Barcha maqolalar - Radiologiya, radioizotop tibbiyot va rentgenografiya

Maqolalar soni: 50
  • Проблема хронических диффузных заболеваний печени, основную долю которых составляют вирусные поражения, является одной из наиболее актуальных в педиатрической гепатологии. Несмотря на использование современных методов лечения и существенное снижение острых форм заболевания всё же хронические вирусные гепатиты (ХВГ) остаются глобальными во всём мире.

    Д Ирисметов , Г Юсупалиева
    115-116
    50   15
  • В настоящее время ультразвук широко применяется в современных научных исследованиях и в области медицины. В связи с этим имеет важное значение изучение в биофизике способов создания ультразвука

    M Baxranova, G Urmanova
    370
    19   7
  • Несмотря на достигнутые успехи, диагностика и лечение острого аппендицита остается актуальной проблемой современной хирургии. Экстренное УЗИ органов брюшной полости позволит объективно оценивать характер происходящих изменений в правой подвздошной области и определить выбор рационального операционного доступа.

    Ч Махмудова , М Абзалова
    159
    29   10
  • Формирование ультразвуковой картины послеродовой адаптации и дозревания головного мозга детей первых недель жизни находится в процессе изучения. Проведение амбулаторного ультразвукового скрининга новорожденных позволило получить объективную картину состояния головного мозга у детей в возрасте одного - двух месяцев.

    С Раджамухамедова , С Хайдарова
    203
    32   16
  • Ранняя диагностика межпозвонкового остеохондроза позволяет своевременно начать лечение и избежать осложнений.

    Л Сариева , К Бекимбетов
    227
    47   15
  • Болезни желчного пузыря и желчевыводящих путей у детей относятся к наиболее распространенным заболеваниям органов пищеварения. Аномалии развития и приобретенные деформации желчного пузыря могут иметь патогенетическое значение в нарушении пассажа желчи как один из причинно-значимых факторов различных патологических процессов со стороны билиарного тракта. Ультразвуковое исследование (УЗИ) является одним из основных методов диагностики аномалий развития и приобретенных деформаций желчного пузыря.

    М Ахмедова , Ф Турдиев
    452
    33   8
  • Рак молочной железы (РМЖ) является одной из важнейших проблем онкологии. Многочисленными работами показано, что чем раньше выявляется опухоль, тем дольше продолжительность жизни заболевших женщин. Вместе с тем, отсутствие единой системы обследования молочной железы в настоящее время снижает возможности современных диагностических методов, не позволяет сократить сроки обследования больных и отодвигает сроки для начала лечения. Основными методами обследования молочной железы являются маммография (МГ) и ультразвуковое исследование (УЗИ).

    Л Бекмуллина , Т Бобохонова
    458
    38   7
  • Остеомиелит - воспаление компактной части кости, надкостницы, костного мозга и окружающих кость мягких тканей. Развитие обусловлено попаданием в костный мозг патогенных микробов. Инвазия микробов в костную ткань происходит при открытом или огнестрельном переломе, а также при операциях на костях с последующим развитием посттравматического или послеоперационного остеомиелит а. Несмотря на определенные достижения в клинике и диагностике значений методов рентгенологических исследований в ранней диагностике заболевания остается высоким.

    Л Пахриддинова , Т Юлдашев
    505
    27   14
  • Остеоартроз - хроническое прогрессирующее заболевание суставов, характеризующееся дегенерацией суставного хряща, изменениями в субхондральном отделе эпифизов костей и в околосуставных мягких тканях. Коксартроз - дегенерация тазобедренного сустава.

    Ж Рахимов , Т Юлдашев
    510
    36   11
  • Пневмонии являются одной из наиболее часто встречающихся заболеваний у детей. По показателям заболеваемости и смертности, заболевания органов дыхания занимают первое место у детей.

    И Тухтамуродов , С Асамова , А Манашова
    535-536
    44   10
  • Проблема мочекаменной болезни (МКБ) является наиболее распространенной в урологической практике, которая приводит к обструкции верхних мочевых путей и требует комплексного подхода к обследованию пациентов.

    Ё Умаров , Ф Турдиев
    538
    45   8
  • Кисты - это одно из наиболее часто встречающихся заболеваний молочной железы. Типичным для возникновения кист является возраст менструирующих женщин (между 35 и 50 годами) с наступлением менопаузы кисты обычно регрессируют. 90 95% кист молочных желез не имеют солидного компонента (простые кисты). В 2-3% случаях кист имеют очаги пролиферации внутренней стенки (атипичные кисты).
    Пункционная биопсия под контролем ультразвука с цитологическим исследованием является обязательной при выявлении атипичной кисты.

    Д Уринбаева , Г Юсупалиева
    539
    32   9
  • Среди всех опухолевых заболеваний у детей нефробластома занимает 4 место, уступая только гемобластозам, новообразованиям ЦНС и саркомам мягких тканей. Частота её составляет от 0,4 до 1 на 100 000 детей. Чаще всего ОВ встречается у детей в возрасте 2-5 лет, редко у новорожденных и еще реже у детей старше 8 лет, как казуистика - у взрослых. Обычно ОВ возникает спорадически, а в 2% случаев она имеет семейный характер. В 10% случаев она развивается у детей с пороками развития (чаще мочеполовой системы) или генетическими синдромами. Частота заболевания среди девочек и мальчиков одинакова. В 6-10% случаев встречается билатеральное поражение почек, преимущественно у детей до 2 лет. В 2% случаев опухоль поражает подковообразную почку. Описаны случаи внеорганного расположения опухоли. Важное значение для этой патологии имеет не просто правильная, но и ранняя диагностика заболевания. Необходимо не только оценивать общее состояние больного, уточнять локализацию опухоли и степень ее распространения, с обязательным морфологическим подтверждением диагноза, но и использовать как можно больше инструментальных методов диагностики. При этом необходимо соблюдение принципа ургентности.

