`
165
O‘QUV-TARBIYA ISHLARINI TASHKIL ETISHDA INTERNITDAN
FOYDALANISH
Rustamova Madina Asqar qizi
SHDPI MI-4-kurs talabasi
Yaxiyaxonova Muxiba Maxmudjonovna
SHDPI Matematika va TAT kafedrasi katta o‘qituvchisi
https://doi.org/10.5281/zenodo.15395267
Annotatsiya:
Ushbu maqolada zamonaviy ta’lim jarayonida Internet texnologiyalaridan
samarali foydalanishning o‘quv-tarbiya ishlarini tashkil etishdagi o‘rni yoritiladi. Internet
vositalari orqali ta’lim sifatini oshirish, interaktiv metodlarni qo‘llash, masofaviy ta’lim
imkoniyatlari hamda tarbiyaviy ishlarni yangi shaklda olib borish yo‘llari tahlil qilinadi. Shu
bilan birga, internetdan foydalanishdagi xavf-xatarlar va ularni bartaraf etish choralari ko‘rib
chiqiladi. Maqola o‘qituvchilar, tarbiyachilar va ta’lim sohasidagi mutaxassislar uchun foydali
bo‘lishi mumkin.
Kalit so‘zlar:
Internet, ta’lim, tarbiya, raqamli texnologiyalar, masofaviy ta’lim,
pedagogika, axborot xavfsizligi, o‘quvchi, innovatsiya, media savodxonlik.
Kirish.
XXI asr – raqamli texnologiyalar asri hisoblanadi. Global informatizatsiya jarayonlari
ta’lim tizimiga ham chuqur kirib bormoqda. Bugungi kunda Internet texnologiyalarining
kundalik hayotimizdagi o‘rni beqiyosdir. Ayniqsa, o‘quv-tarbiya ishlarini samarali tashkil
etishda Internet muhim vositaga aylanmoqda. Zamonaviy o‘quvchi nafaqat o‘quvchi, balki
axborot izlovchi, mustaqil tahlil qiluvchi va ijodiy fikrlovchi shaxs sifatida shakllanishi uchun
Internetdan maqsadli foydalanish zarur.
Zamonaviy dunyoda Internet inson hayotining deyarli barcha sohalariga chuqur kirib
bordi. Ta’lim tizimi ham bundan mustasno emas. Bugungi kunda o‘quv-tarbiya jarayonlarini
samarali tashkil etishda Internetdan foydalanish muhim omillardan biriga aylandi. Internet
nafaqat bilim olish manbai, balki tarbiyaviy ishlarda ham kuchli vosita bo‘lib xizmat qilmoqda.
U o‘quvchilarning dunyoqarashini kengaytirish, mustaqil fikrlash ko‘nikmasini rivojlantirish,
ilmiy va axloqiy salohiyatini oshirishda beqiyos imkoniyatlar yaratadi.
O‘quv-tarbiya jarayonida Internetdan foydalanish ta’lim sifatini oshirishda katta
ahamiyat kasb etadi. An’anaviy ta’lim metodlariga qo‘shimcha ravishda Internet orqali
o‘quvchilarga interaktiv mashg‘ulotlar, vizual materiallar, video darslar va masofaviy o‘quv
kurslarini taqdim etish mumkin. Bu esa har bir o‘quvchining individual o‘zlashtirish
darajasiga qarab bilim olishiga sharoit yaratadi. Ayniqsa, pandemiya davrida onlayn ta’lim
shakllarining keng joriy etilishi, Internetning o‘quv jarayonidagi rolini yanada oshirdi. Shu
sababli bugungi kunda har bir pedagog Internet texnologiyalaridan samarali foydalanishni o‘z
ish faoliyatining ajralmas qismi sifatida ko‘rishi lozim.
Internetdan foydalanish o‘quvchilar uchun o‘ziga xos mustaqil ta’lim muhitini yaratadi.
