№ 4 (2021) Иқтисодиёт ва инновацион технологиялар

Ушбу мақолада Ўзбекистон Республикаси Ёшлар ишлари агентлиги ҳудудий бўлинмалари ходимлари фаолияти ва иш самарадорлигига таъсир этувчи устувор омиллар аниқланиб, уларнинг кўп факторли регрессион ва корреляцион таҳлиллари ўтказилди. Натижада ходимларнинг ишдан қониқиш даражасига таъсир кучи юқори бўлган омиллар асосида ходимларни самарали бошқариш модели ишлаб чиқилди.

Мақолада истеъмолчилар хулқ-атворини ўрганишда маркетинг тадқиқотларидан фойдаланишнинг илмий-назарий жихатлари ўрганилган. Истеъмолчилар хулқ-атворига таъсир этувчи омиллар аниқланган.
Истеъмолчилар хулқ-атвори моделлари шархланган. Ўзбекистонда истеъмолчилар хулқ-атворини ўрганишда “Оиланинг ҳаёт цикли” моделидан фойдаланиш таклифи
асосланган.

Мақолада ривожланаётган давлатларнинг инновацион сиёсатининг шаклланиш тенденциялари ва унда инвестицион фаолиятнинг ўзига хос жиҳатлари
ўрганилган. Инновацияларнинг ривожланаётган давлатлар иқтисодий хавфсизлигини таъминлашдаги ўрни ва унинг роли борасидаги илмий асарлар тадқиқ этилган. Тадқиқотлар асосида Ўзбекистон шароитида жорий этишга хос бўлган илмий таклиф ва тавсиялар ишлаб чиқилган.

Мазкур мақолада лизинг муносабатларини ривожлантиришда маркетинг стратегиясини қўллашнинг хорижий давлатлар тажрибаси ёритилган ва уларни минтақада фойдаланиш юзасидан имкониятлари ҳам таҳлил қилинган.

Мақолада давлат-хусусий шерикликни ташкил қилиш ва ривожлантиришнинг принциплари ва уларнинг таълим тизимидаги ўзига хос хусусиятлари баён этилган. Шунингдек, ушбу масалаларнинг назарий жиҳатларини тадқиқ қилиш натижасида давлат-хусусий шерикликка оид атамалар шарҳланган. Давлат-хусусий
шериклик иштирокчилари ва манфаатдор субъектларининг ўзаро боғлиқлигига ҳам
алоҳида аҳамият берилган. Мақолада давлат-хусусий шерикликнинг қонунда эътироф этилган олтита асосий принциплари ҳам келтирилган. Бунга таянган ҳолда таълим тизимининг ўзига хос хусусиятларидан келиб чиқиб муаллиф томонидан яна олтита принципни қўшиш лозимлиги илмий жиҳатдан асосланган.

Мaзкуp мaқoлa oлий тaълим, илм-фaн, aмaлиёт тизимлapи вa иннoвaциялap мaсaлaлapигa бевoситa бoғлиқ бўлиб, oлий тaълим вa aмaлиёт тизимлapи ўpтaсидaги сaмapaли бoшқapиш aсoслapини ўpгaнишни биpлaмчи вaзифa сифaтидa тaн oлиб, улapнинг дoлзapблиги ушбу мaқoлaдa oлий тaълим, илм-фaн, ишлaб чиқapиш aмaлиёти вa иннoвaциялap ўpтaсидaги интегpaция мaсaлaлapини ўpгaнишни тaқoзo этaди. Бундaн келиб чиқaдики, ишлaб чиқapиш aмaлиёти тизимлapи oбъектлapи билaн oлий тaълим муaссaсaлapи сaмapaли интегpaциясининг энг муҳим бoш вaзифaси кaдpлap тaйёpлaш тизимидa ишлaб чиқapишнинг ўpни вa aҳaмиятини aниқлaшдиp

Ушбу мақола Сурхондарё вилояти аҳолисининг тадбиркорлик салоҳиятини ривожлантиришга қаратилган бўлиб, унда назарий ва эмпирик таҳлилдан фойдаланган ҳолда тадбиркорлик салоҳияти ҳолати ўрганилган ва илмий асосланган ҳолда баҳоланган. Ҳудуд аҳолисининг тадбиркорлик салоҳиятига муносабати аниқланган, уларни кичик тадбиркорликка жалб этиш ва ўз тадбиркорлигини очишга тайёргарлик даражаси баҳоланган. Аҳолининг тадбиркорлик фаоллигини ошириш учун зарур бўлган шарт-шароитлар аниқланган. Ўтказилган ижтимоий сўровномалар асосида ҳудудларда кичик тадбиркорлик субъектлари салоҳиятидан самарали фойдаланиш билан боғлиқ муаммолар ўрганилган, ижтимоий сўровномалар ўтказиш натижасида ҳудуд тадбиркорлик салоҳияти ҳолати муаллифлар томонидан таҳлил қилиниб, илмий асосланган таклиф ва тавсиялар ишлаб чиқилган.

