ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2023 SJIF 2024 = 5.073/Volume-2, Issue-11
123
O‘ZBEKISTONDA KICHIK BIZNES VA OILAVIY TADBIRKORLIK
Turopova Nigora
Termiz davlat universiteti o’qituvchisi
Abdullayev Kamoliddin
Terdu, iqtisodiyot va turizm fakulteti, menejment yo’nalishi talabasi
Annotatsiya
Mazkur maqolada O‘zbekistonda kichik biznes va oilaviy tadbirkorlikning roli,
ijtimoiy va iqtisodiy jihatlari tahlil qilinadi. Maqola davlat tomonidan ko‘rsatilayotgan
qo‘llab-quvvatlash choralarini, sohaning rivojlanishidagi asosiy omillarni va mavjud
qiyinchiliklarni o‘rganishga qaratilgan. Tahlil natijalariga asoslanib, sohani rivojlantirish
yo‘llari haqida xulosalar keltirilgan.
Kalit so’zlar.
Kichik biznes, oilaviy tadbirkorlik, iqtisodiy rivojlanish,
O‘zbekiston, davlat qo‘llab-quvvatlovi, ish o‘rinlari yaratish.
Abstract
This article analyzes the role, social and economic aspects of small business and
family entrepreneurship in Uzbekistan. The article aims to study the measures of support
provided by the state, the main factors in the development of the industry and the existing
difficulties. Based on the results of the analysis, conclusions about ways of development
of the industry are presented.
Keywords.
Small business, family business, economic development, Uzbekistan,
state support, job creation.
KIRISH
Kichik biznes va oilaviy tadbirkorlik O‘zbekiston iqtisodiyotining muhim tarkibiy
qismi bo‘lib, mamlakatda yangi ish o‘rinlari yaratish, mahalliy ishlab chiqarishni
rivojlantirish va aholi daromadini oshirishda muhim ahamiyat kasb etadi. O‘zbekiston
hukumati bu sohani qo‘llab-quvvatlash uchun soliq imtiyozlari, kredit dasturlari va
infratuzilma loyihalarini amalga oshirib kelmoqda. Ushbu maqolada kichik biznes va
oilaviy tadbirkorlikni rivojlantirish bo‘yicha mamlakatda olib borilayotgan tadbirlar tahlil
qilinadi.
ADABIYOTLAR TAHLILI VA METODOLOGIYA
ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2023 SJIF 2024 = 5.073/Volume-2, Issue-11
124
O‘zbekistonda kichik biznes va tadbirkorlikni qo‘llab-quvvatlash masalalari
ko‘plab ilmiy ishlarda yoritilgan. Tadqiqotchilar kichik biznesni rivojlantirishda davlat
siyosatining ahamiyati, soliqlarni kamaytirish va kredit berishning iqtisodiy o‘sishga
ta’sirini ko‘rsatib bergan. Shuningdek, oilaviy tadbirkorlikning o‘ziga xos jihatlari va
oilaviy biznes madaniyatining shakllanishi bo‘yicha ko‘plab tadqiqotlar o‘tkazilgan.
Maqola uchun asosiy ma'lumotlar O‘zbekiston Davlat statistika qo‘mitasi,
Markaziy bank va Turli iqtisodiy tadqiqotlardan olingan. Maqola doirasida kichik
biznesning iqtisodiyotdagi o‘rnini ko‘rsatish uchun ma'lumotlar jadvali tayyorlangan va
tahlil qilinadi. Shuningdek, o‘rganish uchun O‘zbekistonning kichik biznesni
rivojlantirish bo‘yicha qabul qilingan dasturlari o‘rganilgan.
NATIJALAR
Kichik biznes va oilaviy tadbirkorlik sohasidagi dastlabki tahlillar shuni
ko‘rsatadiki, bu sektorni qo‘llab-quvvatlash uchun berilayotgan imtiyozlar, jumladan,
soliq yengilliklari va kreditlar tadbirkorlik faoliyatining o‘sishiga katta ta’sir
ko‘rsatmoqda. Xususan, kichik biznesning yalpi ichki mahsulotdagi ulushi ortib
bormoqda. Quyidagi jadvalda so'nggi besh yildagi ko‘rsatkichlar keltirilgan:
1-jadval. Kichik biznesning yalpi ichki mahsulotdagi ulushi jadvali
Yil
Kichik
biznes
YAIM
ulushi (%)
Yangi
tadbirkorlar
soni
O‘rta hisobiy kredit
miqdori (mlrd so‘m)
2019
38.7
15,000
120
2020
39.5
17,200
135
2021
41.2
18,300
145
2022
43.1
20,000
160
2023
45.0
21,500
175
Kichik biznes va oilaviy tadbirkorlik O‘zbekiston iqtisodiyotining rivojlanishida
sezilarli o‘ringa ega bo‘lib, uning yalpi ichki mahsulotdagi (YAIM) ulushi yildan-yilga
ortib bormoqda. 2023 yilga kelib, kichik biznes YAIMning 45% dan ortiq qismini tashkil
qilgan. Quyida kichik biznesning iqtisodiy o‘sishdagi ahamiyatini ko‘rsatadigan asosiy
omillar tahlil qilinadi:
Yangi ish o‘rinlari yaratilishi
ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2023 SJIF 2024 = 5.073/Volume-2, Issue-11
125
O‘zbekistonda kichik biznes va oilaviy tadbirkorlikning jadal rivojlanishi natijasida
har yili o‘rtacha 20 mingga yaqin yangi ish o‘rinlari yaratilmoqda. Bu esa, ishsizlik
darajasini kamaytirish va aholi turmush darajasini yaxshilashga xizmat qilmoqda.
