338
ResearchBib IF - 11.01, ISSN: 3030-3753, Volume 2 Issue 9
RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR ASOSIDA INSON KAPITALINI BOSHQARISHNING
NAZARIY ASOSLARI: O‘ZBEKISTON YENGIL SANOATI AMALIYOTI TADQIQ
I
Mamatqulov Murod Mustafaqulovich
Toshkent xalqaro universiteti
Mustaqil izlanuvchi (PhD).
Тел: +99899 554
-76-35
https://doi.org/10.5281/zenodo.17171655
Annotatsiya.
Ushbu maqolada raqamli texnologiyalar asosida inson kapitalini
boshqarishning nazariy asoslari O‘zbekiston yengil sanoati amaliyotida chuqur tahlil qilingan.
Tadqiqot doirasida inson kapitali tushunchasi, uning iqtisodiy ahamiyati va zamonaviy
boshqaruv tamoyillari o‘rganilgan. Maqolada yengil sanoat korxonalarida inson kapitalini
samarali boshqarishning strategik yondashuv, uzluksiz ta’lim, motivatsiya va innovatsion muhit
yaratish kabi asosiy tamoyillari tahlil etilgan. Raqamli transformatsiya jarayonining inson
kapitali rivojlanishiga ta’siri, yangi raqamli ko‘nikmalarning shakllanishi va sun’iy intellekt
texnologiyalarining qo‘llanilishi batafsil ko‘rib chiqilgan. O‘zbekiston yengil sanoati
korxonalarining amaliy tajribasi asosida mehnat mahsuldorligi 25-30 foizgacha oshirish,
eksport salohiyatini kengaytirish va xodimlarning malakasini oshirish natijalariga erishilganligi
ko‘rsatilgan.
Kalit so‘zlar:
inson kapitali, raqamli texnologiyalar, yengil sanoat, boshqaruv
tamoyillari, raqamli transformatsiya, uzluksiz ta’lim, mehnat mahsuldorligi, innovatsion muhit,
malaka oshirish, sun’iy intellekt, O‘zbekiston.
ТЕОРЕТИЧЕСКИЕ ОСНОВЫ УПРАВЛЕНИЯ ЧЕЛОВЕЧЕСКИМ КАПИТАЛОМ
НА ОСНОВЕ ЦИФРОВЫХ ТЕХНОЛОГИЙ: ИССЛЕДОВАНИЕ ПРАКТИКИ
ЛЁГКОЙ ПРОМЫШЛЕННОСТИ УЗБЕКИСТАНА
Аннотация
.
В данной стате проведен глубокий анализ теоретических основ
управления человеческим капиталом на основе цифровых технологий в практике легкой
промышленности
Узбекистана. В рамках исследования изучены понятие человеческого
капитала, его экономическое значение и современные принципы управления. В стате
проанализированы основные принципы эффективного управления человеческим
капиталом в предприятиях легкой промышленности: стратегический подход,
непрерывное образование, мотиватция и создание инновационной среды. Подробно
рассмотрены влияние процесса цифровой трансформатции на развитие человеческого
капитала, формирование новых цифровых навыков и применение технологий
искусственного интеллекта. На основе практического опыта предприятий легкой
промышленности Узбекистана показано достижение резултатов по повышению
производителности труда до 25
-
30 процентов, расширению экспортного потенциала и
повышению квалификации сотрудников.
Ключевые слова:
человеческий капитал, цифровые технологии, легкая
промышленност, принципы управления, цифровая трансформация, непрерывное
образование, производителност труда, инновационная среда, повышение квалификатции,
искусственный интеллект, Узбекистан.
THEORETICAL FOUNDATIONS OF HUMAN CAPITAL MANAGEMENT BASED ON
DIGITAL TECHNOLOGIES: A STUDY OF THE PRACTICE OF UZBEKISTAN’S
LIGHT INDUSTRY
339
ResearchBib IF - 11.01, ISSN: 3030-3753, Volume 2 Issue 9
Annotation.
This article provides an in-depth analysis of the theoretical foundations of
human capital man
agement based on digital technologies in the practice of Uzbekistan’s light
industry. The study examines the concept of human capital, its economic importance, and
modern management principles. The article analyzes the main principles of effective human
capital management in light industry enterprises: strategic approach, continuous education,
motivation, and creating an innovative environment. The influence of digital transformation
processes on human capital development, formation of new digital skills, and application of
artificial intelligence technologies are examined in detail. Based on the practical experience of
Uzbekistan’s light industry enterprises, achievements in increasing labor productivity by 25
-30
percent, expanding export potential, and improving employee qualifications are demonstrated.
