5
ResearchBib IF - 11.01, ISSN: 3030-3753, Volume 2 Issue 3
ZARDUSHTIYLIK DINI MAROSIMLARI HAQIDA
Yuldosheva Feruza Yashin qizi
Osiyo Xalqaro Universiteti o’qituvchisi.
https://doi.org/10.5281/zenodo.14968207
Annotatsiya
. Mazkur maqola zardushtiylik dinining marosimlari va ularning mazmun-
mohiyatiga bag‘ishlangan. Unda zardushtiylik e’tiqodining asoslari, diniy urf-odatlar,
tantanalar va marosimlarning o‘rni hamda ahamiyati yoritiladi. Xususan, olovga sig‘inish, suv
va tuproq kabi muqaddas unsurlarni ulug‘lash kabi marosimlar tahlil qilinadi. Shuningdek,
dinning axloqiy tamoyillari — ezgu fikr, ezgu so‘z va ezgu amallar g‘oyasi bilan bog‘liq rasm-
rusumlar haqida ham ma’lumot beriladi. Maqola zardushtiylik marosimlarining tarixiy va
madaniy jihatlarini o‘rganishga qaratilgan bo‘lib, diniy an’analar va ularning hozirgi kungacha
saqlanib qolgan shakllarini ham ochib beradi.
Kalitsoʻzlar:
Zardusht, Ahuramazda, din, marosim, ibodatxona, Avesto.
О ЗОРАДИАНСКИХ ЦЕРЕМОНИИ
Аннотация.
Статья посвящена ритуалам зороастрийской религии и их сути. В
книге рассматриваются основы зороастрийской веры, роль и значение религиозных
традиций, праздников и ритуалов. В частности, анализируются такие ритуалы, как
поклонение огню и прославление священных стихий, таких как вода и земля. Также
дается информация о нравственных принципах религии — понятиях добрых мыслей,
добрых слов и добрых дел. Целью статьи является изучение историко-культурных
аспектов зороастрийских обрядов, а также выявление религиозных традиций и их форм,
сохранившихся до наших дней.
Ключевые слова:
зороастризм, Ахурамазда, религия, ритуал, храм, Авеста.
ABOUT ZORADIAN CEREMONIES
Abstract.
This article is devoted to the rituals of the Zoroastrian religion and their
essence. It covers the foundations of Zoroastrian beliefs, religious traditions, the role and
significance of ceremonies and rituals. In particular, such rituals as the worship of fire, the
glorification of sacred elements such as water and earth are analyzed. Information is also
provided about the rituals associated with the moral principles of religion - the idea of good
thoughts, good words and good deeds. The article is aimed at studying the historical and
cultural aspects of Zoroastrian rituals, and also reveals religious traditions and their preserved
forms to this day.
Keywords:
Zoroastrianism, Ahuramazda, religion, ritual, temple, Avesta.
6
ResearchBib IF - 11.01, ISSN: 3030-3753, Volume 2 Issue 3
Zardushtiylik — insoniyat tarixidagi eng qadimiy dinlardan biri bo‘lib, miloddan avvalgi
VI-VII asrlarda Eron va O‘rta Osiyo hududlarida paydo bo‘lgan. Ushbu din asoschisi — buyuk
payg‘ambar Zardusht (yunoncha: Zoroastr) hisoblanadi. Zardushtiylikning asosiy g‘oyasi
yaxshilik (Ahura Mazda) va yomonlik (Angra Manyu) o‘rtasidagi abadiy kurashga asoslangan.
Zardushtiylik dini asosiy manbasi — "Avesto" kitobidir. "Avesto" zardushtiylarning
muqaddas yozuvlar to‘plami bo‘lib, unda diniy ta’limotlar, axloq-odob qoidalari, tabiat bilan
bog‘liq tushunchalar va turli diniy marosimlar batafsil yoritilgan.
Mazkur maqolada Zardushtiylik dini marosimlari, ularning mohiyati va amaliyoti haqida
atroflicha so‘z yuritamiz.
