МЕДИЦИНА, ПЕДАГОГИКА И ТЕХНОЛОГИЯ:
ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА
Researchbib Impact factor: 11.79/2023
SJIF 2024 = 5.444
Том 2, Выпуск 4, 30 Апрел
309
https://universalpublishings.com
MARKETING TURLARI
Termiz davlat universiteti iqtisodiyot va turizm fakulteti iqtisodiyot (tarmoqlar va
sohalar bo’yicha) ta’lim yo’nalishi 320-guruh talabasi
Xudoyorov Jaxongirning
tadqiqot fanidan tayyorlagan maqolasi
Turopova Nigora Holmurod qizi
Termiz Davlat Universiteti
Annotatsiya:
Maqolada marketing turlari haqida keng yoritilgan ma'lumotlar
berilgan
Kalit so’zlar
: Marketing, bozor, faoliyat, marketing yo'nalishlari
TYPES OF MARKETING
Abstract:
The article provides extensive information about the types of
marketing
Keywords:
Marketing, market, activity, marketing directions
ВИДЫ МАРКЕТИНГА
Аннотация:
В статье представлена обширная информация о видах
маркетинга.
Ключевые слова:
Маркетинг, рынок, деятельность, направления
маркетинга.
Marketing (inglizcha: market – “bozor “ , “bozordagi xarakat”, “faoliyat”) –
korxonaning tovarlar ichlab chiqarish va sotishni tashkil etish hamda boshqarish
shakli “marketing’’ atamasi iste’molga 19-asrning 60-yillarida Makkovern
tomonidan kiritilgan. Marketing nazariy konsepsiya va tijorat faoliyatining o’ziga
xos xodisasi tarzida 20-asr boshlarida AQSHda ilk bor qo’llanildi. Ishlab chiqarish
va kapitalning yuksak darajada to’planishi, iqtisodiyot tarmoqlarida monopoliyalar
hukmronligining xalqaro bozorda keskin raqobatning vujudga kelishi mxsulot sotish
muammosini obyektiv tarzda birinchi o’ringa chiqardi. Marketing - bu bozorni,
uning qonuniyatlarini o'rganish bilan shug'ullanadigan fan. Bu kompaniyaga
mijozlarga ayni paytda nima kerakligi haqida kerakli ma'lumotlarni olish imkonini
beradi. Bozor harakatda. Kompaniya faoliyat yuritadigan muhit doimo o'zgarib
МЕДИЦИНА, ПЕДАГОГИКА И ТЕХНОЛОГИЯ:
ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА
Researchbib Impact factor: 11.79/2023
SJIF 2024 = 5.444
Том 2, Выпуск 4, 30 Апрел
310
https://universalpublishings.com
turadi. Mavjud vaziyat haqida ishonchli ma'lumot olish uchun bozorning marketing
tadqiqotlari o'tkaziladi. Tadqiqot turlari har xil bo'lishi mumkin. Ular ma'lum
xususiyatlarga ega.
Marketing tadqiqotlari kompaniya faoliyatini tashkil etish jarayonida to'g'ri
qaror qabul qilish imkonini beradi. Investitsiyalar faqat foyda keltirishi mumkin
bo'lgan istiqbolli sohalarga yo'naltiriladi.
1- MARKETINGNING IJTIMOIY-IQTISODIY ASOSLARI
1.1. Marketing tushunchasi va uning vujudga kelishi Marketing tushunchasi
bozor sohasini har qanday faoliyati bilan bog‘liqdir, shu bois marketing so‘zining
tarjimasi va kelib chiqishi keltiriladi (marketing - bozoming - faol, faoliyat, harakat
ma’nosini anglatadi). Marketing - ayirboshlash munosabatlarini o ‘matish va
boshqarishdir. 1 Marketing - mijozlar bilan munosabatlarni o ‘matish va ulaming
ehtiyojini qondirishning biznes jarayoni. Xaridorga e ’tibomi qaratgan holda,
marketing biznes boshqaruvining dastlabki tarkibiy qismlaridan biri hisoblanadi. 2
Marketing Amerika Marketing Assotsiatsiyasi tomonidan mijozlar, sheriklar va
umuman jamiyat uchun qimmatga ega bo‘lgan takliflami yaratish, yetkazib berish
va almashtirish jarayonlari majmuasi sifatida izohlanadi.
3 Marketing amaliyoti ming yillardan beri ma’lum boigan bo'lsa-da,
‘"marketing” atamasi mahsulot va xizmatlami sotib olish va sotish bilan bog‘liq
tijorat faoliyatlarini tasvirlashda XIX asr oxirlarida keng qo'llanila boshlagan.
