ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ СОҒЛИҚНИ САҚЛАШ
ВАЗИРЛИГИ
ТОШКЕНТ ПЕДИАТРИЯ ТИББИЁТ ИНСТИТУТИ
Қўлёзма ҳуқуқида
УДК: 615.371./372:616.915:-053.3/5
УБАЙДУЛЛАЕВА СЕВАРА АБДУЛЛАЕВНА
ОБСТРУКТИВ БРОНРХИТ БОЛАЛАРДА ҚИЗАМИҚҚА ҚАРШИ
ЭМЛАШ САМАРАДОРЛИГИНИ ОШИРИШ
14.00.09 – Педиатрия
тиббиёт фанлари номзоди илмий
даражасини олиш учун тақдим этилган диссертация
А В Т О Р Е Ф Е Р А ТИ
Тошкент – 2010
2
Иш Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни Сақлаш Вазирлиги Тошкент
Педиатрия Тиббиёт Институтида бажарилди
Илмий рахбар:
тиббиёт фанлари кандидати, доцент
Шомансурова Элмира Амануллаевна
Расмий оппонентлар
:
тиббиёт фанлари доктори, профессор
Бобомурадов Турдикул Акрамович
Тиббиёт фанлари кандидати,
Умарова Адолат Абдурахимовна
Етакчи ташкилот:
И.М.Сеченов номидаги Москва Тиббиёт
Академияси
Ҳимоя ЎзР ССВ Тошкент Педиатрия Тиббиёт институти ҳузуридаги
Д. 087.10.01 рақамли ихтисослашган кенгашнинг «____»___________2010й.
_________соатда ўтадиган мажлисида бўлади. Манзил: 700140, Тошкент ш.,
Боғишамол кўчаси 223.
Диссертация
билан
Тошкент
Педиатрия
Тиббиёт
Институти
кутубхонасида танишиш мумкин.
Автореферат «______»______________да тарқатилди.
Ихтисослашган кенгаш
илмий котиби, тиббиёт
фанлари доктори
М. К. Шарипова
3
ДИССЕРТАЦИЯНИНГ УМУМИЙ ТАСНИФИ
Мавзунинг
долзарблиги
.
Охирги
йиллар
нафас
аъзолари
касалликлари билан улардан обструктив бронхит билан касалланган
болаларни янада кўпайишига моиллигининг ортиши кузатилмоқда [Гавалов
С.М., 1999]. Ўзбекистон Республикаси Давлат статистика комитетининг
(2006) маълумотларига кўра, 5 ёшгача бўлган болаларда нафас аъзолари
касалликлари сабабидан ўлим холати 204,2‰ (1000 тирик туғилган болага),
улардан 15% ни обструктив бронхит ташкил қилади.
Амалиётда обструктив бронхитлар кўпгина врачлар томонидан
аллергик касалликлар билан қиёсланади, бу эса профилактик эмлашлардан
озод қилинувчи болалар сонини ортишига олиб келади. [Покровский В.И.,
Семенов Б.Ф., 1999; Таджиева Н.И., 2002].
Назорат қилинувчи инфекцион касалликларни камайтириш ва уларни
умуман йўқ қилиш учун, ЖССТ тавсияларига кўра, 45% дан зиёд болаларни
иммунизациядан ўтказиш лозим. Бунда нафақат соғлом болаларни, балки
саломатлигида турли хил ўзгаришлари бўлган болаларни эмлаш назарда
тутилади. [Костинов М.П., 1996].
Лекин, ҳозирги вақтгача бундай болаларни тирик қизамиқ вакцинасига
(ТҚВ) қарши эмлашда мавжуд бўлган тавсиялар, йўлдош касалликларини
ҳисобга олмаган холда, аниқ (битта) касалликни тўлиқ ремиссия холатига
олиб келиш билан асосланган. [Махмудова Д.И. с соавт., 2000].
Ҳозирги вақтда, Тh1 ва Th2 иммун тизимларининг ўзаро таъсирини
меъёрга олиб келувчи, улар активлигини ўзгартира олувчи, ш.қ. махсус
таначалар ҳосил қилишга ва эмлашдан кейинги асоратлар ривожланишида
иммунологик жараёнга танлаб таъсир қилувчи, иммунотроп таъсирига эга
воситалар мавжуд. Моноцитар-макрофагал тизим, дендрит ҳужайралар
фаоллиги оширувчи, ФНО-α, ИЛ-1β, ИФН-α, ИФН-γ, ИЛ-12 ишлаб
чиқарилишини оширувчи, Ig A, M, G сиинтезини кучайтирувчи ва Ig Е
жавобини сусайтирувчи гуморал жавобнинг меъёрлашувига олиб келувчи,
дори воситалари гурухига Рибомунил киради [Видаль луғати. Россиядаги
дори воситалари: 2005.].
Муаммонинг ўрганилганлик даражаси.
Ҳозирги вақтгача
АКДС,
БЦЖ, ОПВ ва бошқа вакциналар ўтказилишининг ўрни ҳақида кўп
маълумотлар мавжуд. Лекин, обструктив бронхит болаларни қизамиққа
қарши эмлаш тўғрисида маълумотлар кам. Обструктив бронхит болаларда
иммун тизимини ўрганиш бу болаларда қизамиққа қарши эмлаш
самарадорлигини ошириш имконини беради.
Диссертация ишининг илмий-тадқиқот ишлари режалари билан
боғлиқлиги.
Иш Тошкент педиатрия тиббиёт институтининг ИИИ тематик
режалари асосида бажарилди.
Тадқиқот мақсади
: обструктив бронхит билан касалланган болалар
клинико-иммунологик хусусиятларини, қизамиққа қарши ишлаб чиқувчи
4
иммунитетини ўрганиш ва бу болаларга қизамиққа қарши эмлаш бўйича
тавсияларни асослаш.
Тадқиқот вазифалари
:
1.
Илк ёшдаги обструктив бронхит билан касалланган болалар клинико-
иммунологик хусусиятларини ўрганиш асосида, уларнинг иммун
тизими ўзгариши таснифини аниқлаш.
2.
Обструктив бронхит билан касалланган болаларда Рибомунил
қўлланилиши самарадорлигини бахолаш.
3.
Обструктив бронхит билан касалланган болаларда қазамиққа қарши
иммунитет ҳосил бўлишини аниқлаш.
4.
Обструктив бронхит билан касалланган болаларни қазамиққа қарши
эмлаш бўйича тавсияларни асослаш.
Тадқиқот объекти ва предмети
. Қуйидаги иш 2005 - 2008 йиллари
Тошкент шахридаги Шахар болалар клиник касалхонаси, Тошкент
педиатрия медицина институти қошидаги клиникаси базасида бажарилди.
Ишда 5 ойдан 3 ёшгача бўлган 52 нафар обструктив бронхит билан оғриган
болаларнинг динамик кузатуви ва лаборатор-инструментал текшируви
натижаларининг тахлили келтирилган. Ҳар бир ўрганилган болаларга меъёр
сифатида Қибрай тумани Болалар консультатив поликлиникасидаги 50 та
амалий соғлом болаларни (ф 112/у)кўрсаткичлари ўрганилди.
Тадқиқот методлари
. Ишда клиник маълумотлар, анамнез, лабаратор
текширувлар, гуморал ва ҳужайра тизими, цитокинларни аниқлайдиган
иммунологик текширувлар қўлланилган. Қизамиққа қарши иммунитет
турғунлиги иммунофермент тахлил усули билан аниқланган.
Ҳимояга олиб чиқилаётган асосий ҳолатлар:
1.
Болалар ҳаётининг 1 йилида учрайдиган обструктив бронхитларнинг
рецидивланган кечиши кўпроқ учрайди, улар ИЛ-4 ва ИФН-γ ни
ортишига, IgE гиперпродукциясига олиб келувчи преморбид фон
асосида ривожланади ва кўп холларда профилактик эмлашлардан
(46,2%) четланишларни келтириб чиқаради.
2.
