`
61
OMMAVIY ONLAYN OCHIQ KURSLARI
Roʻzimurodova Shahzoda Islom qizi
Shahrisabz davlat pedagogika instituti talabasi
Nurullayeva Malika Baxtiyor qizi
Shahrisabz davlat pedagogika instituti talabasi
Yaxiyaxonova Muxiba Maxmudjonovna
Shahrisabz davlat pedagogika instituti katta oʻqituvchisi
https://doi.org/10.5281/zenodo.14645095
Annotatsiya.
Bugungi kunda taʻlim sohasida innovatsiyalar, ayniqsa onlayn taʻlim
platformalari yordamida, keng tarqalmoqda. Ommaviy onlayn ochiq kurslar (MOOC) - bu
talabalar va oʻquvchilarga dunyoning istalgan burchagidan turib, yuqori sifatli taʻlim olish
imkonini beruvchi platformalardir. Ushbu kurslar ilmiy va kasbiy malaka oshirishni
osonlashtirib, bir vaqtning oʻzida dunyo boʻylab millionlab oʻquvchilarga xizmat qiladi. MOOC
konsepti 2008-yilda AQShda taʻlim texnologiyalari mutaxassislari tomonidan ishlab chiqilgan
boʻlib, tez orada global taʻlim tarmogʻining ajralmas qismiga aylandi. “Massive Open Online
Course” deb ataladigan bu tizimda kurslar barcha uchun bepul yoki arzon narxlarda mavjud,
shu bilan birga, ishtirokchilar darslar va materiallar bilan onlayn tanishish, ular ustida ishlash
va baholashni amalga oshirish imkoniga ega. Ommaviy onlayn ochiq kurslarning asosiy
afzalliklaridan biri shundaki, ular har qanday yoshdagi va malakaga ega insonlarga oʻz
bilimlarini yangilash yoki yangi sohalarda oʻqish imkoniyatini yaratadi. Misol uchun,
texnologiya, biznes, ilm-fan, sanʻat va boshqa koʻplab sohalarda kurslar mavjud. Bu esa butun
dunyo boʻylab oʻqish va taʻlim olish imkoniyatini tenglashtiradi. Hozirda, bir qancha taniqli
universitetlar va taʻlim platformalari (masalan, Coursera, edX, Udacity) oʻzlarining kurslarini
taklif qilib, yuqori sifatli materiallar va interaktiv darslar yordamida oʻquvchilarni oʻqitmoqda.
Oʻquvchilar uchun qulayliklar taqdim etiladi, jumladan, video darslar, oʻquv materiallari,
forumlar va onlayn imtihonlar. MOOClarning muvaffaqiyati, shuningdek, ularning ijtimoiy va
iqtisodiy taʻsirida ham oʻz aksini topadi. Bunday kurslar, ayniqsa rivojlanayotgan
mamlakatlarda, taʻlim olishga imkoniyati cheklangan insonlar uchun katta ahamiyatga ega. Bu
orqali ularga dunyo miqyosida yangi kasblarni oʻzlashtirish yoki ilmiy izlanishlar olib borish
imkoniyati yaratiladi. Shu bilan birga, MOOClarning rivojlanishi bilan taʻlim tizimida yangi
muammolar ham yuzaga kelmoqda. Masalan, kurslarning darajasi, interaktivlikning yetarli
darajada boʻlmasligi yoki oʻquvchilarni oʻzlashtirishga boʻlgan ehtiyojlar hamon eʻtibordan
chetda qolmoqda. Bundan tashqari, baʻzi odamlar uchun texnologik imkoniyatlarning mavjud
emasligi yoki internetga ulanishdagi qiyinchiliklar oʻqishni qiyinlashtirishi mumkin. Xulosa
qilib aytganda, ommaviy onlayn ochiq kurslar taʻlimning kelajagi boʻlib, ularning rivojlanishi
taʻlim tizimida keng qamrovli va adolatli imkoniyatlarni taqdim etishga xizmat qiladi. Har bir
insonning bilim olishga boʻlgan huquqi va istagi oshgan sari, MOOClar dunyo taʻlimining yangi
asoslarini yaratishda davom etadi.
