`
37
KASBIY TA'LIMDA MALAKALI KADRLAR TAYYORLASH TIZIMINI XALQARO
TAJRIBA ASOSIDA TAKOMILLASHTIRISH
Irgashev To’lqin
Chirchiq davlat pedagogika universiteti,
“Turizm” kafedrasi o’qituvchisi
Nazarov Vakilbek
Turizm fakulteti talabasi
https://doi.org/10.5281/zenodo.14504485
Annotatsiya:
Tezisda kasbiy ta'lim sohasidagi xalqaro tajribalar va ularning o'ziga xos
xususiyatlari o'rganilib, O'zbekiston sharoitida malakali kadrlar tayyorlash tizimini yaxshilash
bo'yicha takliflar ishlab chiqiladi. Xalqaro tajribalarga asoslanib, malakali kadrlar
tayyorlashda ishlatilayotgan metodologiyalar, innovatsion yondashuvlar va ta'lim tizimidagi
o'zgarishlar tahlil qilinadi. Tezisda, shuningdek, O'zbekiston kasbiy ta'lim tizimida mavjud
muammolar va ularni hal qilish yo'llari, xorijiy mamlakatlar tajribasidan foydalangan holda,
kadrlar tayyorlash jarayonini yanada samarali qilish bo'yicha tavsiyalar berildi.
Kirish
O'zbekistonning iqtisodiy rivojlanishida kasbiy ta'lim tizimi muhim ahamiyatga ega.
Kasbiy ta'lim faqatgina malakali ishchilar tayyorlashga qaratilgan bo‘lib qolmay, balki milliy
iqtisodiyotning o‘sishi, innovatsion rivojlanish va mehnat bozorida barqarorlikni ta'minlashda
ham asosiy omil bo‘ladi. Xalqaro tajriba, O‘zbekistonda kasbiy ta'lim tizimini
takomillashtirishda qo‘llanilishi mumkin bo‘lgan samarali yondashuvlarni o‘rganishda muhim
rol o‘ynaydi. Ta’lim sohani yanada rivojlantirish uchun 2024-yil 16-oktabrda O‘zbekiston
Respublikasi Prezidenti tomonidan qabul qilingan “O‘zbekiston Respublikasi kasb-hunar
ta'limi tizimini takomillashtirish va uning samaradorligini oshirish chora-tadbirlari
to‘g‘risida”gi PF-158-sonli qaror kasbiy ta'lim tizimini isloh qilish va malakali kadrlarni
tayyorlashga oid yangi strategiyalarni belgilab berdi. Ushbu qaror, ayniqsa, kasbiy ta'lim
tizimini modernizatsiya qilish va uning xalqaro tajribalarga moslashtirishga qaratilgan
tashabbuslar uchun asos bo‘lib xizmat qiladi.
2024-yil 16-oktabrdagi “O‘zbekiston Respublikasi kasb-hunar ta'limi tizimini
takomillashtirish va uning samaradorligini oshirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi PF-158 sonli
qaror O‘zbekiston Respublikasida kasbiy ta'lim tizimini rivojlantirish, malakali kadrlar
tayyorlashni yaxshilash va mehnat bozoridagi ehtiyojlarga javob beradigan mutaxassislarni
yetishtirishni ta’minlash maqsadida qabul qilindi. Qarorning asosiy yo‘nalishlari
quyidagilardan iborat:
Kasbiy ta'lim tizimini modernizatsiya qilish
: Kasbiy ta'lim tizimida amaliyotning
samaradorligini oshirish va ish beruvchilar bilan hamkorlikni mustahkamlash orqali o‘quv
dasturlari ishlab chiqarish va texnologiyalar rivojlanishiga moslashtiriladi.
Mehnat bozorining ehtiyojlariga mos kadrlar tayyorlash
: Qaror mehnat bozorining
ehtiyojlarini tahlil qilib, mavjud kasb va mutaxassisliklarni yangilashni, shuningdek,
innovatsion va texnologik rivojlanish talablariga javob bera oladigan kadrlar tayyorlashni
maqsad qilgan.