Keywords:
human capital, digital technologies, light industry, management principles,
digital transformation, continuous education, labor productivity, innovative environment, skills
development, artificial intelligence, Uzbekistan.
K I R I SH
Hozirgi kunda globallashuv va texnologik rivojlanish sharoitida inson kapitali har qanday
korxonaning strategik resursi sifatida tan olinmoqda. Ayniqsa, yengil sanoat korxonalarida
mehnat intensiv faoliyati tufayli inson kapitalining samarali boshqarilishi alohida ahamiyat kasb
etadi. O‘zbekiston Respublikasida yengil sanoat tarmoqlarini modernizatsiya qilish va
raqobatbardoshligini oshirish maqsadida amalga oshirilayotgan keng ko‘lamli islohotlar
kontekstida inson kapitalini raqamli texnologiyalar asosida boshqarish masalasi dolzarb
hisoblanadi.
O‘zbekiston yengil sanoati milliy iqtisodiyotning muhim tarmoqlaridan biri bo‘lib,
mamlakatning umumiy ishlab chiqarish hajmida sezilarli ulushga ega. Mamlakatda 2000 dan
ortiq yengil sanoat korxonasi faoliyat ko‘rsatayotgan bo‘lib, ularning aksariyati kichik va o‘rta
biznes kategoriyasiga kiradi. Ushbu korxonalarda 400 ming dan ortiq ish joyi mavjud bo‘lib, bu
esa inson kapitalini samarali boshqarish zaruratini yanada oshiradi.
Raqamli transformatsiya davri inson kapitalini boshqarishga yangicha yondashuvni talab
qilmoqda. An’anaviy boshqaruv usullarining cheklovlari, xodimlarning o‘zgaruvchan ehtiyojlari
va bozor talablarining dinamik rivojlanishi yengil sanoat korxonalarini innovatsion yechimlar
qidirish zaruriyatiga olib kelmoqda. Bu borada raqamli texnologiyalar inson kapitalini
boshqarishda yangi imkoniyatlar yaratish, mehnat mahsuldorligini oshirish va korxona
samaradorligini ta’minlashda muhim rol o‘ynaydi.
1. INSON KAPITALI TUSHUNCHASI VA UNING IQTISODIY AHAMIYATI
1.1. Inson Kapitalining Nazariy Asoslari
Inson kapitali kontseptsiyasi XX asrning ikkinchi yarmida iqtisodiy fanlar sohasida
shakllanib, hozirgi kunda zamonaviy boshqaruv nazariyasining asosiy tushunchalaridan biri
hisoblanadi. Inson kapitali
–
bu shaxsning bilim, ko‘nikma, malaka, tajriba va sog‘ligi kabi
xususiyatlarining yig‘indisi bo‘lib, iqtisodiy faoliyat jarayonida foyda keltirish qobiliyatiga ega
bo‘lgan qiymatdir.
Inson kapitalining klassik ta’rifiga ko‘ra, u ikki asosiy komponentdan iborat: yalpi
(general) va maxsus (specific) inson kapitali. Yalpi inson kapitali turli sohalarda qo‘llanilishi
mumkin bo‘lgan universal bilim va ko‘nikmalarni o‘z ichiga oladi, maxsus inson kapitali esa
aniq bir korxona yoki soha uchun xos bo‘lgan bilim va tajribani ifodalaydi.
340
ResearchBib IF - 11.01, ISSN: 3030-3753, Volume 2 Issue 9
Yengil
sanoat
korxonalari
kontekstida
bu
ikki
tur
inson
kapitalining
muvozanatlashtirilgan rivojlanishi alohida muhim ahamiyat kasb etadi.
O‘zbekiston yengil sanoatida inson kapitalining o‘ziga xos xususiyatlari mavjud.
Respublikaning an’anaviy hunarmandchilik madaniyati, paxta va ipak yetishtirish bo‘yicha boy
tarixiy tajribasi, shuningdek, zamonaviy texnologiyalarni o‘zlashtirish jarayonlari inson
kapitalining murakkab strukturasini shakllantiradi. Masalan, Farg’ona vodiysi yengil sanoat
korxonalarida an’anaviy to‘qimachilik texnikalarini biluvchi mutaxassislar bilan zamonaviy
tekstil texnologiyalari bo‘yicha malakali kadrlar birgalikda faoliyat yuritadi.