Kalit soʻzlar.
Ommaviy onlayn kurslar. Onlayn taʻlim, Massive Open Online Course,
Onlayn platformalar, Coursera, edX, Udacity.
Kirish.
Ommaviy onlayn ochiq kurslar (MOOC) taʻlim sohasida inqilobiy oʻzgarishlarni keltirib
chiqardi. Ushbu kurslar, dunyoning turli burchaklaridan odamlar uchun bepul yoki arzon
narxlarda sifatli taʻlim olish imkonini taqdim etadi. MOOClar – bu keng auditoriya uchun
`
62
moʻljallangan onlayn taʻlim dasturlari boʻlib, koʻpincha universitetlar yoki taniqli oʻqituvchilar
tomonidan taqdim etiladi. Ular videolar, oʻquv materiallari, topshiriqlar va forumlar orqali
oʻqitiladi. Tarjimai Hol va Taraqqiyoti. MOOClar 2000-yillarning boshlarida paydo boʻlgan
boʻlib, 2012-yilda edX, Coursera va Udacity kabi platformalar orqali keng tarqaldi. Ularning
asosiy maqsadi taʻlimni yanada kengroq ommaga, jumladan, ish joyida taʻlim olishni
istaganlarga, oʻqish imkoniyati cheklanganlarga va boshqa qiziqishlari boʻlganlarga taqdim
etishdir.
1. Qulaylik. Oʻquvchilar oʻz vaqtida va joyida oʻrganishlari mumkin.
2. Keng tanlov. Har xil sohalarda koʻplab kurslar mavju3. Qulay narx. Koʻp kurslar bepul
yoki arzon narxda taklif etiladi.
4. Global hamjamiyat. Talabalar turli mamlakatlardan boʻlib, tajriba va fikr almashish
imkoniyatiga ega.
1. Oʻz-oʻzini boshqarish. Baʻzi talabalar oʻz vaqtlarini boshqarishda qiyinchiliklarga duch
kelishi mumkin.
2. Sifat farqlari. Har bir kursning sifati har xil boʻlishi mumkin.. Interaktivlikning kamligi.
Baʻzi kurslar oʻqituvchi va talabalar oʻrtasida koʻproq muloqot oʻrnatishni talab qiladi.
Ommaviy onlayn ochiq kurslar taʻlimda yangicha yondashuvlarni rivojlantirishda davom
etadi. Sunʻiy intellekt va oʻzaro aloqador platformalar orqali interaktivlik va shaxsiylashtirishni
yanada kuchaytirish kutilmoqda. Bu taʻlim olish jarayonini yanada samarali va qiziqarli qiladi.
Xulosa qilib aytganda, MOOClar taʻlimni erkinlashtiradi, oʻrganish imkoniyatlarini kengaytiradi
va global hamjamiyatni yaratadi. Ular zamonaviy taʻlimning ajralmas qismiga aylanmoqda va
kelajakda bu jarayon yanada rivojlanadi. Ommaviy onlayn ochiq kurslar (MOOC) taʻlim
sohasida koʻplab imkoniyatlar yaratgan boʻlsa-da, ularning sifati ham turlicha boʻlishi mumkin.
