47
IQLIM O‘ZGARISHINING BIOXILMA-XILLIKKA TA’SIRI: EKOLOGIK TAHLIL
Toshpo‘lotova Jasmina Nuriddin qizi
Shahrisabz davlat pedagogika instituti
Matematika va Informatika yo‘nalishi talabasi
jasminatoshpulotova06@.com (97) 389-83-78
https://doi.org/10.5281/zenodo.14759650
Annotatsiya:
Ushbu maqolada iqlim o‘zgarishining bioxilma-xillikka ta’siri ekologik
nuqtai nazardan tahlil qilinadi. Iqlim o‘zgarishi – yer yuzasidagi iqlim sharoitlarining doimiy
ravishda o‘zgarishi, insoniyat va tabiat tizimi uchun katta tahdidni tashkil etadi. Bioxilma-
xillik esa yer yuzidagi turli xil organizmlar va ularning ekosistemalaridagi o‘zaro aloqalarini
anglatadi. Maqolada iqlim o‘zgarishining hayotga turli darajalarda, jumladan, floraga, faunaga
va ekosistemalarga ta’siri, shuningdek, bunday o‘zgarishlarga qarshi kurashishda amalga
oshirilishi kerak bo‘lgan ekologik strategiyalar haqida so‘z boradi. Iqlim o‘zgarishining
biologik xilma-xillikka olib keladigan xavf va tahdidlarini bartaraf etish uchun global
miqyosda amalga oshirilayotgan chora-tadbirlar ham tahlil etiladi.
Kalit so‘zlar.
Iqlim o‘zgarishi, bioxilma-xillik, ekologiya, global isish, ekosistemalar,
biodiversitet, ekologik ta’sir, yashil texnologiyalar, tabiatni muhofaza qilish,
ekosistemalarning barqarorligi.
Аннотация
. В данной статье анализируется влияние изменения климата на
биоразнообразие с экологической точки зрения. Изменение климата – это постоянное
изменение климатических условий на поверхности Земли, представляющее большую
угрозу человечеству и природной системе. Биоразнообразие означает взаимодействие
различных организмов на Земле и их экосистем. В статье рассматривается влияние
изменения климата на жизнь на различных уровнях, включая флору, фауну и
экосистемы, а также экологические стратегии, которые необходимо реализовать для
борьбы с такими изменениями. Также анализируются меры, реализуемые на
глобальном уровне по устранению опасностей и угроз изменения климата для
биоразнообразия.
Ключевые слова
. Изменение климата, биоразнообразие, экология, глобальное
потепление, экосистемы, биоразнообразие, воздействие на окружающую среду,
зеленые технологии, охрана природы, устойчивость экосистем.
Annotation
. This article analyzes the impact of climate change on biodiversity from an
ecological point of view. Climate change is a permanent change in the climate conditions on
the earth's surface, which is a great threat to humanity and the natural system. Biodiversity
refers to the interaction of various organisms on earth and their ecosystems. The article
discusses the effects of climate change on life at various levels, including flora, fauna, and
ecosystems, as well as the ecological strategies that should be implemented to combat such
changes. The measures implemented at the global level to eliminate the dangers and threats
of climate change to biodiversity are also analyzed.
Keywords
. Climate change, biodiversity, ecology, global warming, ecosystems,
biodiversity, environmental impact, green technologies, nature conservation, ecosystem
stability.