Рибомунил
обструктив
бронхит
болалар
иммун
тизимини
турғунлаштиради ва қизамиққа қарши эмлашдан сўнгги асоратларни
олдини олади.
3.
Обструктив бронхит касаллигининг Рибомунил қабул қилган
болаларда, Рибомунил қабул қилмаган болаларга нисбатан қизамиққа
қарши таначаларни ишлаб чиқарилиши яхшиланади.
Илмий янгилиги.
Илк ёшдаги обструктив бронхит болалар
Т-
лимфоцитлари (СД3) ва унинг иммунорегулятор субпопуляциялари Т-
хелперлар (СД4), (СД8) – Т-супрессорлар умумий сонини камайиши,
лимфоцитларда CD16+нинг юқори экспрессияси билан юзага чиқувчи иммун
тизимнинг фаолияти бузилиши аниқланди, бу эса ўтказилган корреляцион
тахлилга асосан ОБ болаларда, касалликнинг авж олган вақтида инфекцияга
қарши иммун жавобни функционал нотўлиқлигини ва қизамиққа қарши
иммунитетнинг тўлиқ ҳосил бўлишига тўсқинлик қилишини кўрсатади.
5
Биринчи бор, обструктив бронхит болаларда В-лимфоцитлар ортиши
фонида Ig Е нинг юқори кўрсаткичи кузатилиши аниқланди ва бу эса
болаларда кейинчалик бронхиал астма ривожланишининг назоратга олиш
лозимлигини билдиради.
Иммунитетни
фаоллаштирадиган
дори
воситаси
Рибомунилни
обструктив бронхит болаларга қўллаганда йўлдош инфекцияни қўшилишини
ва қизамиққа қарши эмлашдан кейинги даврда асоратларни олдини олиши
исботланди. Қизамиққа қарши таначаларни тез ва интенсив ишлаб
чиқарилишини, IgE , ИФН-γ ва ИЛ-4 цитокинлар миқдорини камайтиради,
ўз ўрнида Th1 ва Th2 туридаги иммун жараён фаоллигини меъёрга
келтиради ва эмлашдан кейинги эрта даврда, махсус таначаларни эрта ва
интенсив ҳосил бўлишига олиб келади.
Тадқиқот натижаларининг илмий ва амалий ахамияти.
Изланиш
натижалари болаларнинг саломатлигини мустахкамлаш ва ҳимоя қилишга
қаратилган худудий дастурни киритиш даврида қўлланилади.
IgE си юқори бўлган обструктив бронхит болаларни қизамиққа қарши
эмлаш самарадорлигини ошириш мақсадида Рибомунил билан иммун
тизимни фаоллаштириш давосини ўтказиш лозимлиги исботланди. Таклиф
қилинаётган
Рибомунил
билан
ўтказиладиган
иммун
тизимни
фаоллаштирувчи даво: самарадорлик, юборишда оғриқсизлик, ножўя
таъсирининг йўқлиги ва ахоли учун мавжудлиги каби сифат алгоритми
билан амалий соғлиқни сақлаш тизимида кенг қўламда қўллаш учун тавсия
қилиш имконини беради.
Натижаларнинг жорий қилиниши.
Ўтказилган изланишнинг
натижалари Тошкент шахар Юнусобод туманидаги Болалар клиник
касалхонасида, Тошкент педиатрия тиббиёт институти клиникасида, Қибрай
тумани Болалар консультатив поликлиникаси фаолиятига киритилди.
Ишнинг синовдан ўтиши (апробацияси).
Диссертациянинг асосий
холатлари: “Ўзбекистон педиатрияси: ривожланиш реформалари ва
стратегиялари” республика илмий амалий конференциясида (Тошкент,
2007й), “Ёш олимлар” илмйи амалий конференциясида (Тошкент, 2008й)
доклад сифатида ўқиб эшиттирилди.
Диссертациянинг асосий холатлари: ТошПТИ “Амбулатор тиббиёт”
кафедраси йиғилишида (2009 й.), ТошПТИ кафедралараро апробацион
кенгаш йиғилишида (2009 й.), ТошПТИ ҳузуридаги ихтисослашган кенгаш
қошидаги илмий семинар йиғилишида (2009 й.) мухокама қилинди ва ҳимоя
тавсия этилди.
Натижаларнинг эълон қилинганлиги.
Диссертация мавзуси бўйича 11
та печатланган иш чоп этилган, улардан 5 та журналдаги мақола (1 та
хорижий), 5 та тезис ва услубий қўлланма.
Диссертациянинг тузилиши ва хажми.
Диссертация компьютерда
печатланган 112 бетдан иборат. Кириш, адабиётлар мухокамаси,
“Материаллар ва усуллар” бўлимидан, изланишнинг хусусий учта
бўлимидан, якуний бўлим, хулоса ва амалий тавсиялар бўлимларидан иборат.
6
Библиографик кўрсаткич 165 маълумотдан, улардан 65 таси рус тилида ва
100 та хорижий авторлар маълумотларидан иборат, 19 та жадвал, 6 та расм
билан жихозланган.
ДИССЕРТАЦИЯНИНГ АСОСИЙ МАЗМУНИ
Кириш
қисмида муаммонинг долзарблиги, тадқиқотнинг ИИИ мавзули
режалари билан боғлиқлиги, мақсад ва масалалар, илмий янгилик, тадқиқот
натижаларининг илмий ва амалий
ахамияти, ҳимояга олиб чиқилаётган
асосий холатлар, соғлиқни сақлаш амалиётига тадқиқот натижаларини
қўлланганлиги, ишнинг синовдан ўтиши (апробацияси), диссертация хажми
ва тузилиши ёритилган.
Биринчи бўлимда
(адабиётлар мухокамаси) илк ёшдаги болаларда
обструктив бронхит ривожланишини юртимиз ва хорижий адабиётлар
маълумотларидан қизамиққа қарши эмлаш самарадорлигини ошириш
замонавий талқинлари, обструктив бронхит ривожланиши, ташхиси ва
клиникаси, ҳамда обструктив бронхит болаларда қизамиққа қарши эмлашдан
олдин иммунитетни меъёрлаштирувчи даво ўтказилиши мақсадга
мувофиқлиги саволлари ёритилади.
Иккинчи бўлимда
объектлар, материаллар ва ўтказилган текширувлар
қисқа таснифи тўғрисидаги текширув усуллар келтирилган. Клинико–
иммунологик ва лаборатор-инструментал текширувлар 5 ойдан 3 ёшгача
бўлган 102 болаларда ўтказилган. Улардан 52 бола обструктив бронхит билан
ва 50 амалий соғлом болалар назорат гурухни ташкил қилди. Қуйидаги
изланиш Тошкент шахар Юнус-обод тумани Шахар болалар клиник
касалхонасида ва ТошПМИ клиникасида 2005-2008 йиллари бажарилди.
Текширилган 52 нафар (100%) обструктив бронхит болалардан 29 (55,8%)
ўғил болалар, қизлар – 23 (44,2%) ташкил қилди.
Олинган анамнестик маълумотлардан, обструктив бронхит патогенетик
жараёнидан бири бўлмиш, бола организмида иммунопатологик жараён
ривожланиши эхтимоли ва кўп ҳолларда мос келмаслиги мумкин бўлган, она
ва ҳомиланинг бирламчи иммунологик ўзаро алоқаси кузатилганда,
обструктив бронхит ривожланишида биринчи ҳомиладорликдаги болалар,
энг катта хавфни (51,9%) кўрсатади.
Эмлаш жадвалига асосан (СанПиН № 0132-02) 53,8% (28) болаларда
эмлаш ўз вақтида ўтказилган. 46,2% (24) болаларда эмлашдан тиббий
четланиш кузатилди, улардан обструктив бронхитнинг қайта хуружлари
ҳисобидан 30,8% болалар эмлашдан четланишлари кузатилди.