Sifat farqlari oʻquvchilar uchun muhim ahamiyatga ega, chunki taʻlimning samaradorligi va
foydaliligi koʻp jihatdan taqdim etilgan materiallar, oʻqituvchilar va kursning strukturasiga
bogʻliq. Birinchidan, “Sifat farqlari” oʻquv dasturlari orasida taqdim etiladigan materiallar va
oʻqituvchilarning tajribasiga bogʻliq. Baʻzi kurslar taniqli universitetlar va professorlar
tomonidan ishlab chiqilgan boʻlsa, boshqalari esa kamroq tajribaga ega oʻqituvchilar tomonidan
tayyorlanishi mumkin. “Oʻqituvchilarning tajribasi va malakasi, albatta, kursning sifatini
belgilovchi muhim omil hisoblanadi” (Smith, 2020). Ikkinchidan, kursning strukturasiga eʻtibor
berish kerak. “Yaxshi tuzilgan kurslar, aniq maqsadlar va samarali baholash mexanizmlari bilan
jihozlangan boʻladi, bu esa oʻquvchilarga taʻlim jarayonini samarali boshqarish imkonini
beradi” (Johnson, 2021). Bu, shuningdek, talabalar uchun motivatsiya va ishtirokni oshiradi.
Bundan tashqari, talabalar oʻrtasida fikr almashish imkoniyati ham muhim ahamiyatga ega.
“Interaktivlik va hamjamiyat hissi kursning qiziqarli va foydali boʻlishiga taʻsir qiladi” (Lee,
2019). Agar kursda forumlar yoki muhokama platformalari mavjud boʻlsa, talabalar oʻzaro fikr
almashish va tajribalarini baham koʻrish imkoniyatiga ega boʻladilar. Shuningdek, baholash
tizimi ham sifat farqlari haqida maʻlumot beradi. “Baʻzi kurslarda muvofiqlikni taʻminlash
uchun qatʻiy baholash tizimlari mavjud, boshqalarda esa bu jarayon kamroq eʻtiborga olinadi”
(Brown, 2022). Qatʻiy baholash talabalarni motivatsiya qiladi va oʻrganilgan materialni yanada
chuqurroq oʻzlashtirishga yordam beradi. Xulosa qilib aytganda, MOOClar orasida sifat farqlari
oʻquvchilarning tajribalarini sezilarli darajada taʻsir qiladi. “Oʻquvchilar sifatli kurslarni
tanlashda diqqatli boʻlishlari kerak, chunki bu ularga taʻlim jarayonida muvaffaqiyatli
`
63
boʻlishlari uchun muhimdir” (Davis, 2023). Sifatni baholashda materiallar, oʻqituvchilarning
malakasi, kurs strukturasidagi interaktivlik va baholash tizimi asosiy omillar sifatida koʻrib
chiqilishi kerak.
Adabiyotlar tahlili
.
MOOClar 2008-yilda, Kanadadagi University of Torontoda oʻqituvchisi tomonidan
gapirilgan.
“
Connectivism and Connective Knowledge
”
(CCK08) kursi bilan boshlanishi qayd
etiladi. Bu kursda, talabalar internet orqali bir-birlari bilan aloqada boʻlishlari va oʻz bilimlarini
kengaytirishlari kerak edi. Siemens oʻzining mashhur maqolasida, “Onlayn taʻlimning yangi
yondashuvlari, xususan, Connectivism
va
Networked Learning
kontseptsiyalari orqali,
MOOClarning kelajagi taʻlim tizimiga qanday taʻsir qilishini aniqladi.” Siemensin fikriga koʻra,
“taʻlim faqatgina maʻlumot uzatishdan iborat emas, balki oʻquvchilar orasidagi oʻzaro aloqalar
va tarmoqlarni rivojlantirishda ham asosiy rol oʻynaydi.” [1]
Koller, Ng va Do oʻzlarining
“
The Year of the MOOC
”
nomli kitobida, MOOClarning taʻlim
tizimidagi ahamiyatini quyidagicha taʻkidlaydilar. “Ommaviy onlayn ochiq kurslar taʻlim
olishda yangi bir inqilob yaratdi. Ular anʻanaviy taʻlim tizimiga qaraganda, talabalarga arzon va
qulay shaklda, dunyoning turli nuqtalaridan yuqori sifatli taʻlim olish imkoniyatini beradi.”
