Barcha maqolalar - Fizika

Maqolalar soni: 95
  • Диссертация мавзусининг долзарблиги ва зарурияти. Ҳозирги вактда 6Не, HLi, иВс, 14Вс, 19С, 31Ne каби ортикча нейтронли гало ядроларнинг структурасини тушуниш учун катта ишлар қилинмокда. Бу ядролар кичик боғланиш энергияси ҳамда бир ва икки нейтронли кичик бурчак моментига (1=0,1) эга орбиталарнинг катта масофаларгача давом этиши каби нооддий хоссаларга эга. Одатда, бу ядролар кор плюс бир неча нейтрон моделида ўрганилади. Бундан ташқари, уч заррали 6Нс, "Li, ва 14Ве гало ядроларнинг бирорта хам икки заррали қисми богланмаган, яъни улар Борромей системаларига хос хусусиятга эга. Бу ядроларнинг энергия ва заряд радиуси каби статик характеристикаларидан ташқари, уларнинг икки жисм ва уч жисм континуум-каналларига бета-парчаланиши ва электромагнетик ўтиш жараёнлари алохида кизикиш уйготади. Бу жараёнлар ядроларнинг ички структураси ва гало хоссалари ҳақида қимматли маълумотлар беради, чунки бу ўтишлар кўрилаётган системаларнинг айнан гало қисмида рўй беради. Бундан ташқари, 6Не ва 11 Li гало ядроларнинг икки жисм дейтрон континуум каналларига бета ўтиш жараёни бўйича тажриба натижалари мавжуд, улар чукур назарий тахлилни талаб килади. Бир нейтронли иВс, |9С ва 3lNe гало ядроларнинг протон плюс кор континуум каналларига бета-ўтиш жараёнларини ўрганиш бу системаларнинг статик характеристикаларига қўшимча янги гало хоссалари хакида маълумот беради.
    Гало ядролар орасида "Li ядроси алохида ажралиб туради. Мазкур ядронинг бошқа енгил гало ядролардан фарки шундаки, у кўшимча 9Ь1+протон+нейтрон уч жисм континуум-каналига бета парчаланиши мумкин. Бу ўтиш мураккаб жараённи ташкил қилади ҳамда қўлланадиган назарий модел кўрилаётган жараён ва "Li гало ядросининг уч жисм структураси ҳақида қимматли маълумотлар беради.
    6Li ядросининг биринчи уйғонган ҳолати 6Не гало ядроси учун изобар-аналог холат ҳисобланади. Шунинг учун бу холатдан дейтрон континуум каналга М1-ўтиш жараёни унинг 6Не ядросига ўхшаш гало хоссалари хақида маълумот олишга имкон беради. Ml-ўтиш кенглиги учун олинадиган баҳолар мавжуд тажриба натижалари билан солиштириб кўрилиши мумкин. Бундан ташкари, бу жараёндан, кучли ўзаро таъсирда жуфтлик сақланишининг бузилиш эффектини ўрганишда фойдаланиш мумкин.
    Ядро-ядро ўзаро таъсирнинг куйи тўлқинларда тақиқланган ҳолатга эга моделлари ўтган асрнинг 70-йилларида Паули принципини тўлаконли ҳисобга олиш учун, яқин масофаларда итаришувчи корга эга потенциал моделларига альтернатив сифатида таклиф килинган эди. Улар микроскопик жиҳатдан асосланган, бошқача айтганда нуклон эркинлик даражасига таянади. Лекин, бу такикланган ҳолатларнинг ядро структурасидаги роли ҳозиргача етарли даражада ўрганилмаган. Айникса, бу масала бир неча альфа кластерни ўз ичига олган ядролар учун долзарб бўлиб турибди. Истисно сифатида куйи тўлқинларда такикланган ҳолатларга эга Москва нуклон-нуклон потенциал модели хизмат килиши мумкин, унинг уч нуклонли ядролардаги хоссалари батафсил ўрганилган. Бошқа томондан Караганда, Москва моделида такикланган холатларнинг роли бутунлай ўзгача, у нуклоннинг кварк структураси билан боғлиқ. Бир неча ядро кластеридан ташкил топган енгил ядроларда эса, такикланган холатли моделлар Паули принципини тўлақонли ҳисобга олиш учун киритилган. Улар баъзи енгил ядроларнинг гало структураси кашф килиниши муносабати билан, айникса, долзарб бўлиб қолди. Енгил ядроларнинг электромагнит ва бета ўтиш жараёнларида намоён бўладиган гало хоссаларини иккита альтернатив, корли ва такикланган холатли потенциал моделлар ёрдамида ўрганиш, бу моделларнинг махсус хоссаларини аниқлашга имкон беради.
    Бир нечта альфа кластердан ташкил топган ядролар астрофизикада жуда мухим роль ўйнайди. Иккита альфа заррача боғланмаган бўлса хам, лекин учта (|2С) ва тўртта (|6О) альфа кластерли ядролар катта богланиш энергиясига эга, шунинг учун улар Борромей ядролар синфига киради. Айникса, бундай ядролар учун реалистик богланган холат ва континуум тўлқин функцияларини олиш ўта долзарб бўлиб турибди, улар астрофизик синтез реакцияларининг кесимларини ҳисоблашга қўлланиши мумкин. Бошқа томондан, сўнгги вақтларда бу ядроларнинг структурасини ўрганиш «альфа-конденсация» мавжудлигининг башорат килиниши муносабати билан янада долзарб тус олди.
    Диссертацияда ривожлантириладиган енгил ядро моделлари ва улар асосида олинадиган натижалар d+6Li плазмасида турли 3Н, 3Не, 4Не, 7Li, 7Вс енгил ядроларнинг ҳосил бўлиши билан кечадиган термоядро реакцияларини оптимал бошқариш учун ўта муҳимдир. Реакцияларнинг кесимидаги ноаникликлар термоядро реакторининг кинетикасига жуда катта салбий таъсир кўрсатади, шу сабабли бу жараёнларни оптимал бошкариш учун юкори аникликдаги назарий моделларни ривожлантириш зарур. Диссертацияда ривожлантирилган Гаусс ва Лагранж-меш базислари асосида қурилган вариацион методлар кўрсатилган реакциялар тезликларини юқори аниқликда баҳолаш учун ишлатиладиган тўлкин функцияларни ҳисоблаш учун муҳимдир.
    Тадқиқотнинг мақсади енгил ядролар боғланган ва континуум структурасини ҳамда улар иштирокида куйи энергияларда бўладиган жараёнларни тушунтириш учун кластерлараро ўзаро таъсир потенциал моделининг хусусиятларини аниқлашдан иборат.
    Диссертация тадқиқотининг илмий янгилиги куйидагилардан иборат:
    биринчи марта |2С ядросининг компакт асосий 0* ва биринчи уйгонган 2+ ҳолатлар энергияларининг аа-Паули такикланган холатларни тасвирлашга ўта сезгирлиги кўрсатилган, бу эса уч жисм функционал фазосида «деярли таъкиқланган ҳолатларнинг» пайдо бўлишига олиб келар экан;
    биринчи марта 6Не ва 14Ве енгил гало ядроларнинг уч жисм континуум структурасини ўрганиш учун гиперсферик Лагранж-меш базисида R-матрица усули пропагатор методи билан уйғунликда ривожлантирилган; яқинлашувчи натижалар олиш учун тўлқин функцияни жуда узок, тахминан, 1000 фм масофада асимптотикага улаш зарурлиги кўрсатилган; уч жисм тўқнашиш матрицаларининг диагонал ва хусусий фаза силжишлари хисобланган, |4Вс ядросида ЕуйҒ=3.4 МэВ энергияда янги 2' резонанс мавжудлиги прогноз қилинган;
    6Не гало ядросининг a+d континуум каналга бета парчаланиш вакт ва энергия бирликларидаги эҳтимолликлари учун назарий баҳолар олинган; биринчи марта, тажриба натижаларини тушунтириш учун микроскопик жиҳатдан асосланган, S-тўлқинда такикланган ҳолатга эга ҳамда асосий холат энергиясини ва фаза силжишларини тиклай оладиган ad-потенциалларидан фойдаланиш ўта муҳим эканлиги кўрсатилган; матрица элементларининг якинлашиши учун тўлқин функцияларни 30 фм гача ва гипермомент компонентларни К=24 гача билиш талаб килиниши кўрсатилган; ўтиш матрица элементларининг ички ва ташқи қисмлари ўзаро бир бирини деярли тўлик пасайтириши кўрсатилган;
    биринчи марта 6Li(0+) изобар аналог холатдан a+d континуум каналга М1-ўтиш вақт ва энергия бирлигидаги эҳтимолликлари учун назарий бахолар олинган; кўрсатилдики, фақат такикланган холатга эга потенциал ишлатилганда интеграл кенглик учун олинган бахо (0.9 мэВ), олдиндан маълум бўлган соддалаштирилган ҳисоблашлар натижалари билан яхши мос келар экан; натижаларнинг якинлашиши учун эффектив интеграл чегарасини 25-30 фм гача, гипермомент компонентларини К=20 гача олиш кераклиги кўрсатилган;
    биринчи марта, Li гало ядросининг Li+d континуум каналга бета парчаланиши вакт ва энергия бирлигидаги эҳтимолликлари учун янги тажриба натижалари билан тўлиқ мое келувчи назарий баҳолар олинган; бу жараёнда 9Li+d система S-тўлкинида 0.7 МэВ энергия билан аникланган резонанснинг, кандай потенциал (корли ёки таъқиқланган холатли) ишлатилишидан катъи назар, тажриба натижаларини тушунтириш учун ўта муҳимлиги аникланган; бу резонансни тикловчи 9Ь1+б-потенциал ўтиш эҳтимолликларининг шаклини ва абсолют қийматларини очик каналларга парчаланиш сабабли қўшилган ютувчи мавҳум ҳад ёрдамида яхши тушунтириб бера олиши кўрсатилган;
    биринчи марта, "Li гало ядросининг 9Li+p+n континуум каналга бета парчаланиши вакт ва энергия бирлигидаги эҳтимолликлари учун назарий баҳолар олинган;
    биринчи марта, 11 Вс, 19С ва 31Ne бир нейтронли гало ядроларнинг икки жисм континуум каналларга бета парчаланиши вақт ва энергия бирлигидаги эҳтимолликлари учун кластер модели доирасида назарий баҳолар олинган; бу жараёнларнинг ўтиш эҳтимолликлари валент нейтроннинг ажралиш энергиясига ўта сезгирлиги кўрсатилган.
    ХУЛОСА
    1. 12С ядроси компакт асосий 0' ва уйғонган 2' ҳолатлар энергияларининг аа-Паули такикланган ҳолатларни тасвирлашга ўта сезгирлиги кўрсатилди.
    2. Биринчи марта енгил ядроларнинг уч жисм континуум структурасини ўрганиш учун гиперсферик Лагранж-меш базисида R-матрица методи ривожлантирилди. Ички соҳа чегарасида топилган R-матрица Нумеров алгоритми ёрдамида тўлқин функция асимптотика билан уланиши керак бўлган узок масофаларгача (тахминан 1000 фм) давом эттирилиши кераклиги аниқланди. Метод 6Не ва |4Ве гало ядроларнинг уч жисм континуум структураларини таҳлил қилиш учун қўлланди, уч жисм тўқнашиш матрицаларининг диагонал ва хусусий фаза силжишлари ҳисобланди. |4Вс ядросида Еуйг=3.4 МэВ энергияда янги 2' резонанс мавжудлиги башорат килинди.
    3.6Не гало ядросининг a+d континуум каналга бета парчаланиш вакт ва энергия бирликларидаги эҳтимолликлари бўйича тажриба натижаларини тушунтириш учун микроскопик жихатдан асосланган, S-тўлқинда такикланган ҳолатга эга хамда асосий холат энергиясини ва фаза силжишларини тиклай оладиган ad-потенциалларидан фойдаланиш ўта муҳим эканлиги кўрсатилди. Бундай ҳолда, Гамов-Теллер матрица элементларининг ички ва гало компонентлари ўзаро бир бирини деярли тўлиқ пасайтиради, ва натижада, йиғинди ўтиш эхтимолликлари, тажриба натижаларига тўла мос равишда, ҳаддан ташқари камайиб кетар экан.
    4. Гиперсферик гармониклар методи 6Li(0+) изобар аналог холатдан 6Li(l+) асосий ҳолатга ва a+d континуум каналга Ml-ўтиш жараёнини уч жисм формализмида ўрганиш учун қўлланди. 6Li(l+) асосий ҳолатга Ml-ўтиш кенглиги учун тажриба натижаси (8.19+0.19 эВ ) билан яхши мос келувчи назарий баҳо олинди (7.49 эВ), 6Li ядроси магнит момента (ц=0.86 ядро магнетони бирликларида) тажриба натижаси 0.82 дан бироз фарк қилар экан. 6Li(0+) изобар аналог холатдан a+d континуум каналга М1-ўтиш вақт ва энергия бирлигидаги эхтимолликлари учун назарий баҳолар олинди. Интеграл кенглик учун олинган 0.9 мэВ бахо илгариги соддалаштирилган ҳисоблашлар натижалари билан яхши мос келар экан. 6Li(0 ) изобар аналог холат 6Не ядроси каби аник кўринадиган гало структурага эга эканлиги кўрсатилди.
    5. 11 Li гало ядросининг "Li+d континуум каналга бета парчаланиши вақт ва энергия бирлигидаги эхтимолликлари учун янги тажриба натижалари билан тўлиқ мос келувчи назарий баҳолар олинди. Бу жараёнда 9Li+d система S-тўлқинида 0.7 МэВ энергия билан аникланган резонанснинг, қандай потенциал (корли ёки такикланган холатли) ишлатилишидан катъи назар, тажриба натижаларини тушунтириш учун ўта муҳимлиги кўрсатилди. Бунда гало компонентлар ички компонентлардан тўла устунлик килар экан. Йиғинди эхтимоллик учун Е>0.2 МэВ энергия оралигида олинган 7.3Е-3 сек’1 бахо тажриба натижаси 8.8 ±1.9 Е-3 сек'1 билан яхши мос келади.
    6. 11 Li гало ядросининг 9Li+p+n континуум каналга ноёб бета парчаланиши тармоқланиш коэффициента учун кластер модели доирасида назарий бахолар олинди. Тармоқланиш коэффициента ва жараённинг энергетик тақсимоти учун ишончли баҳолар модификация килинган Кулон функциялари ёрдамида олинди. Бу функциялар ядро ва Кулон ўзаро таъсир кучларига мос келувчи реал тўлқин функциянинг ўрнини босади. Тармокланиш коэффициента учун жуда кичик, 0.8Е-10 дан 2.2Е-10 гача ораликдаги бахо олинди, бу бахо олдин кўрилган 6Не гало ядросининг дейтрон каналига бета парчаланиш тармокланиш коэффициента учун олинган бахо (2.6±1.3)Е-6 га нисбатан жуда кам хисобланади. Биринчи жараён учун тармокланиш коэффициентининг кичиклигига сабаб Q- қийматнинг камлигидир, у фаза фазосининг кескин чегараланишига олиб келади. Бета ўтишнинг тўла эҳтимоллиги 10 s сек’1 тартибга эга экан.
    7. "Вс, |9С ва 3lNe бир нейтронли гало ядроларнинг икки жисм континуум каналларга бета парчаланиши вақт ва энергия бирлигидаги эҳтимолликлари учун кластер модели доирасида назарий бахолар олинди. иВе ядросининг 1()Ве+р континуум каналга бета парчаланиш йигинди эҳтимоллиги учун 1.5Е-9 сек'1,19С ядроси учун эса 2.7Е-12 сек'1 бахо олинди. Тармокланиш коэффициента эса мос равишда, иВе ядроси учун З.ОЕ-8 га, |9С ядроси учун 1.8Е-13 га тент экан. 31Ne ядросининг 3()Ne+p каналга бета парчаланиш йигинди эҳтимоллиги, валент нейтрон ажралиш энергиясининг қийматига боглик равишда, 0 дан 10‘6 сек'1 гача ораликда бахоланар экан. Ажралиш энергияси хозирча тажрибаларда яхши аникланган эмас. Бу катталикнинг 0.25 МэВдан 0.35 МэВгача бўлган ораликдаги кийматлари учун, бета ўтиш жараёнининг йигинди эхтимоллиги 3.ЗЕ-10 сек'1 билан баҳоланар экан, бу эса тармокланиш коэффициента учун 1.6Е-12 бахога олиб келар экан.
    Ўтказилган тадкикотларнинг асосий якуни куйидагидан иборат: мазкур диссертация ишида ривожлантирилган потенциал моделлар, агарда уларнинг параметрлари енгил ядроларнинг микроскопик хоссалари билан келишиш шартларидан топилган бўлса, нафакат куйи энергиялар ядро физикаси соҳасидаги мавжуд бўлган тажриба натижаларини тўлақонли тушунтириши, балки енгил ядроларнинг янги хоссаларини хам олдиндан айтиб бера олиши мумкин экан.