Iqlim o‘zgarishi global ekologik muammolardan biri bo‘lib, u nafaqat atmosferadagi
gazlar tarkibining o‘zgarishi, balki barcha tirik organizmlar va ekosistemalarga ham ta’sir
48
ko‘rsatadi. Yirik ekologik tizimlar, shu jumladan tropik o‘rmonlar, muzliklar, va boshqa tabiiy
hududlar o‘zgarishlarga duch kelmoqda, bu esa, o‘z navbatida, ularning ichki bioxilma-xilligiga
xavf soladi. Iqlimning o‘zgarishi tufayli fauna va flora turlari ko‘chib o‘tishi, qirilib ketishi yoki
mutatsiyaga uchrashi mumkin. Bioxilma-xillikni saqlash va tiklash ekologik muvozanatni
tiklash uchun muhim ahamiyatga ega. Iqlim o‘zgarishining bioxilma-xillikka ta’siri ko‘plab
omillarga bog‘liq. Birinchidan, iqlim o‘zgarishi ekosistemalarning geosiyosiy joylashuviga,
iqlim sharoitlariga va ularning ichki resurslariga ta’sir qiladi. Bu o‘zgarishlar o‘simlik va
hayvon turlarining qirilib ketishiga yoki migratsiyalarga olib keladi. Masalan, quruqlikdagi va
suv ekosistemalaridagi o‘simlik va hayvon turlari, iqlimning issiqlashiga javoban o‘z
joylashuvini o‘zgartirishi kerak. Global isish tufayli issiqlikning ortishi, suv manbalarining
kamayishi va yomg‘irlarning taqsimotining o‘zgarishi biologik xilma-xillikni ta’sir qiladi.
O‘simliklar va hayvonlar o‘zlarining yashash muhitiga qaramay, bunday o‘zgarishlarga
moslashish uchun yangi strategiyalarni ishlab chiqishga majbur bo‘lishadi. O‘simliklarning
yangi iqlim sharoitlariga moslashish imkoniyatlari cheklangan bo‘lsa, hayvonlarning
migratsiyasi va ko‘chishi mumkin, bu esa yangi ekologik muammolarni keltirib chiqaradi.
Ekosistemalar va bioxilma-xillikning ustunligi - iqlim o‘zgarishining ekosistemalar va
bioxilma-xillik uchun eng xavfli ta’sirlaridan biri bu ekosistemalarning buzilishi va nosozligi
hisoblanadi. Ekosistemalar, o‘z ichiga bir nechta o‘zaro bog‘liq organizmlarni olgan tabiiy
tizimlar sifatida, o‘zgarishlarga qarshi kurashishda muhim rol o‘ynaydi. Ammo, global isish
natijasida, ayrim ekosistemalar o‘z funksiyalarini yo‘qotishi mumkin. Masalan, suv
resurslarining kamayishi va o‘rmonlarning yo‘qolishi ekosistemalar uchun katta tahdid
hisoblanadi. Iqlim o‘zgarishining ta’sirida ko‘plab o‘simlik va hayvon turlari o‘z hayotiy
tizimlaridan chiqib ketmoqda. Iqlim sharoitlari o‘zgarishiga qarshi bir nechta turlar
rivojlanish va moslashishda qiyinchiliklarga duch kelmoqda. O‘rmonlardagi ba’zi o‘simliklar
iqlimning o‘zgarishi natijasida yo‘qolib ketadi yoki qishlash va ko‘payish mavsumlarida
muvaffaqiyatsizlikka uchraydi. Ayniqsa, qutb va tropik hududlarda bunday o‘zgarishlar aniq
kuzatilmoqda. Bioxilma-xillikni saqlash va tiklashning eng samarali yo‘llaridan biri ekologik
tizimlarni barqarorlashtirishdir. Bu, ekosistemalarni qayta tiklash, ularning resurslarini
samarali boshqarish va yashil texnologiyalarni joriy etish orqali amalga oshiriladi. Ekologik
barqarorlikni saqlash uchun, tabiatni himoya qilish va ekologik ta’sirlarni kamaytirishning
zamonaviy yondashuvlari zarur. Iqlim o‘zgarishining bioxilma-xillikka ta’sirini kamaytirish
uchun global miqyosda bir qator chora-tadbirlar amalga oshirilmoqda. Bular orasida karbonat
angidrid gazlarini kamaytirish, qayta tiklanadigan energiya manbalarini qo‘llab-quvvatlash, va
ekologik ta’limni rivojlantirish kabi tadbirlar mavjud. Xalqaro miqyosda, BMTning iqlim
o‘zgarishiga qarshi kurashish bo‘yicha amalga oshirilayotgan shartnomalar va strategiyalar,
iqlimni muhofaza qilishga qaratilgan global harakatning muhim qismlaridir. Iqlim
o‘zgarishining bioxilma-xillikka ta’siri tobora kuchayib borayotgan global muammo sifatida
ekologik tizimlar va biologik xilma-xillikka katta tahdid soladi. Ekologik tizimlarning
barqarorligini ta’minlash va bioxilma-xillikni saqlash uchun samarali va jadal chora-tadbirlar
zarur. Shunday qilib, iqlim o‘zgarishining ta’sirlarini kamaytirish va biologik xilma-xillikni
tiklash uchun xalqaro hamkorlik va barqaror ekologik yondashuvlar muhim ahamiyatga ega.
