ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 8 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
239
YUQORI MUSTAHKAMLI BETON TARKIBINI HISOBLASH USULLARI
Lapasov Diyorbek Isoq og’li
Jizzax politexnika instituti talabasi.
https://doi.org/10.5281/zenodo.13523508
Annotatsiya
. Ushbu maqolada bino va inshooatlatga qo’yilagigan yuqori mustahkamli
beton tarkibini hisoblash tartibi va jadvallar keltirilgan.
Kalit so’zlar:
ogir beton,
chaqiq tosh, sement, qumning yiriklik moduli, suv, qum, beton
qorishmasi, mayda va yirik qo’shimcgalar.
METHODS OF CALCULATING HIGH STRENGTH CONCRETE COMPOSITION
Abstract.
This article presents the procedure and tables for calculating the composition of
high-strength concrete placed in buildings and structures.
Key words:
heavy concrete, crushed stone, cement, bulk modulus of sand, water, sand,
concrete mix, fine and coarse aggregates.
МЕТОДЫ РАСЧЕТА СОСТАВА ВЫСОКОПРОЧНОГО БЕТОНА
Аннотация.
В данной статье представлены порядок и таблицы расчета состава
высокопрочного бетона, укладываемого в зданиях и сооружениях.
Ключевые слова:
тяжелый бетон, щебень, цемент, объемный модуль песка, вода,
песок, бетонная смесь, мелкий и крупный заполнители.
Kirish
. O’zbekiton Respublikasi Prezidentining 2019 yil, 23 maydagi "Qurilish
materiallari sanoatini jadal rivojlantirishga oid qo‘shimcha chora-tadbirlar tug‘risida"gi PQ 4335-
sonli qaroriga muvofiq Respublikamizda juda ko’p ishalar amalga oshirilmoqda. Yurtimizda
mustaxkam beton ishlab chiqarish va ularni eksport qilish bo’yicha barqaror o’sish, korxonlarni
modernizatsiya qilish, texnika va texnologiyalarga asoslangan holda materiallar ishlab chiqarish
yo’lga qo’yilmoqda. Hozirgi kunda yuqori darajali materiallar ishlab chiqarish juda rivojlanga va
asosiy talablar ham materiallarning sifati va umirboqiyligini uzaytirish rejaga qo’yilgan.
Asosiy qism:
Yuqori mustahkamli beton tarkibini hisoblashda betonning o’ziga xos
hususiyatlarini hisobga olish kerak. Suv-sement nisbati S/S =1/3, sement sarfining yuqoriligi esa
400 – 450 kg/m3, qorishmaning suv talabchanligi katta bo’lishi kerak, betonning markasi ko’tarilib
borishi bilan, aralshmadagi qumning ulushi kamayib borishi kuzatiladi.
Yuqori markali betonning markasini hisoblash tartibi:
Beton markasini aniqlashda asoasan M500 betondan foydalanadi. M500 markali betondan
foydalanish asosan qurilish inshootlarida statik bosim yukiga bardosh bera oladi. M500 markali
beton har kvadrat santimetr uchun 130 dan 160 kilogramgacha yuk ko’tara oladi.
1.
Qorishma harakatchanligiga asoslanib suv – sement nisbati yuqori markali betonlar uchun
quydagicha ifodalanadi;
2.
S/S <0,4 ( S/Sem >2,5 ) shartiga asoslanib;
3.
S/Sem = A1*Rs/( Rb – A1*0,5 *Rs )
Bu yerda Rs – sementning harakatchanligi birligi MPa; Rb – betonning mustahkamligi, birligi
MPa, A1 koeffisent.
A1 koeffisentning qiymatlari
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 8 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
240
Beton uchun materiallar
A1 ning qiymati
Yuqori sifatli
0,43
Oddiy sifatli
0,4
Sifati past
0.37
Yuqori mustahkamli betonning 1 m3 beton qorishmasi uchun sarf qilinadigan suv
miqdori
Betonqorishmaning qulayay
joylashuvchanligi GOST-10181•81
bo‘yicha
Suv sarfi, l/m
3
, to‘ldiruvchilarning
donadorligi
10
20
40
Bikrligi (sek)
11….15
6.…10
3….5
185
195
205
170
180
190
155
165
175
Xarakatchanligi (sm)
1.…3
4….6
7….9
10….12
205
215
225
235
190
200
210
220
175
185
195
205
Sement sarfi quyidagicha formula bilan topiladi;
S =S/Sem
bu yerda: S-suv sarfi; Sem – sement nisbati;
To‘ldiruvchilarning sarfini absolyut hajm usulida hisob topiladi. Sement xamirining
absolyut hajmi quydagi formula bilan topiladi;
V
SX
=Sem/ ρ
S
+S
bu yerda: S-suv sarfi; Sem- sement sarfi; ρ
sem –
Semen haqiqiy zichligi.
To‘ldiruvchilarning absolyut hajmi quydagicha bo’ladi;
V
T
= 1000 – V
SX
.
To‘ldiruvchi haqiqiy zichligi ρt = 2,65 bo’lganda uning sarfi quyidagi formula
bilan topiladi;
mt = Vt ρt. V
T
= 1000 – V
SX
.
bu yerda;
V
T =
To‘ldiruvchilarning absolyut hajmi
Qum sarfini quyidagi formula yordami asosida aniqlanadi.