    Х Гафурова , З Кахаров
    29-30
    35   11
  • Мақолада болаларда тизимли бошланувчи ювенил артритнинг клиник кечишига ген-инженерли биологик терапиянинг таъсири кўрсатилган. Олинган натижалар таҳлилига кўра, IL-6 рецепторига қарши одам моноклонал антитаначалари - ген-инженерли биологик препарат(тоцилизумаб)нинг тайинланиши касаллик фаоллигининг пасайишига олиб келиб, клиник симптомлар ва лаборатор кўрсаткичлар меъёрлашувида тасдиқланади, глюкокортико-идларни оғиз орқали буюрилишини олдини олиш имконини беради ҳамда тизимли бошланувчи ювенил артритни ремиссия босқичига ўтишини таъминлайди. Олинган натижалар тизимли бошланувчи ювенил артритнинг комплекс давосига тоцилизумабнинг киритилиши тўғри эканлигидан далолат беради ва болалар-да ушбу орфан касалликни даволашда унинг юқори самарага эгалигини тасдиқлайди.

    Dilorom Akhmedova, A Ibragimov, N Akhmedova, F Sobirova
    18-23
    53   5
  • Проблема мочекаменной болезни (МКБ) является наиболее распространенной в урологической практике, которая приводит к обструкции верхних мочевых путей и требует комплексного подхода к обследованию пациентов.

    N Mashokirova, R Begmanov
    127-128
    38   13
  • Крипторхизм является одним из наиболее частых причин бесплодия и опухолей яичка. Медико-социальная значимость данной проблемы определяется, с одной стороны, высокой распространенностью заболевания в популяции, с другой - его выраженными негативными последствиями для мужского здоровья.

    J Toshtemirov, K Bekimbetov
    197
    57   9
  • Тадкикот объектлари: тос-чанок бугими дсгснсратив-дистрофик касал-ликлари билан 148-та бемор, улардан 103 остеоартроз, 45 сон суяги бошчаси асептик некрози билан.
    Ишнинг максади: ультрасонография ва магнит-резонанс томография имко-ниятларидан фойдаланиб тос-чанок бугими дегенератив-дистрофик касал-ликлари ташхисини яхшилаш.
    Тадкикот методлари: рентгенография, ультрасонография ва магнит-резонанс томография.
    Олинган натижалар ва уларнинг янгилиги: Тос-чанок бугими остеоатрози ва сон суяги бошчаси асептик некрози касалликларида ультрасонография ва магнит-резонанс томография ахамияти биринчи марта рентгенография натижалари билан солиштирилган холда курсатилган. Натижалар шуни кур-сатдики, остсоартрозда сон суяги бошчаси дсформациясини аниклашда ультрасонография сезгирлиги паст булди - 57.7%. Асептик некрозда сон суяги бошчаси деформацияси нисбатан яхширок аникланди - 89.7%, бу холатни деформация механизм ва жойлашишига богликлиги аникланди. Бугим капсу-ласи узгаришларини аниклашда сонография сезгирлиги юкори булди остео-артрозда 86.0% ва асептик некрозда 84.6%. Бугим юзалари фазовий мосла-шиши, синовит, субхондрал кисталар, тогайни структур узгаришларни ва бугим суюклигини тасвирлашда магнит-резонанс томография рентгеногра-фиядан уступ булди. Остеофитоз, субхондрал склероз ва бугим ериги узгаришларини аниклашда рентгенография MPT-дан устун турди.
    Амалий ахамияти: сон-чанок бугими дегенератив-дистрофик касалликлари ультрасонография ва магнит-резонанс белгиларини конкретлаш ва сон-чанок бугими патологиясида радиологик тскшириш алгоритми тавсия этиш.
    Тадбик этиш даражаси: тадкикот натижалари Биринчи ТашДавТИнинг нур ташхиси булимида, ва ТОИТИнинг катта бугинлар патологияси булимида тадбик этилган.
    Кулланиш сохаси: нур ташхиси, травматология ва ортопедия, ревматология.

    Бахтиер Ахмедов
    1-19
    55   14
  • Муаммонинг долзарблиги. Орбитал касалликларни ташхислашнинг қийинчиликлари яхши маълум. Бу эрда топилган кўплаб ўсимта, псевдотумор, яллиғланиш, қон томир, эндокрин ва бошқа касалликлар орасида бир томонлама экзофталмоснинг симптомлар мажмуаси билан намоён бўладиган интраспесифик фарқлаш айниқса қийин [Берадзе I.N., 1978; Бровкина A.F., 1993].
    Кўриш органи касалликлари билан оғриган беморларнинг ўлимининг асосий сабаби ёмон кўз ичи ўсмалари бўлиб, беморларнинг 45-48 фоизи энуклеациядан кейинги дастлабки 5 йил ичида метастазлардан вафот этади [Алексеэва I.B., 1990, Бархаш S.A. 1978, Бровкина A.F. .. 1991, 1997; Кеизер R.W.. Вислвойс G.L., 1986],
    Болалардаги энг кенг тарқалган малигн неоплазма ретинобластомадир. Турли муаллифларнинг фикрига кўра, унинг касаллиги 14 000 - 35 000 янги туғилган чақалоққа 1 та ҳолат. [Боброва N.F. ва Вит V.V., 1993; Бровкина A.F., 1997 йил; Провенсале J.M., ва бошқалар, 1995; Скулски М., ва бошқалар, 1997; Вебер A.L., Мафи M.F., 1992; Вилмс Г., ва бошқалар, 1989]. Катталардаги энг хавфли кўз ичи шиши, увеал меланома билан касалланган беморларнинг частотаси яқинда 1 миллион аҳолига 7-9 кишига етди [Бровкина A.F., 1997; Котслянский E.O., 1989 йил; Юшко N.A., Пескова L.I., Каленич L.A., 1989; Пейстер R.G., Аугсбургер J..I., Шиелдс J.A., 1988; Романи А.. Балдесчи Л., ст ал 1998; Ссотт I.U., 1998].
    O'simtaning rivojlanish bosqichiga, o'lchamiga va topografiyasiga, shuningdek, retinoblastomalar va melanomalar uchun prognozning og'irligiga qarab davolash taktikasidagi tub farq ularning differentsial tashxisining aniqligiga bo'lgan talablarni keskin oshiradi. Shu bilan birga, ixtisoslashtirilgan oftalmologiya markazlarida murakkab klinik va instrumental tadqiqotlar qo'llanilganda ham ko'z shishi diagnostik xatolar soni 10-30% ni tashkil etishda davom etmoqda [Ternova S.K., Panfilova G.V., Rogojin V.A., 1979; Fridman F.E., Malyuta G.D., Kodzov M.V.. .1995; Qo'shiq G.X., 1991].