Ular turli mavzularda ma’lumot topish, darslarga tayyorgarlik ko‘rish, fan olimpiadalari va
tanlovlarga qatnashish imkoniyatiga ega bo‘ladi. Shu bilan birga, Internet orqali erkin fikr
almashish, ilmiy izlanish olib borish, xorijiy tillarni mustaqil o‘rganish, zamonaviy dasturlarni
egallash va ixtisoslashgan veb-platformalardan foydalanish imkoniyatlari yaratiladi.
Bularning barchasi yoshlarning ijtimoiy faolligini oshirish, o‘z oldiga maqsad qo‘yib unga
erishish ko‘nikmalarini shakllantiradi.
`
166
Internet nafaqat bilim, balki tarbiya berish vositasi sifatida ham muhim ahamiyatga ega.
Ijtimoiy tarmoqlar, bloglar, video kanallar orqali yoshlar bilan tarbiyaviy muloqotni olib
borish mumkin. Masalan, odob-axloq, milliy qadriyatlar, ekologik madaniyat, sog‘lom turmush
tarzi kabi yo‘nalishlarda videoroliklar, maqolalar, infografikalar orqali ta’sirli tarbiyaviy ishlar
amalga oshirilmoqda. Ayniqsa, yoshlar orasida keng tarqalgan YouTube, Telegram, TikTok
kabi platformalarda pedagoglar, psixologlar va ijtimoiy faol shaxslar tomonidan foydali
kontentlar yaratilib, tarqatilmoqda.
Shu bilan birga, Internet o‘quvchi-yoshlarning ijodkorligini oshirishga ham xizmat qiladi.
Onlayn konkurslar, blog yuritish, video darslar yaratish, dasturlash, dizayn, animatsiya kabi
yo‘nalishlarda o‘z imkoniyatlarini namoyish etish imkoniyati mavjud. Bu jarayonlar esa
ularning o‘z-o‘zini anglash, kasb tanlash, zamonaviy texnologiyalardan foydalana olish
qobiliyatlarini oshiradi. O‘qituvchilar esa bu jarayonda yo‘naltiruvchi, motivatsiya beruvchi va
tahlil qiluvchi sifatida ishtirok etishi kerak.
Biroq Internetdan foydalanishda muayyan muammolar ham mavjud. Avvalo, bu –
ma’lumotlarning haddan ziyod ko‘pligi va ularning ishonchliligini aniqlash qiyinligi.
O‘quvchilar har qanday axborotni tanqidiy baholash, manbani tekshirish ko‘nikmasiga ega
bo‘lishi kerak. Aks holda, noto‘g‘ri yoki zararli axborotlar ularning tafakkuriga salbiy ta’sir
ko‘rsatishi mumkin. Shuningdek, Internetga qaramlik, noto‘g‘ri kontentdan foydalanish,
axloqiy-insoniy qadriyatlarga zid materiallarning ochiqligi – bu o‘quv-tarbiya jarayonidagi
jiddiy xavflardandir.
Shu bois, pedagoglar va ota-onalar tomonidan Internetdan foydalanishni nazorat qilish,
tarbiyaviy jihatdan yo‘naltirish, raqamli gigiyena haqida tushuncha berish juda muhimdir.
Maxsus dasturlar orqali zararli sahifalarni bloklash, o‘quvchilarning onlayn faoliyatini tahlil
qilish, foydali kontentlarni tavsiya etish kabilar orqali salbiy ta’sirlarning oldi olinadi. Bundan
tashqari, maktablarda raqamli savodxonlik bo‘yicha darslar va seminarlar o‘tkazilishi,
“raqamli tarbiya” tushunchasini joriy qilish maqsadga muvofiqdir.
Shuningdek, Internet orqali masofaviy tarbiyaviy tadbirlar – vebinarlar, onlayn
uchrashuvlar, maslahatlar, psixologik treninglar o‘tkazilishi mumkin. Bu ayniqsa olis
hududlarda yashovchi o‘quvchilar uchun katta imkoniyat yaratadi. Ular tajribali mutaxassislar
bilan muloqot qilish, o‘zini qiziqtirgan savollarga javob olish, muammolarini yechishda
yordam topish imkoniga ega bo‘ladi. Bu esa ularning ijtimoiy faolligini oshiradi, sog‘lom
dunyoqarash shakllanishiga xizmat qiladi.