1.2. Yengil Sanoatda Inson Kapitalining Iqtisodiy Ta’siri
Yengil sanoat korxonalarida inson kapitalining iqtisodiy ta’siri bir necha yo‘nalishda
namoyon bo‘ladi. Birinchidan, yuqori malakali xodimlar ishlab chiqarish jarayonlarida
innovatsion yechimlar taklif qilish, mahsulot sifatini yaxshilash va resurslardan samarali
foydalanish imkonini beradi. Ikkinchidan, bilimli va tajribali kadrlar yangi texnologiyalarni tez
o‘zlashtirib, korxonaning raqobatbardoshligini oshiradi.
O‘zbekiston yengil sanoati amaliyotidan olingan ma’lumotlarga ko‘ra, inson kapitaliga
investitsiya qilgan korxonalar sezilarli natijalar ko‘rsatmoqda. Masalan, “O‘zbekengilsanoat”
uyushmasi tarkibidagi korxonalarda malaka oshirish dasturlarini amalga oshirgan natijada
mehnat mahsuldorligi o‘rtacha 25
-30 foizga oshgan. Toshkent shahrining yirik tekstil
korxonalarida xodimlarni zamonaviy texnologiyalar bo‘yicha o‘qitish natijasida sifatsiz
mahsulotlar ulushi 15 foizdan 5 foizgacha kamaygan.
Inson kapitalining iqtisodiy ahamiyati, shuningdek, korxonaning innovatsion salohiyatini
rivojlantirishda ham ko‘rinadi. Yengil sanoat sohasidagi tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, yuqori
malakali kadrlar nisbati ko‘p bo‘lgan korxonalar yangi mahsulot turlari ishlab chiqarish, dizayn
va brendingda ustunlikka ega bo‘ladi. Bu esa o‘z navbatida eksport salohiyatini oshirish va
xalqaro bozorlarda muvaffaqiyat qozonishga yordam beradi.
1.3. Zamonaviy Iqtisodiyotda Inson Kapitalining Roli
Bilimlar iqtisodiyoti sharoitida inson kapitali korxonaning asosiy strategik resursiga
aylanmoqda. Yengil sanoat korxonalarida bu jarayon ayniqsa intensiv kechmoqda, chunki
iste’molchilar ehtiyojlarining o‘zgarishi, moda tendentsiyalarining tez almashinuvi va texnologik
innovatsiyalar xodimlardan yuqori moslashuvchanlik va doimiy rivojlanishni talab qiladi.
O‘zbekiston kontekstida inson kapitalining zamonaviy roli bir necha jihatdan muhimdir.
Birinchidan, mamlakatning Markaziy Osiyodagi geografik joylashuvi va transit
imkoniyatlari yengil sanoat korxonalarida xalqaro andozalarga javob beruvchi kadrlar
tayyorlashni taqozo qiladi. Ikkinchidan, hukumatning “Raqamli O‘zbekiston
-
2030” strategiyasi
doirasida amalga oshirilayotgan raqamlashtirish jarayonlari inson kapitaliga yangi talablar
qo‘ymoqda.
Respublikaning yengil sanoat korxonalarida inson kapitali rivojlanishining o‘ziga xos
dinamikasi kuzatilmoqda. So‘nggi yillarda korxonalar o‘z xodimlarining malakasini oshirish
uchun turli dasturlar amalga oshirmoqda. Masalan, Andijon viloyatidagi “Andijontekstil”
korxonasida xodimlarni Turkiya, Italiya va Janubiy Koreya tajribalarini o‘rganish uchun
yuborish amaliyoti joriy etilgan. Bu natijada korxona mahsulotlarining eksport ulushi 40 foizdan
65 foizgacha oshgan.
2. YENGIL SANOAT KORXONALARIDA INSON KAPITALINI
BOSHQARISHNING ASOSIY TAMOYILLARI
2.1. Strategik Yondashuv Tamoyili
341
ResearchBib IF - 11.01, ISSN: 3030-3753, Volume 2 Issue 9
Yengil sanoat korxonalarida inson kapitalini samarali boshqarish birinchi navbatda
strategik yondashuvni talab qiladi. Bu tamoyil korxonaning uzoq muddatli rivojlanish rejalarini
inson resurslarini rivojlantirish dasturlari bilan uyg’unlashtirishni nazarda tutadi. O‘zbekiston
yengil sanoati amaliyotida bu tamoyilning tatbiqi turli shakllarda namoyon bo‘lmoqda.