4 Marketingning tarixini ilmiy soha sifatida o ‘rgatish XX asming boshlarida
paydo bo‘lgan.
5 Tovar-pul munosabatlari paydo boMishi, ayirboshlash jarayoni sotish va
sotish siyosatini rivojlantirish hamda iste’molchilami tovar va xizmatlar bilan
ehtiyojlarini to‘la qondirishda marketing mazmuni va terminologiyasi yangilanib
boradi. Marketing elementlarining paydo bo4ishi XVII asming o'rtalariga borib
taqaladi.
AN’ANAVIY MARKETINGNING KENG TARQALGAN 10 TURI
An’anaviy marketing 1800-yillarda marketing ixtiro etilganidan beri
q’llanilgan strategiyalarni o’z ichiga oladi. Bu strategiyalar ancha ochiq, ba’zan esa
kamroq maqsadlali. Eng keng tarqalgan 10 ta an’anaviy marketing strategiyasini
ko’rib chiqing.
1. Outbound marketing
МЕДИЦИНА, ПЕДАГОГИКА И ТЕХНОЛОГИЯ:
ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА
Researchbib Impact factor: 11.79/2023
SJIF 2024 = 5.444
Том 2, Выпуск 4, 30 Апрел
311
https://universalpublishings.com
Agar marketing strategiyasi ‘’chiqish’’ deb atalsa, u habar qanday
yetkazilayotganiga e’tibor qaratiladi. Chiqish marketing kompaniya o’z habarlarini
auditoriyaga tarqatyotganida sodir bo’ladi. Bilbord reklamalari tashqi marketingni
yaxshi namunasidir. Bilbordda, kompanya odamlarga ma’lumot tarqatishdaham
yaxshi xizmat ko’rsatmoqda.
2.Shaxsiylashtrilgan marketing
Shaxsiylashtirilgan marketing – bu mamlakat tarixiy ma’lumotlaridan siz
uchun shaxsiy tajriba yaratish uchun foydalanadigan strategiya. Bu sizning
nomingizdan foydalanadigan to’g’ridan- to’g’ri pochtani o’z ichiga lishi mumkin,
bu sizning doimiy ravishda sotib olgan narsalaringiz uchun kuponlar haqida
ogohlantruvchi oziq – ovqat mahsulotlarining marketing materiallaridir.
3. To’g’ridan- to’g’ri pochta
To’g’ridan – to’g’ri pochta –bu kompaniyalar ma’lum bir manzilga reklama
yuboradi. Bu korxonalarga ma’lum bir hududga yo’naltirish imkonini beradi.
To’g’ridan –to’g’ri pochta marketingining yaxshi namunasi – haftalik oziq-ovqat
reklamasi.
4.Hamkorlik marketing
Hamkorlik marketing strategiyasi ikkta kompaniyaning bitta yaxlit xabar
yaratish uchun birgalikda ishlashini talab qiladi. Buning keng tarqalgan misoli-
boshqa kompaniyada biror narsaga homiylik qiluvchi kompaniya. Masalan, kafe
Google tomonidan bepul wi-fi taqdim qilishi mumkin.
5.Telemarketing
Telemarketing – bu kompaniya telefon qo’ng’iroqlari orqali jismoniy
shaxslarga murojaat qiladi. Bu haliham keng tarqalgan taktika, ammo mobil
qo’ng’iroq qiluvchining identifikatori odatiy holga aylanganligi sababli, ushbu
marketing strategiyasining muvaffaqiyati kamaydi.
6.Jamoatchilik bilan aloqalar (PR) marketingi.
PR marketing – bu biznesingiz atrofida ko’proq shov-shuv yaratish uchun
yangiliklar manbasi bilan hamkorlik qiladigan strategiya. PR marketing
odatdakompaniya yangi mahsulot chiqarganda, rahbariyatda kata o’zgarishlar yuz
berganda kengayishni e’lon qilganda qo’llaniladi. PR marketing to’g’ridan –to’g’ri
mahsulotni reklama qilmasligi mumkin, ammo bu sizning biznesingiz uchun brend
xabardorligini oshirishning yaxshi usuli. Bu, ayniqsa, tegishli B2B marketing,
МЕДИЦИНА, ПЕДАГОГИКА И ТЕХНОЛОГИЯ:
ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА
Researchbib Impact factor: 11.79/2023
SJIF 2024 = 5.444
Том 2, Выпуск 4, 30 Апрел
312
https://universalpublishings.com
chunki ba,zi biznes xaridorlari sizning kompaniyangizning raqobat muhitidagi
mavqeini tushunishlari asosida qaror qabul qilishadu.
