81
TA'LIMDA MOTIVATSIYA VA KREATIV YONDASHUV
Isag‘aliyeva Sadafxon Muxammadaminovna
Farg‘ona davlat universiteti, Zoologiya va umumiy biologiya kafedrasi o‘qituvchisi
https://doi.org/10.5281/zenodo.15682442
Annotatsiya:
Zamonaviy ta’lim tizimi oldida turgan eng muhim vazifalardan biri —
o‘quvchilarning shaxsiy qobiliyatlari, ehtiyojlari va qiziqishlari asosida individual o‘quv
yo‘nalishlarini shakllantirishdir. Har bir o‘quvchining o‘ziga xos fikrlashi, bilish darajasi,
o‘rganish sur’ati va psixologik xususiyatlari mavjudligi ta’limdagi yondashuvlarni
umumlashtirishni emas, balki shaxsga yo‘naltirilgan tarzda tashkil etishni taqozo etadi.
Kalit so‘zlar:
kreativ fikrlash, ta‘lim jarayoni, o‘quvchi, muhit, motivatsiya.
Bugungi o‘zgaruvchan ta’lim muhiti sharoitida o‘quvchilarning individual ehtiyojlarini
inobatga olish, ularda ichki rag‘batni shakllantirish va o‘quv jarayonini moslashtirish zarurati
ortib bormoqda. Bu jarayonda shaxsga yo‘naltirilgan yondashuv markaziy o‘rinni egallaydi.
Motivatsiya va shaxsiylashtirish-bu ikki asosiy yo‘nalish ta’limdagi muvaffaqiyatni belgilovchi
omillar sifatida qaralmoqda.[1,2]
Tadqiqotimizning dolzarbligi ta’lim sifati va samaradorligini oshirishga xizmat qiluvchi
asosiy vosita sifatida motivatsiyalash va shaxsiy yondashuvlar o‘zaro bog‘liq holda
qo‘llanilgandagina real natijaga olib kelishini ko‘rsatadi. Hozirgi paytda o‘quvchilar bilimni
egallash jarayonida faollik, mustaqillik va ijodiy yondashuvni namoyon etishi kerak.
Tadqiqotimizning ilmiy yangiligi shundaki, pedagogik amaliyotda shaxsiylashtirish
strategiyalarining motivatsiya nazariyalari bilan integratsiyasi orqali o‘quvchining o‘ziga xos
imkoniyatlari inobatga olingan yangi metodologiyalar shakllanmoqda.[3] Ular o‘quvchining
ichki motivlarini faollashtirishga xizmat qiladi.
Tadqiqotimizning maqsadi: Ta’lim jarayonida motivatsiya va shaxsiylashtirish
yondashuvlarining o‘zaro ta’sirini ilmiy jihatdan tahlil qilish hamda ularni samarali qo‘llash
yo‘llarini aniqlash.
Tadqiqotimizning vazifalari:
1.
Asosiy tushunchalarning mohiyatini aniqlab berish;
2.
Motivatsiyaning o‘quv jarayonidagi roli va natijalarga ta’sirini ko‘rsatish;
3.
Shaxsiylashtirish tamoyillarining amaliy natijalarini tahlil qilish;
4.
Uyg‘un strategiyalar asosida samarali metodlarni ilgari surish;
5.
Ilmiy asoslangan taklif va tavsiyalar ishlab chiqish.
Tadqiqotning metodlari
Tadqiqot davomida quyidagi usullardan foydalanildi:
Adabiy manbalarni o‘rganish — mavjud ilmiy manbalar tahlil qilindi;
Kuzatuv — dars jarayonida o‘quvchilarning ishtiroki baholandi;
So‘rovnoma — o‘qituvchi va o‘quvchilarning fikrlari o‘rganildi;
Amaliy tajriba — shaxsiylashtirish va motivatsiyaga asoslangan topshiriqlar joriy etildi
va natijalar solishtirildi.[4, 5, 6]
Tadqiqotning natijalari
Tahlil natijalari quyidagilarni ko‘rsatdi:
82
Motivatsiya mavjud o‘quvchilarda mustaqil ishlash va tashabbus ko‘rsatish faolligi
yuqori;
Moslashtirilgan topshiriqlar asosida ishlagan o‘quvchilar fikrlashda ancha erkin va ijodiy
yondashuv ko‘rsatdi;
Portfolio va refleksiya elementlari qo‘llanilgan sinflarda o‘quvchilar o‘zini baholashga
intilishi yuqori bo‘lgan;
Motivatsiyaga asoslangan metodlar o‘quvchilarning ishtirokini 25-30% ga oshirgan.
Motivatsiya va shaxsiylashtirish ta’lim jarayonining ajralmas tarkibiy qismlari
hisoblanadi. Har bir o‘quvchining ehtiyoji va qobiliyatlarini inobatga olib tashkil etilgan o‘quv
jarayoni bilimlarni ongli va barqaror o‘zlashtirishga xizmat qiladi.[7]
Taklif va tavsiyalar:
O‘quvchi shaxsiga moslashtirilgan rivojlanish rejalari tuzilishi;
Har bir o‘quvchining motivatsiyasini aniqlash uchun psixologik monitoringlar joriy
etilishi;
Shaxsiylashtirilgan topshiriqlarning tavsifini ishlab chiqish;
O‘qituvchilar uchun yangi formatdagi metodik qo‘llanmalar tayyorlash.
Kelgusidagi tadqiqotning yo‘nalishlari:
Sun’iy intellekt asosida individual o‘quv yo‘nalishlarini yaratish;
Ijtimoiy-emotsional o‘rganishga asoslangan motivatsion model ishlab chiqish;
Raqamli platformalarda shaxsiylashtirilgan baholash tizimlarini joriy qilish.
References:
Используемая литература:
Foydalanilgan adabiyotlar:
1.
Usmonov R. Pedagogik texnologiyalar. – Toshkent, 2022.
2.
Karimova D. Innovatsion ta’lim yondashuvlari. – Buxoro, 2021.
3.
Deci E.L., Ryan R.M. Self-determination theory in education. – Educational Psychologist,
2002.
4.
Mammadov A. Individualizatsiya v obuchenii. – Boku, 2020.
5.
Roberts J. Motivation in learner-centered classrooms. – New York: Palgrave, 2018.
6.
Ильин Е.П. Мотивация и мотивы. – Санкт-Петербург: Питер, 2019.
7.
Rasulova M. Ta’limda innovatsion yondashuvlar. – Toshkent, 2023.