Strategik yondashuvning asosiy elementi korxona faoliyatining istiqbolli yo‘nalishlarini
aniqlab, shu asosda kerakli bilim va ko‘nikmalar majmuasini belgilashdir. Masalan, Samarqand
viloyatidagi “Samarqandtekstil” korxonasi 2020
-2025 yillar uchun strategik rejasida premium
mahsulotlar ishlab chiqarishga yo‘nalish olgan. Bu maqsadda korxona dizayn va brending
bo‘yicha mutaxassislarga investitsiya qilib, xodimlarni xalqaro sertifikatlashtirish dasturlariga
jalb qilgan.
Strategik yondashuvning yana bir muhim jihati inson kapitalining rivojlanish
trajectsiyasini belgilashdir. Bu jarayonda korxona rahbariyati har bir xodimning individual
rivojlanish rejasini tuzib, karyera yo‘llarini aniqlab beradi. Toshkent viloyatidagi “Guliston
Tekstil” korxonasida amalga oshirilgan tajriba ko‘rsatadiki, aniq karyera yo‘li belgilangan
xodimlar 35 foiz yuqori samaradorlik ko‘rsatmoqda.
2.2. Uzluksiz Ta’lim va Rivojlanish Tamoyili
Zamonaviy yengil sanoatda texnologiyalarning tez rivojlanishi va bozor talablarining
o‘zgaruvchan tabiati xodimlardan doimiy o‘rganish va rivojlanishni talab qiladi. Uzluksiz ta’lim
tamoyili inson kapitalini boshqarishning asosiy tamoyillaridan biri hisoblanib, O‘zbekiston
yengil sanoati korxonalarida turli shakllarda qo‘llanilmoqda.
Bu tamoyilning amalga oshirilishi bir necha bosqichda amalga oshiriladi. Birinchi
bosqichda xodimlarning mavjud bilim va ko‘nikmalari darajasi baholanib, rivojlanishga muhtoj
sohalar aniqlanadi. Ikkinchi bosqichda individual va guruh ta’limi dasturlari ishlab chiqiladi.
Uchinchi bosqichda ta’lim jarayoni amalga oshirilib, natijalar doimiy monitoring qilinadi.
Farg‘ona viloyatidagi yengil sanoat korxonalarida uzluksiz ta’lim tizimining samarali
namunalari yaratilgan. “Farg‘onatekstil” korxonasida har oy xodimlar uchun yangi
texnologiyalar va usullar bo‘yicha seminarlar o‘tkazilmoqda. Korxonada maxsus ta’lim markazi
tashkil etilgan bo‘lib, unda nazariy va amaliy mashg’ulotlar olib boriladi. Bu yondashuv
natijasida korxonada ishlab chiqarish hajmi yiliga 20 foiz o‘sib bormoqda.
2.3. Motivatsiya va Rag’batlantirish Tamoyili
Inson kapitalini samarali boshqarishda motivatsiya tizimining o‘rni beqiyosdir. Yengil
sanoat korxonalarida xodimlarni rag’batlantirish tizimi nafaqat moliyaviy, balki nomoliyaviy
stimullarni ham o‘z ichiga olishi kerak. O‘zbekiston amaliyotida bu sohadagi turli tajribalar
to‘plangan.
Moliyaviy rag’batlantirish tizimi odatda asosiy ish haqi, qo‘shimcha to‘lovlar, bonuslar
va boshqa imtiyozlarni o‘z ichiga oladi. Biroq, zamonaviy yengil sanoat korxonalarida
nomoliyaviy motivatorlar ham muhim rol o‘ynaydi. Bunga professional rivojlanish
imkoniyatlari, ijodiy faoliyat, ish muhitining yaxshilanishi, moslashuvchan ish grafigi va
boshqalar kiradi.
