366
O’ZBEKISTONDA ZAMONAVIY MENEJER MODELINI YARATISH
MASALALARINING O’RNI
Axmedova Yulduz Sunatullayevna
Jizzax politexnika instituti
Iqtisodiyot va menejment kafedrasi assistenti
Annotasiya:
Ushbu maqolada tez o’zgaruvchan texnologik muhit va
iqtisodiyotning raqamli transformatsiyasi sharoitida zamonaviy menejer qanday
bo’lishi kerak, uning vakolati nimalardan iborat va unga qo’yiladigan talablar
to’g’risidagi ma’lumotlar yoritilgan.
Tayanch atamalar:
menejment, menejer, rahbar, faoliyat, ijodkorlik,
ma’suliyat, tizim, tashabbus.
Hayotimizga shiddat bilan kirib kelgan yangi raqamli texnologiyalar ham
atrofimizdagi hamma narsani – biznes jarayonlarini, biznes modellarini, boshqaruv
tuzilmalarini tez o‘zgartirmoqda. Lekin asosiysi shundaki, ular yangi menejerlarni, fan-
texnika taraqqiyotining yangi bosqichiga mos keladigan zamonaviy boshqaruv
kompetensiyalariga ega yangi menejerlarni talab qiladi.
Bu sohadagi yutuqlarga
erishishning eng qulay yo’li tashkilot rahbarining uzluksiz istiqbolga erishish
rejalarini amalga oshirish sharoitlarini ta’minlab berishi hisoblanadi. Ushbu ishlar
bilan aynan tashkilot menejeri shug’ullanadi. Ilm-fan va ishlab chiqarishning
innovatsiyaga aylanib borayotgan hozirgi globallashuv davrida boshqaruvning har
qanday turi yoki tipidagi menejerlar, menejer novatorlarga aylanishini zamonamiz talab
qilmoqda. Chunki kechagi yangi texnologiya o’z muddatini o’tamasdanoq bugunning
eskisi hisoblanmoqda.
Boshqaruvda
marketing
talablarining
ham
kuchayib
borishi
tashkilotlarda raqobatning ham kuchayishiga olib kelmoqda. Shu nuqtai–nazardan
zamonaviy boshqaruvchiga bo’lgan talab faqat dinamik xususiyatlarga ega bo’lib
boradi.
367
Bu yo’nalishda Yevropa davlatlari, AQSH, Xitoy, Kanada, Yaponiya,
Malayziya, Janubiy Koreya davlatlari oldinda bormoqda. Innovatsion menejer bilan
hozirgacha tayyorlanayotgan va ishlayotgan menejerlar o’rtasidagi farqlar haqida savol
tug’iladi. Hozirgi vaqt menejerlari ko’p hollarda o’zlari tanlagan texnologiyalarni va
bu texnologiyalar bilan ishlovchilarning faoliyatlariga o’rgangan. Yangi texnologiyalar
faqat tashvish va ortiqcha vaqtni olishiga qat’iy ishonchda bo’lgan tartibni qabul qilgan
va bu tartibdan yangi bir tartibga o’tishni xoxlashmaydi. Bu usul ham to’g’ri bo’lishi
mumkin. Lekin ijtimoiy-iqtisodiy sohaning barcha yo’nalishlaridagi ilg’or tajribalar va
yangi texnologiyalar menejer yoki tashkilot rahbarining qanchalik ishbilarmonligidan,
hohishi-e’tiboridan qat’iy nazar raqobatni keltirib chiqarmoqda.
Yangi kontseptsiyani ishlab chiqishda boshlang'ich nuqta yangi avlod
menejerining modelini (imidjini) yaratish vazifasi edi. U qanday bo'lishi kerak? U
nimani bilishi kerak? U nima qila olishi kerak? Boshqacha qilib aytganda, tez
o‘zgaruvchan texnologik muhit va iqtisodiyotning raqamli transformatsiyasi sharoitida
zamonaviy menejer qanday yangi vakolatlarga ega bo‘lishi kerakligini shakllantirish
zarur.
