббий ёрдам бўлими иш жараёнига тадбик этилган.
Қўллаш сохаси: патологик анатомия, неврология.

Тадқиқот объекти: Жиззах вилояти аҳоли пунктлари номлари ва минтака топонимларининг географик жиҳатлари.
Ишнинг мақсади: Географик номларнинг шаклланишида минтақа хусусиятларини тахлил қилиш асосида вилоят ойконимларини тартибга солиш бўйича илмий - амалий тавсиялар ишлаб чиқиш.
Тадқиқот методлари: гсографик такқослаш, тарихий қиёслаш, этимологик таҳлил, сўров ва таққослаш ва бошкалар.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: тадқиқотда жой номларининг шаклланишида минтақанинг иктисодий-ижтимоий географик хусусиятларининг таъсири ўрганилган; аҳоли пунктларининг номланиш қонуниятлари ва уларнинг географик жиҳатлари аниқланган; Жиззах вилояти тоғли ва тоғ олди худуди билан чўл қисмида жойлашган аҳоли пунктлари номлари орасида мавжуд тафовутлар туманлар миқёсида таҳлил қилинган ва унинг сабаблари очиб бсрилган; вилоят ойконимлари илк бор лингво-гсографик жиҳатдан таҳлил килинган; вилоятда янги барпо этилаётган аҳоли пунктларини номлаш бўйича тавсиялар ишлаб чиқилган.
Амалий ахамияти: тадкиқот натижаларидан вилоят ахоли пунктларини номлашда, янги номлар яратишда ҳамда топонимларни миллий стандартлаштириш ва транскрипциялашда фойдаланиш мумкин. Шу билан бирга тахдилий натижалар ва услубий масалалар олий таълим тизимининг ўқув жараёнида аҳамиятга моликдир.
Тадбиқ этиш даражаси: тадкикотнинг асосий натижа, хулоса ва таклиф-тавсияларини вилоят ҳокимияти қошидаги топонимик комиссия фойдаланиш учун кабул килган. Диссертация маълумотлари ва илмий ёндошувлари Жиззах давлат педагогика института география кафсдрасида топонимика фанини ўқитишда фойдаланилмокда.
Қўлланиш сохаси: Жиззах вилояти, шаҳар ва туман хокимиятлари, олий ўқув юртлари.

Тадқиқот объектлари: бемор ва соғлом донорлар қонидан олинган ДНК намуналари, турли ўсма ҳолатларида беморларда ўтказилган жарроҳлик амалиётида олинган қалконсимон без намуналари.
Ишнинг мақсадн: ишнинг асосий мақсади ҳар хил қалқонсимон без ўсмаларида ТГ гени экспрессияси қонуниятлари ва таркибий-функционал тузилишини, ўсмалар ҳосил бўлишининг молекуляр-гентик механизмларини ва ТГ гени экспрессияси регуляциясининг бузилишларини ўрганиш ва ушбу касалликларни эрта ташхислаш учун назарий асос яратиш.
Тадқиқот методлари: полирибосома ажратиб олишнинг магнийли усули, суммар РНК ажратиш, ПАБЦ-ТГ:аТГ иммуносорбенти олиш, юкори молекуляр ДНК ажратиш, ДНК рестрикцион тахдили, рестриктазаланган ДНК гидролизи маҳсулотларининг 0,8% агароза гелида электрофорези, ДНК фрагментларини сақловчи “Biodan” нейлон фильтрида 32Р-нишонланган кДНК билан дурагайлаш, Полимераза занжир реакциялари.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: ПАБЦ-ТГ:аТГ иммуносорбенти олинди. Индивидуал ТГ полирибосомалар микдори аникланди. Папилляр аденокарциномада индивидуал ТГ полирибосомалар микдорининг камайиши кузатилди. Папилляр аденокарциномада генетик ўзгаришларга сабабчи хромосома аберрациялари ўрганилди, хромосома аберрацияларининг частотаси 2,8% ташкил этади. Папилляр аденокарциномада ТГ гени экспрессияси регулясиясидаги бузилишлар мРНК синтези даражасида, яъни транскрипция даражасида рўй беради.