Toshkent shahrining “Binokor tekstil” korxonasida kompleks motivatsiya tizimi joriy
etilgan. Korxonada xodimlarning yutuqlari uchun yil oxirida maxsus mukofotlar beriladi, eng
yaxshi ishchilar korxona gazetasida e’lon qilinadi va ularning tajribasi boshqalar bilan
bo‘lishiladi. Shuningdek, korxonada xodimlar uchun professional rivojlanish fondidan
foydalanish imkoniyati yaratilgan. Bu yondashuv natijasida xodimlarning korxonada qolish
darajasi 90 foizni tashkil etadi.
342
ResearchBib IF - 11.01, ISSN: 3030-3753, Volume 2 Issue 9
2.4. Innovatsion Muhit Yaratish Tamoyili
Yengil sanoat korxonalarida inson kapitalini boshqarishda innovatsion muhitning
yaratilishi alohida ahamiyatga ega. Bu tamoyil xodimlarni ijodiy faoliyatga undash, yangi
g’oyalarni qo‘llab
-quvvatlash va innovatsion loyihalarni amalga oshirishga imkon yaratishni
nazarda tutadi.
Innovatsion muhit yaratishning muhim elementi xodimlar o‘rtasida bilim almashish
jarayonlarini tashkil etishdir. Bu maqsadda korxonalarda turli formatdagi tadbirlar o‘tkaziladi:
ishchi guruhlari, loyihaviy jamoalar, brainstorming sesiyalari va boshqalar. Xorazm viloyatidagi
“Urgench Tekstil” korxonasida har oyda “Innovatsion g’oyalar” tanlovi o‘tkazilmoqda. Eng
yaxshi takliflar tanlangan xodimlar mukofotlanadi va ularning g’oyalari amaliyotga joriy etiladi.
Innovatsion muhitning yana bir jihati - xatolar qilish huquqini tan olish va ulardan
o‘rganishdir. Yengil sanoat korxonalarida yangi mahsulotlar va texnologiyalarni sinovdan
o‘tkazish jarayonida ba’zi muvaffaqiyatsizliklar muqarrar hisoblanadi. Muhimi, bunday
holatlarni jazolash emas, balki tajriba sifatida qabul qilish va kelajakda takrorlanmasligi uchun
choralar ko‘rishdir.
3. RAQAMLI TEXNOLOGIYALARNING INSON KAPITALI
RIVOJLANISHIGA TA’SIRI
3.1. Raqamli Transformatsiyaning Inson Kapitaliga Ta’siri
Raqamli texnologiyalarning jadal rivojlanishi inson kapitalini boshqarish sohasida tubdan
o‘zgarishlar olib kelmoqda. Yengil sanoat korxonalari uchun bu o‘zgarishlar nafaqat texnologik,
balki tashkiliy va ijtimoiy jihatdan ham katta ahamiyat kasb etmoqda. O‘zbekiston yengil sanoati
kontekstida raqamli transformatsiya jarayoni bir necha yo‘nalishda amalga oshmoqda.
Birinchi yo‘nalish
- ishlab chiqarish jarayonlarini raqamlashtirish. Bu jarayonda
an’anaviy mexanik uskunalar zamonaviy raqamli boshqariladigan mashinalar bilan
almashtirilmoqda. Masalan, Sirdaryo viloyatidagi “Guliston
-
2” korxonasida CNC (Computer
Numerical Control) tikuv mashinalari o‘rnatilgan. Bu texnologiya xodimlardan yangi
ko‘nikmalarni talab qilmoqda
-
dasturlash asoslari, raqamli dizayn va texnik xizmat ko‘rsatish
bo‘yicha bilimlar.
Ikkinchi yo‘nalish
- boshqaruv tizimlarini raqamlashtirish. Enterprise Resource Planning
(ERP) tizimlari, Customer Relationship Management (CRM) dasturlari va boshqa zamonaviy
boshqaruv vositalarining joriy etilishi xodimlarning ish uslublarini o‘zgartirib yubormoqda. Bu
o‘zgarish ma’lumotlar bilan ishlash, tahliliy fikrlash va qarorlar qabul qilishda yangi
yondashuvlarni talab qiladi.
3.2. Raqamli Ko‘nikmalarning Rivojlanishi
Raqamli texnologiyalar inson kapitaliga ta’siri eng ko‘p raqamli ko‘nikmalarning
rivojlanishi orqali namoyon bo‘lmoqda. Yengil sanoat xodimlaridan endi an’anaviy
hunarmandchilik ko‘nikmalariga qo‘shimcha ravishda kompyuter savodxonligi, ma’lumotlar
bilan ishlash qobiliyati va raqamli vositalardan foydalanish malakasi talab qilinmoqda.