Изланишнинг кейинги босқичи бўлиб 30 нафар обструктив бронхит
болаларда иммунмеъёрлаштирувчи даво самарадорлигини ва қизамиққа
қарши махсус иммунитетни ҳосил бўлишини ўрганиши бўлди, бунда болалар
2 гурухга бўлинилдилар: 1 гурухни Рибомунил қабул қилган (n=17) нафар
обструктив бронхит ўтказган болалар, 2 гурухни Рибомунил қабул қилмаган
(n=13) нафар обструктив бронхит ўтказган болалар ташкил қилди. Назорат
гурухга эса амалий соғлом болалар (n=50) кирди.
7
Даволашдан олдин ва кейин иммун тизими ўзгаришларининг
шаклланишини солиштириш учун, шу муддатларда 3 та гурухда қонда
иммунитетнинг ҳужайра ва гуморал тизимини, ИЛ-4, ИФН- γ цитокинларини
ва Ig E ларни қайта текширувлари ўтказилган.
Қўйилган масалаларни ечиш мақсаадида ҳамма гурухда қуйидаги
усуллар қўлланилди:
1.
Физикал текширув ва назорат.
2.
Клиник маълумотларни ва анамнезни йиғиш учун боланинг амбулатор
картасидан (ф. 112/у), Тошкент шахар Юнус-обод тумани Шахар
болалар клиник касалхонаси ва ТошПМИ клиникасида стационар даво
олаётган 52 нафар обструктив бронхит болаларнинг касаллик
тарихларидан фойдаланилган.
3.
Умумий қон, пешоб ва ахлат тахлиллари умумий қабул қилинган
усуллар балн текширилди.
4.
Иммунологик текширувлар ЎзРФА иммунология институтида
ўтказилди. Ҳужайра ва гуморал иммунитет, цитокинлар, зардобдаги
IgE, ҳамда махсус иммун жавоб қизамиққа қарши IgG ўрганилди.
Олинган маълумотлар Pentium-4 персонал компьютерида ўрта
арифметик (
М
), ўрта квадрат чекланиш (
), стандарт хато (
m
), нисбий
катталик (частота, %), бўлиши мумкин бўлган хато(
Р
) ни ҳисоблаш билан
Стьюдента (
t
) мезони катталиги функциялари EXCEL пакетида ишлаб
чиқарилган, статистик кутубхонасидан фойдаланилган дастурлар бўйича
статистик текширувидан ўтказилди. Ўрта кўрсаткичлари
Р
<0,05 даража
кўринишида ишончли ҳисобланди. Бунда клиник ва лабаратор текширувлар
маълумотларини статистик тахлил қилишда мавжуд талаблар инобатга
олинди.
Учинчи бўлимда
тадқиқотнинг хусусий натижалари
ва уларнинг
мухокамаси
келтирилган. Қуйидаги бўлимда илк ёшдаги 52 нафар
обструктив бронхит болаларнинг клиник текширув, умумий кўрув ва
лабаратор-инструментал текширувлар маълумотлари келтирилган.
Олинган маълумотларнинг тахлили, обструктив бронхит билан кўпроқ
1 ёшгача (53,8%) болалар касалланади, 1 ёшдан 3 ёшгача болалар гурухида
каслликни учраши 46,2% ни ташкил қилди. 1 ёшгача болалар гурухида
касалланишнинг юқорилиги, аввало, ҳимоя иммун жараёнинг тўлиқ
мустақилмаслиги ва нафас аъзоларининг анатомофизиологик хусусиятлари
билан тушунтирилади. [Дурыгин А.Н., 1994]. ОБ кўринишлари 1,4
мартагаўғил болаларда кўпроқ учраши, ўғил болалар организми биологик
турғунлиги камлиги билан тушунтириладиган асос сифатида, адабиётлардаги
маълумотлар билан мос келди. [Азизов Ю.Д., 1996; Богорад А.Е., 2002;].
48,5% касал болаларда обструктив бронхит биринчи бор пайдо
бўлганлигини, бу билан бирга 65% холларда ота-оналар ЎРВИ билан бирга
бошланиши билан боғлашади. ОБ билан оғриган болаларда преморбид фонга
хос кўринишлари бўлиб, 23,1% (12) болаларда рахит, 73,1% (38) да
8
камқонлик, 23,1% (12) да тимомегалия, 25% (13) болаларда анамнезида
перинатал–энцефалопатия (ПЭП) мавжудлиги кузатилди.
Шундай қилиб, анамнестик маълумотларни тахлил қилиб туриб, шуни
айтиш мумкинки, иммун тизимини функционал етишмовчилигига олиб
келувчи, ОБ преморбид фон асосида ривожланиб ва илк ёшдаги болаларда
ОБ нохуш кечишини кучайтиради.
Касалхонага келган болалар ота-оналари ва қариндошлари, болаларда
тез-тез қуруқ, қийин ажралувчи, чўзилувчан йўтал, хансираш каби
белгиларга шикоят қилишди. 51 нафар болада юқори нафас йўлларининг
катари, шиллиқ ажралиши билан тумов (44,2%), юмшоқ танглай ва
муртакларнинг (30,8%), ҳалқумнинг орқа девори (88,5%) гиперемияси каби
белгилар кузатилди.
Касалхонага келган болаларнинг умумий ахволининг 37 тасида оғир
даражада, 15 та болада ўрта оғир даражадалиги аниқланди. Умумий
хаволнинг оғирлиги биринчи ўринда нафас етишмовчилиги билан боғлиқдир
(69,2% болалар НЕ II даражаси билан 5,8% болалар НЕ III даражаси билан
етқизилганлар), 69,2% да тери қатламларининг оқариши билан юзага
чиқадиган интоксикация белгилари ва 65,4% бурун лаб учбурчагининг
яққол юзага чиққан цианози аниқланди. Ланжлик ва иштаханинг ўзгариши
44,2% да, 40,4% да безовталик кузатилди.
Ўпка перкуссиясида перкутор товуш 28,8% (15), перкутор товушнинг
қисқариши 7,7% (4), тўмтоқ товуш 23,1%(12), қутичасимон ўпка товуши
40,4% холларда (21) аниқланди. Аускультацияда 44нафар болаларда дағал
анфас асосида кўп миқдорда қуруқ хуштаксимон хириллашлар эшитилди
(84,6%).
Болалар нафас аъзолари патогенези замонавий кўринишида катта ўринни
иммунопатогенез тутади. Иммунологик текширувлар болалар касалхонада
бўлганларида, касаллик даврида ўтказилди.
Обструктив бронхит болаларда меъёрга нисбатан икки ёш гурухда ҳам
лейкоцитларнинг 1,3мартага ишонарли ортиши (Р<0,001) аниқланди(1-расм).
6,4
8,2
6,1
8,3
0
5
10
1 ёшгача
1-3 ёшгача
назорат
ОБ билан касалланган болалар
1-расм. Ёшга гурухига нисбатан текширилган болаларда лейкоцитлар
кўрсаткичи (10·
9
/л)
Иммунитетнинг ҳужайра тизимини ўрганишда иккала ёш гурухда
абсолют ва нисбий кўрсаткичларининг ишонарли ортиши аниқланди(2-расм.)
9
38,3 40,9
65,6 60,7
2,4 2,4
5,3 4,9
0
10
20
30
40
50
60
70
назорат
ОБ билан
касалланган
болалар
назорат
ОБ билан
касалланган
болалар
1 ёшгача
1-3 ёшгача
Лимфоцитлар, %
Лимфоцитлар, абс
2-Расм. Лимфоцитларнинг ёш гурухига нисбатан кўрсаткичи
Лимфоцитлар сонининг ортишидан келиб чиқадиган лейкоцитоз,
вирусли инфекцион яллиғланиш жараёнини охирги босқичини билдиради.