Амалий ахам пяти: қалконсимон без ўсмаларини тадкик килишнинг молекуляр-генетик усулларини амалиётга жорий қилиш ўсма пайдо бўлиш механизмларини янада тўлиқ ва чуқур ўрганиш имконини беради, бу касаллик оқибатини эрта аниқлашнинг жиддий мезони саналади.
Татбиқ этиш даражаси ва иқтисодий самарадорлиги: тадқикот натижаларидан қалқонсимон без ўсмаларини эрта ташҳислашда, университетларнинг биология факультетларида молекуляр биология ва гормонлар биокимёси, тиббиёт институтларида эндокринология курсларини ўқитишда фойдаланиш мумкин.
Қўлланиш (фойдаланиш) сохаси: биокимё, молекуляр биология, биотехнология, тиббиёт, эндокринология.

Тадкикот обьектлари: ЮИК билан 296 бемор, жумладан миокарднинг уткир инфаркти билан - 105 ва тургун хамда нотургун стенокардия билан -191 бемор.
Ишнинг максади: метаболик синдром ва юрак-томир асоратларининг шаклланишида гиперурикемиянинг патогенетик ахдмиятини илмий асослаш, касалликни ташхяслаш, профилактикаси ва башорати мезонларини, уларни даволашнинг адекват тактикасини ишлаб чикиш.
Тадкикот методлари: клиник, клиник-инструментал, биокимёвий, статистик.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: Комплекс клиник-клиник- инструментал ва биокимёвий тадкикотлар асосида гиперурикемия мавжуд беморларда илк бор гиперурикемиянинг эндотелиал дисфункция, юрак ишемик касаллиги ва уткир коронар синдромнинг ривожланиши билан боглик. булган юрак ва томирларда функционал-метаболик бузилишлар ривожланишининг мухим хавф омили сифатидаги ахдмияти аникланган.
Гиперурикемия томирларнинг ИО-реактивлигининг пасайишига олиб келади ва унинг окибатида ишемия, метаболик бузилишларни кучайтирувчи жараёнларнинг фаоллашувини чакиради. Кучайиб борувчи нотургун стенокардия ва уткир миокард инфаркти билан беморлардаги ангиноз хуруж-ларнинг тез-тез учраши конда сийдик кислотаси концентрациясининг оши-ши, эритроцитлар мембраналарида азот оксиди микдори, ЫО-синтаза фаоли-гининг камайиши, НАДФНга боглик нитратредуктаза реакцияси тезлигининг ошиши, пероксинитрит экспрессияси, супероксиддисмутаза ферменти фаол-лигининг пасайиши билан бирга боради, бу эса уларнинг симптомсиз гиперурикемия билан беморларда юрак-томир касалликлари патогенезидаги мухдш ахамиятини асослайди.
Амалий ахам пяти: фундаментал тадкикотлар ЭД, крндаги функционал-метаболик бузилишларнинг ривожланиши механизмида симптомсиз ГУ рол и ни янгича карашлар очиб бериш ва МС хамда юрак-томир касалликлари билан беморларни ташхислаш, башорат килиш, даволаш стратегияси ва тактикасида янги тамойилларни ишлаб чикиш имконини беради.
Татбик этиш даражаси ва иктисодий самарадорлиги: олинган натижалар РШТЁИМ СФ, УзР ССВ РИТ ва ТРИАТМ клиник амалиёти ва ТТА, СамДавТИ укув жараёнига татбик этилган.
Куллаииш (фойдаланиш) сохаси: ички касалликлар, кардиология, эндокринология.

Тадқиқот объектлари: Табиий газ, ҳаво, ташувчи газ - азот, инерт газ - гелий, керамзит, катализатор, кальций монокарбид, тоза ҳолдаги метан, этилен,ацетилен, водород,углерод монооксиди.
Ишнинг мақсади: Метаннинг оксидланишли конденсацияланиш реакциясини термодинамик асослаш, дифференциал реактор шароитида кинетик қонуниятларни ўрганиш ва улар асосида жараённи моделлаштириш ва оптималлаштириш.
Тадқиқот методлари: термодинамик, кинетик, газ хроматографик, статистик усуллар.
Олинган натижалар ва уларнинг янгиликлари: дифференциал реактор шароитида метаннинг оксидланишли конденсацияланиш реакцияси кинетик конуниятлари ва тавсия этилган кинетик тенгламалар асосида реакция механизми аникланган. Реакция боришининг мақбул шароити ишлаб чиқилган.