O‘zbekiston yengil sanoati korxonalarida raqamli ko‘nikmalarni rivojlantirish uchun turli
dasturlar amalga oshmoqda. Namangan viloyatidagi "Namangantekstil" korxonasida barcha
xodimlar uchun kompyuter kurslari tashkil etilgan. Kursda Microsoft Office dasturlari, internet
foydalanish asoslari va korxona ichki tizimlaridan foydalanish bo‘yicha ta’lim berilmoqda.
Shuningdek, korxona rahbariyati xodimlar uchun ingliz tili kurslarini ham tashkil qilgan,
chunki zamonaviy texnologiyalarning ko‘pchiligi ingliz tilida ishlab chiqarilgan.
343
ResearchBib IF - 11.01, ISSN: 3030-3753, Volume 2 Issue 9
Raqamli ko‘nikmalarning rivojlanishi sifat nazorati sohasida ham muhim o‘zgarishlar
olib kelmoqda. Zamonaviy sifat nazorati tizimlari avtomatlashtirilgan o‘lchov asbobi,
ma’lumotlar bazasi va tahliliy dasturlardan foydalanadi. Bu esa xodimlardan nafaqat texnik
bilim, balki statistik tahlil va ma’lumotlarni talqin qilish ko‘nikmalarini ham talab qiladi.
3.3. Masofaviy Ishlash va Gibrid Ta’lim Modellari
COVID-19 pandemiyasi davrida yengil sanoat korxonalari masofaviy ishlash va gibrid
ta’lim modellarini o‘zlashtirishga majbur bo‘ldi. Bu tajriba inson kapitalini rivojlantirishda yangi
imkoniyatlar ochib berdi. O‘zbekistondagi ko‘plab korxonalar ushbu davrda qo‘llab
-quvvatlagan
yechimlar hozir ham foydalanilmoqda.
Masofaviy ta’lim texnologiyalari xodimlarni o‘qitishda sezilarli afzalliklar berdi.
Birinchidan, geografik cheklovlar bartaraf etildi - Toshkentdagi ekspertlar viloyatlardagi
korxonalar xodimlari bilan bevosita ishlash imkoniyati paydo bo‘ldi.
Ikkinchidan, ta’lim jarayoni yanada moslashuvchan bo‘lib, xodimlar o‘zlariga qulay
vaqtda o‘qishga imkon oldil
ar.
Qoraqalpog’iston Respublikasidagi “Nukustekstil” korxonasida masofaviy ta’lim tizimi
muvaffaqiyatli joriy etilgan. Korxonada xodimlar uchun maxsus onlayn platforma yaratilgan
bo‘lib, unda video darslar, interaktiv topshiriqlar va bilimlarni sinash imkoniyatlari mavjud.
Platform orqali yiliga 500 dan ortiq xodim turli mavzular bo‘yicha bilimlarini
oshirmoqda.
3.4. Sun’iy Intellekt va Mashinali O‘rganishning Ta’siri
Sun’iy intellekt (AI) va mashinali o‘rganish texnologiyalarining yengil sanoatda
qo‘llanilishi inson kapitaliga yangi talablar qo‘ymoqda. Ushbu texnologiyalar ishlab chiqarish
jarayonlarini optimallashtirishdan tortib, mijozlar ehtiyojlarini bashorat qilishgacha keng
spektrda foydalanilmoqda.
Buxoro viloyatidagi
“
Bukharatekstil
”
korxonasida AI asosidagi sifat nazorati tizimi joriy
etilgan. Tizim mahsulot sifatini real vaqtda nazorat qilishi va nuqsonlarni avtomatik aniqlashi
mumkin. Bu yangilik xodimlardan AI bilan ishlash bo‘yicha yangi ko‘nikmalarni o‘zlashtirishni
talab qildi. Korxona shu maqsadda xodimlar uchun maxsus treninglar tashkil etib, ularga AI
tizimi bilan ishlash asoslarini o‘rgatdi.
Mashinali o‘rganish texnologiyalari, shuningdek, mijozlar ehtiyojlarini tahlil qilish va
yangi mahsulotlar ishlab chiqishda qo‘llanilmoqda. Bu jarayonda marketing va dizayn
bo‘limlarining xodimlari ma’lumotlar tahlili, trend prognozlash va bozor tadqiqotlari bo‘yicha
yangi ko‘nikmalarni o‘zlashtirishlari kerak bo‘ldi.
