`
29
ZAMONAVIY AMERIKA ADABIYOTIDAGI KO’P MADANIYATLILIK
(MULTIKULTURALIZM): KELIB CHIQISHI VA XUSUSIYATLARI
Murotaliyeva Maftuna Shukurullo qizi
Termiz davlat pedagogika instituti
Amaliy ingliz tili kafedrasi o’qituvchisi
998997893803
Norboyeva Iroda Furqat qizi
Termiz davlat pedagogika instituti
Xorijiy til va adabiyot: 3-kurs bosqich talabasi
998943182302
https://doi.org/10.5281/zenodo.14724476
Annotatsiya:
Zamonaviy Amerika adabiyotida ko’p madaniyatlilik (multikulturalizm)
o'zining muhim va keng tarqalgan mavzularidan biriga aylangan. Amerika jamiyatining
ko'plab etnik va madaniy guruhlaridan iborat bo'lishi, adabiyotdagi ko’p madaniyatlilikning
paydo bo'lishi va rivojlanishiga asosiy omil bo'ldi. Multikulturalizm, asosan, turli
madaniyatlar, millatlar va ijtimoiy guruhlar o'rtasidagi o'zaro ta'sirlarni va farqlarni tasvirlash
orqali, jamiyatdagi xilma-xillikni anglashga yordam beradi. Zamonaviy Amerika adabiyotida
ko’p madaniyatlilik, o'zini anglash va identitetni izlash masalalariga katta ahamiyat beradi,
ayniqsa, Amerika jamiyatining ko'p millatli va ko'p madaniyatli tarkibini aks ettiruvchi asarlar
orqali.
Kalit so’zlar:
ko’p madaniyatlilik (multikulturalizm), zamonaviy adabiyot, madaniy
xilma xillik, jamiyat.
Аннотация:
Мультикультурализм в современной американской литературе стал
одной из важных и широко распространенных тем. Многоэтничность и многообразие
культур в американском обществе стали основными факторами возникновения и
развития мультикультурализма в литературе. Мультикультурализм, в первую очередь,
помогает осознавать разнообразие общества, изображая взаимодействие и различия
между культурами, нациями и социальными группами. В современной американской
литературе
мультикультурализм
уделяет
большое
внимание
вопросам
самоидентификации и поиска идентичности, особенно через произведения,
отражающие многокультурную и многонациональную структуру американского
общества.
Ключевые слова:
мультикультурализм, современная литература, культурное
разнообразие, общество.
Annotation:
Multiculturalism in contemporary American literature has become one of
the important and widely discussed themes. The multiethnicity and cultural diversity in
American society have become the main factors for the emergence and development of
multiculturalism in literature. Multiculturalism primarily helps to understand the diversity of
society by depicting the interactions and differences between cultures, nations, and social
groups. In contemporary American literature, multiculturalism pays significant attention to
issues of self-identification and the search for identity, especially through works that reflect
the multicultural and multinational structure of American society.
Ключевые слова:
мультикультурализм, современная литература, культурное
разнообразие, общество.
`
30
Ko’p madaniyatlilik (multikulturalizm)– bu turli kichik guruhlar, madaniyatlar, irqlar va
etnik guruhlar bir joyda yagona hukmron madaniyat ostida yashashiga qaratilgan qarashdir.
Ushbu hamjamiyatning har bir a'zosi hukumatning siyosiy qonunlarini va huquqlarini qabul
qiladi hamda ushbu mamlakatning rivojlanishiga o‘z hissasini qo‘shadi. Ko‘plab zamonaviy
demokratiyalar turli madaniy nuqtai nazarlar, amaliyotlar va hissalar bilan ajralib turadigan
a’zolarni o‘z ichiga oladi. Ko‘plab ozchilik madaniy guruhlari o‘zlarining hissalari va
identitetsiyalarining chetlatilishi yoki kamsitilishiga duch kelgan. Multikulturalizmning
birinchi tushunchasi 1938 yilda yozilgan John Murray Gibbonning “Canadian Mosaic: The
Making of a Northern Nation” kitobida katta e’tibor qaratildi va bu asar AQShda keng
tarqalgan madaniy assimilyatsiya tushunchasiga qarshi chiqqan. Bu tushuncha “eriydigan
qozon” deb nomlanadi. “Eriydigan qozon” multikulturalizmi nazariyasi shundan iboratki, turli
muhojir guruhlari o‘z madaniyatlarini tashlab, oxir-oqibatda hukmron jamiyatga to‘liq
assimilyatsiya bo‘ladi. Odatda, bu tushuncha AQShga muhojirlar assimilyatsiyasini tasvirlash
uchun ishlatiladi.
Multikulturalizmning asosiy xususiyati – bu ikki yoki undan ortiq madaniyat vakillari
o'zaro tez-tez ijtimoiy aloqalar o'rnatish uchun yetarlicha yaqin yashaydigan jamiyatdir.
Multikulturalizmning boshqa ba'zi xususiyatlari quyidagilardan iborat:
1.
Ma'lum bir mamlakatda turli madaniyatlar, millatlar va etnik guruhlardan bo'lgan
odamlarning yashashi.
2.
Turli madaniyat vakillari o'rtasida do'stona birgalikda yashash va katta sabr-toqatning
mavjudligi.
3.
O'zaro aloqalar yoki assimilyatsiya. Boshqa mamlakatdan kelgan muhojirlar mezbon
madaniyatiga integratsiya qilishni yoki assimilyatsiya bo'lishni afzal ko'rishlari mumkin.