Zardushtiylik dini marosimlari
Zardushtiylik marosimlari insonning ruhiy poklanishi, tabiat bilan uyg‘un hayot kechirish
va yovuzlikka qarshi kurash g‘oyalariga asoslanadi. Ushbu dinning muhim marosimlari
quyidagilardir:
1. Atashparastlik (Olovga sig‘inish)
Olov zardushtiylikda poklik va yaxshilik ramzi hisoblanadi. Zardushtiylar olovni
muqaddas deb bilib, uni Ahura Mazdaning timsoli sifatida ko‘radilar. Shu sababli:
Diniy marosimlar Atashkada (olov ibodatxonasi) deb ataladigan joyda o‘tkaziladi.
Olov doimo yonib turishi kerak, uni o‘chirish gunoh hisoblanadi.
Mobad (din xodimi) olovga har kuni maxsus o‘tin yoki xushbo‘y o‘simliklarni tashlab,
duolar o‘qiydi.
Ma’no-mazmuni: Olovning abadiy yonishi — yaxshilik va adolatning abadiyligini
anglatadi.
2. Navjot marosimi
Navjot — bu zardushtiy bolalarining diniy hayotga rasmiy qabul qilinish marosimi
bo‘lib, 7 yoshdan 15 yoshgacha bo‘lgan oraliqda o‘tkaziladi.
Marosim tartibi:
Bola maxsus diniy kiyim — Sudre (oq ko‘ylak) va Kushti (ipdan yasalgan belbog‘)
kiyadi.
Sudre — poklik va adolatni ifodalaydi.
Kushti — insonning Ahura Mazda oldidagi majburiyatlarini eslatadi.
Marosim davomida mobad Avestodan maxsus duolar o‘qiydi.
Ahamiyati: Bu marosim orqali bola o‘z hayotini yaxshilik va poklik yo‘lida yashashga
va’da beradi.
3. Yasna marosimi
7
ResearchBib IF - 11.01, ISSN: 3030-3753, Volume 2 Issue 3
Yasna — bu zardushtiylarning eng muhim diniy marosimi bo‘lib, Ahura Mazdaga
sig‘inish bilan bog‘liq.
Marosim qanday o‘tkaziladi?
Yasna marosimi odatda tong saharda olov va suv oldida o‘tkaziladi.
Mobad Avestodagi Gotalar deb nomlangan muqaddas she’riy duolarni o‘qiydi.
Qurbonlik sifatida xushbo‘y o‘simliklar va sut mahsulotlari olib kelinadi.
Marosim maqsadi: Koinotdagi yaxshilik kuchlarini mustahkamlash va yovuzlikka qarshi
kurash uchun ruhiy kuch olish.
4. Farvardigan (Ruhlar kuni) Zardushtiylikda o‘liklar xotirasi ham muhim o‘rin tutadi.
Farvardigan marosimi yilning so‘nggi o‘n kunida nishonlanadi.
Marosim tartibi:
Marhumlarning ruhlari (Faravahar) bu davrda zaminni ziyorat qiladi, deb ishoniladi.
Ruhoniylar marhumlar ruhiga bag‘ishlab duolar o‘qiydi.
Zardushtiylar marhumlarni maxsus joy — Daxma (osmon ostidagi tosh imorat)ga
qo‘yadilar, chunki ularning jasadini yer yoki suv bilan aloqa qildirish mumkin emas.
Ma’nosi: Bu marosim orqali tiriklar va marhumlar o‘rtasidagi bog‘liqlik
mustahkamlanadi.
5. Gahambar bayramlari Gahambar — zardushtiylarning yilda olti marta o‘tkaziladigan
muhim diniy bayramlari. Har bir Gahambar tabiat va uning unsurlariga bag‘ishlanadi:
Maidhyoizarem — bahorning boshlanishi (o‘simliklar uyg‘onishi).
Maidhyoshema — yoz faslining boshlanishi.
Paitishahem — hosil yig‘im-terimi.
Ayathrem — kuz fasli.
Maidhyairya — qishning boshlanishi.
Hamaspathmaedaya — yangi yil (Navro‘z arafasi).
Ahamiyati: Ushbu bayramlar tabiat bilan uyg‘un hayot kechirish va insoniyatning
yaxshilikka intilishini ifodalaydi.
Xulosa
Zardushtiylik dini marosimlari inson hayotining turli jabhalarini qamrab oladi. Ularda
tabiat, poklik, yaxshilik va yomonlik o‘rtasidagi kurash asosiy tushunchalar hisoblanadi. Har bir
marosimning o‘ziga xos falsafasi va amaliyoti bor.
