Noyabr, 2024-Yil
87
ATMOSFERA HAVOSINI IFLOSLANTIRUVCHI MANBALAR
Mamirova Odina Abdulxamidxon qizi
Toshkent davlat agrar universiteti, ‘‘Qishloq xo’jaligi biotexnalogiyasi, standartlashtirish’’
magistranti, Toshkent.
tel: +998903094418.
e-mail:
https://doi.org/10.5281/zenodo.14056876
Annotatsiya.
Ushbu maqolada atmosfera havosini iflostantiruvchi asosiy manbalardan
xisoblangan kimyoviy moddalar, transportlardan chiqadigan zaharli tutunlar, insonlar tomonidan
turli xildagi chiqindilar keltirib o‘tilgan.
Shuningdek sanoat korxonalari tomonidan turli xil
gazlarning chala yonishi natijasida afmosferaga katta miqdorda zararli ta‘sir ko‘rsatadi.
Kalit so‘zlar:
Atmosfera, tabiat, inson, kimyoviy moddalar, havo, transport, zaharli
moddalar, zaharli tutunlar, ko‘mir, neft, gaz.
SOURCES OF AIR POLLUTION
Abstract.
In this article, the main sources of atmospheric air pollution are chemicals, toxic
fumes from vehicles, and various types of human waste. Also, as a result of premature combustion
of various gases by industrial enterprises, it has a large harmful effect on the atmosphere.
Key words:
Atmosphere, nature, people, chemicals, air, transport, toxic substances, toxic
fumes, coal, oil, gas.
ИСТОЧНИКИ ЗАГРЯЗНЕНИЯ ВОЗДУХА
Аннотация.
В данной статье основными источниками загрязнения атмосферного
воздуха являются химические вещества, токсичные выхлопы транспортных средств и
различные виды отходов жизнедеятельности человека. Также в результате
преждевременного сжигания различных газов промышленными предприятиями это
оказывает большое вредное воздействие на атмосферу.
Ключевые слова
:
Атмосфера, природа, люди, химические вещества, воздух,
транспорт, токсичные вещества, токсичные дымы, уголь, нефть, газ.
KIRISH
Atmosfera havosining ifloslantiruvchi omillari quyidagilarni o'z ichiga oladi:
1.Sanoat chiqindilari: Zavodlar va fabrikalardan chiqqan tutun, kimyoviy modda va chang
atmosferaga tarqaladi. Bu turdagi ifloslantiruvchilar orasida oltingugurt dioksidi (SO₂), azot
oksidlari (NOₓ), uglerod oksidi (CO) va uchuvchi organik birikmalar kiradi.
Noyabr, 2024-Yil
88
2.Transport vositalari chiqindilari: Mashinalar, samolyotlar va boshqa transport
vositalaridan chiqariladigan gazlar, ayniqsa, uglerod dioksidi (CO₂), azot oksidlari va ko‘mir
changlari havoni ifloslantiradi.
3.Energiya ishlab chiqarish: Ko‘mir, neft va gaz kabi yoqilg‘ilarni yoqish natijasida ko‘p
miqdorda ifloslantiruvchi moddalar atmosferaga chiqariladi. Bu elektr stansiyalari va isitish
tizimlari uchun ham xosdir.
4.Qishloq xo‘jaligi faoliyati: Pesticidlar va o‘g‘itlardan foydalanish, shuningdek,
chorvachilik faoliyati natijasida ammiak va metan kabi gazlar havoni ifloslantirishi mumkin.
5.Tabiiy omillar: Vulkanlar otilishi, chang bo‘ronlari, o‘rmon yong‘inlari va dengiz spreyi
kabi tabiiy hodisalar ham havoni ifloslantirishi mumkin.
6.Maishiy faoliyat: Uyda yoqiladigan yoqilg‘ilar (masalan, ko‘mir yoki yog‘och) va turli
kimyoviy mahsulotlardan foydalanish (masalan, bo‘yoqlar, tozalash vositalari) ham havoning
ifloslanishiga hissa qo‘shadi.
Bu omillar havodagi zararli moddalar kontsentratsiyasini oshiradi va odamlar
salomatligiga, shuningdek, atrof-muhitga zarar yetkazishi mumkin.
Atmosfera havosini ifloslantiruvchi omillar haqida batafsilroq tushuncha olish uchun
ularning har biri bo‘yicha qo‘shimcha ma’lumot quyidagicha:
Atmosfera havosini ifloslantiruvchi omillar haqida batafsilroq tushuncha olish uchun
ularning har biri bo‘yicha qo‘shimcha ma’lumot quyidagicha:
1. Sanoat chiqindilari
Zavodlar, elektr stansiyalari va neftni qayta ishlash zavodlari ko‘pincha havoga katta
miqdorda ifloslantiruvchi moddalar chiqaradi. Masalan:
Oltingugurt dioksidi (SO₂): Ko‘mir va neft yoqilishi natijasida ajraladi va kislotali yomg‘ir
hosil bo‘lishiga sabab bo‘ladi.
Azot oksidlari (NOₓ): Yoqilg‘ini yuqori haroratlarda yoqishdan hosil bo‘ladi va smog
(tutun) hosil bo‘lishida muhim rol o‘ynaydi.
Volatil organik birikmalar (VOC): Ranglar, erituvchilar va kimyo sanoati mahsulotlaridan
ajraladi.
2. Transport vositalari chiqindilari
Transport vositalarining benzin va dizel yoqilg‘isi yoqilganda:
Uglerod monoksidi (CO): Kislorodning yetishmasligi sababli uglerod dioksidiga (CO₂)
to‘liq oksidlanmagan gaz. Bu gaz nafas olish tizimiga salbiy ta'sir ko‘rsatadi.
Noyabr, 2024-Yil
89
Azot oksidlari va uglevodorodlar: Smog hosil qilish jarayonida ishtirok etadi va zararli
reaktiv moddalarni shakllantiradi.
Ko‘mir changlari va aerozollar: Atmosferaga chiqib, havoni ifloslantiradi va sog‘liq uchun
xavf tug‘diradi.
3. Energiya ishlab chiqarish
Elektr stansiyalari va isitish tizimlarida yoqilg‘i (ko‘mir, neft yoki tabiiy gaz) yoqish orqali
ishlab chiqarilgan energiya katta miqdorda zararli gazlar hosil qiladi.
Kislotali yomg‘irlar va isitishning global darajasini oshiruvchi gazlar atmosferaga
chiqariladi.
Issiqxona gazlari: Atmosfera havosidagi issiqlikni ushlab turadi va iqlim o‘zgarishiga olib
keladi.
Xulosa
Atmosfera havosining ifloslanishi sog‘liq uchun jiddiy xavf tug‘diradi, chunki bu
ifloslantiruvchi moddalar nafas olish tizimi, yurak-qon tomir tizimi va umumiy immunitetga salbiy
ta’sir ko‘rsatishi mumkin. Bundan tashqari, atrof-muhitga zarar yetkazadi, jumladan, tuproq va
suv resurslarini ifloslantiradi, o‘simliklar va hayvonot dunyosiga zarar yetkazadi.
REFERENCES
1.
Ekalogiya va tabiatni muhofaza qilish, Namdu
2.
Ekalogiya va atrof muhit muhofazasi.
3.
S.S.Bo‘riyev.D.A.Mahkamov
4.
Internet ma’lumotlari