Iqlim o‘zgarishining bioxilma-xillikka ta’siri nafaqat ekosistemalar uchun, balki insoniyat
uchun ham jiddiy tahdidlarni keltirib chiqaradi. Iqlimning o‘zgarishi tufayli turli o‘simlik va
hayvon turlari migratsiya qilishi, qirilib ketishi yoki evolyutsiyalashuvi mumkin.
49
Ekosistemalar o‘zgarishlarga qarshi kurashishda muhim rol o‘ynaydi, ammo global isish
natijasida ba’zi tizimlar buzilishi yoki barqarorlikni saqlay olmasligi mumkin. Bioxilma-xillikni
saqlash va tiklash uchun ekologik tizimlarni barqarorlashtirish, qayta tiklanadigan energiya
manbalarini rivojlantirish va yashil texnologiyalarni qo‘llash zarur. Iqlim o‘zgarishining
ta’sirini kamaytirish uchun xalqaro hamkorlik va barqaror ekologik yondashuvlar muhim
ahamiyatga ega. Shu sababli, ekologik xavflarni bartaraf etish va biologik xilma-xillikni tiklash
uchun global miqyosda harakatlar amalga oshirilishi kerak.
References:
1.
Musurmanova, Yayra, and Jasmina Toshpo‘lotova. "Iqtisodiyotni raqamlashtirish
sharoitida
iqtisodiy
jarayonlar
va
moliyaviy
munosabatlarning
transformatsiyasi."
Nashrlar
(2024): 38-41.
2.
Muhammadiyev, Alijon, and Shukurullo Aliqulov. "PROSPECTS OF USING COMPUTER
TECHNOLOGIES IN MODERN EDUCATION."
Наука и технология в современном мире
3.3
(2024): 90-92.
3.
Musirmonov, Shohboz, and Jasmina Toshpo'lotova. "Moliya bozorini rivojlantirishda
yashil iqtisodiyotga o'tishining muammolari va yechimlari."
Nashrlar
(2024): 374-377.
4.
Madadjon, O‘Ktamov. "PEDAGOGIKA OLIY TA’LIM MUASSASALARI TALABALARINING
INFORMATIKADAN
AXBOROT-TEXNOLOGIK
KOMPETENTLIGINI
RIVOJLANTIRISH
METODIKASI."
Academic research in educational sciences
4.CSPU Conference 1 (2023): 275-
281.
5.
Musurmanova, Yayra, and Jasmina Toshpo‘lotova. "SHAXSLARDA TAVAKKALCHILIK
BILAN
BOG‘LIQ
VIRTUAL
O
‘YINLARGA
MOYILLIGINI
PSIXOLOGIK
XUSUSIYATLARI."
Universal xalqaro ilmiy jurnal
1.4 (2024): 776-777.
6.
Musurmanova, Yayra, and Jasmina Toshpo‘lotova. "XXI ASR YOSHLARINING AXBOROT
PSIXOLOGIK XAFSIZLIGINI TA’MINLASH MASALALARI."
Universal xalqaro ilmiy jurnal
1.4
(2024): 445-447.