    Эргаш Турсунов
    1-80
    35   11
  • Ushbu maqolada fizikani o‘qitishning zamonaviy talablari va shu jumladan fizika darslarida axborot kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalanishning yutuqlari va kamchilliklari , ushbu texnologiyalarni qo‘llash uchun zarur shart-sharoitlar va qo‘yiladigan talablar haqida ma’lumot berilgan .

    Azizbek Yo‘ldoshev , Jur’at Ochilov , Umida Omonqulova
    514-521
    97   28
  • Объекты исследования: голономные и неголономные механические системы с неидеальными и с условными неидеальными связями (связи с трением, сервосвязи), в том числе фрикционный регулятор скорости при наличии условной неидеальной связи.
    Цель работы: исследование движения механических систем с неидеальными связями путем использования расширенного метода комбинирования связей; выделение класса механических систем, как с голономными, так и с неголономными неидеальными связями, анализ которых становится возможным благодаря использованию этого метода; приложение теоретических положений к решению конкретных задач; исследование на устойчивость программных движений фрикционного регулятора при наличии условной неидеальной связи и определение их оптимальной стабилизации.
    Методы исследования: методы аналитической механики, теории дифференциальных уравнений, теории устойчивости и стабилизации движений, механики управляемого движения; теории П Пенлеве для систем с неидеальными связями, и А Бегена для систем с условными связями.
    Полученные результаты и их новизна: обобщен метод комбинирования связей, на основе которого предложена новая методика составления дифференциальных уравнений движения для голономных и неголономных систем с неидеальными связями; дано обобщение принципа наименьшего принуждения Гаусса для неголономных систем с неидеальными связями в случае возможных перемещений, удовлетворяющих расширенному методу комбинирования связей; получены условия устойчивости и оптимальной стабилизации программных движений управляемого фрикционного регулятора.
    Практическая значимость: Предлагаемый метод позволяет расширить класс задач, содержащих механические системы с неидеальными связями, для которых возможно получить дифференциальные уравнения движения, определить силы связей и закон трения системы; определить силовое воздействие, реализующее условную связь.
    Степень внедрения и экономическая эффективность:
    результаты данной работы используются в учебном процессе при чтении специальных курсов по аналитической механике и механике управляемого движения в рамках бакалавриата и магистратуры по направлению «Теоретическая механика» в Национальном Университете Узбекистана, а также при написании выпускных и диссертационных работ. Область применения: аналитическая механика; механика управляемого движения; результаты данной работы могут быть использованы при исследовании конкретных механических систем с трением, в частности при конструировании и использовании различных видов управляемых фрикционных редукторов, применяемых в текстильной промышленности, автомобилестроении и в других отраслях.