Лимфоцитларнинг асосий популяцияси ва субпопуляциясини ўрганиш,
обструктив бронхит болалар гурухида Т-лимфоцитлар умумий сонининг
пасайиши кузатилди(р<0,05). Обструктив бронхит болаларда CD3+
лимфоцитлар экспрессияси 1 ёшгача болалар гурухида 51,9±1,5% ни, 1-3 ёш
гурухида – 50,4 ±1,4% ни ташкил қилди, соғлом болалар гурухида бу
кўрсаткич ёш гурухларига мос равишда 52,4±1,4% ва 58,8±2,0 ларни ташкил
қилди. Обструктив бронхит болаларда Т-лимфоцитларнинг абсолют сони
ишонарли ортиши кузатилди (1-3 ёш – 2,3±0,3; 1,4±0,1 га нисбатан), айниқса
1 ёшгача болалар гурухида яққол намоён бўлганлиги (2,8±0,2; 1,2±0,08га
нисбатан) аниқланди. Бу касалликнинг хуруж давридаги лейкоцитоз билан
боғлиқдир.
Изланишнинг кейинги кўрсаткичлари лимфоцитлардаги CD4+
маркерлари экспрессиясида ишонарли фарқни кўрсатди. 1 ёшгача болалар
гурухида бу кўрсаткич 25,7±0,85% ни ташкил қилса, соғлом болалар
гурухида бу кўрсаткич 27,8±0,7% ни ташкил қилди, 1 ёшдан 3 ёшгача
болалар гурухида эса – 24,1±0,8; 34,6±1,8% га нисбатан (Р<0,001).
Обструктив бронхит болалар гурухида лейкоцитларнинг яққол
кўтарилиши,
иммунодефицит
холат
фонида
CD4+
(Т-
хелперлар/индукторлар) нинг 1,5 мартагача ишонарли пасайиши мавжудлиги
кўриниб турибди. CD4+ Т-ҳужайра жавоби организмнинг мухим ҳимоя
механизмидир,
чунки
Т-хелпер/индукторлар
В-лимфоцитлар
антителоларини
стимуллайди
ва
Т-цитотоксик
лимфоцитларни
фаоллаштиради.
Обструктив бронхит болаларда CD8+ ҳужайралар нисбий сонининг
ишонарли ортиши ( 1ёшгача – 25,8±1,1ни 21,1±1,2 га нисбатан; 1-3 ёшлар –
25,8±0,9 ни 22,9±1,0га нисбатан) биз томондан аниқланди. Т-цитотоксик
лимфоцитлар абсолют сонини ишонарли ортиши ҳам кузатилди (1 ёшгача –
1,4±0,1 ни 0,5±0,03га нисбатан; 1-3 ёшгача – 1,2±0,1 ни 0,5±0,04га нисбатан).
10
Бундан келиб чиқадики, иммун тизим асосий субпопуляцияси - CD4+
ва CD8+ дисбаланси, жорий холатда яққол ҳужайра иммунодефицити
ҳужайра тизими иммунитетининг дисбалансидан кузатилиши аниқланди.
Яллиғланиш жараёнида меъёрда 1 дан юқори бўлиши керак бўлган,
обструктив бронхит билан оғриган 1 ёшгача бўлган болаларда қуйидаги
кўрсаткич 1,0±0,1 (р<0,05) ни ташкил қилса, 1-3 ёш болаларда эса – 0,96±0,05
(р<0,001) ни ташкил қилган (3-расм), аниқ прогностик ахамиятга эга бўлган
иммунорегулятор индексидир.
1,3
1,5
1,04
0,96
0
0,5
1
1,5
1 ёшгача
1-3 ёшгача
назорат
ОБ билан касалланган болалар
3-расм. Обструктив бронхит болаларда ИРИ кўрсаткичларининг
солиштирма кўриниши
NKнинг юзаки рецепторлари орасида CD16ни ажратиш мухим.
Бизнинг
изланишда
текширилаётган
гурухлар
орасида
қуйидаги
кўрсаткичнинг кўтарилиши аниқланди, яъни CD16 нинг абсолют сони 1
ёшгача болаларда меъёрга 0,4±0,04 нисбатан 1,1±0,1ни ташкил қилди
(Р<0,001), худди шундай моиллик 1 ёшдан 3 ёшгача бўлган обструктив
бронхит болалар гурухида, яъни меъёрга 0,4±0,04 нисбатан 1,0±0,2 ни
ташкил қилди (р<0,001). CD16 нинг нисбий кўрсаткичини солиштирганда
ёш гурухларга нисбатан ишонарли фарқни кўрсатди (20,8± 0,9 га нисбатан
19,7±1,1 ва 18,9±1,3га нисбатан 15,1±0,8). Балки натурал киллерларнинг
бундай фаоллашуви натурал киллерларнинг нотўлиқ шаклларини периферик
қонда ортиши ҳисобидан келиб чиқади.
Шундай қилиб, биз томондан Т-цитотоксик лимфоцитлар ортиши
фонида иммун тизимнинг асосий ҳужайралар субпопуляциясининг камайиши
билан кузатиладиган, ҳужайра иммунодефицити аниқланди. Яллиғланиш
жараёни лимфоцитлардаги CD16+ нинг юқори экспрессияси билан
кузатилди, бу эса яллиғланиш жараёнининг фаол даврида ОБ болаларда
инфекцияга қарши иммун жавобнинг функционал нотўлиқлигини кўрсатади.
В-лимфоцитларнинг
сонини
тахлили
абсолют
ва
нисбий
кўрсаткичларининг ишонарли ортиши ОБ бронхит болалар гурухида
аниқланди(р<0,05). Олинган натижалар назорат гурухи маълумотларидан
ишонарли фарқни кўрсатди. (4-расм).
11
23,7
26,8
24,3
26,7
0,5
0,5
1,3
1,4
0
5
10
15
20
25
30
назорат
1 ёшгача
назорат
1-3 ёшгача
CD 20, %
CD 20
4-расм. Обструктив бронхит болаларда В-лимфоцитлар кўрсаткичи.
Гуморал жавобнинг мухим кўрсаткичлари IgG, IgМ, IgА лардир.
Иммунитетнинг гуморал тизимини ўрганиш периферик қон зардобида IgЕ ва
IgGнинг ОБ болалар ва назорат гурухлар орасида ишонарли фарқни аниқлаш
имконини берди (1-жадвал).
1-жадвал
Обструктив бронхит болаларида касалликнинг хуруж даврида
иммунитетнинг гуморал тизими кўрсаткичлари,
М±m
Иммунитет
кўрсаткичлари
Ёш гурухи
1 ёшгача
1-3 ёшлар
Меъёр
(n=23)
ОБ
(n=30)
Меъёр
(n=15)
ОБ
(n=22)
IgG
0,8±0,07
1,01±0,05*
1,0±0,04
1,04±0,04
IgА
0,07±0,05
0,13±0,06
0,09±0,06
0,13±5,7
IgМ
0,11±0,007
0,13±0,01
0,13±0,01
0,11±0,03
IgЕ, МЕ/мл
12,8±1,0
111,25±5,3***
24,7±1,5
84,78±71,5*
IgЕ, пг/мл
46,6±3,3
147,9±42,4***
46,6±3,3
359,3±153,7***
Изох:
* - меъёр билан ишонарли фарқ (р<0,05), ***-Р<0,001
Маълумки IgG инфекцион агентлар билан курашишда энг мухим
бўлган иммуноглобулинларнинг кўпсонли ва асосий синфи ҳисобланади. 1
ёшгача ОБ болаларда IgG концентрациясини ўрганиш ишонарли фарқни
кўрсатди (1,01±0,05 га нисбатан 0,8±0,07, Р<0,05).
IgА ва IgМ кўрсаткичлари соғлом болалар кўрсаткичлари чегараси
оралиғидалиги аниқланди.
1 ёшгача ОБ болалар периферик қон зардобида IgЕ концентрацияси
111,25±5,3 МЕ/мл, назорат гурухи болаларида 12,8±1,0 МЕ/мл (р<0,001), 1-3
ёшгача болалар гурухида – 84,8±8,8 га нисбатан 24,7±1,5 (Р<0,001). Кўриниб
турибдики, ОБ болаларда IgЕ назорат гурухидаги болаларга нисбатан ўртача
6 мартага ортган.
ОБ нинг атопик тури иммн жавобининг ажралиб турган кўриниши,
Тh2- йўлланганлиги бўлиб, IgЕ гиперпродукциясига олиб келади.