Q = r mt,
bu yerda: mt=to’ldiruvchining haqiqiy zichligi,
To’ldiruvchilar aralashmasidagi qumning ulushi shu tartibda aniqlanadi
Chaqiq
tosh
yiriklik moduli
Qumning
yiriklik moduli
To’ldiruvchi aralashmasidagi qumning ulushi
sement sarfin, kg/m
3
400
500
600
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 8 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
241
5….40
3,0
2,0
1,0
0,32
0,31
0,30
0,29
0,28
0,27
0,25
0,24
0,23
5….20
3,0
2,0
1,0
0,33
0,32
0,31
0,30
0,29
0,28
0,26
0,25
0,24
5….10
3,0
2,0
1,0
0,34
0,33
0,32
0,31
0,30
0,29
0,27
0,26
0,25
Chaqiq tosh sarfini quyidagi formula bilan aniqlanadi
Ch= mt – Q.
Beton qorishmasining hisoblangan o’rtacha zichligini quyidagi formula bilan aniqlanadi.
ρ
b.q
. = Sem + S + Q +Sh,
bu yerda: Sem, S, Q, Sh- sement, suv, qum, chaqiq toshlarning mos ravishda belgilangani.
Sement bog'lovchilari asosidagi beton uchun mayda Rmt va yirik Ryt
to’ldiruvchilarning sarfi qo’yidagi formula bilan topiladi
S
mt =
S
yt =
S
to’l /2
bu erda Sto’l –to’lddiruvchilarning umumiy sarfi.
Suyuq shisha asosidagi beton uchun va yirik to’ldiruvchilarning sarfi qo’yidagi
formula bilan topiladi
Syt = Sto’l/1,65
Smt = Sto’l -Syt
Xulosa:
xulosa qilib aytganda, yuqori mustahkamli betob tarkibini hisiblashda asosan ishni
ketma – ketligda olib borish talab etiladi. Yuqorida keltirilgan formulalar asosida betonning
tarkibini yoki mustahkamligini hisoblash uchun ketma ketliklar keltirilgan.
REFERENCES
1.
O’zbekiton Respublikasi Prezidentining 2019 yil, 23 maydagi "Qurilish materiallari
sanoatini jadal rivojlantirishga oid qo‘shimcha chora-tadbirlar tug‘risida"gi PQ 4335-sonli
qaroriga asoasan.
2.
Тиллаев М. А. Шиша толалари ёрдамида дисперсланган майда донали бетон
хоссалари //Science and Education. – 2022 – Т. 3 – №. 3 – С. 313-318.
3.
Tillayev M. Исследование прочных свойств легкого бетона сдисперсированными
армированными волокнами //Архив Научных Публикаций JSPI. – 2020 – Т. 1 – С. 74.
4.
Тиллаев М. Шиша толалари билан дисперсли арматураланган енгил бетонларнинг
мустаҳкамлик хоссаларини тадқиқотлаш //Архив Научных Публикаций JSPI. –
2020.Ortiqqulov Detal. POLISTIROLBETONNING QURILISHDA QO’LLANILISH
TARMOQLARINI OSHIRISH //Центральноазиатский журнал образования и
инноваций. – 2023 – Т. 2 – №. 6 – С. 133-137.
5.
Tilavov E., Ibragimov S. TOM UCHUN RULONLI QOPLAMA
ISSN:
2181-3906
2024
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 8 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
242
6.
MATERIALLAR XOSSALARINI O’RGANISH VA ULARDAN FOYDALANISH
7.
//Академические исследования в современной науке.
– 2023 – Т. 2 – №. 9 – С.121-128.
8.
Nurmamatouv N. R. et al. Bazalt armatura ishlab chiqarishdagi chiqindi
9.
asosida fibrabeton tarkibini tanlash va xossalarini o’rganish //Science and Education.–
2022 – Т. 3 – №. 3 – С. 146-152.
10.
Nurmamatov N. R. et al. Bazalt tolasi asosida fibrabeton optimal tarkibini tanlash va fizik
mexanik xossalarini taxlili //Science and Education. – 2022 – Т. 3 –№. 3 – С. 153-160.
11.
Баходир С., Мирджалол Т. Развитие диаграммных методов в расчетах
железобетонных конструкций //Вопросы архитектуры и строительства– 2020 – Т. 2
– №. 4 – С. 145-148.
12.
Asatov N., Tillayev M., Raxmonov N. Parameters of heat treatment increased concrete
strength at its watertightness //E3S Web of Conferences. – EDP Sciences, 2019 – Т. 97 –
С. 2021.
13.
Tillaev
M.,
Ortikulov
D.
PROBLEMS
OF
DOMESTIC
SYNTHETIC
DEVELOPMENT//Центральноазиатский инноваций
. – 2023 – Т. 2 – №. 3 – С. 105-108.
14.
Tillaev M., Ortikulov D. PROBLEMS OF DOMESTIC SYNTHETIC
15.
DEVELOPMENT//Центральноазиатский инноваций.
– 2023 – Т. 2 – №. 3 – С. 105-108.
16.
Шодмонов А. Ю. Изучение свойств базальтового фибробетона//Современное
промышленное и гражданское строительство.2021 – Т. 17 – №.2 – С. 77-84.
17.
Yuqori mustahkamli beton tarkibini hisoblash usullari, L.Diyorbek //Journal of Universal
Science Research 1 (2), 509-512.