7.
Toshpo‘lotova, Jasmina, and Yayra Musurmanova. "CURRENT ISSUES OF TEACHING
UZBEK AND RUSSIAN LANGUAGES IN THE PROCESS OF GLOBALIZATION."
Models and
methods in modern science
3.6 (2024): 187-191.
8.
Musurmanova, Yayra, and Jasmina Toshpo‘lotova. "TEXNIKA OLIY TA'LIM
MUASSASALARIDA XORIJIY TILLARNI O ‘QITISHNING DOLZARB MASALALARI."
Прикладные
науки в современном мире: проблемы и решения
3.3 (2024): 10-12.
9.
Toshpo‘lotova, Jasmina, and Yayra Musurmanova. "TA’LIM TIZIMIGA INNOVATSION
TEXNOLOGIYALARNI JORIY ETISH VA INTEGRATSIYALASH MASALALARI."
Общественные
науки в современном мире: теоретические и практические исследования
3.3 (2024): 46-
49.
10.
ShukurulloFayzullo o‘g‘li, A. (2024). TA ‘LIMDA MULTIMEDIYA TEXNOLOGIYALARINI
QO ‘LLASH.
PEDAGOGS
,
50
(2), 51-55.
11.
Aliqulov, Sh. "M. Yaxiyaxonova. Taʻlim samaradorligini oshirishda kreativ va zamonaviy
metodlarning ahamiyati. Raqamli ta’lim muhitida fanlararo integratsiyani Qoʻllashning ta’lim
samaradorligiga ta’siri: xalqaro Tajribalar va rivojlanish istiqbollari." (2024).
50
12.
Muhammadiyev, Alijon, and Shukurullo Aliqulov. "PROSPECTS OF USING COMPUTER
TECHNOLOGIES IN MODERN EDUCATION."
Наука и технология в современном мире
3.3
(2024): 90-92.
13.
FAYZULLO, ALIQULOV SHUKURULLO. "TA'LIM JARAYONIDA MULTIMEDIA
VOSITALARINI QO ‘LLASH."
JOURNAL OF NEW CENTURY INNOVATIONS
45.2 (2024): 61-65.
14.
Aliqulov, Shukurullo, Ziyavutdin Turayev, and Javlon Nishonov. "BOSHLANG‘ICH SINF
O‘QUVCHILARINING MATEMATIK SAVODXONLIGINI OSHIRISHDA TIMSS XALQARO
BAHOLASH DASTURINING ROLI VA AHAMIYATI."
Молодые ученые
2.10 (2024): 85-90.
15.
Fayzullo o‘g‘li, Shukurullo. "Aliqulov."."
TA ‘LIMDA MULTIMEDIYA TEXNOLOGIYALARINI
QO ‘LLASH." PEDAGOGS
50 (2024): 51-55.
16.
Shamsiddinov, G‘iyosjon, Barchin Ro‘ziqulova, and Laziza Inatillayeva. "BOSHLANG ‘ICH
TA’LIMDA AXBOROT TEXNOLOGIYALARIDAN FOYDALANISH USULLARI VA AFZALLIKLARI."
Педагогика и психология в современном мире: теоретические и практические
исследования 3.10 (2024): 39-41.
17.
Shamsiddinov, G‘iyosjon, Umida Nurmaxmatova, and Durdona Turayeva.
"INFORMATIKA VA RAQAMLI TEXNOLOGIYALARNING TAʼLIM JARAYONIDAGI OʻRNI."
Science and innovation in the education system 3.4 (2024): 102-105.
18.
Shamsiddinov, G‘iyosjon, Jasmina Murodulloyeva, and Durdona Turayeva. "GLOBAL
IQLIM O‘ZGARISHI SHAROITIDA EKOLOGIK BARQARORLIKNI SAQLASHNING ZAMONAVIY,
INNOVATSION USULLARI." Инновационные исследования в современном мире: теория и
практика 3.3 (2024): 103-106.