Ushbu diniy amaliyotlar orqali zardushtiylar olov (yaxshilik), suv (hayot), tuproq
(baraka) va havo (erkinlik) kabi tabiat unsurlariga hurmat ko‘rsatib, yaxshilikni targ‘ib qiladilar.
8
ResearchBib IF - 11.01, ISSN: 3030-3753, Volume 2 Issue 3
REFERENCES
1.
Boymatov T. "Zardushtiylik dini tarixi" — Toshkent, 2015.
2.
Ismoilov A. "Avesto va uning zardushtiylikdagi o‘rni" — Toshkent, 2018.
3.
“Avesto” — O‘zbekcha tarjimasi, Toshkent, 2001.
4.
Yuldosheva, F. (2024). MIRZO ULUG’BEK KUTUBXONASI VA BUGUNGI
TAQDIRI.
Modern
Science
and
Research
,
3
(12),
741–749.
Retrieved
from
https://inlibrary.uz/index.php/-research/article/view/58564
5.
Yuldosheva F. (2024). BOLA TUG’ILISHI BILAN BOG’LIQ MAROSIMLAR O’ZBEK
XALQI HAYOTINING AJRALMAS QISMI SIFATIDA.
Modern Science and
Research
,
3
(11),
788–791.
Retrieved
from
https://inlibrary.uz/index.php/science-
6.
Yuldosheva F. Y. qizi. (2023). LEV NIKOLAYEVICH GUMILYOVNING “QADIMGI
TURKLAR” ASARIDA KOʻKTURKLAR YODGORLIKLARI XUSUSIDA.
GOLDEN
BRAIN
,
1
(16),
338–342.
Retrieved
from
https://researchedu.org/index.php//article/view/3908
7.
Yuldosheva F. (2025). MAHMUDXO‘JA BEHBUDIY – MILLATNING O‘Z TAQDIRINI
ANGLASHIDA YORQIN YULDUZ VA MILLIY UYG‘ONISH DAVRINING
RAMZI.
Modern
Science
and
Research
,
4
(1),
420–427.
Retrieved
from
https://inlibrary.uz/index.php/science-research/article/view/60832
8.
Yuldosheva, F. & Abdihamidova F. . (2025). BEHBUDIYNI KIM O’LDIRGAN?.
Modern
Science
and
Research
,
4
(1),
359–366.
Retrieved
from
https://inlibrary.uz/index.php/science-research/article/view/63681
9.
Yuldosheva, F. (2025). IBN BATTUTANING “SAYOHATNOMA” ASARI MUHIM
MANBA SIFATIDA.
Modern Science and Research
,
4
(2), 573–580. Retrieved from
https://inlibrary.uz/index.php/scienceresearch/article/view/66954
10.
Toshpo’latova, S. (2025). FOROBIYNING DIDAKTIK QARASHLARI ASOSIDA
O’QUVCHILARNI TARIX FANIGA QIZIQTIRISH METODIKASI.
Modern Science and
Research
,
4
(1), 177-186.
11.
Toshpo‘latova,
S.,
Gadayeva,
M.,
&
Sadullayev,
U.
(2024).
SHARQ
ALLOMALARINING DIDAKTIK QARASHLARI.
Modern Science and Research
,
3
(12),
985-993.
12.
Gadayeva, M., Toshpolatova, S., & Sadullayev, U. (2024). TARIX FANLARINI
OQITISHDA MUZEYLARNING ORNI.
Modern Science and Research
,
3
(12), 994-1003.
13.
Sadullayev, U., Gadayeva, M., & Toshpo‘latova, S. (2024). MAHALLA–
QADRIYATLAR BESHIGI.
Modern Science and Research
,
3
(12), 1228-1238.
9
ResearchBib IF - 11.01, ISSN: 3030-3753, Volume 2 Issue 3
14.
Toshpo'latova
Shaxnoza
Shuhratovna.
(2024).
ILK
UYG'ONISH
DAVRI
NAMOYONDALARNING DIDAKTIK QARASHLARI ASOSIDA O'QUVCHILARNI
TARIX FANIGA QIZIQTIRIS METODIKASI.
https://doi.org/10.5281/zenodo.14520996
15.
Toshpo’latova,
S.