    Мухсин Тешаев
    1-27
    20   9
  • Тадқиқот объектлари: Карбон кислотлар: бир, икки ва кўп негизли, аминокислоталар, апротон кислоталар (Льюис кислоталари), аминлар, сув, аралаш сувли-сувсиз, сувсиз-сувсиз ва сувсиз эритувчилар. Ишлаб чиқариш объектларининг намуналари
    Ишнинг мақсади: Бир, икки ва кўп негизли карбон, аминокарбон ва апротон кислоталарни титриметрик аниқлаш учун эритувчилар танлашни назарий асослаш, сувсиз эритувчиларнинг турли кимёвий хоссали ва кучи билан фаркланадиган кислоталар ва кислота хоссасини намоён этадиган моддаларга таъсирини ўрганиш, уларни аниклаш методикаларини яратиш.
    Тадқиқот методлари: Потенциометрия, кондуктометрия,
    полярография, спектрофотометрия, математик статистика методлари.
    Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: карбон, апротон ва аминокислоталарнинг сувли, сувли-сувсиз, сувсиз-сувсиз ва сувсиз эритмалардаги кислоталик константалари бахоланди, кислоталарнинг титриметрик анализи учун эритувчилар танлаш назарий асосланди.
    Амалий аҳамияти: Индивидуал холда ва аралашмаларда кислоталарни аниклашнинг метод ва услубиятлари ишлаб чикилди. Ишланган услубиятларнинг аниқлиги, тўғрилиги ва бошка метрологик характеристикалари юқори. Ишланган услубиятлар атроф муҳит объектларини анализ килиш учун қўлланди.
    Татбиқ этиш даражаси ва иқтисоднй самарадорлиги: Олинган натижалар Сам. вил. ЦГСЭН, Сам. ш. Давлат ишлаб чикариш «Сувоқава» корхонаси, Хоразм вил. табиатни мухофоза қилиш қўмиталарида ишлаб чикаришга, СамДУ, УрДУ хамда Саратепа туризм ва хизмат кўрсатиш коллежи кафедраларида ўқув жараёнига татбиқ этилди. Улар кимё ва озик-овқат саноати, тиббий ташкилотлар лабораториялари ва қишлоқ хўжалиги корхоналарида хам қўлланилиши мумкин.
    Қўлланилиш (фойдаланиш) сохаси: аналитик кимё, экоаналитик мониторинг, атроф муҳит муҳофазаси, озиқ маҳсулотлари анализи.

    Норбек Полвонов
    1-23
    50   9
  • Тадқикот объектлари: Асосий тадқиқот объектлари ипак фиброини ва жун кератини, киёсий таққослашлар учун акрилонитрил сополимери танланган. Эритувчилар сифатида 2,5 М LiCI-ДМФА, 2,5 М NaOH-сув, 7,7 М NaCNS-сув тизимларидан фойдаланилган.
    Ишнинг мақсади: эритмалар нонютон оқими ва ион электродиализида фиброин ва кератинни деформацион ва ориентацион структура хосил килиш қонуниятларини хамда олинган, таркибида қолдиқ ионлар бўлган гел ва чўкма намуналарни электр ўтказувчанлик тавсифларини аниқлашдан иборатдир.
    Тадқиқот методлари: реооптиметрия, қўш нур синиши, оптик айланиш дисперсияси, поляризацион ултрамикроскопия, вискозиметрия, потенциометрия, электродиализ, амперметрия.
    Олинган натижалар ва уларнинг янгнлнги: ион тутган эритувчиларда фиброин ва кератин эритмаларини хосил бўлиш хусусиятлари аниқланган хамда нонютон оқим ва ион электродиализини амалга оширишга имкон берадиган биоэритма танлашнинг критик параметрлари белгиланган; илк маротаба силжиш ва бўйлама майдонларда оксиллар эритмалари учун вужудга келтирилган нонютон окимларда макромолекуларнинг тартибли структуравий ташкилланиши ва ўзаро таъсирлари туфайли намоён бўладиган гистерезис эффектлари аникланган; илк маротаба электродиализ ёрдамида ионларни жадал чиқариб юбориш туфайли нонютон оқимда фиброин ва кератин молекулаларини деформацион ва ориентацион структуралар хосил килиш имкониятлари топилган; фибрилляр оқсилларни юкори даражада ориентацион факторли ва кам миқдорда қолдиқ ионли гел ва чўкма намуналарини олиш шароитлари аникланган; гел ва чўкма намуналар учун макромолекулалар тартибланиши ва колдиқ ионларни мавжуд бўлиш миқдорларига боглик тарзда электр ўтказувчанлик тавсифлари аникланган; нонютон окимда ионларни жадал чнкариб юбориш оркали фибрилляр оқсилларни структура хосил килишинн тадқиқот килиш учун электродиализ усули билан тўлдирилган реотест ва реодинамооптиметр курилмаларининг аналогларн йигилган.
    Амалий ахамияти: нонютон окимда фиброин ва кератин молекулалари учун аникланган деформацион ва ориентацион хусусиятлар, гистерезис эффектлари эритмаларда фибрилляр оқсилларни тартибли структуралар хосил килиш динамикаси тўғрисидаги фундаментал тассаввурларни ривожлантиришда муҳим ахамият касб этади; фиброин ва кератин намуналарини туз ва ишқор нонлари иштирокида эритмалар, геллар ва чўкмалар хосил килиши юзасидан аникланган конуниятлар хамда уларни электр ўтказувчанлик тавсифлари ипак ва жун толалари чиқиндиларини канта ишлаб ўзига хос физик хоссали биополимер материаллар олишнинг илмий принциплари ишлаб чиқишда қўлланиши мумкин; нонютон оқим ва ион электродиализини амалга ошириш учун махсус йиғилган экспериментал услублар эритмаларда ион миқдорларини бошқариш оркали биополимерлар тартибли структураларини ҳосил қилишини тадкиқот этишда ҳамда улар асосида электр ўтказувчанлик хоссаларига эга гел ва чўкма намуналар олишда қўлланиши мумкин.
    Қўлланиш сохаси: фибрилляр оксилларни оқимда юқори тартибли деформацион ва ориентацион структура хосил килиш динамикаси; полимерли гел ва композициялар электрофизикаси; ион электродиализи; табиий толаларни қайта ишлаш; поляризацион оптика ва реология.

    Санобар Эшбекова
    1-22
    47   12
  • Тадқиқод объектлари: катта ўлчамли детекторли Si(Li) pin ва aSi Si(Li) структураларни ишлаб чиқариш.
    Ишнинг мақсади: оптимал электрофизик ҳамда радиометрии хусусиятларга эга катта ўлчамли юкори самарали детекторли структураларни ишлаб чиқишнинг ўзига хос хусусиятлари, шунингдек, янги физик механизмларнинг улардаги энергетик спектрлар амплитудаси пайдо бўлишига таъсирини ўрганишдан иборат.
    Тадқиқод методлари: детекторли структуралар вольтампер ва вольт-фарада характеристикаларини ўлчаш услублари; Si(Li) p-i-n структуралар сезгирлигининг бир жинсли бўлмаган соҳаларидаги фотокучланиш хусусиятларини тадқиқ этиш услуби, шунингдек aSi-Si(Li) бўлиниш чегарасининг структуравий тадкикотлари.
    Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: катта ўлчамли Si(Li) p-i-n структура ва aSi-Si(Li) гетероструктуралар асосидаги ЯЎД радиометрик параметрлари ва электрофизик хусусиятларини оптимал хосил килишнинг физик-технологик усуллари ишлаб чиқилди. Si(Li) p-i-n структуралардаги фотоўтказувчанлик жараёнларининг релаксация тадқиқоти асосида ушуб соҳанинг алоҳида кисмларида фотокучланиш импульсининг вақтинчалик богланишида мос келувчи фотоқўзғалишдан кейин аник ифодаланган “ўра” кузатилиши аниқланди. Si(Li) p-i-n структуралар i-сохасидаги заряд ташувчиларининг харакат траекторияси ундаги бир жинсли бўлмаган потенциал майдоннинг бу жараёнга таъсирини хисобга олган ҳолда ушбу шарт-шароитдаги ядровий нурланиш таъсиридаги атомлар ионизацияси натижасида генерацияланган электрон ва тешиклар ЯЎД сезгирлик соҳасининг электр майдони йўналиши бўйлаб анчагина узун траектория билан аралашиши ўтказилган аналитик хисоб-китоблар асосида кўрсатиб берилди.
    Амалий ахамияти: олинган катта ўлчамли Si(Li) p-i-n, aSi-Si(Li) детекторли структуралар, катта ўлчамли турли хил яримўтказгичли асбобларда рўй берувчи физик жараёнларни тушуниш, шунингдек уларнинг хусусиятларини мукаммаллаштиришда амалий ахамиятга эгадир.
    Татбиқ этиш даражаси ва иқтисодий самарадорлиги: олинган натижалар умумий қиймати ~20 млн.сўмдан иборат ОАЖ «ЎзҚҚЎЧМК», ОАЖ «Ўзбеккимемаш» билан тузилган хўжалик шартномаларини бажаришда Si(Li) ЯЎД хусусиятларини оптималлаштиришда ўз тадбикини топди.
    Қўлланилиш соҳаси: тадкик этилган ва ишлаб чикилган детекторли структуралар ядро физикаси амалий ва фундаментал масалаларини ечишда катта истиқболга эта.