4.
Tenglik. Mezbon mamlakatning siyosatlari va qoidalari madaniy jihatdan tinch va
barqaror birlashma yaratishga imkon beradi.
5.
Rivojlanish. Mezbon mamlakat turli odamlar oqimini qabul qilib, ular o‘z bilimlari,
ko‘nikmalari va samaradorligi bilan hissalarini qo‘shishdan foyda ko‘radi. Buning evaziga,
muhojirlar ham mezbon mamlakatda yaxshiroq sharoitlar, yuqori moliyaviy foyda va hatto
yaxshiroq xavfsizlikni yaratadilar.
Multikulturalizmning ushbu xususiyatlari uning jamiyat uchun ahamiyatini ko‘rsatadi.
Chunki, turli madaniyatlar o‘zining e’tiqodlari va manfaatlariga ega bo‘lib, ular o‘zaro fikr
almashish orqali ishlashning alternativ yo‘llarini taqdim etishlari mumkin. Turli
madaniyatlardan bo‘lgan odamlar bizga ovqat, til, musiqa, san'at va adabiyot, tarix, din va
boshqalar haqida turli xil qarashlar bera olishadi.
Amerika adabiyotining yangi davri. Multikultural adabiyot talabalarga boshqalar
madaniyatini va o'z madaniyatlarini yaxshiroq tushunish imkoniyatini beradigan kuchli vosita
sifatida hisoblanadi.
Multikultural adabiyot muloqotlarni yaratishning asosiy vositasidir. Adabiy asar
umumiy tajriba tanasiga aylanadi, bu esa talabalarga o'zlarining individual madaniy
fonlaridan kelib chiqqan holda javob berishga imkon beradi.
Amerika adabiyoti haqida gapirganda, biz uni Multikulturalizm orqali va uni bugungi
kunda ifodalovchi mualliflar bilan tanishtiramiz. Shuni hisobga olishimiz kerakki,
Multikulturalizmni ijtimoiy va adabiy hodisa sifatida to'liq tushunish hali amalga oshmagan.
`
31
Uning umumiy tamoyillarini bilgan holda, talabalar faqat uning ko'p millatli va ko'p etnik
tarkibiy qismlarini ko'radilar. Ular uning jinsiy, sexual va ijtimoiy jihatlarini hisobga
olishmaydi. Shunday qilib, ushbu tendensiyalarni ko'rsatuvchi mualliflar va badiiy asarlarni
tanishtirish zarur.
Masalan, AQSh ochiq ravishda multikultural jamiyat sifatida hisoblanadi. Masalan, Gary
Soto ning
Taking Sides
hikoyasi meksika-amerikalik bola haqida va u qanday qilib o'z madaniy
identitetini saqlab qolishi mumkinligi haqida, chunki u onasi bilan oqlar yashaydigan
mahallaga ko'chib o'tadi. Ushbu hikoya multikultural jamiyatdagi madaniyatlar o'rtasidagi
o'zaro ta'sirlarni tasvirlagani uchun, bu ochiq ravishda multikultural adabiyot hisoblanadi.
Ikkinchi tur esa birinchi turga nisbatan murakkabroq.
Multikulturalizm Amerika adabiyotida ikki xil shaklda bo'lishi mumkin: ochiq va
bilvosita. Ochiq multikulturalizm jamiyatdagi madaniy xilma-xillikni aniq tasvirlaydi, masalan,
Gary Soto ning
Taking Sides
hikoyasi. Bilvosita multikulturalizm esa boshqa madaniyatlarni
o'z ichiga olgan va o'z madaniyatining dinamikasida o'qish orqali o'quvchilarni boshqa
madaniyatlarni anglashga undaydi.
Shunday qilib, Amerika adabiyotidagi multikulturalizm, turli madaniyatlarning o'zaro
aloqasi va jamiyatdagi xilma-xilliklarni, shuningdek, har bir madaniyatning o'ziga xos
xususiyatlari va qadr-qimmatlarga bo'lgan hurmatni namoyon etadi.
Xulosa:
Multiculturalism is a notion in literature that is used for a society in which
several groups of people belong to different cultures live together. Existence of this notion
dates back to the middle of the nineteenth century in Canada. Today Multiculturalism exists in
every country all over the world. However, my topic belongs to American Multiculturalism I
focused on subject matter of multicultural American literature. If we define widely,
multicultural literature includes works of writers who are from diverse cultural, linguistic and
religious background.
References:
1.
Hall, E. T. (1976). Beyond Culture. Anchor Books. 71bet
2.
Nowak MA. 2006 Five rules for the evolution of cooperation. Science314, 1560–1563.
(doi:10.1126/science.1133755)
3.
Emmons RA, McCullough ME (eds). 2004The psychology of gratitude. Oxford, UK: Oxford
University Press.
4.
Grant AM, Gino F. 2010 A little thanks goes a long way: explaining why gratitude
expressions motivate prosocial behavior. J. Pers. Soc. Psychol. 98, 946–955.
(doi:10.1037/a0017935)
5.
Dean J. 2010 Why ‘Thank You’ is more than just good manners. PsychCentral. See
https:// psychcentral.com/blog/why-thank-you-is-morethan-just-good-manners/.
6.
Emmons RA. 2007 Thanks!: how the new science of gratitude can make you happier.
Boston, MA: Houghton Mifflin.