Kompetentsiyalarni ikki sohaga bo'lish juda muhim:
1)
raqamli texnologiyalarning asosiy bilimlari bilan bog'liq asosiy
kompetensiyalar (qattiq ko'nikmalar);
2) shaxsiy rivojlanishning asosiy kompetensiyalari (yumshoq malakalar).
Qobiliyatlarning turli tasniflari mavjud. Masalan, qattiq ko'nikmalarning asosiy
kompetensiyalarining bir qismi sifatida BCG quyidagi toifalarni aniqlaydi:
• katta ma'lumotlar va ilg'or tahlillar;
• Agile tajribasi;
• raqamli kontent;
• mobil interfeyslar;
• raqamli mijozlar tajribasi;
• xavf va xavfsizlik;
• raqamli to'lovlar; raqamli brending va reklama;
• an'anaviy dasturiy ta'minot va infratuzilma
368
Shu bilan birga, yuqori malakali menejerlar nafaqat ushbu barcha sohalar
bo'yicha asosiy bilimlarga ega bo'lishlari, balki yangi sharoitlarda ham o'zgarib
turadigan shaxsiy vakolatlarni rivojlantirishlari kerak.
Buning ajablanarli joyi yo'q: hammani o'rab turgan ma'lumotlar oqimi ko'p marta
oshdi. Ushbu doimiy ulkan axborot oqimida menejer nafaqat harakatlana olishi, balki
ushbu oqimni to'g'ri tahlil qilish va tuzishga qodir bo'lishi kerak. U olingan ma'lumotni
hozirgi vaziyatga qanday qo'llash mumkinligini va u mas'ul bo'lgan yo'nalishning
kelajakdagi rivojlanishiga qanday ta'sir qilishi mumkinligini tushunishi kerak.
Zamonaviy menejer mustaqil va faqat to'g'ri qarorlar qabul qila olishi, kompaniyaning
rivojlanishining qadriyatlari va qarashlariga to'liq mos kelishi yoki hatto bozor
tendentsiyalaridan oldinda bo'lishi kerak.
Yumshoq ko'nikmalarga an'anaviy ravishda quyidagilar kiradi:
•tanqidiy fikrlash;
• boshqaruv qobiliyatlari;
• muammolar va nostandart vazifalarni hal qilish qobiliyati;
• tashkilot;
• ijodiy fikrlash;
• jamoa va loyihalarda ishlash qobiliyati;
• mustaqil bilim olish qobiliyati;
• samarali muloqot qilish qobiliyati va boshqalar.
Ushbu kompetensiyalarning kombinatsiyasi zamonaviy menejerning yangi
qiyofasini shakllantiradi va raqamli iqtisodiyot uchun menejerlarni tayyorlash bo'yicha
yangi o'quv rejasini shakllantirish va mavjud ta'lim dasturlarini o'zgartirish uchun
asosdir.
Mavjud o'quv rejalari va ta'lim fanlari dasturlarini yangi muammolar va biznes
talablarini hisobga olgan holda isloh qilish, biz quyidagi savollarga javob berishimiz
kerak:
• qaysi o'quv fanlari etishmayotgan va qaysi biri ortiqcha?
-Qaysi fanlar majburiy, qaysilari ixtiyoriy bo'lishi kerak?
• yakuniy malakaviy ish va amaliyot qanday bo'lishi kerak?
• o'quv jarayoniga qanday yangi ta'lim texnologiyalarini joriy etish kerak?
369
• yangi o'quv dasturini amalga oshirishga qodir bo'lgan o'qituvchilar jamoasini
qanday shakllantirish kerak?
• o'qituvchilarni qayta tayyorlash va ularning malakasini qanday oshirish kerak?
Ushbu savollarga javob berish orqali biz bozorda talabga ega bo'lishi mumkin
bo'lgan yangi ta'lim mahsulotini yaratish bo'yicha natijalarga erisha olamiz.