Амалий аҳамияти: Олинган натижалар метаннинг Сг-углеводородларига айланиш унумини ошириш, катализаторнинг юкори селективлигини таъминлаш, жараённинг автоматик бошкарув тизимини яратиш имкониятини беради.
Татбиқ этиш даражаси ва иктисодий самарадорлиги: ишлаб чиқилган усул ва кинетик моделлар бир босқичда метандан қимматли хомашё - этилен олиш имкониятини беради.
Қўлланилиш (фойдаланиш) сохасн: физикавий кимё, кинетика ва катализ, нефть-газ кимёси.

Тадқиқот объекта: ўлим ва барҳаётликни инсоннинг табиий ва ижтимоий ҳолати эканлиги.
Ишнинг мақсади: ўлим ва барҳаётликнинг моҳияти, намоён бўлиш хусусиятлари тўғрисидаги илмий ва диний ғояларни ижтимоий-фалсафий таҳлил қилишдан иборат.
Тадқиқот методлари: илмий билишнинг объективлик, тарихийлик ва мантикийлик тамойилларига ҳамда анализ ва синтез, умумлаштириш, аналогия, диалектика каби методларига таянилди.
Олинган натижалар ва уларнинг янгнлнги: диссертацияда: а) “танатология”, “ўлим” ва “барҳаётлик” тушунчаларининг моҳияти, уларнинг умумий ва хусусий жиҳатлари асосланган; б) ўлим ва бархаётлик тўғрисидаги қарашлар эволюцияси таснифланган; в) ўлим ва барҳаётликнинг диний таълимотлардаги инъикоси тадқиқ этилган; г) инсоннинг маънавий-руҳий фаолиятида ўлим ва барҳаётликка бўлган муносабатлар муносабатлар таҳлил қилинган; д) Ўзбекистонда ўлим ва бархаётликнинг шахс маънавий-ахлоқий камолотидаги аҳамияти асосланган. Танатос яъни ўлим организм ҳаёт фаолиятининг мукаррар тўхташидан далолат эканлиги, суицид ўлим ҳар бир инсон учун фожеа эканлиги, шу боис инсон умрнинг энг олий неъмат эканлигини доимо тушиниш лозимлиги очиб берилган.
Амалий аҳамияти: диссертациядаги хулоса, таклиф ва тавсиялардан ўрта махсус ва олий таълим тизимида таълим олувчи ёшларда ҳаёт маъносини тушуниш, умр мазмунини бойитиш билан боғлиқ амалий этикани такомиллаштиришда фойдаланиш мумкин. Диссертациянинг илмий хулосаларидан танатология, ўлим, барҳаётлик муаммолари бўйича изланишлар олиб бораётган ёш мутахассислар дастлабки илмий тадқиқот маҳсули сифатида фойдаланишлари мумкин.
Татбиқ этиш даражаси ва иқтисодий самарадорлиги: Диссертациянинг асосий мазмуни ЎзМУ Фалсафа факультетида “Фаннинг фалсафий масалалари”, Узбекистан давлат жисмоний тарбия институтида “Фалсафа” ва “Этика” фанлари бўйича олиб борилган амалий машғулотларда, шунингдек, тадқикот ишидан олинган хулосалар муаллифнинг республика ва халқаро миқёсда ўтказилган конференцияларидаги маърузаларида ўз ифодасини топди.
Қўлланиш сохаси: диссертация натижаларидан тафалогия, тафагенез, нейрология, патаногенез каби фанларнинг фалсафий масалаларини ўрганишда, “Ижтимоий фалсафа” фанида шунингдек, мавзуга оид илмий тадқиқотларда фойдаланиш мумкин.

Тадқиқот объектлари: қўрғошин силикатли шиша, камёб ва камёб-ер элементлар ёрдамида ранг берилган шишалар, шишакристалл материаллар, микрошариклар, йўл-сигнал белгилари, катафоталар, бадиий қисмлар, у-нурланишдан олдинги ва кейинги шиша ва ситаллар.