    Ахмет Саймбетов
    1-22
    36   11
  • Тадқиқот объектлари: тадқикотнинг асосий объекта ҳар кандай физик процессларни тасвирловчи функциялар спектрал ёйилмалари ва Рисс ўртачалари.
    Ишнинг мақсади: эллиптик операторлар билан боғлиқ спектрал ёйилмаларнинг жамланувчанлигининг зарурий шартларини ўрганиш.
    Тадқиқот методлари: диссертация ишида функциялар назарияси, функционал анализ, операторларнинг спектрал назарияси усуллари қўлланилади.
    Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: диссертацияда олинган барча асосий натижалар янги бўлиб, улар қуйидагилардан иборат:
    1) Лаплас оператори хос функциялари бўйича спектрал ёйилмаларнинг Рисс ўртачалари бўйича яқинлашишининг зарурий шартлари ўрнатилган.
    2) полигпрмоник ва бигармоник операторлар хос функциялари бўйича спектрал ёйилмалар якинлашувчанлигининг зарурий шартлари топилган.
    3) ихтиёрий уч ўлчовли сохада Шредингер оператори хос функциялари бўйича спектрал ёйилмалар жамланувчанлигининг зарурий умумлашган узлуксизлик шарти олинган.
    4) Лаплас-Бельтрам оператори хос функциялари бўйича Соболев синфи функцияларнинг спектрал ёйилмалари яқинлашишининг зарурий шарти аникланган.
    Амалий ахамияти: олинган натижалар илмий - назарий ахамиятга эга.
    Тадбиқ этиш даражаси ва иктисодий самарадорлиги: олинган натижалар асосида магистрантларга махсус курс ўқилиши мумкин.
    Қўлланиш сохаси: диссертация ишида олинган натижалар ва усуллар математик физик, математик анализ ва функционал анализ сохаларидаги илмий изланишларида қўлланилиши мумкин.

    Шамшод Пирматов
    1-19
    29   8
  • Тадқиқот объектлари: аномал фотокучланишга эга CdTe катламлари, юпқа пардасимон қуёш элементлар ва Bi2Te3 каттиқ қоришмалари асосидаги термоэлек-трогснсратор.
    Ишнинг мақсади: 300-500К ишчи ҳароратлар оралиғи учун, пардасимон қуёш элементлари, ёки фотосезгир тузилмалар асосида, фототермоэлектрик генератор ва асбоблар тузилмаларини ишлаб чиқиш ва яратиш.
    Тадқиқот методлари: инерт газ муҳитида эритиш, термовакуум буғлантириш, газкимёвий синтез, иссиклик ишлови бериш, структуравий таҳлил, вольтампер, температуравий ва спектрал тавсифларни ўрганиш, термо - ЭЮК, электр ва иссиқлик ўтказувчанлик ҳамда Холл эффектини ўлчаш.
    Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги. Фотосезгир тузилмалардан тай-ёрланган пардасимон фотоэлементлардан ва кадмий халькогенидларидан ҳамда Bi2Te3.xSex ва Bi2.xSbxTe3 асосидаги термоэлементлардан бевосита қуёш энергияси-ни электр энергиясига айлантириш учун, фототермоэлектрик генераторлар конст-рукциясини яратиш тартиб-қоидалари белгиланган.
    Амалий ахамияти. Ўтказилган тадқикотлар натижалари асосида кўриш диапазонига мос келувчи сигналларни кадмий халкогенидларидан тайёрланган электр сигналларга ўзгартиргичлар тайёрлашга имкониятлар очилади. Уларда Bi2Te3 асосидаги термоэлектр генераторлар автоном манбаи сифатида юритилади.
    Тадбиқ этиш даражаси ва иқтисодий самарадорлиги. Нурланиш фототермоўзгартиргичини конструкциялаш усули ишлаб чикилган (Ўзбекистон Республикаси Патента). Фарғона водийсининг иссиқлик трассаларида авария ёрит-гичларини энергия билан озиқлантириш учун термоэлектрик батарея тадбиқ этил-ган.
    Қўлланиш сохаси. Қуёш электростанциялари, автоном озуқа манбалари, ас-бобсозлик, метрология, ярим ўтказгичлар техникаси.

    Лола Мамадалиева
    1-21
    28   11
  • Тадқиқод объектлари: суюк эпитаксия усули билан ўстириб тайёрланган фотодиодли Au-nAI х , Ga ,_х As-pGaAs-Ag, Au+Zn-p(AlxGa^x)}_yInyAs-nGaAs-Au, Аи-p(Alх Ga t_x) ,_у In у As-nGaAs-Ag-структуралар,
    Ишнинг мақсади: тўғрилагич тўсиқларнинг турли хил гетерокатламга эга 3-тўсикли структуранинг токли ва спектрал характеристикаларга таъсирини тадқик этиш учун галлий арсениди ва унинг бирикмалари асосидаги гетероўтишнинг ҳажмий заряд соҳасида содир бўлувчи жараёнларнинг физик табиатини аниқлашдан иборат.
    Тадқиқод методлари: вольтампер, вольт-сиғим ва спектрал характеристикаларни ўлчашнинг экспериментал услублари, олинган экспериментал маълумотларнинг таҳлили.
    Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: илк маротаба pAlGalnAs-nGaAs гетероўтиш асосидаги кўп тўсиқли структуралар ишлаб чиқилди ва тўғрилагич тўсиқларнинг спектрал диапазони узун тўлқинли сохага қараб кенгайишига роли аниқланди, илк маротаба турли вазифа учун мўлжалланган гетероқатламдаги индий микдорининг ўзгаришига асосланган 3-тўсиқли фотодиодли Au-pAIGaInAs-nGaAs:O-^g-структураларни тайёрлаш қонун-коидалари таклиф этилди. Au-pAlOoSGal)82lno.iAs-nGaAs-Ag-структура гетерокатлам томонидан ёритилганда фототокнинг юқори қийматлари ҳосил бўлади, фототашувчилар бўлиниш соҳасининг кичик жойлашиши ва ҳажмий заряд сохаси калинлигига пропорционал равишда фототок ошиб борганда, берк ўтишларнинг ҳажмий заряд қатлами томонидан гетероқатлам квазинейтрал кисмининг навбатма-навбат торайиши билан тушунтирилади. Металл-яримўтказгич чегарасининг яхшиланиши ва термоэлектрон механизмининг генерационга алмашиниши, фотодиодли структурада гетероқатлам қалинлигининг ўлчамлари диффузион узунликдан икки баравар микдоргача ортиши олиб келиши мумкинлиги экспериментал равишда кўрсатиб берилган.
    Амалий ахамияти: таклиф килинаётган тавсиялар телекоммуникация тизимлари ва оптоэлектроник фотокабулқилувчи асбобларнинг поғонали кучайтирилиш кирувчи параметрлари билан фотоқабулқкилгичнинг чикувчи параметрларининг ўзаро мутаносиблик жараёнини осонлаштиради.
    Татбиқ этиш даражаси ва иқтисодий самарадорлиги: олинган натижалар ЎзР ФА илмий ишлаб чиқариш бирлашмалари ва бошқа асбобсозлик ташкилотларида фотокабулқилгичли мосламаларни ишлаб чиқариш учун асос бўлиб хизмат килади.
    Қўлланилиш сохаси: ахборотни кабул қилиш ва узатиш ҳамда телекоммуникация тизимларида, микро ва оптоэлектроникада электрон курилмаларни технология ва лойиҳалашда ишлатилади.

    Лола Зоирова
    1-24
    37   13
  • Тадқиқот объектлари: бир жинсли боғлиқсиз орттирмали тасодифий жараёнлар ва умумлашган тикланиш жараёнлари.
    Ишнинг мақсади: бир жинсли боғлиқсиз орттирмали тасодифий жараёнлар ва умумлашган тикланиш жараёнлари изларининг тўғри чизиқли йўлакни кесиб ўтишлар сони таксимотининг тўла асимптотик ёйилмаларини топиш.
    Тадқиқот методлари: диссертацияда факторизация усули деб номланадиган аналитик усулдан фойдаланилган.
    Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: диссертацияда олинган натижалар янги бўлиб, улар куйидагилардан иборат:
    - бир жинсли боғлиқсиз орттирмали тасодифий жараёнлар ва умумлашган тикланиш жараёнлари изларининг тўғри чизиқли йўлакни t моментгача кесиб ўтишлар сони таксимотининг t —> оо да тўла асимптотик ёйилмалари топилган. Бунда t ўсиши билан йўлак кенглиги ҳам t га боғлиқ равишда ўсиб боради ва жараёнга, асосан, Крамер типидаги шартлар кўйилади;
    - асимптотик ёйилмалар биринчи ҳадларининг аник кўриниши ёзилган ва кейинги ҳадларини хисоблаш алгоритми келтирилган;
    - юқорида кўрсатилган натижалар умумлашган тикланиш жараёнлари ҳолига ўтказилган.
    Амалий аҳамияти: диссертация назарий характерга эга.
    Қўлланиш сохаси: олинган натижалар оммавий хизмат назарияси, математик статистика, заҳираларни саклаш назарияси масалаларини ва бошка масалаларни хал қилишда қўлланиши мумкин.