Internetdan foydalanish samaradorligini oshirish uchun o‘qituvchilarning o‘zlari ham
muntazam ravishda raqamli savodxonligini oshirib borishi zarur. Maxsus onlayn kurslar,
seminarlar, vebinarlar orqali yangi pedagogik texnologiyalarni o‘rganish, ta’limiy
platformalardan foydalanish bo‘yicha bilimlarini yangilab borish kerak. Shuningdek, dars
jarayonini rejalashtirishda Internet resurslaridan maqsadli foydalanish, interaktiv metodlarni
qo‘llash orqali o‘quvchilarning darsga bo‘lgan qiziqishini oshirish mumkin.
Yaxshi tashkil etilgan o‘quv-tarbiya jarayonida Internet o‘z salohiyatini to‘liq ko‘rsatadi.
Bu borada ilg‘or xorijiy tajribalarni o‘rganish va ularni mahalliy sharoitga moslashtirish ham
muhim ahamiyatga ega. Misol uchun, Finlandiya, Janubiy Koreya, Estoniya kabi
mamlakatlarda raqamli texnologiyalar ta’limning ajralmas qismiga aylangan. Ularda
`
167
o‘quvchilar maktab yoshidan boshlab raqamli resurslardan foydalanish, Internetda xavfsiz
harakatlanish, foydali kontent bilan ishlash ko‘nikmalariga ega bo‘lishadi.
O‘zbekiston ta’lim tizimida ham bu borada katta islohotlar olib borilmoqda. Elektron
darsliklar, onlayn platformalar (masalan, Ziyonet, Eduportal, Bilimlar bellashuvi), televizion
darslar, raqamli kutubxonalar, masofaviy ta’lim tizimlari faoliyati yo‘lga qo‘yilgan. Bu esa
o‘quvchilarga sifatli ta’lim olish bilan birga, tarbiyaviy mazmunli materiallar bilan ham ishlash
imkonini beradi. Har bir maktabda axborot-resurs markazlari tashkil etilib, o‘quvchilarga
zamonaviy texnologiyalar orqali o‘z ustida ishlash sharoitlari yaratilmoqda.
Internetdan foydalanishning ta’lim jarayonidagi o‘rni.
Internet texnologiyalari ta’lim jarayonini tashkil etishda muhim ahamiyatga ega.
Masalan, o‘quvchilar turli xil onlayn resurslar, elektron darsliklar va interaktiv platformalar
orqali bilim olishlari mumkin. Bu esa ularning mustaqil ta’lim olish ko‘nikmalarini
rivojlantiradi va ta’lim sifatini oshiradi.
Talabalarning Internet texnologiyalaridan foydalanish afzalliklari.
Talabalar uchun Internet texnologiyalaridan foydalanishning bir qancha afzalliklari
mavjud. Ular orasida:
Ma’lumotlarga tezkor kirish – Internet orqali talabalar kerakli ma’lumotlarni tez
va oson topishlari mumkin.
Masofaviy ta’lim imkoniyatlari – Internet yordamida talabalar masofaviy ta’lim
olishlari, onlayn kurslarda qatnashishlari mumkin.
Ilmiy izlanishlar olib borish – Elektron kutubxonalar va ilmiy maqolalar
bazalariga kirish orqali talabalar ilmiy tadqiqotlar olib borishlari mumkin.
Internetdan foydalanish bo‘yicha o‘quv seminarlar.
Internetdan to‘g‘ri va samarali foydalanishni o‘rgatish maqsadida turli o‘quv seminarlar
tashkil etilmoqda. Masalan, Namangan viloyati statistika boshqarmasida "Internetdan
foydalanish tartibi" mavzusida o‘quv seminari o‘tkazilgan. Ushbu seminarda xodimlarga
internet tarmog‘ining tuzilishi, internetga ulanish, veb-saytlar va qidiruv tizimlari haqida
ma’lumotlar berilgan.
I
nternet tarmoqlarining o‘smirlar tarbiyasiga ta’siri.
Internet tarmoqlarining o‘smirlar tarbiyasiga ta’siri ham dolzarb masalalardan biridir.