    Офтальмологик амалиётда кенг қўлланиладиган анъанавий диагностика усуллари (офталмоскопия, гониоскопия, диафаноскопия, флüоресан ангиография, лаборатория текширувлари) кўз ва орбитанинг ҳажмли патологик шаклланишининг локализацияси, ўсиш шакли ва тарқалиши ҳақида тўлиқ маълумот олиш учун этарли эмас. Ушбу ҳолат ва жарроҳлик даволашнинг тўлиқ қониқарли натижалари беморларнинг ўлим даражасининг юқори бўлишига сабаб бўлмоқда [Муратова T.T., Нигманова N.X., Козловская G.M.. 1989., Начес A.I., 1980; Черемисин V.M., Труфанов G.E., Холин A.V., 1991]. Орбитадаги патологик жараёнларнинг ўз вақтида ёки нотўғри тан олиниши кўриш функцияларининг кескин ёмонлашишига, кўрликка қадар ва баъзи ҳолларда беморнинг ўлимига олиб келади [Южаков A.M., Травкин A.G., Киселева O.A., 1991]. Буларнинг барчаси, бир томондан, орбитал касалликларни ўз вақтида ва тўғри ташхислаш муҳимлигини, иккинчи томондан, бундай ташхиснинг қийинлигини белгилайди [Габуния R.I., Колесникова E.K., Туманов L.B., 1982].

    Орбита тўғридан-тўғри текшириш ва суяк деворлари ва кўз олмаси томонидан пайпаслашдан ёпилганлиги радиодиагнознинг бошқа текшириш усулларидан устунлигини кўрсатади. Клинисенларнинг ўз арсеналида орбитал патологияни клиник рентгенологик диагностика қилишнинг турли хил усуллари мавжуд, аммо ҳозирги вақтда адабиётда уларнинг қиёсий жиҳатдан ҳал қилиш имкониятлари ва аҳамияти тўғрисидаги маълумотлар тўлиқ эмас ва тўлиқ ўрганилмаган. Ҳозиргача у ёки бу инструментал тадқиқотдан фойдаланишнинг устуворлиги, уларнинг кетма-кетлиги ва тегишли комбинацияси аниқланмаган. Бу диагностика ва адекват даволаш учун оптимал стандартлаштирилган ёндашувни танлашни қийинлаштиради [Черемисин V.M., Труфанов G.E., 1993, Вебер A.L., Сабатес N.R., 1996; Вениг V.M., Мафеэ M.F., 1998].
    Шундай қилиб, кўз ва орбита ўсмалари билан оғриган беморларни ташхислаш ва даволашни такомиллаштиришга ёрдам берадиган ушбу ва бошқа масалаларни ўрганиш долзарб деб ҳисобланиши керак.