    Акбарали Атахужаев
    1-20
    18   9
  • Тадқиқот объектлари: олий ўқув юртлари бакалавриат босқичида физикани ўқитиш жараёни.
    Ишнинг мақсади: олий ўқув юртларида шахсга йўналтирилган технология асосида физиканинг “Электромагнетизм” бўлимини самарали ўқитишнинг илмий-услубий имкоииятларини аниклаш, уни амалга оширишнинг методикасини, назарий курсни ўқитишнинг такомиллаштириш методикасини ишлаб чиқиш, лаборатория қурилмаларини модификация қилиш ва лаборатория ишларини мустақил бажариш бўйича услубий қўлланмалар яратиш ҳамда ўқув жараёнига тадбиқ этиш.
    Тадқиқот методлари: мавзуга оид педагогик, дидактик, методик адабиётларни ўргаииб чиқиш ва танқидий таҳлил қилиш, олий ўқув юртлари учун физика дастури ва ўқув қўлланма ҳамда дарсликларни таҳлилий ўрганиб чиқиш, ўқиш ва ўқитиш жараёнларини кузатиш, ўқитувчилар ва талабалар билан сухбат ўтказиш, талабалар ўртасида анкета, оғзаки сўров, ёзма назорат ҳамда тест ўтказиш, мавзуга оид илғор педагогик тажрибаларни ўргаииб таҳлил килиш ва умумлаштириш, назария билан амалиётнинг бирлигига амал қилиш, олий ўқув юртларида педагогик тажриба-синов ўтказиш ҳамда ундан олинган натижаларни тахлил қилиш.
    Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: олий ўқув юртларида физикадан шахсга йўналтирилган ўқитишни ташкил этиш, ўтказиш, бошқариш, такомиллаштириш омиллари аниқланди. Шу жумладан машғулотларнинг турлари, шакллари, мазмуни ва уларнинг амалга оширилиш омиллари ишлаб чиқилди.
    Амалий ахамиятн: Электромагнетизм курсини қисқа вақтда такрорлашни таъминлайдиган ўқув қўлланма - “Умумий физика (электромагнетизм) бўйича мустақил иш топшириқлари” номли услубий қўлланма яратилди, чоп этилди ва ўқув жараёнига тадбиқ этилди. Шу жумладан ўқув плакатлари ва намойиш экспериментлари ишлаб чиқилди. Физиканинг электромагнетизм бўлими бўйича 10 дан ортиқ лаборатория ишлари яратилди ва модификация қилинди. Физикадаи масала ечишнинг КЕЙС методи услубий мажмуаси яратилди. Мустақил бажариладиган эксперимеитларнинг шакли, мазмуни ва уни амалга ошириш усуллари ишлаб чиқилди.
    Тадбиқ этиш даражаси ва иқтисодий самарадорлиги: тадқиқот натижалари ўқув ва услубий қўлланма ҳамда илмий мақолалар шаклларида чоп этилиб, Республика миқёсида ўқув жараёнига тадбиқ этилди.
    Қўлланиш сохаси:олий ўқув юртлари ўқув ва таълим жараёнларида.

    Матлуба Эшмирзаева
    1-22
    24   9
  • Тадқиқот объектлари: GaAs асосида яратилган тўғри бурчакли ва ости қия квант чуқурликли сверхрешеткалар хамда CdS ва CuCl ҳажмий кристаллар.
    Ишнинг мақсади: экситонли ва зоналараро резонанслар соҳасида ҳажимли кристалларда ва турли типдаги квант ўрали сверхрешеткаларда оптик-деформация ўзаро таъсир этиш назариясини яратишдир.
    Тадқиқот усуллари: кетма-кет ёндашиш услуллари, уйготиш назарияси; вариация усуллари; зичлик матрицасининг стандарт усули ва ўзгарувчан сонли квазизаррачалар учун илк бор ишлаб чикилган зичликлар матрицаси усули.
    Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: сверхрешеткаларда QW нинг қалинлигини ҳисобга олган холда ва QW кия чукурликли сверхрешеткаларда модификацияланган экситон резонансли частоталар яқинида резонанс диэлектрик сингдирувчанлик ва фотоэластиклик коэффициентларни топишнинг умумлашган услуби яратилди. QW да экситонларнинг утириб колиши ва сверхрешеткада ПМУ экситонларининг ошишига боғлиқ равишда диэлектрик сингдирувчанлик ва фотоэластиклик коэффициентларининг салмоқли ошиши кўрсатилди. Сверхрешеткада QWhh хосил килувчи қатламда турган ўзаро таъсирлашмайдиган электрон ва ковакларни экситонга ухшаш осциллятор деб караш мумкинлиги кўрсатилди. Илк бор экситоннинг квант чукурлигида утириб колиши экситон ва зоналараро резонанс яқинида диэлектрик сингдирувчанлик ва фотоэластик коэффициентларнинг салмоқли ошишига олиб келишлиги кўрсатилди.
    Амалий ахамиятн: экситон ва зоналараро резонансларнинг частота соҳаси учун хажмий ва паст ўлчамли структураларнинг оптик-деформация хоссаларининг умумий назарияси яратилди. Тадкиқот натижалари яримўтказгич кристаллари оптик параметрларининг дефоромация уйгонишига сезгирлиги тўғрисидаги билимларни кенгайтиради. Бу натижалар асосида экситон ва зоналараро резонанс соҳасида ишловчи ва анчагина кичик бошқарув қувватга хамда ташки товуш сигналларига нисбатан катта сезгирликка эга бўлган янги типдаги акустооптик курилмалар яратилиши мумкин.
    Тадбиқ этиш даражаси ва иқтисодий самарадорлиги: олинган натижалар тезҳаракатга келувчи ва оптик нурланишларни уланишсиз бошқарувчи янги типдаги аспобларни ишлаб чиқишда (дефлекторларда, модуляторларда, акустооптик фильтрларда ва шунга ухшаш), ҳамда ОЎЮ нинг нанотехнология кафедраларида махсус курсларни ўқитишда қўлланилиши мумкин.
    Қўлланиш сохаси: нанотехнология, акустооптика, оптоэлектроника.

    Рашид Аюханов
    1-39
    22   6
  • Тадқиқот объекти: Кўп чегарали ток трансформаторлари (ТТ).
    Ишнинг максади: темир йўл транспорта қурилмаларини бошкариш тизими учун функционал имкониятлари кенгайтирилган ва динамик хоссалари яхшиланган кўп чегарали ТТ ларни яратиш ва тадқиқ этиш.
    Тадқиқот усули: электр ва магнит занжирлари ва электромагнит майдон, хатоликлар назариялари; датчикларни излаб конструкциялашнинг энергоинформацион усули ва компьютер ёрдамида қўлланиладиган параметрик структура схема(ПСС) аппарата ҳамда экспериментал усуллар.
    Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: УзР патентлари билан ҳимояланган, кенгайтирилган функционал имкониятли ва яхшиланган динамик хоссали кўп чегарали ТТ янги конструкциялари ва уларнинг математик модели; ўткинчи жараёнларда кўп чегарали ТТ ишлаганда хатоликни камайтириш усули яратилди.
    Амалий ахамияти: яратилган кўп чегарали ТТ сезгирлиги кенг функционал имконият ва ўткинчи жараёнда ишлаганда нисбатан юкори аниқликга эга. Ишлаб чикилган математик моделлар кўп чегарали ТТ конструкцияларини лойихалаш погонасида уларни статик ва динамик режимлар учун тадкик этиш имконини беради.
    Татбиқ этиш даражаси ва иктисодий самарадорлиги: ишлаб чикилган Кўп чегарали ТТ “Ховост” электр таъминот дистанциясига карашли “Транспорт” тортувчи нистанциясида жорий этилди. Иктисодий самарадорлик бир йилда 5,3 млн. сўмни ташкил этди.
    Қўлланиш сохаси: тадқиқотлар натижасидан темир йўл транспорта ва халқ хўжалигининг бошқа тармоқларидаги электр таъминот курилмаларини бошкариш тизимиларида кўлланиши мумкин бўлган кўп чегарали ТТнинг янги конструкцияларини яратишда кенг фойдаланиш мумкин.