Internet orqali o‘smirlar turli xil ma’lumotlarga ega bo‘lishlari mumkin, bu esa ularning
dunyoqarashi va axloqiy qarashlariga ta’sir ko‘rsatadi. Shuning uchun, o‘smirlarning
internetdan foydalanishini nazorat qilish va ularga to‘g‘ri yo‘nalish berish muhimdir.
Xorijiy tillarni o‘qitishda Internetdan foydalanish.
Xorijiy tillarni o‘qitishda ham Internetdan foydalanishning afzalliklari ko‘p. Onlayn
resurslar, videodarslar, interaktiv mashqlar va xalqaro muloqot platformalari orqali
o‘quvchilar til o‘rganish jarayonini yanada qiziqarli va samarali qilishlari mumkin.
Internetdan oqilona va maqsadli foydalanish orqali ta’lim sifati oshadi, tarbiyaviy ishlar
tizimli va samarali amalga oshiriladi. Biroq bu jarayonda asosiy e’tibor – insoniylik, axloqiylik,
milliy qadriyatlarga sadoqat, ongli fuqarolik pozitsiyasini shakllantirishga qaratilishi lozim.
Texnologiya vosita, tarbiya esa maqsaddir. Shuning uchun pedagoglar doimo Internetdan
tarbiyaviy maqsadlarda foydalangan holda, har bir o‘quvchining qalbiga yo‘l topa bilishi zarur.
`
168
Xulosa qilib aytganda, Internetdan foydalanish o‘quv-tarbiya ishlarini yangi bosqichga
olib chiqdi. Bu vosita to‘g‘ri yo‘naltirilsa, o‘quvchilarning ma’naviy va intellektual salohiyati
yuksaladi. Ammo noto‘g‘ri foydalanish salbiy oqibatlarga olib kelishi mumkin. Shuning uchun
zamonaviy ta’limda asosiy vazifa – Internet imkoniyatlarini o‘quv-tarbiya maqsadlarida ongli,
maqsadli va mas’uliyatli tarzda qo‘llashdan iboratdir.
References:
Используемая литература:
Foydalanilgan adabiyotlar:
1.
To‘rayev, X.
Zamonaviy Ta’lim Texnologiyalari.
Fan va Texnologiya Nashriyoti, 2018.
2.
Xodjayev, I.
Ta’limda Raqamli Texnologiyalar. Nazariya va Amaliyot.
Innovatsiya
Nashriyoti, 2020.
3.
Jurayeva, Zuxra, Malika Nurullayeva, and Muhiba Yaxiyaxonova. "INFORMATIKANING
NAZARIY
ASOSLARIDA
MANTIQ
ALGEBRASINING
AKSIOMALARI
VA
TUSHUNCHALARI."
Естественные науки в современном мире: теоретические и
практические исследования
4.1 (2025): 21-24.
4.
Roʻziqulova, Goʻzal, Malika Nurullayeva, and Muxiba Yaxiyaxonova. "CANVINDA
INFOGRAFIKANI YARATISH TEXNOLOGIYALARI."
Наука и технология в современном
мире
4.1 (2025): 66-71.
5.
Sadriddinova, Sabrina, Malika Nurullayeva, and Muxiba Yaxiyaxonova. "SSM
PLATFORMALAR BILAN TANISHISH. FACEBOOK TARMOGʻI."
Наука и технология в
современном мире
4.1 (2025): 78-83.
6.
Xushvaqtov, Diyorbek, Malika Nurullayeva, and Muhiba Yaxiyoxonova. "SIMLI VA SIMSIZ
ALOQA VOSITASI."
Наука и инновация
3.1 (2025): 69-74.
7.
Murodullayeva, Sevinch, Malika Nurullayeva, and Muxiba Yaxiyaxonova. "TAQDIMOT
DASTURLARI (POWERPOINT, PREZI, FOSUSKY VA BOSHQA DASTURLAR) DA TAQDIMOT
TAYYORLASH."
Прикладные науки в современном мире: проблемы и решения
4.1 (2025):
19-22.
8.