Adabiyotlar ro’yhati:
1.
Yo‘ldoshev N., Zaxidov G. Menejment. Darslik. – T.: “O‘zbekiston
faylasuflari milliy jamiyati” nashriyoti, 2018 y.
2.
Bozorov Sh. Va boshqalar.Menejment va marketing. Darslik.-2017
3.Abdulllayev Y.” Menejment asoslari’’ Toshkent 2019 y
3.
Nurimbetov R. Xodimlarni boshqarishning motivatsion mexanizmiga
ta’sir etuvchi ustuvor omillarini aniqlash . Iqtisodiyot va innovatsion texnologiyalar
ilmiy-elektron jurnali 2021 y.
4.
Ахмедова,
Ю.
С.
(2023).
Инвестициялар-Иқтисодиётни
Модернизациялашнинг Бош Омили. Barqarorlik Va Yetakchi Tadqiqotlar Onlayn
Ilmiy Jurnali, 3(1), 226-229.
5.
Axmedova,
Y.
S.
(2024).
INVESTITSIYA
LOYIHALARI
SAMARADORLIGINI
BAHOLASHNING
MAZMUNI
VA
MOHIYATI.
Educational Research in Universal Sciences
,
3
(2), 521-524.
6.
Axmedova, Y. S., & qizi Mamadiyorova, F. S. (2024). XODIMLARNI
MOTIVATSIYALASHNING PSIXOLOGIK ASOSLARI.
Educational Research in
Universal Sciences
,
3
(1), 611-614.
7.
Abdumannonovna, T. D., & Abdurasul, A. D. (2024). FORMATION OF
STATE FINANCE AND AUDIT ACTIVITY IN THE EARLY PERIODS IN
UZBEKISTAN.
JOURNAL OF EDUCATION, ETHICS AND VALUE
,
3
(1), 34-37.
8.
Abdumannonovna, T. D. (2023). AUDITING MOLIYAVIY BOZOR
UCHUN
ZARURLIGI.
INNOVATION
IN
THE
MODERN
EDUCATION
SYSTEM
,
3
(34), 290-294.
9.
Turumova, D. A. (2023). O ‘ZBEKISTONDA ICHKI NAZORAT
TIZIMI–AUDITORLIK
TEKSHIRUVI
JARAYONINING
ASOSIY
ELEMENTI.
Educational Research in Universal Sciences
,
2
(4), 608-612.
370
10.
Turumova, D. A., & oʻgʻli Tolibboyev, Q. G. (2023). AUDITORLIK
FAOLIYATIDA TANLAB TEKSHIRISHNING MOHIYATI.
Educational Research
in Universal Sciences
,
2
(6), 234-240.
11.
Abdumannonovna, T. D. (2024). DEVELOPMENT AND USEFUL
ASPECTS OF AUDITING ACTIVITY IN UZBEKISTAN.
JOURNAL OF
EDUCATION, ETHICS AND VALUE
,
3
(1), 15-18.
12.
Odilovna, U. Z., & Alexandrovich, A. A. (2024). ECONOMIC AND
LEGISLATIVE CORNERSTONES OF INVESTMENT POLICY OF THE
REPUBLIC OF UZBEKISTAN. JOURNAL OF EDUCATION, ETHICS AND
VALUE, 3(1), 87-90.
13.
Yahyoyevna, O. F., & Alexandrovich, A. A. (2024). THE ROLE OF
FINANCIAL MANAGEMENT IN IMPROVING THE FINANCIAL CONDITION
OF ENTERPRISES. JOURNAL OF EDUCATION, ETHICS AND VALUE, 3(1), 44-
47.
14.
Umarova, Z. O., & qizi Nurboyeva, Z. Y. (2024). IQTISODIY
RIVOJLANISH SHAROITIDA INNOVATSION LOYIHALARNI BOSHQARISH.