    Бахтиёр Хушбоков
    1-22
    32   7
  • Тадқиқот объектлари: полярон, биполярон, купратлар.
    Ишнинг мақсади: узокдан таъсир этадиган электрон-фонон таъсирлашувини инобатга олган ҳолда кичик поляроннинг Холстейн моделини ривожлантириш орқали енгил поляроннинг мавжуд бўлишини кўрсатиш ва купратли юқори ҳароратли ўтаўтказгичларда заряд ташувчисининг массаси қийматини, инфракизил ютилиш ва ўтаўтказувчан ҳолатга ўтиш критик ҳароратининг юкори кийматларини тушунтириш.
    Тадқиқот услублари: иккиламчи квантлаш усули, Ланг-Фирсовнинг алмаштириш усули, квазиклассик якинлашиш (ВКБ усули), Франка-Кондон принципи, ноадиабатик ва адиабатик яқинлашувлар.
    Олинган натижалар ва уларнинг янгилигн: конденсирланган ҳолатлар физикаси ва кучли таъчирлашувчи электронлар ва фононларлардан ташкил топган система назарияси, хусусан узокдан таъсир этувчи электрон-фонон таъсирлашуви негизидаги панжарали Холстейн поляронлари назарияси ривожлантирилган. Бундан ташқари поляронларниг жуфтлашиш назарияси ривожлантирилган ва ташқи босим (кучланиш)нинг панжарали биполяронларнинг Бозе-Эйнштейн конденсацияси тепературасига таъсирининг янги назарияси таклиф этилган.
    Амалий ахамияти қаттик жисмлар назариясини, таъсирлашувчи электрон-фонон системаси назариясини, хусусан Холстейннинг панжарали поляронлари назариясини ривожлантирилганлигидадир. Бундан ташқари ривожлантирилган усуллар купратларда заряд ташувчиснинг массасини ва поляронларнинг оптик ўтказувчанлигини ҳисобоаш, икки тугунли биполяроннинг ҳосил бўлишини ва ўтаўтказувчанликнинг биполярон назариясига асосланиб купратларининг критик хароратларини чамалаш имконини беради.
    Татбиқ этиш даражаси ва иқтисодий самарадорлиги: Иш фундаментал характерга эга бўлиб унинг натижалари купратларда эффектив масса, оптик (инфрақизил) ютилиш, ўтаўтказувчанлик тартиб параметрининг симметрияси ва ташқи босим (кучланиш)нинг критик ҳароратга таъсири билан боғлиқ тажриба натижаларини тушунтиришда ишлатилиги мумкин.
    Қўлланиш соҳаси: конденсирланган ҳолатлар физикаси ва юкори ҳароратли ўтаўтказувчанлик материалшунослиги.

    Бахрам Явидов
    1-38
    27   12
  • Тадқиқот объектлари: <>иСо гамма-радиация, ЎЮЧ-нурланиш ва тезкор термик ишлов таъсирида тоза металлар ва TiBx аморф плёнкалар билан шаклланган металл-А3В5 контакт параметрлари ўзгариши жараёни. Тадкикот предмета сифатида тоза металлар ва TiBx аморф плёнкалар билан шаклланган Шоттка говили GaAs, (GaP, InP) асосидаги курилма тузилмалари олинди.
    Ишнинг мақсади: Диссертация ишининг максади ташки кучларнинг тоза металлар ва киритиш фазалари билан шаклланган Шотка говили асенидгаллий, фосфидгаллий, ва фосфидиндий қурилма тузилмаларига таъсирини ўрганиш.
    Тадқиқот услублари: Тажрибавий тадқикотлар қатор стандартлашган, автоматлашган услублардан А3В' асосидаги Шоттка говили яримўтказгич курилмаларнинг электрофизик ва тузилиш хоссаларни ўрганишда фойдаланган ҳолда олиб борилди. Фазалараро таъсирларни ўрганишда Оже электрон спектроскопия, рентгенструктуравий тахдил, атом кучли микроскопия (АКМ) усулларидан фойдаланилди.
    Олинган натижалар ва уларнинг янгилнги: AJB5 контакт тузилмалари ва плёнкаларда технологик омилларнинг контакт тузилмаларида механик кучланишларга таъсири конуниятларини очиб беришга имкон берувчи механик кучланишларнингшаклланиши механизми тахлили олиб борилди. Фаза хосил килиш ва бўлиниш чегараси параметрларига таъсир орқали контактларнинг параметрларини назорат қилишга имкон берувчи тезкор харорат ишлови бериш асосида А3В5 контактлари шаклланиши физик-технологик асослари ишлаб чиқилди. -n'-InP ғовакли тўшамаларида суюк фазали эпитаксия усули билан етилтириладиган n-туридаги InP эпитаксиал плёнкаларини ҳамда TiBx киритиш аморф фазасини қўллаган ҳолда улар учун омик ва говли контактлар тайёрлашга янги технологик ёндашув ишлаб чикилди.
    Амалий ахамияти: А3В5 асосидаги яримўтказгич курилма тузилмаларининг ташки таъсирларга барқарорлигини ўрганиш бўйича олинган натижалар А3В5 асосидаги яримўтказгич курилма тузилмаларини яратишда кўлланилиши мумкин.
    Татбиқ этиш даражаси ва иктисодий самарадорлиги: тадкикот натижалари илмий-тадқиқот ишларида ва тажриба конструкторлик амалиётларида “ОРИОН” илмий-тадқиқот институтида Шоттка говили УЮЧ диодлар ишлаб чикишда ва тайёрлашда қўлланилган.
    Қўлланиш сохаси: Қаттиқ жинсли ЎЮЧ электроника, яримўтказгич курилмалар тайёрлаш, микротўлкинли яримўтказгич курилмалар тиехнологияси.

    Амангелди Камалов
    1-30
    42   12
  • Тадқиқот объектлари: аномал фотокучланншга эга CdTc қатламлари, юпқа пардасимон куёш элементлар ва Bi2Te; каттиқ коришмалари асосидаги термоэлектрогенератор.
    Ишнинг максади*. ЗОО-5ООК ишчи хароратлар оралиғи учун, пардасимон куёш элементлари. ёки фотосезгир тузилмалар асосида, фототермоэлектрик генератор ва асбоблар тузилмаларини ишлаб чикиш ва яратиш.
    Тадкиког методларн: инерт газ мухитида эритиш, термовакуум бугланти-риш. газки мёвий синтез, иссиклик ишлови бериш, структуравий таҳлил, вольтам-пер, температуравии ва спектрал тавсифларни ўрганиш, термо - ЭЮК, электр ва иссиклик ўтказувчанлик хамда Холл эффектини ўлчаш.
    Олинган натижа.тар ва уларнинг янгилиги. Фотосезгир тузилмалардан глйёрланган пардасимон фотоэлеменглардан ва кадмий халькогенидларидан хамда BijTe^-xSex ва Bi2.xSbxTej асосидаги (ермоэлементлардан бевосита қуёш энергия-сини электр энергиясига айлантириш учун, фототермоэлектрик генераторлар кон-с1рукциясини яратиш тартиб-коидалари белгиланган.
    Амалий ахамияти. Ўтказилган тадкикотлар натижалари асосида кўриш диапазонига мос кслувчи сигналларни кадмий халкогенидларидан гайёрланган электр сигналларга ўзгартиргичлар тайёрлашга имкониятлар очилади. Уларда Bi2Tej асосидаги термоэлектр генераторлар автоном манбаи сифатида юритилади.
    Татбик этиш даражаси ва нктисоднй самарадорлнги. Нурланиш фото-термоўзгартиргичини конструкциялаш усули ишлаб чикилган (Ўзбекистон Респуб-ликаси Патенти). Фаргона водийсининг иссиклик трассаларида авария ёрип ичла-рини энергия билан озиклантириш учун термоэлектрик батарея гадбиқ этилган.
    Қўлланиш сохаси. Қуёш электростанниялари, автоном озука манбалари. ас-бобсозлик, метрология, ярим ўтказгичлар тсхникаси.

    Lola Mamadaliyeva
    1-11
    8   6
  • Ишнинг до.парб.тги: Ҳозирги замон микроэлектроникасининг ривожланиши натижасида яримўтказгич асбобларнинг ўлчамлари микроннинг улушларн даражасигача қнсқариб бормоқда. Одатдаги иш шароитида бундай асбобларда кучлн электр майдонлари юзага келади. Бунда электронларнинг қизиши ва бу қизишни фононларга узатилишн натижасида ишлаб турган яримўтказгич асбобини мувозанат ҳолатидан кучли четлашишига олиб келади. Бундан ташкари, намунанинг чекли эканлигини хисобга олсак, хар кандай анизотропия чекли намунада уюрмали токларни юзага келтиради. Бир жинсли бўлмаган яримўтказгичда ички электр майдонларининг мавжудлиги уюрмали токларнинг юзага келишига сабаб бўлади. Уюрмали токларнинг р-п-ўтиш характеристикаларига таъсири хозирги пайтгача батафсил ўрганилмаган. Уюрмали токларни хисобга олиш кучли электромагнит майдонларда ишлайдиган р-п-ўтишларнинг мукаммал назариясини яратиш имкониятини юзага келтиради.
    Чекли намуналарда электрон ва ковакларнинг кизишини хисобга олиш кўп холларда р-п-ўтишнинг кучли электромагнит майдондаги хоссаларини тушунтириш имконини беради. Бир жинсли бўлмаган чекли намуналардаги токларга кучли майдонларнинг таъсирини ўрганиш сиртнинг таъсирини хам хисобга олишни тақозо этади. Кейинги йилларда бажарилган изланишлар кучли ўта юқори частота (ЎЮЧ)ли электромагнит майдондаги намуна сиртида содир бўладиган рекомбинация жараёнлари яримўтказгич сиртининг холатига кучли боғлиқлигини кўрсатди. Бирок сирт холатларининг ЎЮЧли электромагнит майдондаги р-п-ўтишга таъсири назарий ва амалий томондан ханузгача батафсил ўрганилмаган. Шундай килиб, кучли ЎЮЧли электромагнит майдонда жойлашган p-n-ўтишни ўрганиш долзарб масала бўлиб, катта илмий ва амалий ахамиятга эгадир.