Ишнинг мақсади: PbO-SiCb системаси асосида шиша ва ситаллар яратиш, назарий ҳисоблаш ва тажриба йўллари билан физик-кимёвий хоссаларини аниқлаш, рангли шиша ва ситаллар олиш имкониятини ўрганиш ва уларни қўлланиш соҳаларини аниқлаш.
Тадқиқот методлари: кимёвий, оптик, рентгенографии, электронно-микроскопик, термик, ИҚ спектроскопии, физик-кимёвий хоссаларини аниқлашнинг намунавий усуллари ва бошкалар.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: PbO-SiO2 системаси асосида микрошариклар, катафоталар, бадиий кисмлар ва у-нурланишга чидамли материаллар олиш учун ярокли иккита оптимал таркиб (70% РЬО + 30% SiO2 ва 80% РЬО + 20% SiO2) яратилди. Биринчи марта 80% РЬО + 20% SiO2 таркибли шихтадан шиша ҳосил бўлиш жараёни иккита (2PbOSiO2 ва PbOSiO2) оралиқ фаза ҳосил бўлиши орқали амалга ошиши тажрибада тасдикланди; 70% РЬО + 30% SiO2 таркибли шихтадан эса, шиша ҳосил бўлиш жараёнида фақат битта (PbOSiO2) оралиқ фаза ҳосил бўлади.
Биринчи марта бинар кўрғошин силикатли шишани
микрошишашарикларга ва сўнгра йўл-сигнал белгиларига ўтишнинг барча технологик цикли ўрганиб чиқилди.
Сг20з, Мп20з, Ғе20з ва ЬН20з лардан фойдаланиб рангли шишалар олинди ва уларни витражлар, панно ва бошқалар тайёрлашда яроқли эканлиги аниқланди.
Қатор камёб элементлар қўшиб шишалар синтез килинди ва уларни ситаллга ўтиш имкониятлари ўрганилди. Олинган шишалардан у-нурланишга чидамли материаллар олиш мумкинлиги борасидаги тадқиқотлар давом эттирилиши кераклиги кўрсатиб ўтилди.
Ўрганилаётган шишаларни ситалланишида термик ишлов бериш ва кристалланиш шароитига караб паст ҳароратда PbO SiO2 фазасини ҳосил бўлиш механизмига аниклик киритилди.
Амалий аҳамияти: кўрғошинли сурик, Джерой ва Тозбулок табиий кварц кумлари асосида йўл-сигнал белгилари олишга яроқли шаффоф шишалар ишлаб чиқариш мумкинлиги исботланди. Яратилган рангли шишалар четдан келтириладиган манзарали буюмлар-витражлар ва бошқа буюмларни ўрнини босишда ва ишлаб чиқаришда долзарб ахамиятга эгадир. Олинган шиша ва ситаллар у-нурланишга чидамли буюмлар яратилишида аҳамиятлилиги кўрсатиб ўтилди.
Татбиқ этиш даражаси ва иқтисодий самарадорлиги: яратилган шиша ва ситалл таркиблари «Олмазор ТМТЕИЧК» ва «EUROSTYLE» корхоналарида синалган.
PbO-SiCE системасига бор ва натрий оксидлари қўшиб олинган микрошишашарикларнинг сифатини яхшиланиши ҳисобига 1 кг шишадан олинган иқтисодий самарадорлик 13920 - 14400 сўмни ташкил этди (2006 йилги ҳисобга кўра).
PbO-SiO2 системасига камёб-ер элементларининг оксидлари қўшиб олинган рангли шишаларнинг сифатини яхшиланиши ҳисобига 1 м“ шишадан олинган иқтисодий самарадорлик 11750-12500 сўмни ташкил этди (2008 йилги ҳисобга кўра).
6 ой давомида фойдаланиш натижасида тайёрланган йўл белгиларнинг нурни кайтариш қобилияти кўйилган талабларга жавоб бериши аникланди.
Қўлланиш соҳаси: - автойўл техникаси;
- декорация ва дизайн;
- замонавий техникада радиацияга чидамли воситалар сифатида.

Тадкиқот ооъектлари: 1996-2009 йиллар давомида 11/та елка суяги проксимал қисми синиши билан даволанган болалар.