O‘zbekistonda har 100 ming aholiga to‘g‘ri keladigan kichik tadbirkorlar soni ham
sezilarli darajada ortib bormoqda.
Eksport Hajmining Oshishi
2022-2023 yillar mobaynida kichik biznes korxonalari tomonidan amalga
oshirilgan eksport hajmi umumiy eksport hajmining 30 foizdan ortig‘ini tashkil etdi.
Xususan, qishloq xo‘jaligi mahsulotlari, yengil sanoat mahsulotlari va oziq-ovqat
mahsulotlari asosiy eksport yo‘nalishlari hisoblanadi. Bu esa mahalliy ishlab chiqarishni
rag‘batlantiradi va milliy valyuta zahiralarini mustahkamlaydi.
Moliyaviy Qo‘llab-quvvatlash Ta’siri
Davlat tomonidan kichik biznesni qo‘llab-quvvatlash doirasida taqdim etilgan
kreditlarning yillik hajmi 2019 yildan 2023 yilgacha 120 mlrd so‘mdan 175 mlrd so‘mga
o‘sdi. Kreditlar foiz stavkalarining pasaytirilishi va muddati uzaytirilishi tadbirkorlarning
moliyaviy barqarorligini oshirishda katta ahamiyat kasb etmoqda. Natijada, yangi
tadbirkorlar soni va mavjud korxonalar faoliyati kengaymoqda.
Tadbirkorlik Faoliyatining Raqamli Transformatsiyasi
So‘nggi yillarda kichik biznes subyektlarining raqamli platformalardan
foydalanishi ortmoqda. Internet orqali xizmatlar ko‘rsatish, onlayn savdo va elektron
to‘lov tizimlari tadbirkorlik faoliyatini kengaytirish imkonini bermoqda. Masalan, 2023
yilda kichik biznes korxonalarining 20% dan ortig‘i o‘z xizmatlarini onlayn shaklda
ko‘rsata boshlagan.
Hududiy Tarqalmaganlikning Oldini Olish
Kichik biznesni rivojlantirishda hududlar o‘rtasidagi farqlarni kamaytirish
maqsadida davlat tomonidan maxsus dasturlar ishlab chiqilgan. Ayniqsa, qishloq
hududlarida kichik biznesning o‘sishi kuzatilmoqda. 2023 yilning so‘ngida qishloq
ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2023 SJIF 2024 = 5.073/Volume-2, Issue-11
126
joylarida ochilgan yangi kichik korxonalar umumiy yangi korxonalar sonining 40 foizini
tashkil etdi.
XULOSA
Kichik biznes va oilaviy tadbirkorlikni rivojlantirish, ayniqsa, ishsizlikni
kamaytirish va iqtisodiyotni diversifikatsiya qilishda muhim ahamiyatga ega. Ushbu
maqolada keltirilgan tahlillar va takliflar asosida kichik biznesni yanada rivojlantirish
uchun soliq yukini yanada kamaytirish va moliyaviy qo‘llab-quvvatlashni kengaytirish
tavsiya etiladi.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI
1.
O‘zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo‘mitasi. (2023). Kichik biznes
va tadbirkorlik statistikasi.
2.
Islomov, A. (2022). Kichik biznesni rivojlantirishning iqtisodiy o‘sishga
ta’siri. Iqtisodiyot va moliya jurnali.
3.
O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki. (2023). Kichik va o‘rta biznes
kreditlash bo‘yicha yillik hisobot.
4.
O‘zbekiston Prezidenti Sh.Mirziyoyevning kichik biznes va oilaviy
tadbirkorlikni rivojlantirish borasidagi nutqlari (2020-2023 yillar).