Обструктив бронхит болалар периферик қон зардобида иммунитетнинг
гуморал тизимида IgЕ ва IgG кўрсаткичларининг ортиши, ҳужайра тизими
кзрсаткичларининг пасайиши (СD3-, СD4-, ИРИ пасайиши ва СD8 нинг
ортиши), бу болаларда ОБнинг атопик тури ривожланишига моиллиги
12
борлигидан далолат беради. Текширилган болаларда IgЕ гиперпродукцияси
ОБ нинг қайталаниш эпизодларини кучайтиради ва кейинчалик уларда
бронхиал астма ривожланишига олиб келиши мумкин.
Бизнинг
изланишда
иммунитетнинг
фаолияти
тенглигини
аниқлайдиган, иммун тизимнинг асосий цитокинлари ўрганилди. Маълумки,
ИЛ-4 яллиғланишга қарши цитокин бўлиб, Тh2 тип ҳужайраларидан ишлаб
чиқарилади. ИФН-γ адаптив иммунитетнинг яллиғланиш олди цитокини
бўлиб, Тh1 тип ҳужайраларидан ишлаб чиқарилади. Тахлил кўрсатишича,
1-3 ёшгача ОБ болалар гурухида ИЛ-4 концентрацияси назорат гурухи
маълумотларига нисбатан ишонарли ортиши кузатилди (20,4±6,5 га нисбатан
2,68±0,125; р<0,05). 1 ёшгача обструктив бронхит болалари гурухида эса
периферик қон зардобидаги ИЛ-4 даражаси меъёр чегарасида эди.
Балки, бу яллиғланиш олди ва яллиғланишга қарши цитокинлар ишлаб
чиқарилишининг кучайиши билан кечадиган, яллиғланишнинг авж олган
жараёни билан боғлиқдир.
ИФН-γ даражасини ўрганиш, периферик қон зардоби таркибида унинг
кўтарилганлигини аниқлаш имконини берди. 1 ёшгача обструктив бронхит
болаларида ИФН-γ даражаси 13,41±3,6 пг/мл ни ташкил қилди, 1-3 ёшдаги
болаларда – 12,0±3,4 пг/мл ни, шу вақтнинг ўзида назорат гурух
кўрсаткичлари 4,98±0,479 пг/мл (Р<0,05) ни ташкил қилди. Биз томондан
ОБ болалар гурухида ИФН-γ кўрсаткичининг 3 мартага ортиши аниқланди.
Шундан келиб чиқадики, касалликнинг авж олган даврида
цитокинларнинг Тh1 турида ортиши кузатилганидек, Тh2 турида ҳам шу
кўриниш кузатилади. Шундай қилиб, биз томондан обструктив бронхит
болаларида яққол яллиғланиш жараёни фонида ИЛ-4 ва ИФН-γ
кўтарилиши билан кузатиладиган, яллиғланиш олди ва яллиғланишга қарши
цитокинлар таркибида маълум бир дисбаланс аниқланди.
Тўртинчи бўлимда
қизамиққа қарши ҳосил бўладиган иммунитет
натижалари ва обструктив бронхит болаларида қизамиққа қарши иммунитет
ишлаб чиқарилишига иммун тизимнинг бўлган таъсири кўрсатилган.
Обструктив бронхит ўтказган болаларда қизамиққа қарши иммунитет
ишлаб чиқарилишига иммунитетнинг ҳужайра тизими функционал фаоллиги
таъсир кўрсатиши аниқланди, бу эса умумий лимфоцитларнинг абсолют ва
нисбий кўрсаткичлари (r=+0,85, +0,66), Т-лимфоцитларнинг абсолют сони
(r=+0,65), Т-хелперлар/индукторларнинг абсолют сони (r=+0,56), В-
лимфоцитларнинг нисбий ва абсолют сони (r=+0,63) кўринишида, тўғри ва
кучли алоқадорлиги билан юзага чиқиши кузатилди.
Обструктив бронхит ўтказган болаларда иммунитетнинг гуморал тизими
билан алоқадорлигини ўрганганимизда, иммуноглобулинларнинг қизамиққа
қарши иммунитет ҳосил бўлишига алоқадорлиги деярли кўпмаслиги
аниқланди, шундай бўлсада IgG нинг (r= -0,36) кўринишида ўртача тескари
алоқадорлиги мавжудлиги кузатилди.
Шундай қилиб, иммунитетнинг ҳужайра ва гуморал тизимининг
функционал таъсири қизамиққа қарши иммунитет ҳосил бўлиши билан
13
узвий боғлиқ ва унинг дисбаланси қизамиққа қарши антителолар ҳосил
бўлишида манфий таъсирга эга, қуйидаги далил яна бир марта
иммунокорректор даво ўтказиш лозимлигини исботлайди.
Бронхит рецидивларини олдини олиш мақсадида Рибомунил
қўллашнинг ижобий малакасини, ҳамда унинг вакцинация таъсирини
ҳисобга олган холда, обструктив бронхит гурухидаги болаларга касалхонадан
чиққанларида Рибомунил тавсия қилинган эди. Рибомунил – (ҳужайра
иммунологик хотирасига ўтиш қобилиятига эга ва ўзига таалуқли юзаки
антигенлар ташувчи) пневмотроп бактерийлар рибосомаларининг
аралашмасидан иборат Рибосомага ўхшаш клебсиеллалар мембрана
протеогликанлари билан. Препарат 6 ой давомида перорал традицион схема
бўйича буюрилган, 1 таблеткадан 0,750 мг дозада ёки 3 таблеткадан 0,250
мг дозада эрталаб оч қоринга кунига бир махал. Рибомунилни - 17 та
обструктив бронхит ўтказган болалар қабул қилишди (1 гурух). Иккинчи
гурухни 13 та обструктив бронхит ўтказган лекин Рибомунил қабул
қилмаган болалар ва назорат гурухни 50 амалий соғлом болалар ташкил
қилди.
Рибомунилни тавсия қилиш нормал эмлаш жараёни клиник
кўринишларига таъсир қилмади. Нормал эвлаш жараёни билан кечган
болаларда энг кўп учраган белгилар тана хароратининг кўтарилиши ( 58,8% -
1 гурухда; 53,8% - 2 гурухда; 62% - назорат гурухда), ринит ( 35,3% - 1
гурухда; 38,5% - 2 гурухда; 34% - назорат гурухда) ва йўтал ( 29,4% - 1
гурухда; 30,8% - 2 гурухда; 28% - назорат гурухда). Деярли кам, 4–7,7% да,
бош оғриғи, конъюнктивит, қориндаги оғриқ кузатилди. Кучли патологик
реакциялар эмланганларнинг бирортасида ҳам кузатилмади.
Эмлаш жараёнининг авжида интеркурент касалликларнинг кузатилиши
(1-кундан 14-кунларгача) ОБ ўтказган Рибомунил қабул қилмаган
болаларнинг деярли уч қисмида кузатилди ва уларда 38,5% да эмлаш
ўтказилгандан кейинги бир ой ичида касалланиш кузатилди, бу эса соғлом
болалар гурухига нисбатан ишонарли даражада кўпроқ. Уларда бронхит,
обструктив бронхит, зотилжам, ичак инфекцияси каби каасалликлар
ташхисланди.
Шундай қилиб, 1 гурух болаларига Рибомунилни тавсия қилиниши
қизамиққа қарши эмлашдан кейин 1 ой давомида касаллик ривожланишини
олдини олди ва эмлашдан кейинги жараённи соғлом болаларда
кузатилганидек тинч ўтишини таъминлаб берди.
Рибомунил қўллагандан кейин болаларда ҳужайра иммунитет
кўрсаткичлари ўрганиш қуйидаги ўзгаришларни аниқлаш имконини берди.
Обструктив бронхит ўтказган, рибомунил қабул қилмаган болаларда
рибомунил қабул қилганларга нисбатан лейкоцитларнинг умумий сонини
ишонарли ортиши кузатилди. Лимфоцитлар сон кўрсаткичлари бўйича
гурухлараро ишонарли фарқ кузатилмади.