Xususiy sektor bilan hamkorlik
: Qarorda ta'lim muassasalari va xususiy sektor
o‘rtasida samarali hamkorlikni rivojlantirishga alohida e’tibor qaratilgan. Xususiy sektorning
`
38
ta'lim jarayonida ishtiroki, ayniqsa, kadrlar tayyorlashda innovatsion yondashuvlar va
texnologiyalarni kiritishda muhim o‘rin tutadi.
Kasbiy ta'limni rivojlantirish uchun davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlash
: Davlat
tomonidan kasbiy ta'limni rivojlantirish uchun moliyaviy va tashkiliy qo‘llab-quvvatlash
choralarini ko‘rish, shu jumladan o‘quv muassasalariga infratuzilma va material-texnik baza
yaratish.
Qarorining kasbiy ta'lim sohasidagi ahamiyati quyidagicha:
Xalqaro tajribalarga moslashuv
: Bugungi kunda ta’lim sohasida ilg’or bo’lgan
Germaniya, Shvetsiya va Singapur kabi mamlakatlar tajribalarini o‘rganish va qo‘llashga katta
e’tibor qaratish zarurdir. Quyida xalqaro tajribalarni o’rganish va ularning O’zbekiston ta’lim
tizimiga qo’llash imkoniyatlari izohlaymiz:
Germaniya: Dual ta'lim tizimi
Germaniyaning dual ta'lim tizimi dunyo miqyosida
kasbiy ta'lim sohasidagi eng muvaffaqiyatli model sifatida tanilgan. Ushbu tizimda talaba bir
vaqtning o‘zida ta'lim muassasasida nazariy bilim oladi va ishlab chiqarish jarayonlarida
amaliyot o‘tadi. Germaniya tizimida ta'lim va ishlab chiqarish sektori o'rtasida juda yaqin
hamkorlik mavjud, bu esa ishchilarning amaliy ko‘nikmalarini oshiradi va mehnat bozoriga
chiqishdan oldin real ish sharoitlarini o‘rganish imkonini beradi.
Afzalliklari
:
Talabalar o‘qish davomida ishlash imkoniyatiga ega bo‘lib, bu ularning kasbiy
ko‘nikmalarini mustahkamlaydi.
Ishlab chiqarish va ta'lim muassasalari o‘rtasida samarali hamkorlikni ta'minlaydi.
Tizimning amaliyotga yo‘naltirilganligi orqali malakali ishchilar tayyorlanadi, bu esa
ishsizlik darajasining kamayishiga olib keladi.
O'zbekistonda qo‘llash imkoniyatlari
: O‘zbekistonda dual ta'lim tizimi tatbiq etilishi,
ayniqsa, sanoat, qurilish, axborot texnologiyalari va boshqa texnik sohalarda samarali
natijalarga olib kelishi mumkin. O‘quv yurtlari va ishlab chiqarish sektori o‘rtasida
hamkorlikni kuchaytirish, talabalarga amaliyot o‘tkazish uchun moslashgan kompaniyalar
bilan hamkorlikni yo‘lga qo‘yish O‘zbekistonda ishchilarni o‘rgatish sifatini oshirishga yordam
beradi. Shuningdek, talabalarga kasbiy ta'lim olish davomida ish joylarida ishlash
imkoniyatini berish orqali ularning iqtisodiy faoliyatga kirishiga tayyor bo‘lishi ta'minlanadi.
Shvetsiya: kasbiy ta'limda innovatsion yondashuvlar
Shvetsiyada kasbiy ta'lim
tizimi jadal texnologik rivojlanish va ijtimoiy ehtiyojlarni hisobga olib doimiy yangilanib
boradi. Shvetsiya ta'lim tizimi ish beruvchilar va davlat o‘rtasida samarali hamkorlikni
o‘rnatadi va kasbiy ta'limni innovatsion yondashuvlar bilan mustahkamlaydi. Ushbu tizimda
yangi texnologiyalarni o‘rgatish, ekologik barqarorlik va ijtimoiy masalalarni hal qilishga
yo‘naltirilgan kasblar rivojlantirilgan.