7. Og’zaki marketing
Og’zaki marketing – bu sizning biznesingizni yangi yangi mijozlarga havola
qiladigan mijozlarga tayanadigan marketing strategiyasi. Bu nazorat qilish qiyin
bo’lgan strategiya chunki bu sizning mijozlaringizning ishini bajarishiga bog’liq.
Mijozlarni do’stlarga murojaat qilishga undashning keng tarqalgan usuli – bu siznin
biznesingizga
murojat
qilish
uchun
chegirma
yoki
qandaydir
bonus
rag’batlantirishlarni taklif qilihadi. Bu asosan sartaroshxona yoki sport zallari kabi
mijozlarga asoslangan kichik korxonalarda kuzatiladi. Bu ovqat yetkazib berish
xizmatlari kabi obunaga asoslangan xizmatlar uchun ham ko’proq sodir bo’la
boshladi. Agar siz do’stingizga murojat qilsangiz siz ham, do’stingizham qandaydir
chegirmaga ega bo’lishingiz mumkin.
8.Yashirin marketing.
Yahirin marketing – bu kimgadur Tovar yoki xizmatni bozorga
chiqarilayotganini anglamasdan turib sotish harakati. Bunga yaxshi misol film va
ko’rsatuvda mahsulotni joylashtirish. Ko’rsatuvdagi ba’zi qahramonlar faqat
ma’lum turdagi komputerdan foydalanishini yoki faqat ma’lum turdagi mashinani
haydashini sezishingiz mumkin. Buning sababi, o’sha kompaniyalar namoyish
uchun pul to’lagan.
9. Brend marketing
Brend marketingi uzoq muddatli marketing shakli bo’lib, uning maqsadi
taniqli bo’lishdir. Brend marketing visual brendingdan tortib ohang va ovozgacha
bo’lgan ko’plab turli jihatlarni o’z ichiga oladi.
10.Sabab marketing
Sabab marketigi – bu kompanya o’z brendining asosiy qadriyatlarini
mustahkamlash usuli sifatida ma’lum bir sababni qo’llab-quvvatlashni tanlaydigan
strategiya. Bunga patagoniyani misol qilib keltirish mumkin. Ular sotishning 1
foizini yerning tabiiy muhiyini tiklash va saqlashga va’da qiladilar.
Ushbu ta’riflardan shuni aytish mumkinki, marketing - bu bozomi o‘rnatish,
u orqali istc’molchilarga ta’sir etishdan iboratdir. Talab bilan taklifni o‘zaro ta’siri -
bu alohida shaxslar yoki guruhning xohish-ehtiyojlarini uzluksiz qondirish jarayoni
hisoblanadi. Bu jarayon o‘z navbatida shunday ijtimoiy-iqtisodiy kategoriyalarning
МЕДИЦИНА, ПЕДАГОГИКА И ТЕХНОЛОГИЯ:
ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА
Researchbib Impact factor: 11.79/2023
SJIF 2024 = 5.444
Том 2, Выпуск 4, 30 Апрел
313
https://universalpublishings.com
o‘zaro ta ’siriga asoslanadi, ya'ni ularga muhtojlik, ehtiyoj (xohish), talab,
xarid qilish (ayirboshlash, bitim) va aniq tovar va xizmatlaming iste’moli
(ishlatilishi) kiradi. Marketing insonlar ehtiyojini qondirish zaruriyati asosida ixtiro
etilgan. Ehtiyoj va imkoniyatlar boimasa, hech qanday voqea bo'Imaydi.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR:
asana.com ru/resource/types-of-marketing
Wikipedia
Буранова, Л. В. (2023). ЗАРУБЕЖНЫЙ ОПЫТ ИПОТЕЧНОГО
ЖИЛИЩНОГО
КРЕДИТОВАНИЯ.
O'ZBEKISTONDA
FANLARARO
INNOVATSIYALAR VA ILMIY TADQIQOTLAR JURNALI, 2(19), 437-345.
Turopova, N. (2023). O ‘zbekiston moliya tizimida mahalliy moliyaning o
‘ziga xos xususiyatlari.