Т - ва В – лимфоцитларнинг нисбий ва абсолют кўрсаткичларини
ўрганиш лимфоцитлардаги CD3+, CD8+ ва CD20+ маркерларнинг
14
ишонарли экспрессиясини кўрсатди. Обструктив бронхит ўтказган
рибомунил қабул қилмаган болаларда Т-лимфоцитларнинг, шу билан бирга
Т-хелпер/индукторларнинг нисбий сонини ишонарли камайиши аниқланди.
Рибомунил қабул қилган болаларга нисбатан рибомунил қабул қилмаган
болалар гурухида ИРИнинг энг кам кўрсаткичлари аниқланди.
Натурал киллерларнинг нисбий сони бўйича икки гурухда ҳам назорат
гурухга нисбатан ишонарли фарқи кузатилди. Рибомунил қабул қилмаган ва
қабул қилган болаларда натурал киллерларнинг нисбий сони, кўрсаткичи
9,54±0,283% бўлган назорат гурухи маълумотларига нисбатан 19,92±1,293%
ва 14,24±0,721% ни ташкил қилди. Олинган натижалар 2-жадвал да
келтирилган.
2-жадвал
Обструктив бронхит болаларда рибомунил қабул қилгандан сўнги
иммунитетнинг ҳужайра тизими кўрсаткичлари солиштирма равишда
Иммунитет
кўрсаткичлари
Рибомунил қабул
қилмаган ОБ
ўтказган болалар
(n=13)
Рибомунил қабул
қилган ОБ ўтказган
болалар (n=17)
Назорат гурух
(n=50)
Лейкоцитлар
6023,08±473,045**
5635,29±258,593**
6412,00±214,599
Лимфоцитлар %
66,62±2,658*
49,24±1,270*
32,86±0,722
Лимфоцитлар,мкл
4060,92±422,148*,**
2784,82±161,287**
2129,72±48,627
CD3,%
46,23±2,536*,**
54,71±1,476*,**
59,66±0,576
CD3, мкл
1914,32±251,744*,**
1512,26±90,723*,**
1098,00±17,302
CD4,%
26,46±0,813*
31,00±0,750*
38,14±0,427
CD4,мкл
1076,65±113,844*
868,70±61,066
885,64±29,430
CD8,%
27,85±1,172*
24,88±0,643*
20,24±0,358
CD8,мкл
1141,79±146,923*
693,79±44,976**
435,06±20,724
CD4/CD8
0,98±0,074*
1,26±0,054*
1,75±0,025
CD16,%
19,92±1,293*
14,24±0,721*
9,54±0,283
CD20,%
23,54±0,713*,**
20,12±0,413*,**
26,02±0,500
CD20,мкл
974,84±124,727*,**
562,17±36,982
508,82±25,207
Изох:
* - назорат гурух билан ишонарли фарқ (р<0,05), ** - текширилаётган гурухлараро ишонарли фарқ
(р<0,05)
Рибомунил қабул қилмаган болалар гурухида В-лимфоцитлар нисбий
сонини ишонарли камайиши ва абсолют сонини ишонарли ортиши
кузатилди. Бунда, В-лимфоцитлар абсолют сонини ортиши назорат гурух
маълумотларига нисбатан умумий лейкоцитлар сонини ортиши билан
боғлиқ.
Шундай қилиб, обструктив бронхит болалар иммунитети ҳужайра
тизими кўрсаткичларини солиштирма холатида ўрганиш, рибомунил қабул
қилмаган болалар гурухида рибомунил қабул қилган болалар ва назорат
гурухига нисбатан Т- ҳужайра тизими иммунтанқислигини аниқлаш
имконини берди.
Т-ҳужайра иммунтанқислиги Т-цитотоксик лимфоцитлар нисбий
сонини ортиши фонида Т-хелпер/индукторлар нисбий сонини камайиши
15
билан юзага чиқиши кузатилди. Бу иммунорегулятор ҳужайралар
таркибининг дисбаланси билан юзага чиққан эди, яъни обструктив бронхит
ўтказган болаларнинг касалликдан кейинги 6 ой мобайнида иммун тизими
холати турғунлигича қолгалиги аниқланди.
Ig G нинг энг кам кўрсаткичи рибомунил қабул қилмаган болалар
гурухида аниқланди (1140,4+29,4 ва 1037,1±29,1 га нисбатан 812,5±29,3).
Рибомунил қабул қилган болаларда, рибомунил қабул қилмаган болаларга
нисбатан Ig Е кўрсаткичининг ишонарли камайиши кузатилди. (23,8±1,8 га
нисбатан 26,5±3,2). Ig А 103,94±2,369 мг% ташкил қилди, рибомунил қабул
қилмаган болалар гурухида бу кўрсаткич 146,62±7,410 мг% ни ташкил
қилди, бу эса рибомунил қабул қилмаган болалар шиллиқ қаватида
яллиғланиш жараёни мавжудлигидан далолат беради.
Рибомунилнинг эмлаш таъсирини қизамиққа қарши иммунитет ҳосил
бўлишини ўрганиш билан бахоланди. Бу эса, рибомунил қабул қилган 29,4%
болаларда қизамиққа қарши иммунитетнинг юқори кўрсаткичлари
(1,45±0,15) кузатилди, 64,7% болаларда ўрта юзага чиққан (0,34±0,05)
кўрсаткичлари, 5,9% болаларда эса кам юзага чиққан (0,061) кўрсаткичлари
аниқланди.
Рибомунил қабул қилмаган болаларда қизамиққа қарши иммунитет
ҳосил бўлиши кўрсаткичлари қуйидагича: юқори кўрсаткичлар кузатилмади,
ўртача кўрсаткичлар 38,5% (0,14±0,05) да, паст кўрсаткичлар 46,1%
(0,06±0,03) да ва 15,4% болалар серонегатив холатда қолдилар (0,03±0,01).
Назорат гурухда қизамиққа қарши ҳосил бўлган иммунитет 22% холатларда
юқори (1,16±0,11) кўрсаткичда, 60% да ўртача юзага чиққан кўрсаткич
(0,3±0,02), 12% да кам юзага чиққан қизамиққа қарши иммунитет
(0,07±0,002) кўрсаткичи кузатилди, 4% болалар серонегатив холатда
қолдилар. Қизамиққа қарши махсус иммунитетни динамикадаги кузатуви
рибомунил қабул қилган болалар гурухида ишонарли юқорилигини кўрсатди.
(5-расм).
0
0,2
0,4
0,6
0,8
рибомунил кабул
килганлар
рибомунил кабул
килмаганлар
назорат
қизамиққа вирусига қарши IgG
5-расм. Текширилган гурухларда қизамиққа қарши иммунитет
кўрсаткичлари
Шундай қилиб, бизнинг изланишларнинг натижалари, рибомунил
хаттоки имунитет кўрсаткичларида иммун жавоб дефекти билан юзага
чиққан бемор болаларда қизамиққа қарши иммунитетни тўлиқ ҳосил
бўлишини кучайтирди.
16
Рибомунил қабул қилган болаларда цитокин кўрсаткичларини
периферик қон зардобида ўрганиш яллиғланишолди цитокини (ИФН-γ) ни
яққол ишонарли камайиши кузатилган бўлса, шундайин яллиғланишга
қарши цитокин (ИЛ-4) ҳам кўрсаткичларини камайиши кузатилди.
Олиган натижалар шуни кўрсатдики, обструктив бронхит ўтказган
рибомунил қабул қилмаган болалар гурухида ИЛ-4 9,78±2,673 пг/млни
ташкил қилса, шу вақтда рибомунил қабул қилган болалар гурухида эса
1,90±0,413 пг/млни ташкил қилди. Кўриниб турибдики рибомунил қабул
қилмаган болалар гурухида ИЛ-4 рибомунил қабул қилган болаларга
нисбатан 5,1 мартага юқори эди. Рибомунил қабул қилмаган болалар
гурухида ИФН-γ нинг зардобдаги концентрациясини ўрганганимизда, унинг
кўрсаткичлари 4,34±1,668 пг/млни ташкил қилди, рибомунил қабул қилган
болалар гурухида бу кўрсаткич 1,04±0,287пг/млга тенглиги кузатилди. Бунда
икки текширилаётган гурухлар орасида 4,2 мартага фарқ мавжудлиги
аниқланди.