(2024).
TARIX
FANINI
O’QITISHDA
SAMARALI
METODLAR.
Modern Science and Research
,
3
(11), 774-782.
16.
Тошполатова, Ш. (2024). THE PRESENT IRANIANS.
Журнал универсальных научных
исследований
,
2
(5), 453-462.
17.
Toshpo’latova, S. (2024). BUXORODAGI SAROYLAR.
Modern Science and
Research
,
3
(5), 522-529.
18.
Toshpo’latova, S. (2024). O’RTA ASRLARDA OILA PEDAGOGIKASIGA OID
FIKRLAR.
Modern Science and Research
,
3
(12), 353-361.
19.
Toshpo’latova, S., & Xudoyqulov, S. (2024). History And Ethnology Of Olot
District.
Modern Science And Research
,
3
(5), 148-151.
20.
Toshpo’latova, S., & Jo’rayeva, M. (2024). HISTORY AND ARCHITECTURAL
MONUMENTS OF JONDOR DISTRICT.
Modern Science and Research
,
3
(2), 447-450.
21.
Qizi, R. S. S., Shukhratovna, T. S., & Karamatovna, M. A. (2024). Implementation of
Education and Protection of Children's Rights in the age of Technology.
SPAST
Reports
,
1
(7).
22.
Shuhratovna, T. S. (2024). Linguistic Anthropology.
European Journal Of Innovation In
Nonformal Education
,
4
(3), 432-437.
23.
Toshpo‘latova, S. S., & Naimov, I. N. (2023). MS ANDREYEV–O’RTA OSIYO
XALQLARI ETNOGRAFIYASINING YIRIK OLIMI.
Innovations in Technology and
Science Education
,
2
(8), 1214-1222.
24.
Toshpo’latova, S., & Tursuntoshova, S. (2024). Khoja Abdulkholiq Gijduvani.
Modern
Science and Research
,
3
(2), 87-93.
25.
Toshpo’latova, S. (2024). Ethnolinguistics Of Ethnologies Of Bukhara.
Modern Science
and Research
,
3
(2), 1004-1011.
26.
Toshpo’latova, S. (2024). Ethnolinguistics.
Modern Science and Research
,
3
(2), 500-507.
27.
Toshpo’latova, S. (2024). Religious Anthropology.
Modern Science and Research
,
3
(1),
504-510.
28.
Shakhnoza Shuhratovna, T. (2023). MS Andreyev’S Way Of Life.
American Journal of
Language, Literacy and Learning in STEM Education (2993-2769)
,
1
(10), 655-659.
29.
Shuhratovna, T. S. (2023). Ethnological Analysis Of National Costumes And Rituals Of
Tajiks In The Works Of MS Andreyev.
International Journal Of History And Political
Sciences
,
3
(12), 42-47.
10
ResearchBib IF - 11.01, ISSN: 3030-3753, Volume 2 Issue 3
30.
Toshpo’latova, S. (2023). MS Andreyev-Scientific Career.
Modern Science and
Research
,
2
(12), 801-807.
31.
Shuhratovna, T. S. (2023). Etymology Of Tajik Marriage Ceremony.
International Journal
Of History And Political Sciences
,
3
(11), 17-23.
32.
Toshpo’latova, S., & Ashurova, G. (2023). THE HISTORY AND DESCRIPTION OF THE
WORK OF MS ANDREYEV-" ARK BUKHARI".
Modern Science and Research
,
2
(9),
404-409.
33.
Toshpo’latova, S. (2023). ETHNOLOGICAL ANALYSIS OF CALENDRICAL
CALCULATION AND LENGTH MEASUREMENTS OF KHUF VALLEY TAJIKS IN
THE RESEARCHES OF MS ANDREYEV.
Modern Science and Research
,
2
(10), 291-
299.
34.
Toshpo’latova, S. (2023). A STUDY OF THE WEDDING CEREMONY OF THE TAJIKS
OF AFGHANISTAN.
Modern Science and Research
,
2
(9), 84-89.
35.
Naimov, I., & Toshpo‘latova, S. (2023). Marriage Ceremony Of Tajiks In The Work Of
Mikhail Stepanovich Andreyev “Tadjiki Dolini Khuf”.
International Journal of Intellectual
Cultural Heritage
,
3
(1), 12-16.