    Муҳаммаджон Дадамирзаев
    1-14
    22   9
  • Объекты исследования: Вакуумли чанглатилиш орқали олинган BijTej ва Sb2 Тез тензосезгир плёнкалар, чукур сатхли кучли компенсацияланган кремний, кремнийли р-п-ўтишлар, CdTe df Si АФК плёнкалари.
    Диссертация ишининг максади: Ўта юкори частоталимайдондаги р-п-ўтишларда электр юритувчи кучларнинг ҳосил бўлиш механизмларини тадқик қилиш ва тензосезгир плёнкалардаги деформацион эффектлар динамикасини “фазалар траекторияси” усули оркали ёритиш.
    Тадқиқод методлари: Тебранишлар назариясидаги “фазалар траекторияси” методи. Деформацион эффектларни моделлаштириш. Сонли экспериментлар.
    Олинган натижалар ва уларни янгилиги:
    1. Илк бор уюрмали токларни Миллер кучи ҳисобига камайиши кўрсатилди.
    2. Яримўтказгичларда деформацион эффектларни тадкик килиш учун биринчи марта “фазалар потрети” методи қўлланилди.
    3. Деформацион эффектлар “фазавий траекториялари’Та хусусий ёруғликнинг таъсири аниқланди.
    Практическая значимость: “Фазалар траекторияси” усули яримўтказгичларда деформацион эффектлар динамикасини тадқиқ килишда кенг қўлланиши мумкин. Тензосезгирлик бўйича олинган такикод натижаларидан янги сегирлигини бошкариш мумкин бўлган тензодатчиклар олишда фойдаланиш мумкин.
    Қўлланилиш сохаси: Микроэлектроника, қаттиқ жисм физикаси, яримўтказгичлар физикаси, тензометрия, оптоэлектроника.

    Абдурасул Гулямов
    1-21
    14   6
  • Тадқиқот объектлари: металл (А1)-қўрғошин-бор-силикатли шиша (SiCh-PhO-BiOj-AhOj-ТагФО-структураси, Шоттки диодлари.
    Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: босим таъсирига учраган ярим-ўтказгичли тагликдаги металл-шиша-яримўтказгич тузилмаларда 2Vr=31012 см'3 концснтрацияли, Ес =0,4 ±0,03 эВ, ионлашиш энсргиясига эга марказларни қайта за-рядланиши кузатилди ва уларни Ес -0.4 эВ энергия қийматига якин сохадаги сирт холат дифференциал зичлигига таъсири натижасида ўзгариши ўрнатилди; металл (4/)-шиша (PbO-SiCE-BiCh-AliOj-TaiOp)- яримўтказгич (п-Si) тузилмаларни Р=8 кБар га қадар хар томонлама сиқувга учратилганда сиғимни узок муддатли релаксацияси донор типидаги марказ юзага келиши туфайли руй бсриши аниқланди; сиғимнинг нотскис ўзгариш сабаблари камаювчи кучланишларда, акцептор типидаги нуқсонларга эга бўлган компоненталари масса фоизи мое равишда 49:32:15:3:1 бўл-ган PbO-SiCh-BiOrAEOj-TcbO; таркибдаги шиша асосида тайёрланган металл-ши-ша-яримўтказгич тузилма билан боғлиқлиги ўрнатилди; металл (А1)-шиша (РЬО-ЗЮз-ВэОз-АЬОз-ТазОз) - яримўтказгич (Si) тузилмаларнинг генсрацион-рскомбина-цион тавсифларига яримўтказгичдаги Cs киришмасининг таъсири ўрганилди; тагликни сирт сохасида Cs концснтрациясини ортиши билан сирт холат зичлиги камайиши кузатилди.
    Амалий ахамияти: олинган натижалар хар томонлама сикув таъсирида мсталл-шиша-яримўтказгичли тузилмаларда рўй бсрадиган жараёнлар ва бунда киришма марказларини ўрни хақидаги физик тасаввурларни кснгайтиришга ёрдам беради.
    Татбиқ этиш даражаси ва иктисодий самарадорлиги: яримўтказгичли асбобларни тензометрик хусусиятларини яхшилаган холда олинган натижалар ва ўрнатилган конуниятларни яримўтказгичли асбоблар тайёрлашда фойдаланиш мумкин.
    Қўлланиш сохаси: микроэлектроника, яримўтказгичли асбоблар яратилиши.

    Муқаддасхон Эргашева
    1-18
    19   5
  • Mаqolаdа umumta’lim maktablari fizikа dаrslаrini tаshkil etishdа tаjribаlаrning roli vа ulаrni tаshkil etish shаkllаri hаqidа so‘z borаdi

    Sherzod Boymirov , Visolа Xudoynаzаrovа
    158-162
    24   8
  • Тадқиқот объектлари: диаметри ва калинлиги (0 > ЗОмм, d > 3 мм) булган монокристалл кремний, Si(Li) p-n ва p-i-n структурали катта ҳажимли сезгирли соҳа, ядро нурланиш Si(Li) детекторлари.
    Ишнинг мақсади: қуйманинг диаметри 100^-110 мм гача, калинлиги Wj>5 мм булган кристаллар асосида Si( Li) ли ядровий нуланиш детекторларни ишлаб чикиш ва тайёрлашнинг янги физикавий ва технологик асослари тадкикоти.
    Тадқиқот усули: бир ва тўртзонли, электрофизик (ВАХ, ВФХ, ВШХ ), радиометрик ва фазо-частотали ўлчовлар.
    Олинган натижалар ва уларнинг янгнлиги: катта диаметрли p-Si да литий ионналирининг диффузияси жараёнининг муҳим физикавий жиҳатлари Li-О комплекс хосил булишини хисобга олган холда кўрсатилган. Катта ҳажимдаги кремний монокристаллари учун литий-дрейф технологиясининг янги физикавий механизимлари топилган. Катта ҳажимли сезиш сохасига эга бўлган Si( Li) p-i-n* структураси асосидаги пастфонли қурилмалар, телескопик тизимнинг универсал спектрометрини яратишнинг илгари номалълум бўлган физикавий ва технологик тамойиллари кўрсатиб ўтилган. Ташқи таъсирлар (ультратовуш, импульсли электор майдонлари) га асосланган, ярим ўтказгичлар физикасида янгича фундаментал билимлари пайдо бўлишига туртки берувчи усуллари яратилган.
    Амалий ахамияти: дунёда ухшаши йук, диаметри НО гача бўлган кремний пластинкаларида ядро нурланич детекторлари, фан ва техника, геология, металлургия, медицина, атроф мукитни радиоактив ифлосланишни кўзатиш ва бош. масалаларни ечиш имконини яратади.
    Татбиқ этиш даражаси ва иктисодий самарадорлиги: ишлаб чиқилган детекторлар НИИЯФ МГУ, х/д №01/04, 01/05 ИЯФАНРУз, НПО <<Тайфун>> Россия , ОТМК, НТМК, Узгидромет х/д №01/07 09 УзКТЖМ кулланилмокда.
    Қулланиш соҳаси: Тадқиқот қилинган ва ишлаб чиқилган катта ҳажмдаги кремний-литийли ядровий нурланиш детекторлари фақатгина ядро физикасининг фундаментал ва амалий масалаларини ечишда истиқболли бўлиб колмасдан медицина, геология, археология, экология ва бошқаларда ҳам фойдали бўлиши мумкин.

    Сали Раджапов
    1-30
    25   11
  • Тадқиқот объектлари: диффузия ва ўстириш жараёнида гольмий, лантан ва европий билан легирланган кремний ва уларга қўшимча Ti ва Ni атомлари билан легирланиши жарасни.
    Ишнинг мақсади: ўстириш пайтида ва диффузия усули ердамида кремнийга Но, La, Eu атомларини киритиб, турли иссиқлик ишлови ва гольмий билан легирланган кремнийга радиация таъсирини ўрганиш.
    Тадқиқот методлари: Чукур сатхларнинг ностационар сигимли спектроскопияси, фотосигим ва инфракизил спектроскопия.
    Олинган натижалар ва уларнинг янгилнги: ўстириш пайтида ва диффузия усули ёрдамида нодир ср элемента Но, La ва Ей билан легирланган Si хусусиятлари комплекс усуллар ёрдамида биринчи бор тадқиқ этилди ва шу киришмаларга юқори ҳароратли ишлов бсрилганда кремнийнинг электрофизик хусусиятларини ўзгаришга олиб кслиши аникланган. Но, La ва Ей атомлари кремнийга киритилганда уларнинг ҳосил киладиган сатҳлари-нинг самаралиги технологик факторларга боғлиқлиги ўрганилди. Но, La ва Ей атомлари кремнийга киритилганда термик ва радиацион нуқсонларни ҳосил бўлиш самаралигини камайтиришга олиб кслиши ва кремний парамстрларини стабиллашуви аниқланди. Устириш пайтида нодир ер элементлари кремнийга киритилганда чукур сатҳлар концснтрацияси сезиларли эмаслиги ва уларга юқори хароратли ишлов 1000-1200 °C бсрилганда эса нодир ср элементлар атомларининг фаоллашиши ва бир катор чукур сатхдарнинг ҳосил бўлиши аниқланди.
    Амалий ахамияти: нодир ср элемснталри билан легирланган кремнийга хар хил технологик жараенларда ишлов бсрилиш жараёни ўрганилиб унинг парамстрлари оптималлаштирилди. Бундан ташқари гольмий билан легирланган кремнийга никель ва титан атомларини кўшимча легирлаш орқали кремнийнинг парамстрларининг стабиллигини ошириш йўллари ишлаб чиқилди. Бу эса ўз навбатида радиацияга ва темпсратурага чидамли матсриаллар олиш имкониятини бсради.
    Татбиқ этиш даражаси ва иқтисодий самарадорлиги: Олинган натижаларга кўра, Но, La ва Ей атомлари билан легирланган кремний иссиқликка ва радиацияга чидамлилиги янги турдаги яримўтказгичли асбобларни яратиш имкониятини бсради.
    Қўлланиш сохаси: яримўтказгичлар матсриалшунослиги, ярим-ўтказгичлар асбобсозлиги, микроэлектроника ва оптоэлектроника.