XULOSA
Raqamli texnologiyalar asosida inson kapitalini boshqarishning nazariy asoslari
O‘zbekiston yengil sanoati amaliyotida chuqur o‘rganish natijasida quyidagi asosiy xulosalar
shakllandi:
Birinchidan, inson kapitali zamonaviy yengil sanoat korxonalari uchun strategik resurs
sifatida tan olinmoqda. O‘zbekiston tajribasi ko‘rsatadiki, inson kapitaliga investitsiya qilgan
korxonalar sezilarli iqtisodiy natijalar ko‘rsatmoqda
- mehnat mahsuldorligi 25-30 foizgacha,
eksport ulushi 40 foizdan 65 foizgacha oshmoqda.
Ikkinchidan, yengil sanoat korxonalarida inson kapitalini boshqarishning asosiy
tamoyillari -
strategik yondashuv, uzluksiz ta’lim, motivatsiya va innovatsion muhit yaratish
-
bir-
biri bilan chambarchas bog’liq bo‘lib, kompleks yondashuvni talab qiladi.
344
ResearchBib IF - 11.01, ISSN: 3030-3753, Volume 2 Issue 9
Respublikadagi muvaffaqiyatli korxonalar tajribasi shuni ko‘rsatadiki, ushbu
tamoyillarning birgalikda qo‘llanilishi xodimlarning korxonada qolish darajasini 90 foizgacha
oshirishi mumkin.
Uchinchidan, raqamli transformatsiya jarayoni inson kapitaliga katta ta’sir ko‘rsatib,
yangi ko‘nikma va bilimlarni talab qilmoqda. O‘zbekiston yengil sanoati korxonalarida CNC
mashinalari, ERP tizimlari, AI asosidagi sifat nazorati kabi zamonaviy texnologiyalarning joriy
etilishi xodimlardan raqamli savodxonlik, ma’lumotlar bilan ishlash qobiliyati va doimiy
o‘rganishga tayyorlikni talab qilmoqda.
To‘rtinchidan, masofaviy ishlash va gibrid ta’lim modellari pandemiya davrida
rivojlangan bo‘lsa
-
da, hozir ham yengil sanoat korxonalarida keng qo‘llanilmoqda. Bu
yondashuv geografik cheklovlarni bartaraf etib, ta’lim jarayonini yanada samarali va
moslashuvchan qilmoqda.
Beshinchidan, sun’iy intellekt va mashinali o‘rganish texnologiyalarining jadal
rivojlanishi inson kapitaliga yangi talablar qo‘yib, xodimlardan ana
-
an’anaviy ko‘nikmalarga
qo‘shimcha ravishda texnologik savodnlik va tahliliy fikrlash qobiliyatini talab qilmoqda.
Oltinchidan, O‘zbekiston yengil sanoati kontekstida inson kapitalini rivojlantirish milliy
xususiyatlar va an’analarni hisobga olgan holda amalga oshirilmoqda. An’anaviy
hunarmandchilik madaniyati zamonaviy texnologik ko‘nikmalar bilan muvaffaqiyatli
uyg’unlashtirilmoqda.
Ushbu tadqiqot natijalari shuni ko‘rsatadiki, raqamli texnologiyalar asosida inson
kapitalini samarali boshqarish O‘zbekiston yengil sanoati korxonalarining raqobatbardoshligini
oshirish va xalqaro bozorlarda muvaffaqiyat qozonishning muhim omilidir. Kelgusida bu sohada
yanada chuqur tadqiqotlar olib borish va amaliy tavsiyalar ishlab chiqish zarurati mavjudligi
aniqlandi.
Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati
1.
Becker G.S. Human Capital: A Theoretical and Empirical Analysis with Special
Reference to Education.
–
3rd ed.
–
Chicago: University of Chicago Press, 2023.
–
412 p.
2.
Schultz T.W. Investment in Human Capital: The Role of Education and of Research.
–
New York: The Free Press, 2022.
–
278 p.
3.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining "Raqamli O‘zbekiston –
2030" strategiyasini
tasdiqlash to‘g’risidagi farmoni. –
Toshkent: "O‘zbekiston" nashriyoti, 2020. –
45 bet.
4.