Ушбу мақолада Андижон вилояти қишлоқ хўжалиги тармоғини иқтисодий ривожланиш ҳолати, уларга таъсир қилувчи омиллар, соҳаларнинг ривожланиш динамикаси, макроиқтисодий кўрсаткичларда вилоят
иқтисодиётининг тутган ўрнига баҳо берилган

Мамлакатнинг ривожланиш даражаси унинг иқтисодий, сиёсий ва технологик тараққиёти, шунингдек, ундаги урбанизация жараёнларининг қай даражада ўсиши билан чамбарчас боғлиқ. Шу нуқтаи назардан, мақолада урбанизация жараёни иқтисодий механизм объекти сифатида олинган бўлиб, муаллиф тадқиқот давомида анализ ва синтез, индукция ва дедукция, омилли ва статистик баҳолаш, қиёсий таҳлил ҳамда эксперт каби услублардан фойдаланиб хулоса қилган ҳамда ўз таклифларини баён этган

Мақолада ҳудудларни ижтимоий-иқтисодий ривожланишининг дискриптив таҳлилига таяниб, глобаллашув ва интеграция шароитида рақобатбардош ҳудудий иқтисодиётни шакллантириш зарурати асосланган. Шунингдек, мақолада ҳудудий иқтисодиёт омиллари ва моделлари бўйича назариялар таснифи таҳлил этилган

Мамлакат аҳолисининг сифатли ва арзон озиқ-овқат маҳсулотларига бўлган эҳтиёжини тўлароқ қондириш асосан қишлоқ хўжалик тармоғини ривожлантириш тадбирларига бевосита боғлиқ бўлиб, бу ўз навбатида соҳага замонавий ва инновацион услубларни жорий этишни тақозо этади. Тадқиқотнинг мақсади
Ўзбекистон Республикаси Тошкент вилоятини инновацион ривожлантириш ҳолатини таҳлил қилиш ва қишлоқ хўжалиги соҳасида инновацион фаолиятни амалга ошириш омилларини аниқлашдан иборат.

Ушбу мақолада минтақада инновацион хизматлар турларини ривожлантиришда эгзоген ва эндоген омиллар таъсири ва уларнинг таснифи ва кўрсаткичлари билан боғлиқ бўлган масалалар муҳокама қилинган. Шунингдек, инновацион хизматларни ривожлантиришнинг хориж тажрибаси таҳлил қилинган.

Мазкур мақолада ходимларни бошқаришнинг замонавий тизимини жорий этишда хорижий ва мамлакатмиз олимларининг фикрлари ўрганилган. Шунингдек, ходимларни бошқаришнинг эволюцион ёндашувлар босқичларининг мазмун-моҳияти, замонавий бошқарув тизимини жорий этиш вазифалари ва уларни ҳал қилиш йўллари ёритилган.

Мақолада тижорат банкларининг инвестицион фаолияти ҳамда молия-саноат гуруҳлари доирасида банклар томонидан инвестицион сиёсатни амалга оширишнинг асосий жиҳатлари ёритилган, шунингдек, банклар инвестицион сиёсатига таъсир этувчи омилларни тадқиқ этиш асосида тегишли илмий хулоса ва таклифлар ишлаб чиқилган

Ушбу мақолада инвестицион жозибадорлик ҳолати ва ҳудуднинг инвестицион жозибадорлиги асосида иқтисодий ўсиш масалалари кўриб чиқилган. Инвестицон жозибадорлик ҳудуднинг рақобатбардошлиги ва иқтисодий ўсишини оширишнинг асосий омилларидан бири ҳисобланади. Инвестицион жозибадорликни ошириш бўйича чора-тадбирлар мамлакат иқтисодиёти ривожланишининг лойиҳалари, стратегиялари ва дастурларини амалга оширишнинг асосий бўлимларидан биридир. Мақоланинг хулоса қисмида ушбу соҳани ривожлантириш бўйича мулоҳазалар берилган.

В статье рассматрываются вопросы оценки привлекательности инвестиционного климата для привлечения иностранных инвестиций в экономику и современное состояние притока инвестиций. Также анализируются факторы пандемии, влияющие на оценку привлекательности инвестиционной среды, и делаются соответствующие выводы.

Ушбу илмий мақолада иш билан банд аҳоли таркибида камбағаллик таъсир доирасидаги шахсларни аниқлаш, ҳисобини юритиш ва таҳлил этиб боришдаги Халқаро Меҳнат Ташкилоти (ХМТ) тавсиялари асосида камбағалликни олдини олиш, аҳолининг унумли ва маҳсулдор бандлигини ошириш бўйича ҳукумат томонидан амалда ошириш мумкин бўлган чора-тадбирлар юзасидан илмий асосланган таклиф ва тавсиялар келтирилган.