Afzalliklari
:
Mehnat bozorining ehtiyojlariga moslashgan ta'lim dasturlari yaratiladi.
Texnologik yangiliklarni o‘rgatishga e'tibor qaratiladi.
Innovatsion kasblar, shu jumladan ekologik va ijtimoiy masalalarni hal qilishga
yo‘naltirilgan kasblar mavjud.
O'zbekistonda qo‘llash imkoniyatlari
: O‘zbekistonda shvetsiya tajribasini qo‘llash,
ayniqsa, ekologik va ijtimoiy masalalar bilan bog‘liq yangi kasblar va texnologiyalarni
`
39
rivojlantirishni nazarda tutadi. O‘zbekistonning barqaror rivojlanish maqsadlariga erishish
uchun ekologik ta'limga katta ahamiyat berish zarur. Shvetsiya modelidagi kabi,
O‘zbekistonda ham kasbiy ta'limda yangi texnologiyalar va ijtimoiy innovatsiyalarni kiritish,
ularni ishchilarni o‘rgatish jarayoniga kiritish samarali bo‘lar edi.
Singapur: xususiy sektor bilan hamkorlik
Singapurda kasbiy ta'lim tizimi davlat va
xususiy sektor o‘rtasida yaqin hamkorlikka asoslanadi. Singapurda ish beruvchilar o‘quv
dasturlarini ishlab chiqishda faol ishtirok etadi va kasbiy ta'limning sifatini oshirishga hissa
qo‘shadi. Tizimda amaliyotning juda katta o‘rni bor, talabalar o‘z ixtisosligi bo‘yicha amaliy
ishlar orqali bilimlarini mustahkamlaydi. Kasbiy ta'limni rivojlantirishda davlat xususiy
sektor bilan hamkorlikni oshiradi va ta'limda modernizatsiya qilishni amalga oshiradi.
Afzalliklari
:
Xususiy sektorning ta'lim tizimiga faol ishtiroki.
Amaliyotning ta'lim jarayoniga qo‘shilishi.
Ish beruvchilarning malakali kadrlar tayyorlashda bevosita ishtiroki.
O'zbekistonda qo‘llash imkoniyatlari
: O‘zbekistonning kasbiy ta'lim tizimida davlat
va xususiy sektor o‘rtasidagi hamkorlikni kuchaytirish zarur. Xususiy sektorni ta'lim
jarayoniga jalb qilish, o‘quv dasturlarining sifatini oshirish va yangi mutaxassisliklarni
kiritishda samarali bo‘lishi mumkin. Singapur tajribasini O‘zbekistonda joriy etish orqali ish
beruvchilarning malakali kadrlarni tayyorlashga bevosita jalb qilish mumkin, bu esa mehnat
bozoriga samarali mutaxassislar yetkazib berishga olib keladi.
Demak, Germaniyaning dual ta'lim tizimi, Shvetsiyaning innovatsion yondashuvlari va
Singapurning xususiy sektor bilan hamkorligi kabi modellarga asoslanish O‘zbekistonda
kasbiy ta'limni yaxshilashga imkoniyatlar yaratadi. Qarorda ta'lim va ishlab chiqarish
sektorlarining o‘zaro hamkorligini rivojlantirish va ish beruvchilarni ta'lim jarayoniga jalb
qilish bo‘yicha aniq chora-tadbirlar belgilangan.