Educational Research in Universal Sciences, 3(1), 108-113.
15.
Обидова, Ф. Я. (2023). УПРАВЛЕНИЕ СИСТЕМОЙ КАЧЕСТВА НА
ПРЕДПРИЯТИЯХ. Экономика и социум, (11 (114)-1), 929-932.
16.
Odilovna, U. Z., & Yangiboyevna, N. Z. (2023). NEFT-GAZ TARMOG
‘IDA XALQARO MARKETING STRATEGIYASINI RIVOJLANTIRISH. In
Past
and Future of Medicine: International Scientific and Practical Conference
(Vol. 4, pp.
25-33).
17.
Yaxyaevna, R. B., & Nurbek, A. (2023). MA’NAVIYAT JAMIYAT
HAYOTINING JONI VA RUHI. In " ONLINE-CONFERENCES" PLATFORM (Vol.
1, pp. 503-506).
18.
Yakhyaevna, R. B., & Tulembaevna, M. S. (2024). Education of Youth in
the Spirit of Patriotism.
Best Journal of Innovation in Science, Research and
Development
,
3
(3), 338-342.
19.
Yahyoevna, R. B. (2022, March). WAYS AND WAYS TO PREVENT
POVERTY (ON THE EXAMPLE OF UZBEKISTAN). In
E Conference Zone
(pp. 39-
42).
371
20.
Obidova, F., Umarova, Z., & Rashidova, B. (2024, March). Opportunities
to increase the efficiency of the development of tourism services (In the example of
Jizzakh Region). In
AIP Conference Proceedings
(Vol. 3045, No. 1). AIP Publishing.
21.
Abdumannonovna, T. D. (2024). EXTERNAL AUDITORS AND THEIR
LIABILITY TO THIRD PARTIES.
Gospodarka i Innowacje.
,
44
, 71-75.
22.
Abdumannonovna, T. D. (2024). Auditorlik Tekshiruvida Firibgarlikni
Aniqlashda Professionallik Qobiliyatini Qo’llash.
Miasto Przyszłości
,
45
, 138-144.
23.
Abdumannonovna, T. D. (2024). NEW UZBEKISTAN AND THE
MUTUAL INTERESTS OF THE" BIG FOUR" INTERNATIONAL AUDITING
COMPANIES.
Miasto Przyszłości
,
45
, 600-605.
24.
Abdumannonovna, T. D. (2024). Audit Risk, its Elements and Their
Assessment.
Best Journal of Innovation in Science, Research and Development
,
3
(2),
847-854.
25.
Abdumannonovna, T. D. (2024). AUDIT-AS A FACTOR OF
INCREASING BUSINESS EFFICIENCY IN ENTERPRISES.
Miasto Przyszłości
,
45
,
594-599.
26.
Abdumannonovna, T. D. (2024). The Document Presented by the Auditor
is" Audit Report and its Contents".
Best Journal of Innovation in Science, Research and
Development
,
3
(2), 991-997.
27.
Abdumannonovna, T. D. (2024). Relationship With Auditing Standards in
Controlling the Quality of Auditor's Work.
Best Journal of Innovation in Science,
Research and Development
,
3
(2), 998-1003.
28.
Abdumannonovna, T. D. (2024, March). Auditorning axloq kodeksiga
rioya etish burchlarining afzalliklari. In
INTERNATIONAL CONFERENCE ON
INTERDISCIPLINARY SCIENCE
(Vol. 1, No. 3, pp. 80-87).
29.
Abdumannonovna, T. D. (2024). Respublikamizda auditorlarni
sertifikatlashtirish va malakasini oshirishdagi natijalarning samarasi.
Multidisciplinary
Journal of Science and Technology
,
4
(3), 682-687.
30.
Аверин, А. Ю., & Валиханова, М. К. (2023). СУЩНОСТЬ СИСТЕМЫ
МЕНЕДЖМЕНТА КАЧЕСТВА НА ПРОМЫШЛЕННЫХ ПРЕДПРИЯТИЯХ И
ЭТАПЫ ИХ РАЗВИТИЯ.