    Тадқиқот мақсади. Магнит-резонанс томография имкониятларини қиёсий баҳолаш ва кўриш органининг космосни эгаллаган шаклланишларини комплекс радиация диагностикаси алгоритмларини ишлаб чиқиш. Ушбу мақсадга эришиш учун олдимизга қуйидаги вазифаларни қўйганмиз.
    1. Кўриш органининг магнит-резонанс тасвирининг нормал расмини бошқа тасвирлаш усуллари билан таққослаб ўрганиш.
    2. Кўз ичи неоплазмаларини аниқлаш ва баҳолашда магнит-резонанс томография, ультратовуш ва компьютер томографиясининг имкониятларини аниқланг.
    3. Орбитанинг фазони эгаллаган патологик шаклланишларини дифференциал диагностика қилишда магнит-резонанс томографиянинг роли ва ўрнини бошқа радиацион тадқиқот усуллари билан солиштирганда аниқланг.
    4. Кўриш органининг бўшлиқни эгаллаган шаклланишларини диагностика қилиш учун рентгенография, ультратовуш, компьютер томография ва магнит-резонанс томографиядан комплекс фойдаланиш учун кўрсатмаларни аниқланг ва алгоритмини ишлаб чиқинг.
    Илмий янгилик.
    Ушбу ишда биринчи марта магнит-резонансни умумлаштириш ва стандартлаштириш, кўз ва орбитанинг волуметрик патологик шаклланишининг компьютер ва ультратовуш семиотикасини умумлаштириш ва стандартлаштириш билан мураккаб клиник рентгенологик текширувнинг батафсил ва батафсил тавсифи берилган. Ўтказилган клиник ва инструментал тадқиқотлар ҳар бир қўлланилган усулларнинг диагностик қийматини ва ҳал қилиш имкониятларини аниқлашга имкон берди. Кўриш органининг бўшлиқни эгаллаган шаклланишининг ультратовуш, КТ ва МРИ белгилари паст майдонли магнит майдон ва умумий мақсадли ультратовуш аппаратидан фойдаланишни ҳисобга олган ҳолда ўрганилди, аниқланди ва тўлдирилди. Янгилик шундаки, ушбу патология билан оғриган беморларни текшириш учун стандартлаштирилган диагностика алгоритми ишлаб чиқилган бўлиб, бунинг натижасида ўсма ва кўриш органининг бошқа касалликларини операциядан олдин ташхислаш яхшиланди ва беморга умумий нурланиш дозаси камайтирилди.
    хулосалар
    1. МПТ орбитанинг юмшоқ тўқималарининг анатомик таркибий қисмларининг оғирлигини, оптик асаб қобиғи ва перинеурал мия омурилик суюқлиги бўшлиғи, орбитал чўққи ва чиазмал-селлар минтақасигача, шунингдек, оғирлигини ўрганиш имконини беради. мия ва юз бош суягининг қўшни тузилмаларининг ҳолатини баҳолаш. Усул орбитанинг суяк деворидаги ўзгаришларни баҳолашда чекланган.
    2. МРИ ретинобластоманинг характерли белгиларини аниқлашда пастроқ (калсификация мавжудлиги). Шу билан бирга, МРИнинг сезгирлиги 66,6% ни ташкил этган бўлса, ультратовуш ва КТ учун бу кўрсаткичлар мос равишда 96,1 ва 100% ни ташкил этди. Аммо ўсимта стробулбар тарзда кўз олмасидан ташқарига тарқалганда (3-4 босқичда), МРИнинг маълумотлар таркиби сезиларли даражада ошади. Увеал меланома учун МРИнинг сезгирлиги ва ўзига хослиги 100% га этади
    3. МРИ ҳам, КТ ҳам бирламчи ва иккиламчи келиб чиқадиган яхши хулқли орбитал ўсмаларни юқори даражада аниқлашга эга (мос равишда 98,1% ва 95,8%). Бироқ, МРИ афзал қилинган тадқиқот усули ҳисобланади. Кранио-орбитал шиш ёки псевдотуморга шубҳа бўлса, МРИ айниқса информациондир. Усулнинг сезгирлиги мос равишда 90,9% ва 91,6% ни ташкил қилади.
    4. Баъзи ҳолларда ультратовуш диагностикани осонлаштирадиган капсулаланган ва диффуз неоплазмаларни фарқлаши мумкин. Бироқ, патологик жараён орбитанинг тепасида локализация қилинганида, ультратовушнинг диагностик қиймати пасаяди. Бундай ҳолларда МРИ дан фойдаланиш мақсадга мувофиқдир.
    5. Орбитанинг бирламчи ва иккиламчи хавфли ўсмаларини аниқлашда МРИ ва КТ жуда информациондир (сезувчанлик мос равишда 97,2% ва 95,4%), аммо КТ суяк деворларининг ҳолати ҳақида энг тўлиқ маълумот беради. Жараён интракраниал тарзда тарқалганда, МРИ қиймати, айниқса, контрастни кучайтиришдан фойдаланиш билан сезиларли даражада ошади.
    6. Ультратовуш, КТ ва МРИ ёрдамида беморларни кенг қамровли клиник ва рентгенологик текшириш учун ишлаб чиқилган алгоритм кўз ва орбитанинг волуметрик патологик шаклланишини ташхислашда энг самарали бўлиб, беморга умумий нурланиш дозасини ва диагностика даврини камайтиришга имкон беради. адекват минимум, тадқиқот усулларининг такрорланишини истисно қилиш ва ҳар бир аниқ ҳолатда энг информативини танлаш, бу ўз навбатида тегишли даволаш тактикасини ишлаб чиқиш ва беморнинг ногиронлик даражасини пасайтириш имконини беради.