ХУЛОСА
Изланиш натижалари қуйидаги асосий
хулосаларни
келтириш имконини
берди:
1.
Обструктив бронхит касаллиги билан 1 ёшдан 3 ёшгача болаларга
нисбатан (46,2%), кўпроқ 1 ёшгача болалар касалланадилар (53,8%) ва
деярли ўғил болалар.
2.
ОБ болалар иммун тизими кўрсаткичларини ўрганганимизда, яққол
ҳужайра иммунтанқислик холати кузатилди, иммун тизим асосий
субпопуляциялари – CD3+ ва CD4+нинг ишонарли камайиши ва Т-
цитотоксик лимфоцитларниннг кўтарилиши фонида иммун тизим
хужайра субпопуляцияларининг кўтарилиши билан кечадиган
иммунитетнинг ҳужайра тизими дисбаланси юзага чиқиши аниқланди.
3.
Иммун тизимнинг асосий цитокинларидан (ИЛ-4 – Тh2 турдаги
ҳужайраларда ишлаб чиқариладиган, яллиғланишга қарши цитокин.
ИФН-γ - Тh1 турдаги ҳужайраларда ишлаб чиқариладиган, адаптив
иммунитетнинг яллиғланиш олди цитокини) ни ўрганишда Тh1 турдаги
цитокинларнинг кўтарилиши каби, Тh2 турдаги ҳужайраларга тегишли
цитокинларнинг ҳам кўтарилиши кузатилди.
4.
Обструктив бронхит болаларида қизамиққа қарши иммунитетни ишлаб
чиқарилишига иммунитетнинг ҳужайра тизими функционал фаоллиги
таъсир кўрсатади, лимфоцитларнинг абсолют ва нисбий сонини, Т-
лимфоцитларнинг абсолют сонини, Т-хелперлар/индукторларнинг
абсолют сонини, В-лимфоцитлар абсолют ва нисбий сонини тўғри ва
кучли ўзаро боғлиқлиги билан юзага чиқади.
5.
Қизамиққа қарши иммунитет ишлаб чиқарилишининг энг юқори
кўрсаткичи Рибомунил қабул қилган болалар гурухида кузатилди,
рибомунил қабул қилмаган болалар гурухида бу кўрсаткич 7,1 мартага,
17
назорат гурухда эса бу кўрсаткич (0,29) 3,2 мартага камлиги
аниқланди.
6.
Рибомунил обструктив бронхит ўтказган болаларда IgE ни (11,25±5,3
дан 23,79±1,8гача), ИЛ-4ни (20,4±6,5 дан 1,90±0,4гача) ва ИФН-γ
(12,0±3,4 дан 1,04±0,29гача) камайтирган холда, қизамиққа қарши
эмлаш олганидан кейинги 1 ой ичида эмлашдан кейинги даврни тинч
кечишини таъминлайди ва бу даврда қўшимча инфекциялар юқишини
олдини олади.
Амалий тавсиялар
1.
Обструктив бронхит билан касалланган ва аллергияга моиллиги бўлган
болаларда IgE кўрсаткичини текшириш тавсия қилинади.
2.
IgEнинг юқори кўрсаткичлари бўлган ва обструктив бронхит билан
касалланган болаларда эмлашдан кейинги даврдаги асоратларни ва
қўшимча касалланишни олдини олиш мақсадида Рибомунил буюриш
тавсия қилинади.
3.
Рибомунил 6 ой мобайнида перорал, традицион схема бўйича, яъни 1
таблеткадан 0,750 мг дозада ёки 3 таблеткадан 0,250 мг дозада, нахорда
оч қоринга кунига бир махал, 1чи ой хафтанинг биринчи 4 кунида 3
хафта, қолган 5 ойида хафтанинг биринчи 4 кунида ҳар ойнинг
биринчи хафтасида ичиш тавсия қилинади.
ЭЪЛОН ҚИЛИНГАН ИШЛАР РЎЙХАТИ
1.
Убайдуллаева С.А., Шомансурова Э. О. Эффективность противокоревой
вакцинации у детей с обструктивным бронхитом // Журнал «Педиатрия» –
Ташкент, 2006. – №1– С.140-143.
2.
Убайдуллаева С.А., Шомансурова Э. О. Особенности иммунологического
статуса при обструктивных бронхитах у детей //
Журнал «Бюллетень
Ассоциации врачей Узбекистана» – Ташкент, 2007. – №4. – С. 80-82.
3.
Убайдуллаева С.А. Обструктивный бронхит и иммунный статус у детей
//Конференция посвященная Ученым женщинам. – Ташкент, 2007. – С. 85-88.
4.
Убайдуллаева С.А. Формирование поствакцинального иммунитета у детей
с обструктивным бронхитом // Журнал Педиатрия. – Ташкент, 2008. – № 3-4.
– С. 16-20.
5.
Убайдуллаева С.А., Камалов З.С. Формирование поствакцинального
иммунитета у детей с обструктивным бронхитом //Журнал «Физиология и
патология иммунной системы» – Москва, 2008. – № 10. – С. 19-23.
6.
Убайдуллаева С.А., Д.Д. Мусабекова, Д.Ш. Каримова, З.Х. Батыршина
Физические факторы в реабилитации детей, страдающих рецидивирующими
бронхитами //
V междун. конференция студентов и молодых ученых.
«Актуальные вопросы спортивной медицины, лечебной физической
культуры, физиотерапии и курортологии» – Москва, 2006. – С. 17
7.
Убайдуллаева С.А., Шомансурова Э. О. Использование Рибомунила для
повышения
эффективности
иммунизации
против
кори
детей
с
18
обструктивными бронхитами // “Педиатрия Узбекистана: Реформирование и
стратегия развития” Сборник тезисов. – Ташкент, 2007. - №1. – С. 280.
8.
Убайдуллаева С.А., Шомансурова Э. О. Особенности иммунологического
ответа у больных с обструктивным бронхитом // “Педиатрия Узбекистана:
Реформирование и стратегия развития” Сборник тезисов. – Ташкент, 2007. –
№1. – С. 255.
9.
Убайдуллаева С.А. Особенности иммунологического статуса при
обструктивных бронхитах у детей // Научно практическая конференция
«Молодых учёных». Сборник тезисов. – Ташкент, 2008. – С. 129.
10.
Убайдуллаева С.А., Шомансурова Э. О. Дети с обструктивным
бронхитом и их иммунный статус // Республиканская научно-практическая
конференция «Медико-биологические основы формирования основы детей и
подростков» Сборник тезисов. – Ташкент, 2008. – С. 254-255.
11.
Убайдуллаева С.А., Шомансурова Э. О. Использование Рибомунила
при вакцинации против кори у детей с обструктивным бронхитом.
/Методические рекомендации – Ташкент, 2009. – 23 с.
19
Тиббиёт
фанлари
номзоди
даражасига
Убайдуллаева
Севара
Абдуллаевнанинг 14.00.09 – Педиатрия – ихтисослиги бўйича
“Обструктив
бронхит
болаларда
қазамиққа
қарши
эмлаш
самарадорлигини ошириш” мавзусидаги диссертациясининг
РЕЗЮМЕСИ
Таянч (энг муҳим) сўзлар:
обструктив бронхит, эрта ёшдаги болалар,
иммунитет, қизамиққа қарши эмлаш
Тадқиқот объектлари:
5 ойдан 3 ёшгача бўлган 52 нафар обструктив
бронхит билан оғриган болалар ва 50 нафар соғлом болалар.
Ишнинг мақсади:
обструктив бронхит билан касалланган болалар
клинико-иммунологик хусусиятларини, қизамиққа қарши ишлаб чиқувчи
иммунитетини ўрганиш ва бу болаларга қизамиққа қарши эмлаш бўйича
тавсияларни асослаш.