Mehnat bozorining ehtiyojlariga javob berish
: Qarorda kasbiy ta'limni mehnat
bozorining ehtiyojlariga moslashtirishga alohida e'tibor qaratilgan. Bu esa O‘zbekistonda
texnologik va innovatsion sohalar bo‘yicha kadrlar tayyorlashda samarali natijalarga erishish
imkonini beradi. Xalqaro tajriba asosida ishlab chiqilgan ta'lim dasturlari mehnat bozorida
raqobatbardosh bo‘lgan malakali mutaxassislarni tayyorlashni ta'minlaydi.
Xususiy sektor bilan hamkorlikni kengaytirish
: Xususiy sektor bilan hamkorlikni
rivojlantirish orqali ta'lim tizimining sifati oshadi. Qarorda xususiy sektorning ta'lim
tizimidagi faol ishtiroki haqida aniq ko‘rsatmalar berilgan. Singapur tajribasiga asoslanib,
O‘zbekistonda xususiy kompaniyalar va o‘quv muassasalari o‘rtasidagi hamkorlikni
mustahkamlash, kasbiy ta'limga qo‘shimcha innovatsion texnologiyalarni kiritish
imkoniyatlarini yaratadi.
Davlatning qo‘llab-quvvatlashi va resurslar ajratilishi
: Qarorda davlat tomonidan
kasbiy ta'lim tizimini rivojlantirish uchun resurslar ajratilishi, infratuzilma yaratish, o‘quv
dasturlarini modernizatsiya qilish va o‘quvchilarni zamonaviy talablar asosida tayyorlash
uchun qo‘llab-quvvatlashni o‘z ichiga oladi. Bu esa, xalqaro tajribada mavjud samarali
yondashuvlarni O‘zbekistonga moslashtirishda muhim o‘rin tutadi.
Xulosa.
“O‘zbekiston Respublikasi kasb-hunar ta'limi tizimini takomillashtirish va uning
samaradorligini oshirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi PF-158 sonli qarori, O‘zbekistonning
`
40
kasbiy ta'lim tizimini yanada takomillashtirishga qaratilgan eng muhim hujjatlardan biridir.
Qarorda belgilangan maqsadlar va yo‘nalishlar, xalqaro tajribalar bilan uyg‘unlashgan holda,
O‘zbekistonda kasbiy ta'limni rivojlantirish va mehnat bozorining ehtiyojlariga mos keladigan
kadrlar tayyorlashda muhim qadamlar qo‘yilishini ta'minlaydi. Germaniya, Shvetsiya va
Singapur kabi mamlakatlarning muvaffaqiyatli tajribalaridan foydalangan holda,
O‘zbekistonda ta'lim va ishlab chiqarish sektorlarining hamkorligini yanada kuchaytirish,
innovatsion texnologiyalarni o‘rgatish va kadrlar tayyorlashda xususiy sektorni faol jalb qilish
mumkin. Qaror kasbiy ta'lim sohasini global miqyosda raqobatbardosh qilishda katta rol
o‘ynaydi.
References:
1.
Mirziyoyev Sh.M. “O‘zbekiston Respublikasi kasb-hunar ta'limi tizimini takomillashtirish
va uning samaradorligini oshirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi PF-158-sonli qaror, 2024-y,
16-oktabr.
2.
NAZAROV, NAZAR. "Analysis of business entities with the development of innovative
and investment activities of entrepreneurship in free economic zones."
THEORETICAL &
APPLIED SCIENCE Учредители: Теоретическая и прикладная наука
10 (2021): 719-727.
3.
Shomurodova S. G., Nazarov N. G. NATURAL GEOGRAPHICAL LOCATION AND
TOURISTIC POTENTIAL OF PISKENT DISTRICT //Journal of Geography and Natural
Resources. – 2024. – Т. 4. – №. 01. – С. 17-22.
4.
Nazar, Nazarov. "Increasing Export Potential with Special Economic Zones in
Uzbekistan."
5.
Nazarov, N. G. (2024). STATE SUPPORT MEASURES FOR SMALL BUSINESS IN
UZBEKISTAN.
The American Journal of Management and Economics Innovations
,
6
(06), 30-36.