    Ольга Элизова
    1-20
    32   12
  • Аномалии головного мозга привлекают пристальное внимание исследователей во всем мире не только в связи с высокой частотой встречаемости, но и потому, что они являются причиной перинатальных потерь. В настоящее время ультразвуковое исследование входит в комплекс обязательного обследования беременных, которое, в первую очередь, направлено на своевременное пренатальное выявление врожденных и наследственных заболеваний.
    E Kim, Sh Ortikbayeva
    11
    35   12
  • Mazkur maqola rentgenografik tasvirlarga ishlov berish yondashuv va algoritmlari asosida ishlab chiqilgan dasturiy majmuani tuzilmasi, talablari va imkoniyatlari bayoniga bag‘ishlangan bo'lib, unda dasturiy majmuani tashkil etuvchi modullar va ulami tasniflari hamda dasturiy majmuadan foydalanish uchun kompyuter konfiguratsiyasi kcltirilgan.
    Narzullo Mamatov, Malika Jalelova, Kewlimjay Erejepov, Abdurashid Samijonov, Ahliddin Najmiddinov
    172-175
    57   8
  • Mazkur ishda gistologik tasvirlami bo‘sag‘aviy segmentlash usuli tadqiq qilinib, tasvir chegaralarida bo'lgan va tasvirda to‘liq nomoyon bo‘lmagan sohalami olib tashlash usuli taklif etilgan. Usui eksperimental tadqiqotlar orqali tekshirib ko’rilgan. Taklif qilingan usul asosida yaratilgan dasturiy vosita yordamida olib borilgan tajribaviy tadqiqotlar yoritilgan.
    Nomaz Mirzayev, Farxod Meliyev, Nuraddin G'afforov
    190-193
    61   14
  • Su’niy Intellekt bemorga tashxis qo'yish, davolashdan tortib bemorni boshqarish va ma'muriy vazifalargacha bo'lgan sog'liqni saqlashning barcha jabhalarini o'zgartirish imkoniyatiga ega. Suniy Intellekt kuchidan tog’ri foydalangan holda, tibbiyot xodimlari bemorlarning natijalarini yaxshilashlari, samaradorlikni oshirishlari va oxir-oqibat hayotni saqlab qolishlari mumkin. Bunda tibbiy tasvirlar bilan ishlashning ahamiyati yuqori va ushbu tasvir sifatini oshirish, ularga ishlov berish orqali biz diagnostika jarayonini yengillashtirishimiz va samaradorlikni oshirishimiz mumkin.
    Nazokat Sabitova
    242-245
    135   37
  • Гадки кот объектаари: кафт ва бармок бугимлари ревматоид артрити касаллиги билан 116-та бемор ва 25 сог шахе л ар.
    Ишнннг максади: сонография ва магнит-резонанс томография ёрдамида ревматоид артрит касаллиги ташхисини яхшилаш.
    Гадки кот методларн: рентгенография, сонография, магнит-резонанс томография ва контрастли магнит-резонанс томография.
    Олинган натнжалар ва уларнинг янгилнги:
    Кафт ва бармоклар бугимлари ревматоид артритини ташхислашда сонография, магнит-резонанс томография ва контрастли магнит-резонанс томографияии ахамияти илк бор курсатилган. Натнжалар буйича кафт ва бармок бугимлари ревматоид артритида сонография юмшок тукималардаги, синовиал каватдаги, бугим юзаларидаги ва пайлардаги узгаришларни аниклашга имкон беради. Кафт ва бармок бугимлари ревматоид артритида сонография ердамида ташхислашга ва характерли белгиларни аниклашга бахо берилган. Кафт ва бармок бугимлари ревматоид артритида синовиал каватидаги узгаришларни ва субхондрал кисталарни аииклашда магнит-резонанс томография юкори информатив усул деб топилди. Контрастли магнит-резонанс томография ревматоид артритда фаолик даражасини ва жараённи таркалишини ишончли аниклайди.
    Амалий ахамияти: кафт ва бармоклар бугимлари ревматоид артиритида характерли сонографик ва магнит-резонанс томографик белгиларини аниклаш ва ушбу касалликда нур ташхислаш алгоритмини ишлаб чикиш. Тадбик этиш даражасн: тадкикот натижалари Биринчи ТашДавТИнинг бод касалликлари ва нур ташхиси булимларида ва Биринчи ТошДавТИнинг Нур ташхиси кафсдрасидаги укув жараснига киритилган .
    Кулланиш сохаси: нур ташхиси, ревматология, травматология ва ортопедия.