Тадқиқот усуллари:
Ишда клиник маълумотлар, анамнез, лабаратор
текширувлар, гуморал ва ҳужайра тизими, цитокинларни аниқлайдиган
иммунологик текширувлар қўлланилган. Қизамиққа қарши иммунитет
турғунлиги иммунофермент тахлил усули билан аниқланган.
Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги:
илк ёшдаги обструктив
бронхит болалар
Т-лимфоцитлари (СД3) ва унинг иммунорегулятор
субпопуляциялари Т-хелперлар (СД4), (СД8) – Т-супрессорлар умумий
сонини камайиши, лимфоцитларда CD16+нинг юқори экспрессияси билан
юзага чиқувчи иммун тизимнинг фаолияти бузилиши аниқланди, бу эса
ўтказилган корреляцион тахлилга асосан ОБ болаларда, касалликнинг авж
олган
вақтида инфекцияга
қарши
иммун
жавобни
функционал
нотўлиқлигини ва қизамиққа қарши иммунитетнинг тўлиқ ҳосил бўлишига
тўсқинлик қилишини кўрсатади. Биринчи бор, обструктив бронхит болаларда
В-лимфоцитлар ортиши фонида Ig Е нинг юқори кўрсаткичи кузатилиши
аниқланди
ва
бу
эса
болаларда
кейинчалик
бронхиал
астма
ривожланишининг назоратга олиш лозимлигини билдиради.
Амалий
аҳамияти:
Қилинган
иш
натижалари
болаларни
саломатлигини мустахкамлаш ва сақлаш регионал дастурларни амалга
тадбиқ қилиш мақсадида ишлатилади. Обструктив бронхит бўлган болаларда
қизамиққа қарши эмлаш самарадорлигини ошириш мақсадида Рибомунил
билан ўтказиладиган иммуномодулятор даво кераклиги исботланди. Таклиф
қилинаётган Рибомунил билан ўтказиладиган иммуномодулятор даво
ўзининг: самарадорлиги, оғриқсиз юбориш, ножўя таъсирларининг камлиги,
кенг тарқалганлигидан, амалий соғлиқни сақлаш тизимига кенг қамровда
ишлатилиш учун киритилиши мумкинлигини кўрсатади.
Татбиқ этиш даражаси ва иқтисодий самарадорлиги:
Ўтказилган
изланишнинг натижалари Тошкент шахар Юнусобод туманидаги Болалар
клиник касалхонасида, Тошкент педиатрия тиббиёт институти клиникасида,
Қибрай тумани Болалар консультатив поликлиникаси фаолиятига киритилди.
Қўлланиш (фойдаланиш) соҳаси:
тиббиёт
(
педиатрия).
20
РЕЗЮМЕ
диссертации
Убайдуллаевой
Севары
Абдуллаевны
на
тему:
«Повышение эффективности противокоревой вакцинации у детей с
обструктивным бронхитом», на соискание ученой степени кандидата
медицинских наук по специальности 14.00.09 - педиатрия
Ключевые слова:
обструктивный бронхит, дети раннего возраста,
иммунитет, противокоревая вакцинация.
Объект исследования:
52 ребенка с обструктивными бронхитами в
возрасте от 5 месяцев до 3 лет и 50 практически здоровых детей.
Цель
исследования:
изучить
клинико-иммунологические
особенности, противокоревого иммунитета и обосновать рекомендации по
проведению противокоревой вакцинации у детей с обструктивными
бронхитами.
Методы исследования:
В работе использованы клинические данные,
анамнез, лабораторные исследования, иммунологические исследования с
определением гуморального и клеточного иммунитета, определение
цитокинов. Напряженность противокоревого иммунитета определена
методом иммуноферментного анализа.
Полученные результаты и их новизна:
установлено, что у детей
раннего возраста с обструктивными бронхитами нарушены функции системы
иммунитета, которые проявляются снижением общего числа Т-лимфоцитов
(СД3) включая иммунорегуляторных субпопуляций Т-хелперов (СД4) и
(СД8) – Т-супрессоров, повышенной экспрессией CD16+ на лимфоцитах, что
указывает на функциональную неполноценность противоинфекционного
иммунного ответа у детей с ОБ во время обострения воспалительного
процесса и препятствует полноценной выработке противокоревого
иммунитета, согласно проведенному корреляционному анализу. Впервые
выявлено, что на фоне повышения В-лимфоцитов у больных детей с
обструктивными бронхитами наблюдается повышение уровня Ig Е, что
требует наблюдения за этими больными в отношении прогноза развития
бронхиальной астмы.
Практическая
значимость:
Результаты
исследования
будут
использованы при реализации региональной программы, направленной на
сохранение
и
укрепление
здоровья
детей.
Предлагаемая
иммуномодулирующая терапии Рибомунилом отвечает алгоритму качества:
доступность, эффективность, безболезненность введения, отсутствие
побочного эффекта, что позволяет рекомендовать его для широкого
внедрения в практическое здравоохранение.
Степень внедрения и экономическая эффективность:
Результаты
проведенных исследований внедрены в практику Городской детской
клинической больницы Юнусабадского района г.Ташкента, клиники
ТашПМИ, Детской консультативной поликлиники Кибрайского района.
Область применения
: медицина (педиатрия).
21
REZUME
Thesis of Ubaidullaeva Sevara Abdullaevny on the scientific degree
competition of the doctor of philosophy in medicine on specialty 14.00.09 –
Pediatrics, subject
"Improving the effectiveness of measles vaccination in
children with obstructive bronchitis"
Key words:
obstructive bronchitis, young children, immunity, and measles
vaccination
Object of study:
52 children with obstractive bronchitis at the age of 5 months to
3 years and 50 healthy children.
Objective:
In children with obstractive bronchitis to study of this immune
reactivity for improving the effect of measles vaccination.
Methods:
Clinical, history, laboratory and instrumental, immunological methods
of investigation.
The results and their novelty:
It was found that young children with obstructive
bronchitis violated the function of immune system that manifests itself reduced the
total
number
of
T-lymphocytes
(SD3),
including
immunoregulatory
subpopulations of T-helper (CD4) and (CD8) - T-suppressors, increased expression
of CD16 + lymphocytes, indicating a functional deficiency antiinfectious immune
response in children with OB during the acute inflammatory process and prevents
the full development of measles immunity. Proved that the use of
immunomodulatory drugs Ribomunil warns layering intercurrent infections and
provides a smooth post-vaccination period after measles vaccination in children
with obstructive bronchitis.
Practical significance:
The results will be used to implement a regional program
aimed at preserving and strengthening the health of children. The necessity of
therapies Ribomunilom in children with obstructive bronchitis in enhancing the
effectiveness of immunization against measles. Proposed therapy of Ribomunil
meets algorithm.
Quality:
accessibility, efficiency, painless, no side effect, which allows
recommending it for widespread introduction into practical public health.
The degree of implementation and economic efficiency:
The results of the
research put into practice children's hospital in Tashkent city in Yunusabad
district, clinics TashPMI and LCSD Kibray district.
Use:
medicine (pediatrics).
22
ҚИСҚАРТМАЛАР РЎЙХАТИ
ОБ
- обструктив бронхит
ЎРВИ
- ўткир респиратор вирус инфекция
IgE
- иммуноглобулин Е
IgA
- иммуноглобулин А
IgM
- иммуноглобулин М
IgG
- иммуноглобулин G
ЎРИ
- ўткир респиратор инфекция
ТҚВ
- тирик қизамиқ вакцинаси
ТКБ
- тез тез касалланадиган болалар
ИЛ4
- интерлейкин-4
ИФН
- интерферон
ФНО α
- опоптоз некроз фактори
Th1
- ҳужайра тизими
Th2
- гуморал
АКДС
- адсорбланган кўкйўтал-бўғма-қоқшол вакцинаси
БЦЖ
-
Кальметт — Герен
бацилласи
ОПВ
- орал полиомиелит вакцинаси