Jumayeva, Durdona, Malika Nurullayeva, and Muxiba Yaxiyaxonova. "BUL
FUNKSIYALARI. ULARNING BERILISH USULLARI. BUL FUNKSIYALARI SONI. BUL ALGEBRASI
QONUNLARI."
Общественные науки в современном мире: теоретические и практические
исследования
4.1 (2025): 15-18.
9.
Shavkatova, Sevinch, Malika Nurullayeva, va Muhiba Yaxiyoxonova. "SSM
PLATFORMALARI BILAN TANISHISH. INSTAGRAM TARMOGʻI."
Molodye uchenye
3.2 (2025):
18-21.
10.
Shahriyorova, Gulnoza, Malika Nurullayeva, and Muhiba Yaxiyaxonova. "SMM
PLATFORMASI BILAN TANISHISH. TELEGRAM TARMOGʻI."
Молодые ученые
3.2 (2025): 22-
26.
11.
Ahmadova, Madina, Malika Nurullayeva, and Muhiba Yaxiyaxonova. "BILIMLARNI
TASVIRLASH USULLARI. MANTIQIY MODELLAR, TARMOQLI SEMANTIK MODELLAR,
FREYNALI MODELLAR VA MAHSULOTLI MODELLAR."
Педагогика и психология в
современном мире: теоретические и практические исследования
4.1 (2025): 62-68.
`
169
12.
Abdimajidova, Laylo, Malika Nurullayeva, and Muxiba Yaxiyaxonova. "AXBOROTNI
KODLASH USULLARI."
Педагогика и психология в современном мире: теоретические и
практические исследования
4.1 (2025): 75-80.
13.
Yakhiyakhonova, Mukhiba. "The urgency of improving the methods of developing the
skills of independent learning of future teachers." (2021).
14.
Kodirov, Akbar Shuxratovich, and Muborak To‘Lqin Qizi Nomozova. "MASOFAVIY
TALIMDA RAQAMLI TEXNOLOGIYALARINING ISTIQBOLLI ASOSLARI."
Academic research in
educational sciences
4.CSPU Conference 1 (2023): 753-756.
15.
Kodirov, Akbar, Shaxribonu Qo‘ziyeva, and Mashkura Sa’dullayeva. "O ‘ZBEKISTONDA
TURIZMNI RIVOJLANTIRISH UCHUN “EASY RENT” LOYIHASINING ISTIQBOLLARI." YANGI
O‘ZBEKISTONDA MILLIY TURIZM ISTIQBOLLARI 1.01 (2024).
16.
Kodirov, Akbar, Gulzor Qamariddinova, and Shahnoza Eshmurodova. "O ‘ZBEKISTONDA
MILLIY TURIZM RIVOJLANISHINI SHAKLLANTIRUVCHI IQTISODIY VA MOLIYAVIY
OMILLARINI O ‘RGANISH." YANGI O ‘ZBEKISTONDA MILLIY TURIZM ISTIQBOLLARI 1.01
(2024).
17.
Sh, Kodirov A. "THE ROLE OF THE" ONE MILLION UZBEK PROGRAMMERS" PROJECT IN
INTRODUCING THE YOUTH OF OUR COUNTRY TO THE IT ENVIRONMENT ACCORDING TO
THE" DIGITAL UZBEKISTAN 2030" STRATEGY." Экономика и социум 10 (125) (2024): 205-
211.
18.
Xoliqulovna, Normurodova Sadoqat. "ELEKTRON JADVALLAR BO ‘LIMINI O ‘QITISH
METODIKASI." Uz Conferences. Vol. 1. No. 9. 2025.
19.
Xoliqulovna, Normurodova Sadoqat. "ALGORITIMLASH ASOSLARI BO ‘LIMINI O ‘QITISH
METODIKASI." Uz Conferences. Vol. 1. No. 9. 2025.
20.
Xoliqulovna, Normurodova Sadoqat. "INFORMATIKA VA AXBOROT TEXNOLOGIYALARI
FANIDAN TO ‘GARAK TASHKIL ETISH METODIKASI." Uz Conferences. Vol. 1. No. 9. 2025.