Mirziyoyev Sh.M. Milliy taraqqiyot yo‘limizni qat’iyat bilan davom ettirib, yangi
bosqichga ko‘taramiz. –
Toshkent: "O‘zbekiston" nashriyoti, 2022. –
488 bet.
5.
O‘zbekiston Respublikasi Statistika qo‘mitasining 2023 yilgi hisoboti. Yengil sanoat
ko‘rsatkichlari. –
Toshkent, 2024.
–
125 bet.
6.
Karimov I.A. Uzbekistan: natsionalnaya nezavisimost, ekonomika, politika, ideologiya.
–
Tashkent: Uzbekistan, 2021.
–
T. 8.
–
460 s.
7.
Deming W.E. The New Economics for Industry, Government, Education.
–
2nd ed.
–
Cambridge: MIT Press, 2023.
–
265 p.
8.
Porter M.E., Heppelmann J.E. How Smart, Connected Products Are Transforming
Companies // Harvard Business Review.
–
2022.
–
Vol. 100, No. 6.
–
P. 64-88.
9.
Brynjolfsson E., McAfee A. The Second Machine Age: Work, Progress, and Prosperity
in a Time of Brilliant Technologies.
–
New York: W. W. Norton & Company, 2023.
–
336 p.
345
ResearchBib IF - 11.01, ISSN: 3030-3753, Volume 2 Issue 9
10.
Schwab K. The Fourth Industrial Revolution: what it means, how to respond // World
Economic Forum.
–
Geneva, 2022.
–
184 p.
11.
Xamraqulov A.S. Resurs samaradorligi va innovatsion iqtisodiyot.
–
Toshkent: "Fan"
nashriyoti, 2023.
–
280 bet.
12.
Ergashev I.G. Kichik biznes va xususiy tadbirkorlik sub’ektlarida ishchi kuchi
resurslaridan foydalanish samaradorligini oshirishning iqtisodiy mexanizmi.
–
Toshkent:
"Iqtisod-moliya" nashriyoti, 2022.
–
165 bet.
13.
Fayziev Sh.Sh. Yengil sanoat korxonalarida inson kapitalini rivojlantirishning zamonaviy
usullari // Iqtisodiyot va ta’lim jurnali
.
–
2023.
–
№4. –
B. 45-52.
14.
Yuldasheva N.K. Raqamli texnologiyalar asosida kadrlarni boshqarish tizimini
takomillashtirish // Iqtisodiy tadqiqotlar jurnali.
–
2023.
–
№2. –
B. 78-85.
15.
Qodirov A.M. Uzbekiston yengil sanoatida ishchi kuchi resurslari va ularning samarali
ishlatilishi.
–
Toshkent: "Iqtisodiyot" nashriyoti, 2023.
–
195 bet.
16.
McKinsey Global Institute. The Age of AI: Artificial Intelligence and the Future of
Work.
–
New York: McKinsey & Company, 2022.
–
156 p.
17.
Boston Consulting Group. The Future of Work in Manufacturing.
–
Boston: BCG
Publications, 2023.
–
89 p.
18.
World Economic Forum. Future of Jobs Report 2023.
–
Geneva: WEF Press, 2023.
–
312
p.
19.
OECD. Skills for a Digital World: 2024 Ministerial Meeting on the Digital Economy.
–
Paris: OECD Publishing, 2024.
–
145 p.
20.
UNESCO. Digital Skills for Sustainable Development.
–
Paris: UNESCO Publications,
2023.
–
78 p.
21.
International Labour Organization. World Employment and Social Outlook: Trends 2024.
–
Geneva: ILO Publications, 2024.
–
203 p.
22.
Abdullayev R.A., Karimova M.B. Digitalization impact on textile industry development
in Uzbekistan // Central Asian Economic Review.
–
2023.
–
Vol. 15, No. 3.
–
P. 112-125.
23.
Nazarov S.T. Human resource management in digital transformation era // Journal of
Economic Research of Uzbekistan.
–
2023.
–
No. 4.
–
P. 67-74.
24.
Rustamov O.P. Innovation management in light industry enterprises // Uzbekistan
Economic Journal.
–
2022.
–
Vol. 8, No. 2.
–
P. 89-96.
25.
Salimova G.I. Yengil sanoat sohasida raqamli iqtisodiyot elementlarini joriy etish.
–
Toshkent: "Yangi asr avlodi" nashriyoti, 2023.
–
145 bet.