    Юлдуз Ходжибекова
    1-13
    45   14
  • Диссертация мавзусининг долзарблиги ва зарурати. Электромагнит нурланиш - ташки таъсир омиллари ичида инсон соғлигига доимо таъсир қилувчи, кўзга кўринмас ва сезги органлари илғамас, хар доим етарлича аҳамият берилмайдиган омилдир. Юқори интенсив радиочастота диапазонидаги электромагнит нурланишнинг (РЧЭМН) ушбу сохада хизмат қилувчи кишилар организмига, жумладан асаб ва юрак-кон томир тизимлари (ЮҚТТ), кон яратиш, эндокрин тизими, метаболик жараёнлар ўзгаришлари, кўриш ва ҳазм қилиш аъзоларига таъсири хавфлидир. Узок вақт РЧЭМН нинг бевосита ва доимий таъсири остида бўлган профессионал шахсларнинг 60% ида кўриш аъзолари функционал силжишлари, 60% ида ЮҚТТ касалликлари ва 40% ида ошкозон-ичак йўли касалликлари аниқланган.
    Таъкидлаш лозимки, аҳоли саломатлигини электромагнит майдонлари (ЭММ) таъсиридан мухофаза қилиш жиддий муаммолардан биридир. Жахон согликни сақлаш ташкилоти 1994 йилдан буен ўзининг «WHO International EMF Project» (Электромагнит майдонлари бўйича ЖССТнинг халқаро лойиҳаси) махсус дастурини амалга ошириб келмокда. ЖССТ маълумотларида ЭММ муайян шароитларда инсонлар хулқ-атворини ўзгартириши, Паркинсон ва Альцгеймер касаллигини келтириб чиқариши, хотирани заифлаштириши, онкологик ва бошқа кўплаб касалликларга сабабчи бўлиши кўрсатилган.
    Айни вақтда тажриба ҳайвонларида ҳамда нурланишнинг мазкур тури билан зарарланган иш жойларига эга бўлган корхоналарда банд бўлган шахсларда РЧЭМН турли экспозицияларининг иммун ва юрак-қон томир тизимлари холатига таъсирини аниқлашга йўналтирилган комплекс тадқиқотларни баҳолаш, морфофункционал ва биокимёвий тестларни ўтказиш, инсон организмига РЧЭМН таъсиридан профилактика чораларини, зарарланган шахсларни парваришлаш клиник баённомаларини ишлаб чиқиш тиббиёт амалиёти ва фанининг долзарб муаммоларидан биридир.
    РЧЭМН таъсирида фаолият юритувчи шахсларда ЮҚТТ касалликлари авжланишини тавсифловчи, томирлар эндотелийси функционал холатига, иммун тизим кўрсаткичларига, кон ивиш тизими омилларига, хужайравий метаболизм холатига ва бошкаларга унинг таъсир кщрсатишини тасдиқловчи маълумотлар адабиётларда жуда камдир.
    Аксарият тадкиқотлар таҳлили муҳофазаланмаган шахсларда РЧЭМН нинг сурункали таъсири полиорган патологиялар ривожланишига олиб келишини кўрсатади. РЧЭМНнинг биологик таъсирларини ўрганишга оид тадкиқотлар олимларда ва жамиятда катта қизиқиш уйғотмокда. Мазкур тадқиқотлардаги замонавий ғоялар алоҳида аҳамият касб этмокда.
    Узбекистан Республикаси Президентининг 2007 йил 19 сентябрдаги ПҚ-3923-сон «Соғлиқни саклашни ривожлантириш Давлат дастурини амалга ошириш ва реформаларни янада чукурлаштириш тўғрисида»ги қарорида белгиланган вазифаларни амалга оширишга ушбу диссератация тадкиқоти муайян даражада хизмат килади.
    Тадқиқотнинг мақсади радиочастотали электромагнит нурланишнинг бевосита ва доимий таъсири остида бўлган шахсларда мазкур нурланиш окибатида келиб чиқувчи юрак-қон томир тизимидаги ўзгаришларини аниқлаш ҳамда бунда уларни парваришлаш тактикаси ва эрта ташхислаш мезонларини ишлаб чиқишдан иборат.
    Тадқиқотининг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
    радиочастота диапазонли электромагнит нурланиш таъсир хавфи мавжуд касб билан шуғулланувчи кишиларда юрак-қон томир патологиясининг шаклланиши ва зўрайишини прогнозлаш усули ишлаб чиқилган;
    илк бора тажриба моделида радиочастота диапазонли электромагнит нурланиш таъсири остида нурланишнинг экспозицияси ва қувватига кўра юрак қон-томир, иммунитет тизими ва модда алмашинуви айрим турлари бузилишларининг патогенетик механизмлари кўрсатиб берилган ва бузилишларнинг чуқурлиги баҳоланган;
    илк бор бевосита ва узок муддат радиочастота диапазонли электромагнит нурланиш таъсири шароитларида ишловчи шахсларда юрак қон-томир тизимидада содир бўладиган дегенератив бузилишларнинг хусусиятлари ва ифодаланганлиги исботланган ҳамда ушбу ўзгаришларнинг айрим клиник-инструментал ва биокимёвий кўрсаткичлар билан ўзаро богликлиги аниқланган;
    малой диальдегид билан супероксиддисмутазанинг ўзаро нисбатига асосланган интегратив кўрсаткич такомиллаштирилган, унинг юкори сезгирлиги ва спецификлиги хамда радиочастота диапазонли электромагнит нурланиш таъсирида юрак қон-томир тизимида юз берувчи бузилишларнинг ривожланиш ва авж олишининг прогностик мезонлари сифатида қўлланилиш имкониятлари исботлаб берилган.
    ХУЛОСАЛАР
    1. Тажриба ҳайвонларида РЧЭМН (радиочастота диапозонида электромагнит нурлантириш) таъсирида ЮҚТТ (юрак-кон томир тизими)да микроциркуляциянинг бироз бузилиши, миокарднинг енгил шишиши ва гипертрофияси, фибромускуляр толалар бир неча толаларга ажрашидан тортиб, то юракда қон оқими оғир даражада бузилиши, томирлар пердиапедези, юрак тўқималарида яққол таркибий ўзгаришлар, плазморрагийлар, коннинг ҳақиқий элементлари тикилиб колиши ва агрегациясигача бўлган морфофункционал бузилишлар ривожланиб, улар нурлантириш куввати ва давомийлиги ортиши билан бирга кучайиб боради.
    2. Тажриба ҳайвонларида РЧЭМН иммунитет ҳўжайра бўғими депрессиясини келтириб чиқаради ҳамда углевод ва энергия алмашинишда яккол ўзгаришларга шароит яратади. Бу ўзгаришларнинг даражаси нурлантириш куввати ва давомийлиги, шунингдек адаптив-мослашув жараснлари хусусияти билан чскланади ва организмда дсструктив-дсгснсратив жараёнларга сабаб бўлади.
    3. Юрак кон томири тизими томонидан доимо ва тўғридан-тўғри РЧЭМН таъсирида бўлган шахсларда ТАга нисбатан АБЛ кўрсаткичи бўйича якқол деструктив-дегенератив бузилишлар ривожланади. РЧЭМН шароитида ишлаш стажи ортиши билан бу ўзгаришлар даражаси хам ортиб боради ва уларни юрак-кон томир тизимини текширишнинг одатдаги ускунали ва клиник усуллари ёрдамида аниқлаб бўлмайди.
    4. Касби сабабли хавф остида бўлган шахсларда ЮҚТТга РЧЭМНнинг таъсири унча аҳамиятли бўлмаган турли аритмия ва метаболик ўзгаришлар кўринишидаги клиник-функционал бузилишлар манифестацияси орқали намоён бўлади, бирок бу ЮҚТТ томонидан ҳақиқий деструктив-дегенератив бузилишларни акс эттирмайди. Диагностика тести сифатида Р тиши давомийлиги ортишини, И.Макруз ортишини, салбий PV1, ЮЭЎ (юракнинг электр ўқи) QRS пасайиши, ST V5-6, QRS V5 депрессиясини инобатга олмок керак, улардаги ўзгариш даражаси юрак тўкималари ва томирлар деструкцияси даражасини акс эттирувчи ТАга нисбатан АБЛ даражаси билан боглик
    5. Доимий ва тўғридан-тўғри РЧДЭМН таъсири шароитида ишловчи шахсларда иш стажи ЛПО (липидларнинг пероксид оксидланиши) фаоллашиши ва антиоксидант химоя омиллари пасайиши даражаси билан, фосфолипазалар даражаси ортиши ва эритроцитлар деформабеллиги индекси пасайиши, тромбоцитлар гипераггрегацияси даражаси ортиши билан узвий боглик бўлиб, полиорган паталогия ривожланиши ва кучайиши, шу жумладан ЮҚТТ томонидан хам кучайишини прогнозлаш имконини беради.
    7. ЮҚТТ бузилишлари хавфи омили сифатида РЧДЭМН билан боғлиқ иш стажи 5 йилдан ортиши, МДА ва тромбоцитлар агрегацияси, ЭДИ (эритроцитлар деформацияси индекси) ва ЖЎД (жами ўчоқлар дозаси) даражаси ортиб боришидан фойдаланиш мумкин бўлиб, улар миокардаги деструкция даражасини акс эттирувчи миокарда тўкималари антигенига (ТА) нисбатан АБЛ даражаси билан ўта аник боғлиқликка эта (Р<0,01 - <0,001).
    8. РЧЭМНнинг доимий ва тўғридан-тўғри таъсирида бўлган шахсларда юрак тўқималари ТА нисбатан АБЛ кўрсаткичидан ЮҚТТдаги бузилишларни эрта диагностика килиш усули сифатида фойдаланиш мумкин. Бу кўрсаткич меъёрдан 5 ва ундан марта ошиб кетишини диагносика даражаси деб баҳолаш ва жараённи тўхтатиш ва кучайиб кетишининг олдини олиш мақсадида беморларга режа асосида даволанишни тавсия этиш мумкин.