Turopova, N., & Jumanazarov, H. (2024). OʻZBEKISTONDA TURIZM
SOHASINI RIVOJLANTIRISHDA GID HAMROHLIGI VA TARJIMONLIK
FAOLIYATINING AHAMIYATI. Молодые ученые, 2(9), 129-131.
Turopova, N., & Ochilov, J. (2024). MAKABGACHA TA’LIM
TASHKILOTLARIDA NUTQ O’STIRISH MASHG’ULOTLARI ORQALI
BOLALARNI MUSTAQIL FIKRLASHGA O’GATISH BORASIDA OLIB
BORILGAN ILMIY TADQIQOT ISHLARI TAHLILI. Молодые ученые, 2(9),
124-128.
Turopova, N., & Daniyarov, I. (2024). O ‘ZBEKISTONDA SHAXSIY
OLIYAVIY JAMG ‘ARMA YIG ‘ISHDA OYLIK MAOSHNING
OʻRNI. Молодые ученые, 2(9), 60-62.
Turopova,
N.,
&
Buriyev,
A.
(2024).
ASSESSMENT
AND
IMPLEMENTATION METHODS OF THE EFFECTIVENESS OF MARKETING
ACTIVITIES. Молодые ученые, 2(9), 24-29.
Turopova, N., & Abdurahmonov, B. (2024). MARKETING: MARKETING
FAOLIYATI
SAMARADORLIGINI
BAHOLASH
USULLARI. Молодые
ученые, 2(9), 4-11.
Turopova, N., & Qudratov, I. (2024). INFLYATSIYA: O’ZBEKISTON
IQTISODIYOTIDA INFLYATSIYA DARAJASI. Молодые ученые, 2(9), 91-97.
Turopova, N., & Jo‘rayev, A. (2024). TALABA-YOSHLAR TA’LIM
DASTURIDA
IJTIMOIY-GUMANITAR
FANLARNI
O
‘RGATISH
METODOLOGIYASI. Молодые ученые, 2(9), 63-66.
МЕДИЦИНА, ПЕДАГОГИКА И ТЕХНОЛОГИЯ:
ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА
Researchbib Impact factor: 11.79/2023
SJIF 2024 = 5.444
Том 2, Выпуск 4, 30 Апрел
314
https://universalpublishings.com
Turopova, N., & Norbekov, Z. (2024). RAQAMLI IQTISODIYOT
TUSHUNCHASI, AFZALLIKLARI VA AMALIY AHAMIYATI. Молодые
ученые, 2(9), 103-106.
Turopova, N., & Norbayev, S. (2024). TIJORAT BANKLARIDA
QIMMATLI QOG’OZLARGA QILINGAN INVESTITSIYALAR TAHLILI VA
SHU BILAN BOG’LIQ MUAMMOLAR. Молодые ученые, 2(9), 85-87.
Turopova, N., & Keldiyev, A. (2024). MAMLAKAT BANK TIZIMINING
IQTISODIY
XAVFSIZLIGINI
TA'MINLASH
MASALALARI. Молодые
ученые, 2(9), 76-78.
Turopova, N., & Elomonov, H. (2024). O ‘ZBEKISTONDA HUDUDLAR
KESIMIDA
RAQAMLI
IQTISODIYOTNING
RIVOJLANISH
HOLATI. Молодые ученые, 2(9), 36-42.
Turopova, N., & Jo’lliyev, M. (2024). O'ZBEKISTON RESPUBLIKASIDA
IQTISODIYOTNING TUTGAN O'RNI. Молодые ученые, 2(9), 67-72.
Turopova, N., & Elmurodova, M. (2024). TEXNOLOGIYALARNING
RIVOJLANISHINING ISH O ‘RNIGA TA’SIRI. Молодые ученые, 2(9), 33-35.
Turopova,
N.,
&
Misirov,
T.
(2024).
O
‘ZINI
O
‘ZI
BOSHQARISH. Молодые ученые, 2(9), 111-113.
Turopova, N., & Jumayev, R. (2024). YASHIRIN IQTISODIYOTNI
QISQARTIRISH MASALALARI. Молодые ученые, 2(9), 73-75.
Turopova, N., & Choriyev, M. (2024). “ISLOM IQTISODIYOTI” VA
“ISLOM MOLIYASI” TUSHUNCHALARI VA ISHLASH TARTIBI. Молодые
ученые, 2(9), 30-32.
Turopova, N., & Ergasheva, F. (2024). TA’LIM TIZIMIDA RAQAMLI VA
AXBOROT RESURSLARDAN FOYDALANISH ISTIQBOLLARI. Молодые
ученые, 2(9), 43-45.