36.
Toshpo‘latova, S. S. (2023). Tojiklar Milliy Kiyim-Kechaklari Va “Beshmorak”
Marosimining Etnologik Tahlili.
Scholar
,
1
(28), 395-401.
37.
Toshpo’latova, S., & Hoshimova, M. (2025). BERUNIY VA UNING DIDAKTIK
QARASHLARI.
Modern Science and Research
,
4
(1), 344-351.
38.
Toshpo’latova, S. (2024). ILK UYG’ONISH DAVRI NAMOYONDALARNING
DIDAKTIK QARASHLARI ASOSIDA O’QUVCHILARNI TARIX FANIGA
QIZIQTIRISH METODIKASI.
Modern Science and Research
,
3
(12), 643-651.
39.
Muyiddinov, B., Toshpo‘latova, S., & Gadayeva, M. (2025). TEMURIYLAR DAVRIDA
KUTUBXONACHILIK,
HUJJATCHILIK
VA
ISH
YURITISHNING
O’ZIGA
XOSLIGI.
Modern Science and Research
,
4
(2), 97-105.
40.
Toshpo‘latova, S., Gadayeva, M., & Muyiddinov, B. (2025). BO’LAJAK
O’QITUVCHILARNING PEDAGOGIK-PSIXOLOGIK TAYYORGARLIGINI TARKIB
TOPTIRISH MODELI.
Modern Science and Research
,
4
(2), 106-116.
41.
Gadayeva, M., Toshpolatova, S., & Muyiddinov, B. (2025). TARIX DARSLARINI
OQITISHDA INTERFAOL METODLARNING AHAMIYATI.
Modern Science and
Research
,
4
(2), 87-96.
42.
Toshpo‘latova, S. (2025). O’QITUVCHILARNING PEDAGOGIK-PSIXOLOGIK
TAYYORGARLIGINI
TARKIB
TOPTIRISH
MODELINING
MAZMUNI
VA
AHAMIYATI.
Modern Science and Research
,
4
(2), 581-590.
11
ResearchBib IF - 11.01, ISSN: 3030-3753, Volume 2 Issue 3
43.
Muyiddinov
Bekali.
(2024).
SOMONIYLAR
DAVLATIDA
HARBIYLARGA
BERILGAN E'TIBOR VA HARBIY SAN'AT.
https://doi.org/10.5281/zenodo.14209121
44.
Muyiddinov
Bekali.
(2024).
O'ZLIKNI
NAMOYON
QILISHDA
XALQ
DOSTONLARINING AMALIY AHAMIYATI VA KITOBIY DOSTONLARNING
https://doi.org/10.5281/zenodo.14528916
45.
Sadullayev Umidjon Shokir o'g'li, Muyiddinov Begali Bahodir o'g'li, & Boltayev Oxun
Obid
o'g'li.
(2025).
IBN
SINONING
FALSAFIY
https://doi.org/10.5281/zenodo.14605977
46.
Sadullayev Umidjon Shokir o'g'li, Muyiddinov Begali Bahodir o'g'li, & Boltayev Oxun
Obid o'g'li. (2025). YOSHLAR DUNYOQARASHI SHAKLLANISHIDA MILLIY
TARBIYA VA TAʼLIMNING AHAMIYATI.
https://doi.org/10.5281/zenodo.14606021
47.
Sadullayev Umidjon Shokir o'g'li, Muyiddinov Begali Bahodir o'g'li, & Boltayev Oxun
Obid o'g'li. (2025). BUXORO AMIRLIGIDA 1900-1910-YILLARDAGI IJTIMOIY-
https://doi.org/10.5281/zenodo.14606101
48.
Muyiddinov Bekali. (2025). ILK O'RTA ASRLARGA OID MUG' ARXIVINING
https://doi.org/10.5281/zenodo.14680881
49.
Gadayeva, M. (2025). TURKISTONLIK GENERAL AYOL, MILLAT ONASI-
QURBONJON
DODXOHNING
MARD,
JASUR
VA
VATANPARVARLIGI
HAQIDA.
Modern Science and Research
,
4
(1), 344-352.
50.
Muxamedovna,
G.
M.
(2024).
PARANJI
TARIXI,
YOXUD
O'RTA
ASR
AYOLLARINING KIYIMI HAQIDA.