    Жумахан Акимова
    1-20
    21   9
  • Тадқиқот объектлари: қуёш иссиқлик ва энергетик курилмалари.
    Ишнинг мақсади: қуёш паст ва юқори ҳароратли курилмаларида селектив сиртлардан фойдаланиш самарадорлигини аниқлаш учун кўзда тутилган модел ва услубини ва уларни қўллаш бўйича таклифларни ишлаб чиқиш.
    Тадқиқот методлари: қўйилган масалани ҳал қилишда фотометрия, геометрик оптика ва теплотехниканинг назарий асослари, иссиқлик ўтказувчанлик тенгламасининг сонли ечимлари усулларидан, ҳамда натижаларга ишлов бериш усулларидан фойдаланилди.
    Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: мувозанат ҳарорати бўйича сиртларнинг интеграл радиацион хоссаларининг конвектив иссиқлик йўколишини ҳисобга олиш билан фарқланадиган усули ривожлантирилди; ён сиртдан узатилаётган иссиклик йўқолишини ҳисобга оладиган “иссиқ яшик”нинг сонли модели ишлаб чиқилди ва бу ф.и.к. га селектив кабул килгичли сиртларининг аниқлаш имконини берди; селектив кабул килгичли иссиқлик ва энергетик курилмаларининг оптимал параметрлари (концентрация, ўзгартиргич ҳарорати) нинг аниқлаш усули ишлаб чиқилди ва илк бора селектив кабул килгичли қуёш иссиклик ва энергетик курилмаларининг максимал ф.и.к. аникланди.
    Амалий ахамияти: интеграл радиацион хоссаларни аниқлаш усули хамда унинг тажрибавий ишланмаси амалиётда турли материалларнинг радиацион хоссаларини аниклаш учун фойдаланиш мумкин; куёш паст ҳароратли қурилмалар учун ишлаб чиқилган иссиклик модели ва уларнинг ҳисобий ва дастурий амалга оширилгани куёш нурланиши таъсири остида ишлайдиган кабул килгичларнинг селективлик даражасини аниқлашда қўлланилиши мумкин; кабул килгич — термодинамик ўзгартиргич тизимини оптималлаш натижалари кабул қилгич селективлигининг оптимал параметрларини, куёш нурланиш концентрациясини ва ўзгартиргич ҳароратини аниқлашда қўллаш мумкин.
    Татбиқ этиш даражаси ва иқтисодий самарадорлиги: тадқиқот натижалари селектив приемникли куёш иссиқлик қурилмаларига бўлган талабни асослаб, уларни ишлаб чиқаришдаги харажатларни камайтиради.
    Қўлланиш соҳаси: паст ва юқори ҳароратли куёш курилмалари.

    Ўлмасой Тўраева
    1-22
    31   15
  • Тадқиқот объекта: атомлар, молекулалар, лазер нурланиши.
    Ишнинг мақсади: Лазер нурланишнинг кучли электромагнит майдон таъсирида кўп элсктронли атомларда ва гомоядроли икки атомли молекуларда ўтадиган БУИ ва ЮГГ кўп фотонли жараснларнинг назарий тадкикотлари; БУИ ва ЮГГ жараснларда ўтадиган ичкимолекуляр (икки марказли) квант интсрфсрснцияси фсноменини ўрганиш; кўрилган фотожараснларнинг когсрент тскшириш имкониятларнинг тадқиқотлари.
    Тадқиқот методлари: ғаласнланиш назариясини ишлатмайдиган квант мсханикасининг усуллари, кучли майдон яқинлашишдаги S-матрица формализми; “асосий холатлар” методи ва у билан боғланган “қутб якинлашиши”; атом орбиталларини чизиқли комбинацияси яқинлашиши доирасидаги электрон зичлик функционалининг хозирги замон квант-кимё усули.
    Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: кўп элсктронли ва кўп атомли системаларда БУИ ва ЮГГ жараснларнинг квант-механик модели аналитик кўринишда бсрилган ва тўла умумлаштирилган; ичкимолскуляр (икки марказли) квант интсрфсрснциясининг таъсири: а) БУИ жараен тезлигининг ориентацион богланишига; Ь) атом жараенларига нисбатан БУИ жараен тезлигининг камайшига (ёки камайшнинг йўклиги); с) ЮГГ-спсктрларда “кескин узулиш” (шу пайтда генерациянинг узилиши пайдо бўлади) частотасининг кўпаишига кўрсатилган.
    Амалий ахамияти: а) гомоядроли икки атомли молекуларда БУИ ва ЮГГ кўп квантли жараснларнинг эффсктив когерент назоратини пайдо бўлиши тадқиқот килинган. Бу кўринишдаги назорат хусусиятлари олдиндан маълум бўлган фотоэлектрон ва фотоннинг спсктрларини олиш имкониятини яратади; Ь) атом ва лазер физикаси масалаларини тадкикот қилиш учун “тўғри” атом ва молекуляр орбитал моделлаштириш усуллари ўрнатилган.
    Татбиқ этиш даражаси ва иқтисодий самарадорлиги: диссертация фундамснтал тадқиқотга эта. Унинг натижалари назарий характсрга эга. Олинган натижалар когерснт ва ночизикли оптиканинг (рентген лазер физикаси, аттосекундли лазер импульсларнинг физикаси ва ҳ.қ.) ва квант электроникасининг турли амалий соҳаларида қўлланиши мумкин.
    Кўлланиш сохаси: атом, молекулар ва оптик физикаси.

    Павел Пяк
    1-27
    26   7
  • Тадқиқот объектлари: синтетик полимерлар ҳамда паст молекуляр бирикмалар тадқиқот объектлари ҳисобланади. Тадқиқот предмета этиб танланган бирикмалар қатори ва тизимларида “структура-хосса” ўзаро микдорий боғликлигини ўрганиш белгиланган.
    Ишнинг мақсади: полимерларнинг хоссаларини аниқлаш ва уларни маълум максадларга йўналтирилган тарзда синтез қилиш учун назарий асослар сифатида статистик қонуниятларга таянган оптимал дескрипторлардан фойдаланиб, структуралари ҳакидаги маълумотларни тахдил килиш асосида полимерларни физик хоссаларини олдиндан айтиб бериш учун топологик QSPR моделлаштиришни ишлаб чиқишдан иборатдир.
    Тадқиқот методлари: “структура-хосса” боғланишини тузиш учун локал инвариант графлар корреляцией вазнларини оптимиллаштириш синовлари ўтказилган. Моҳияти бўйича ушбу усул структуравий дескрипторларга асосланган аддитив чизма гибриди ва регрессной тахдилдир.
    Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: индивидуал моддалар ва полимер - эритувчи аралашмаларнинг “структура-хосса” ўрганиш муаммоси бўйича тадқикот ўтказиш учун янги усулни ишлаб чиқаришдан иборатдир. Илк маротаба “структура-хосса” коррелляцион боғланишини белгилаш учун оптимал дескрипторлар қўлланилган.
    Ушбу, локал инвариант графлар корреляцион вазнларини оптимиллаштиришга асосланган дескрипторларни бир ва икки компонентли полимер тизимларнинг физик хоссаларини олдиндан айтиб бериш учун қўлланиши бахоланган.
    Илк маротаба оптимал дескрипторлар асосида полиариленоксидларни шишаланиш ҳарорати, олигофенилинлар суюқланиш ҳарорати, октанол-сув органик моддаларни тақсимланиш коэффициента ҳамда Флори-Хаггинс параметрлари, куйи критик аралашиш харорати ва икки компонентли полимер-эритувчи тизими учун тавсифли қовушоклик моделлари ишлаб чикилган.
    Амалий ахамияти: полимер тизимларнинг турли тавсифларини хисоблашда олинган моделлар бир ва икки компонентали полимер-эритувчи тизимлар кенг катори учун таъкидланган тавсифларни ҳисоблашга имкон беради, бу мураккаб, серхаражат, баъзи холларда техник жиҳатда кийин бўлган экспериментларни ўтказишни талаб этмайди.
    Қўлланиш сохаси: тадқиқот усуллари, олинган “структура-хосса” моделлари ва олдиндан айтиб бериш алгоритми қуйидаги:
    • юкори молекуляр бирикмалари физикаси ва кимёси соҳаларида амалий вазифаларни технологии амалга ошириш учун истикболли структураларни танлаш мақсадида полимер структуралар тўпламини таҳлил қилишда;
    • бир ва икки компонентли тизимлар учун “структура-хосса” боғланишини тадкиқот этишда материалшунослик соҳасидаги илмий ишларда;
    • олий ўкув ютрларда материалшунослик бўйича ўқиш жараёнларида ва бошқа соҳаларда кўлланиши мумкин.

    Ильнар Нургалиев
    1-28
    35   9