    Гулозод Хамидова
    1-77
    35   11
  • Диссертация мавзусининг долзарблиги ва зарурияти. Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилотининг маълумотларига кура ривожланган мамлакатларда мия инсульта ўлимнинг асосий сабабларидан бири бўлиб, умумий ўлим таркибида 2-3 ўринни эгаллайди1. Инсультга дучор бўлган ёки анамнезида транзитор ишемия хуружлари бўлган беморлар сони бутун дунё бўйича 50 миллиондан ошади2. Ишемик инсульт (ИИ) - муҳим тиббий-ижтимоий муаммо бўлиб, жаҳоннинг ривожланган мамлакатларида аҳолининг касалхонага тушиши, ногиронланиши ва ўлимининг асосий сабабларидан биридир. Бутун дунёдаги олимлар ва мутахассисларнинг диккат марказида бўлсада, ишемик инсультни эрта ташхислаш ва бош мияни муносиб тарзда реперфузиялаш долзарблигича колмокда3.
    Мустақилликнинг илк кунларидан бошлаб Республикада ишемик инсультли беморларга кўрсатиладиган юқори технологияли ихтисослаштарилган тиббий ёрдам сифатини тубдан яхшилаш ва унинг кўламини кенгайтиришга оид кенг камровли чора-тадбирлар амалга оширилмоқда. Олиб борилган текширишлар натижасида мутаносиб диагностик модалликлар ишлаб чиқилган, ИИда бош мияни эрта реваскуляризациялашда, хусусан, тромболитик терапия ўтказишда ижобий самарага эришилган. Мамлакатимизда охирги 5 йиллик давомида олиб борилаётган ва рационал реперфузион давони танлашга йўналтирилган ташкилий чора-тадбирларнинг натижаси ўлароқ касалликнинг ўткир даврида ногиронлик чакирувчи инсультнинг микдори 8,6% га кискарди4. Бугунги кунда Узбекистан Республикасини янада ривожлантариш бўйича ҳаракатлар стратегиясига биноан соғлиқни саклаш тизимини такомиллаштириш ва аҳолига кўрсатилган тиббий хизмат сифатини янада ошириш вазифалари қўйилган5. Шундан келиб чиқкан ҳолда, шошилинч тиббий ёрдам шароитларида мияда қон айланиши ўткир бузилишларининг нейровизуализациявий ва гемодинамик мезонларини ишлаб чиқиш ҳам қўйилган вазифаларни бажаришда долзарб йўналишлардан бири бўлиб ҳисобланади.
    Сўнгги йилларда дунё миқёсида ишемик инсультларда бош мия реперфузияси, хусусан, даволашнинг энг самарали усули сифатида эътироф этилаётган тромболитик терапия масаласи фаол муҳокама қилинмоқда1. Бироқ унинг қўлланиши бутун дунё миқёсида пастлигича қолмокда2. Бундан ташқари тромболизиснинг самарадорлигини баҳолаш имконини берувчи зарарланишларининг илк КТ-белгиларини аниқлашга йўналтирилган. Бош мия реперфузиясининг самарадорлигини комплекс ультратовуш текшируви асосида баҳолашнинг айрим масалалари охиригача хал этилмаган. Церебраль гемодинамиканинг айрим кўрсаткичларини баҳолаш мезонлари мунозараларга сабаб бўлмокда. Ишемик инсультнинг ўта ўткир даврида беморларни даволаш тактикасини белгилашда ички уйку артерияси окклюзиясининг характерини батафсилроқ ўрганиш талаб қилинади.
    Ўзбекистон Республикаси Президентининг 1998 йил 10 ноябрдаги ПФ-2107-сон «Ўзбекистон Республикаси соғликни саклаш тизимини ислоҳ қилишнинг Давлат дастури тўғрисида»ги ва 2017 йил 16 мартдаги ПФ-4985-сон «Шошилинч тиббий ёрдамни такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида»ги Фармонлари, Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2012 йил 29 мартдаги 91-сон «Тиббиёт муассасаларининг моддий-техника базасини янада мустаҳкамлаш ва уларнинг фаолиятини ташкил қилишни такомиллаштиришга оид чора-тадбирлар тўғрисида»ги карори ҳамда мазкур фаолиятга тегишли бошқа меъёрий-ҳуқуқий ҳужжатларда белгиланган вазифаларни амалга оширишга ушбу диссертация тадкикоти муайян даражада хизмат қилади.
    Тадқиқот мақсади ишемик инсультнинг кечишини касалликнинг энг ўткир даврида нейровизуализация ва гемодинамика паттернларига кўра прогнозлашнинг нур ташхиси усулларини ишлаб чикиш.
    Тадқнқотининг илмий янгилиги:
    КТ текширувлари маълумотларининг тахдилига асосланиб ишемик инсультнинг ўта ўткир даврида кечишини прогнозлаш мезонлари аниқланган;
    транскраниал допплерография натижалари ва атеросклеротик пиликчаларнинг “ультратовушли морфологияси”ни ўрганиш орқали ностабил атеросклеротик пиликчалар мавжудлигида ўрта мия артериясида 2,4 маротаба кўпрок микроэмболик сигналлар кайд килинаши кўрсатилган;
    ўрта мия артериясидаги қон оқимининг максимал тезлиги 40 см/с дан пасайиши Гослинг индексининг 1,26 дан ортиқ кўтарилиши билан бирга келганда инсультнинг ўта ўткир даврининг оғир кечиши предиктори эканлиги исботланган;