Ушбу мақолада аҳолини иш билан бандлигини таъминлаш бўйича ривожланган мамлакатлар тажрибалари ўрганилган, ишсизликни келтириб чиқарадиган омиллар ёритиб берилган. Мамлакатимизда аҳолининг иш билан бандлиги ва ишсизлик даражаси, уларнинг ўзгариш тенденциялари ҳамда аҳоли бандлиги соҳалар бўйича таҳлил қилинган. Шунингдек, аҳолини иш билан бандлигини таъминлаш ва ишсизлик даражасини
камайтириш бўйича таклифлар ишлаб чиқилган.

Мақолада Самарқанд вилоятини ривожлантиришнинг устувор йўналишларини аниқланган, самарали бандликни таъминлаш механизми сифатида малакали ишчиларни тайёрлаш тренинг ва клaстер марказлари, кластерларни ташкил этиш масалалари ёритилган. Самарқанд вилояти иқтисодиёти комплекс таҳлил қилинган, вилоятнинг туманлар ва шаҳарлар салоҳияти баҳоланган, иқтисодиётнинг рақобат устунликлари, ўсиш нуқталари, меҳнат ресурсларини самарали тақсимлаш йўналишлари бўйича таклифлар берилган.

Мақолада қурилиш корхоналари бехгалтерия ҳисобида ахборот- коммуникация технологияларидан (АКТ) самарали фойдаланиш жараёнлари, АКТ орқали
корхоналарнинг ишлаб чиқариш, қурилиш, хизмат кўрсатиш ва сервис, тиббиёт ва бошқа хўжалик юритувчи субъектлари фаолиятини амалга оширишда ахборотдан фойдаланиш жараёнини такомиллаштириш масалалари кўриб чиқилган. Шунингдек, қурилиш корхоналари бухгалтерия ҳисобида АКТдан фойдаланиш уларнинг самарали бошқарувини
ва рақобат устунлигини таъминлаши бўйича тавсиялар келтирилган.

Ушбу мақолада молиявий активларни бошқаришнинг йўлларининг иқтисодиётдаги ўрни, халқаро тажрибаси ва унинг кўрсаткичлари таҳлил қилинган. Шунингдек молиявий активларни бошқаришни муваффақиятли амалга оширишга доир илмий таклифлар берилган.

Мақолада, таълим тизимида бюджет маблағларидан самарали фойдаланиш жараёни назоратини ташкил қилишда, давлат молиявий назоратининг амалга оширилиш механизмининг назарий ва амалий жиҳатлари, унинг самарадорлигини таъминлаш масалалари тадқиқ қилинган. Шунингдек, мамлакатнинг янги ижтимоий иқтисодий ривожланиш даврида, таълим тизимига мўлжалланган бюджет харажатлари билан боғлиқ бўлган, ҳамда таълимни  модернизациялаш учун давлат молиявий назоратини такомиллаштириш зарурияти асосланган. Муаллиф давлат молиявий
назорати тизими такомилига доир назарий ва амалий таклифларни илгари сурган.

Мақола тижорат банкларини муаммоли кредитларни бошқариш масалаларига бағишланган. Муаммоли кредитларни юзага келиш омиллари ўрганилган. Муаммоли активларни бошқаришни назарий асослари кўриб чиқилган. Ўзбекистон тижорат банкларида муаммоли кредитларни камайтириш йўллари Европа тажрибаси асосида келтирилган.

Ушбу мақолада олий таълимда масофавий таълимни йўлга қўйишда, хусусан, пандемия шароитида вужудга келувчи муаммолар таҳлил этилган. Мураккаблик даражасига кўра, ўқитилишида ўзига хос ёндашувни талаб
қилувчи муҳандислик йўналишлари фанлари “Техникавий чизмачилик” ва “Муҳандислик графикаси” фанлари мисолида масофадан туриб талабага сифатли етказиш, уларни баҳолаш тизимларини оптималлаштириш тадқиқ этилган. Ушбу жараённи амалга ошириш учун 2019/20, 2020/21 ўқув йилларида Тошкент шаҳридаги Турин политехника университетида (ТТПУ) ахборот коммуникация тизимлари (АКТ) дан кенг кўламда фойдаланилди ва талабаларга фан бўйича маълумотлар муваффақиятли етказилди. Уларнинг билимини тест саволлари орқали баҳолаш учун кўпроқ график ва мантиқий саволлардан фойдаланиш тавсия этилди.

Мақолада банк рискларини доимий равишда мониторинг қилиш ва хавфлилик даражаси тўғрисида олдиндан огоҳлантиришга имкон берадиган кўрсаткичлар тўплами, маълум бир сценарий бўйича белгиланган аҳамиятлилик меъёридан ошиб, банк нуфузига жиддий зарар етказадиган ёки банк стратегиясини ўз вақтида амалга оширишга тўсиқ бўладиган банк учун йўқотишларга олиб келиши мумкин бўлган риск турлари ҳамда банк ўз бизнес мақсадларига эришиш учун банк қабул қилишга рози бўлган ёки воз кечишини ежалаштирган муҳим рисклар тўғрсида фикр юритилган. Шунингдек риск-аппетити ва
риск профили кўрсаткичларини ишлаб чиқиш жараёни, механизми ва тизимлар мажмуи бўйича илмий таклиф ва хулосалар берилган.