51.
Gadayeva, M. (2024). MARKAZIY OSIYODA JADID AYOLLARI TARIXI.
Modern
Science and Research
,
3
(12), 652-658.
52.
Muxamedovna, G. M. (2024). Millatimiz Faxri-Buxoro Ma’rifatparvari.
Miasto
Przyszłości
,
52
, 557-562.
53.
Muxamedovna, G. M. (2024). TA’LIM SAMARADORLIGINI OSHIRISHDA AXBOROT
KOMMUNIKATSIYA TEXNOLOGIYALARINING O ‘RNI.
TA'LIM VA RIVOJLANISH
TAHLILI ONLAYN ILMIY JURNALI
,
4
(5), 97-102.
54.
Mukhamedovna, G. M. (2024). The Sad Fate Of The Women Of Turkistan: About The
“Hujum” Movement And Its Impacts On Agriculture.
SPAST Reports
,
1
(7).
55.
Muxamedovna, G. M. (2023). MAKTABLARDA TARIX FANINI O'QITISH
AHAMIYATI.
Научный Фокус
,
1
(5), 178-180.
56.
Muxamedovna, G. M. (2023). TARIX FANINI O'QITISHDA INNOVATSION
TEXNOLOGIYALARDAN FOYDALANISHNING AHAMIYATI.
Научный Фокус
,
1
(5),
175-177.
12
ResearchBib IF - 11.01, ISSN: 3030-3753, Volume 2 Issue 3
57.
Gadayeva, M., & Ismoilova, Z. (2024). The Importance Of Studying The Science Of Youth
Psychology In Improving People'S Lives.
Modern Science and Research
,
3
(2), 676-683.
58.
Gadayeva, M., & Hamroqulova, N. (2024). The Basis Of The Use Of Development-
Pedagogical Skills In Pedagogical Activity.
Modern Science and Research
,
3
(2), 684-689.
59.
Gadayeva, M. (2024). ABOUT THE HISTORY OF THE VEIL OR MEDIEVAL
WOMEN'S DRESS.
Modern Science and Research
,
3
(2), 1097-1103.
60.
Gadayeva, M. (2023). THE UNIQUE SIGNIFICANCE OF MASTERING SOCIAL
SCIENCES DURING THE DEVELOPMENT OF THE NEW UZBEKISTAN.
Modern
Science and Research
,
2
(10), 459-464.
61.
Universiteti, G. M. M. O. X. (2023). Uchinchi Renesans Davrida Ajdodlarimiz Merosini
Organish Orqali Integratsion Ta’Limni Yanada Takomillashtirish Tamoyillari: Часть 1 Том
1 Июль 2023 Год.
Лучшие интеллектуальные исследования
,
1
(1), 11-16.
62.
Gadayeva, M. (2024). Attack Action.
Modern Science and Research
,
3
(1), 1028-1033.
63.
Gadayeva, M. (2024). Effective Ways To Use The" Thoughtstorm" Method On The Theme
Of The" Eastern Renaissance" Era.
Modern Science and Research
,
3
(1), 1024-1027.
64.
Muxamedovna, G. M. (2023). KREATIV YONDASHUV ASOSIDA DIDAKTIK
MATERIALLAR
YARATISH
MEXANIZMLARI.
ОБРАЗОВАНИЕ
НАУКА
И
ИННОВАЦИОННЫЕ ИДЕИ В МИРЕ
,
21
(3), 12-14.
65.
Muxamedovna, G. M. (2023). Uchinchi renesans davrida ajdodlarimiz merosini organish
orqali integratsion ta’limni yanada takomillashtirish tamoyillari.
Образование наука и
инновационные идеи в мире
,
22
(1), 35-38.
66.
Muxamedovna, G. M. (2023). History Of Patriotic Women.
International Journal Of
History And Political Sciences
,
3
(12), 69-75.
67.
Muxamedovna, G. M. (2023). Innovatsion TaLim-Buyuk Kelajak Poydevori.
World
scientific research journal
,
17
(1), 74-76.
68.
Gadayeva, M. (2024). Effective Ways To Use The" Thoughtstorm" Method On The Theme
Of The" Eastern Renaissance" Era.
Modern Science and Research
,
3
(1), 1024-1027.