Экономика и социум
, (11 (114)-1), 524-527.
372
31.
Saidahmedova, D. S., & Valixanova, M. (2023). QURILISH
KORXONALARIDA SIFAT MENEJMENTI TIZIMINI JORIY QILISH-DAVR
TALABI.
Экономика и социум
, (5-2 (108)), 330-334.
32.
Meliboyeva, G. S., & Jasur, A. (2023, April). MEDICAL PROPERTIES
OF FRUITS AND IMPORTANCE IN HUMAN LIFE. In
International Conference on
Research Identity, Value and Ethics
(pp. 90-93).
33.
Usmonova, S. S. (2022). AQSH YAPONIYA FIRMALARIDA
XODIMLARNI BOSHQARISH XUSUSIYATLARI.
Экономика и социум
, (12-2
(103)), 172-176.
34.
Kulanova, D. A., & Usmanova, S. S. (2024). TURIZM SANOATIDA
BOZOR
SEGMENTATSIYASINI
MEYORLASHTIRISHGA
QARATILGAN
TADBIRLAR.
Educational Research in Universal Sciences
,
3
(4 SPECIAL), 256-260.
35.
Турумова, Д. (2022). Банк назоратида ички ва ташқи аудит
ўтказишнинг аҳамияти.
Science and Education
,
3
(12), 1013-1022.
36.
Турумова, Д. (2022). Банк кредитлари аудитини такомиллаштириш
масалалари.
Science and Education
,
3
(10), 640-645.
37.
Abdumannonovna, T. D. (2023). WAYS OF DEVELOPING THE
INTERNAL AUDIT SERVICE IN BUSINESS ENTITIES.
JOURNAL OF
EDUCATION, ETHICS AND VALUE
,
2
(8), 37-40.
38.
Odilovna, U. Z., & Yangiboyevna, N. Z. (2023). NEFT-GAZ TARMOG
‘IDA XALQARO MARKETING STRATEGIYASINI RIVOJLANTIRISH. In
Past
and Future of Medicine: International Scientific and Practical Conference
(Vol. 4, pp.
25-33).
39.
Odilovna, U. Z., & Pavlovna, S. E. (2024). STRATEGY FOR
SUPPORTING
SMALL
BUSINESSES
AND
PRIVATE
ENTREPRENEURSHIP.
JOURNAL OF EDUCATION, ETHICS AND VALUE
,
3
(1),
219-224.
40.
Odilovna, U. Z., & Yangiboyevna, N. Z. (2023). YOSHLARNI QO
‘LLAB-QUVVATLASHGA DOIR KADRLAR TAYYORLASHDA DAVLATNING
ROLI.
Current Issues of Bio Economics and Digitalization in the Sustainable
Development of Regions (Germany)
, 772-778.
373
41.
Odilovna, U. Z., & Yangiboyevna, N. Z. (2023). NEFT-GAZ TARMOG
‘IDA XALQARO MARKETING STRATEGIYASINI RIVOJLANTIRISH. In
Past
and Future of Medicine: International Scientific and Practical Conference
(Vol. 4, pp.
25-33).
42.
Odilovna, U. Z., & Pavlovna, S. E. (2024). STRATEGY FOR
SUPPORTING
SMALL
BUSINESSES
AND
PRIVATE
ENTREPRENEURSHIP.
JOURNAL OF EDUCATION, ETHICS AND VALUE
,
3
(1),
219-224.
43.
Odilovna, U. Z., & Yangiboyevna, N. Z. (2023). YOSHLARNI QO
‘LLAB-QUVVATLASHGA DOIR KADRLAR TAYYORLASHDA DAVLATNING
ROLI.
Current Issues of Bio Economics and Digitalization in the Sustainable
Development of Regions (Germany)
, 772-778.