    отилиш фракциясининг 45% дан камайиши, юрак ичида тромботик массаларнинг мавжудлиги ҳамда миокраднинг гипо-ва акинези инсультнинг кардиоэмболик тури эканлиги аниқланган;
    ички уйқу артерияси ўткир ва сурункали окклюзияларининг ультратовушли мезонлари таклиф этилган хамда окклюзия характери билан инсультнинг окибати орасидаги ҳакконий боғлиқлик аниқланган;
    ИИнинг кечиши ўрта уйку артериясининг гемодинамикаси характери ва ўта эрта даврдаги цереброваскуляр резерв курсаткичларига богликлиги, жумладан овершут коэффициентининг 1,14 дан пастлиги цереброваскуляр резервнинг декомпенсациялашганлиги белгиси эканлиги кўрсатилган;
    беморларни тромболизис учун пухта танлаб олиш имконини берувчи нур ташхиси мезонлари ишлаб чикилган;
    юрак патологияси, хусусан эмболиянинг потенциал манбалари миянинг ўрта артериялари бўйлаб гемодинамика оқимлари ва бош миядаги ишемия ўчоғининг ўлчамлари билан корреляцияланмаслиги аникланган.
    Хулоса
    1. Бош мия КТсида аникланган улкан зарарланиш сохаси касалликнинг нохуш кечишини юкори ишончлилик билан (71%) башоратлаш имконини, айни пайтда кичик ишемия ўчокларининг мавжудлиги 94% ҳолатда инсультнинг яхши кечишидан дарак беради. Бош миянинг катта ва ўртача инфарктларида хам аксарият (мос равишда 68% ва 84%) холларда ижобий динамика кузатилган.
    2. Атеросклеротик пиликча типи ишемия ўчоғининг ўлчамлари ва касалликнинг кечиши билан тугридан-тугри корреляцияланмасада, инсультнинг патогенетик кичик типини ойдинлаштириш имконини беради.
    3. ИУАнинг уткир окклюзиялари учун 68% холатда нохуш кечиши хос бўлади, айни пайтда ИУА сурункали окклюзиясида салбий динамика атиги 24,6% холатда учрайди. ИУАнинг сурункали окклюзиясида гипоперфузия оқими устунлик қилади, айни вактда ўткир окклюзияда, кўпинча, кийинлашган перфузия оқими кайд этилади (сурункали окклюзиядаги 17,8% га карши 30,4%).
    4. Эхокардиографик кўрсаткичлар инсультнинг патогенетик кичик типини ойдинлаштириш имконини беради, бирок эхокардиографик зарарланишлар билан МУАдаги гемодинамика орасида, бош миядаги ишемия ўчоғининг ўлчами билан касалликнинг кечиши орасида ахамиятга молик корреляция аниқланмаган.
    5. Перебрал гемодинамикани бахолашда кон окимининг максимал тезлиги ва чизиқли тезлиги, Гослинг индекси хамда овершут коэффициентам асосланган ҳолда миянинг ўрта артерияси бўйлаб гемодинамиканинг 4 хил типини фарклаш максадга мувофиқ: нормоперфузия оқими, гипоперфузия оқими, гиперперфузия оқими ва кийинлашган перфузия оқими.
    6. Нормоперфузия оқимида церебро-васкуляр реактивлиги сақланиб қолади, айни пайтда кийинлашган перфузия оқимида зарарланган томонда хам, соглом томонда хам церебро-васкуляр реактивлигининг салмоқли пасайиши кузатилади. Гипоперфузияда церебро-васкуляр реактивлиги зарарланган томонда пасаяди, гиперперфузия оқими оралиқ холатни эгаллайди.
    7. Нормоперфузия окими бош миядаги кичик (41%) ва ўртача ўлчамли (57,3%) инфарктларда энг куп учрайди. Гипоперфузия оқими ўртача (54,9%) ва катта (27,4%) ишемия ўчокларида энг куп кузатилиб, бош миянинг улкан (9,8%) ва кичик (7,8%) инфарктларида анча кам аниқланади. Гиперперфузия аксарият ҳолларда бош мия ўртача инфарктларида (76%) учраб, купинча, спонтан ёки тромболизис билан индукцияланган реканализация маркери ҳисобланади ва бош миянинг улкан зарарланиш худудларида кузатилмайди. Кийинлашган перфузия оқими бош миянинг ўртача (36,1%), катта (27,8%) ва улкан (27,8%) инфарктларида энг кўп қайд этилади, у кичик ўчокли ишемия учун хос бўлмайди.
    8. Ишемик инсультнинг энг уткир даврида салбий динамика кардиоэмболик кичик типида 30,1%, гемодинамик кичик типида 27,6%, атеротромботик кичик типида 15,6% ҳамда лакунар турида 3,6% ҳолатда қайд этилган.
    9. МЎА бўйлаб перфузия қийинлашганда тромболитик терапия самара бермайди, бу катта ва улкан зарарланиш ўчоқлари ҳамда бош мияда шиш мавжудлигига боғлиқ. Мазкур оқим касалхонага ёткизилиш вактида кайд этилса, буни тромболизисга монелик деб ҳисоблаш мумкин. Гиперперфузия оқимининг кузатилиши эса тромболизиснинг муваффакиятли ўтказилган ли гидан далолат беради.

    Наталия Дадамьянц
    1-64
    34   9