Ишнинг мақсадн: болалар елка суяги проксимал қисми синишини даволаш натижаларини оптимал шароитларини таъминловчи оригинал стабил-функционал остеосинтез усулини ишлаб чикиш ёрдамида яхшилаш.
Тадқиқот методлари: клиник, рентгенологик, электромиографик, эхоостеометрик, электродинамометрик.
Олинган натижалар ва уларнинг янгнлигн: Беморларни ёши, синишнинг анатомо-функционал хусуиятига караб, илмий асосланган стабил-функционал остеосинтез даво тури асосида, елка бўғимида даволашдан кейинги суяк ўсиши ва бўғим биомеханикасининг бир маром (мужассам) шаклланишини таъминлаш йўли ишлаб чиқилди. Стабил-функционал остеосинтездан фойдаланган холда қилинган очиқ репозиция 84,7% холатда суяк бўлакларининг максимал аниқ анатомик тўғриланишини таъминлайди ва болалардаги елка суяги проксимал қисми синишларида (жаррохдик бўйинча соҳасидаги синиш ва остеоэпифизеолиз) бошқа усулларга нисбатан анча яхши анатомик функционал натижаларни таъминлаган ҳолда муваффақият билан кўлланилиши мумкин эканлиги исботланди. Бунда стационар даволаниш муддатлари 27,7±4,1 кундан 12,7±2,7 кунгача қисқариши қайд этилади.
Амалий ахамияти: соғликни саклаш амалиёти учун стабил-функционал остеосинтез усули таклиф этилди, бу усул суяк бўлакларини мустахкам ушлашда ёрдам беради ва суякларнинг тўлиқ битиб кетгунига кадар бўғим функциясини сақлаб қолган ҳолда суякларни тўғри ҳолатда ушлаб туриш имконини яратди.
Тадбиқ этиш даражаси ва иқтисодий с амарадорлиги: Изланиш натижалари Травматология ва ортопедия илмий-текшириш института бўлимларида ва Республика болалар ортопедияси марказида тадбиқ қилинди. Қўлланиш сохаси: болалар травматологияси.

Тадқиқот объектлари: Узбекистан Республикаси давлат бюджета, Фарғона вилояти маҳаллий бюджета .
Ишнинг мақсади: Узбекистан Республикасида бюджетлараро муносабатларни такомиллаштириш юзасидан илмий таклиф ва амалий тавсиялар ишлаб чикишдан иборат.
Тадқиқот методлари: гурухдаш, тақкослаш, омилли таҳлил, индукция ва дедукция, иқтисодий таҳлил ва статистика усуллари.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: бюджетлараро муносабатлар тизимининг ўзига хос хусусиятлари аникланган ва уларни бюджет тизимини тартибга солишдаги аҳамияти асосланди; маҳаллий бюджетларга бериладиган молиявий ёрдамнинг асосий шаклларидан бири бўлган дотацияларни ажратишнинг янги мезон ва кўрсаткичларга асосланган услубиёти ишлаб чикилди; Республика ва маҳаллий даражада бюджетлараро муносабатлардаги мавжуд муаммолар ва уларга таъсир қилувчи умумиктисодий ва молиявий тавсифдаги омиллар аниқланди; маҳаллий даражада бюджетлараро муносабатларни такомиллаштиришга йўналтирилган илмий таклифлар ва амалий тавсиялар ишлаб чиқилди.
Амалий ахамияти: тадқикот ишида ишлаб чиқилган илмий хулоса ва амалий таклифлардан бюджет тизими ва бюджетлараро муносабатларга оид меъёрий ҳужжатларни ишлаб чиқишда фойдаланиш мумкин.
Тадбиқ этиш даражаси ва иқтисодий самарадорлиги: тадқиқот натижаларидан "Узбекистан Республикаси Молия вазирлиги, Фарғона вилояти Молия бошқармаси фаолиятида амалиётга жорий қилиш учун кабул килинган. Тадкикот материалларидан олий ўкув юртларида “Давлат бюджета”, “"Узбекистан республикаси бюджет тизими”, “Давлат молиясини бошқариш” фанлари ўкув дастурларини такомиллаштириш ва ўқитиш жараёни учун фойдаланиш мумкин.
Қўлланиш сохаси: "Узбекистан Республикаси бюджет тизими, олий ўкув юртлари