Kollerlarga koʻra, MOOClar “taʻlimni yanada erkinlashtirib, undan barcha ijtimoiy qatlamlar va
mamlakatlarda foydalanuvchilarni manfaatdor qilmoqda.” Ularning fikriga koʻra, MOOClar
nafaqat bilimlarni uzatish, balki talabalarning mustaqil fikrlash va oʻz oʻquv jarayonlarini
boshqarish qobiliyatini rivojlantiradi.[2]
MOOClarning global miqyosda muvaffaqiyati va uning ijtimoiy taʻsiri haqida Daniel
oʻzining maqolasida shunday yozadi. “Ommaviy onlayn ochiq kurslar nafaqat taʻlimning
demokratiklashtirilishiga xizmat qiladi, balki rivojlanayotgan mamlakatlar va resurslari
cheklangan hududlar uchun taʻlim olish imkoniyatini ham oshiradi.” Danielning fikriga koʻra,
MOOClarning ijtimoiy taʻsiri katta boʻlib, ular "taʻlim tizimlaridagi tengsizlikni kamaytirish va
resurslarga cheklov boʻlgan joylarda oʻqish imkoniyatlarini oshirishga yordam beradi." Shu
tarzda, MOOClar barcha jamiyat qatlamlariga, ayniqsa iqtisodiy jihatdan zaif guruhlarga, taʻlim
olishda yangi imkoniyatlar yaratadi.[3]
MOOClarning rivojlanishi baʻzi cheklovlar va muammolarni ham yuzaga keltirgan.
Breslow va boshqalar “Analyzing the MOOC revolution: A comparative study of the first year”
nomli tadqiqotida, MOOClarning samaradorligi haqida shunday yozadilar. “Garchi MOOClar
global miqyosda muvaffaqiyatli boʻlsa-da, ular hali ham koʻplab oʻquvchilarning ehtiyojlarini
toʻliq qondirishga qodir emas. Baʻzi talabalar uchun kurslar juda murakkab yoki oʻqish usullari
yetarli darajada interaktiv emas.” Breslowning taʻkidlashicha, MOOClarning asosiy
kamchiliklaridan biri - bu interaktivlikning pastligi va talabalarning oʻzlashtirish darajasining
turlicha boʻlishidir. Koʻplab oʻquvchilar kurslar tugallanishiga qadar izlanishlar olib
borishmaydi, bu esa oʻqish jarayonining samaradorligini kamaytiradi.
References:
1.
Xudoyqulova D., Yaxiyaxonova M. Bulutli texnologiyalar va ularning afzalliklari //Models
and methods in modern science. – 2024. – Т. 3. – №. 6. – С. 155-163.
2.
Xudoyqulova, Durdona, and Muxiba Yaxiyaxonova. “Bulutli texnologiyalar va ularning
afzalliklari.”
Models and methods in modern science
3.6 (2024): 155-163.
`
64
3.
Xudoyqulova, D., & Yaxiyaxonova, M. (2024). Bulutli texnologiyalar va ularning
afzalliklari.
Models and methods in modern science
,
3
(6), 155-163.
4.
Xudoyqulova D., Yaxiyaxonova M. Bulutli texnologiyalar va ularning afzalliklari //Models
and methods in modern science. – 2024. – Т. 3. – №. 6. – С. 155-163.
5.
Maxmudjonovna, Yaxiyaxonova Muxiba. "using vr technologies in teaching computer
science and it to first-grade students." Eurasian Journal of Mathematical Theory and Computer
Sciences 4.10 (2024): 40-46.
6.
Maxmudjonovna , Y. M. (2024). Brain Activity in the Development of Imagination in First
Graders. Excellencia: International Multi-Disciplinary Journal of Education (2994-9521), 2(10),
820-826.
7.
Maxmudjonovna, Yaxiyaxonova Muhiba. "Mustaqil ta’limni tashkil etishda ilg ‘or xorijiy
tajribalarning ahamiyati." Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social
sciences 1.5 (2021): 742-749.
8.
Яхияханова, Мухиба. "raqamli ta’lim muhitida boshlangʻich sinf oʻquvchilarining it
savodxonligini oshirish metodikasini takomillashtirish." Ижтимоий-гуманитар фанларнинг
долзарб муаммолари/Актуальные проблемы социально-гуманитарных наук/Actual
Problems of Humanities and Social Sciences 4 (2024).
9.
Yaxiyaxonova, Muxiba. "1-sinf o „quvchilariga “Informatika va AT” fanini o „qitishda
loyiha daftaridan foydalanish.: 1-sinf o „quvchilariga “Informatika va AT” fanini o „qitishda
loyiha daftaridan foydalanish." modern problems and prospects of applied mathematics 1.01
(2024).
10.
Ashirova, Mavluda, and Muxiba Yaxiyaxonova. "raqamli iqtisodiyot davrida kriptovalyuta
va bitkoin." Международная конференция академических наук. Vol. 3. No. 4. 2024.
11.
Jalilova, Sevinch, Marjona Yusupova, and Muxiba Yaxiyaxonova. "kundalik hayotimizda
raqamli texnologiyalar." Прикладные науки в современном мире: проблемы и решения 3.3
(2024): 13-17.
12.
Xurramova, Sarvinoz, Marjona Yusupova, Muxiba Yaxiyaxonova. "oliy ta’lim tizimida
bulutli texnologiyalarning imkoniyatlari." Zamonaviy dunyoda pedagogika va psixologiya:
nazariy va amaliy tadqiqotlar 3.3 (2024): 36-38.
13.
ShukurulloFayzullo o‘g‘li, Aliqulov. "TA ‘LIMDA MULTIMEDIYA TEXNOLOGIYALARINI QO
‘LLASH."
PEDAGOGS
50.2 (2024): 51-55.
14.
Shamsiddinov, G‘iyosjon, Barchin Ro‘ziqulova, and Laziza Inatillayeva. "BOSHLANG ‘ICH
TA’LIMDA
AXBOROT
TEXNOLOGIYALARIDAN
FOYDALANISH
USULLARI
VA
AFZALLIKLARI."
Педагогика и психология в современном мире: теоретические и
практические исследования
3.10 (2024): 39-41.
15.
Shamsiddinov, G‘iyosjon, Jasmina Murodulloyeva, and Umida Nurmaxmatova. "YASHIL
IQTISODIYOT VA YO ‘NALISHLARI BO ‘YICHA TA’LIM DASTURLARINI RIVOJLANTIRISH
MEXANIZMLARI."
Models and methods in modern science
3.5 (2024): 44-49.
16.
Shamsiddinov, G‘iyosjon, and Temurbek Zarifov. "GLOBAL TARMOQ QURISHDA TARMOQ
QURILMALARIDAN FOYDALANISH VA TARMOQ TOPOLOGIYALARINING O’RNI."
Science and
innovation in the education system
3.5 (2024): 50-60.
`
65
17.
Raxmatov Sherqo'zi Akbar Kodirov. “Ta'lim jarayonida bulutli texnalogiyalardan
foydalanishning samaradorligi” Pedagogis Internatsianal researcg ISSN:281-4027_SJIF:4.995.
2023/5/15
18.
F Qodirov. Aholiga tibbiy xizmatlar ko'rsatishning rivojlanishini iqtisodiy-matematik
modellashtirish. Scienceweb academic papers collection . 2023/1/1.
19.
F Qodirov. Zamonaviy to'lov tizimlari tahlili va elektron pul birliklari. Scienceweb
academic papers collection. 2023/1/1.
20.
Ergash o'g'li, Qodirov Farrux. "Аҳолига тиббий хизмат кўрсатиш соҳасининг келгуси
ҳолатини башоратлаш."
Сервис” илмий-амалий журнал
(2022): 56-59.
