12
ResearchBib IF - 11.01, ISSN: 3030-3753, Volume 2 Issue 11
ZAMONAVIY USULLAR YORDAMIDA 10–12 YOSHLI GIMNASTLARDA
EGILUVCHANLIKNI RIVOJLANTIRISH
Alimova Sevara G‘iyos qizi
Respublika oliy sport maxorati maktabi Badiiy gimnastika treneri.
Email:
https://doi.org/10.5281/zenodo.17516677
Annotatsiya.
Ushbu
maqolada
10–12
yoshli
gimnastlarda
egiluvchanlikni
rivojlantirishning zamonaviy usullari haqida so‘z yuritiladi. Tadqiqotda egiluvchanlikni oshirish
uchun dinamik cho‘zilish, PNF (proprioseptiv nerv-mushak fasilitatsiyasi) metodlari, va yoga
elementlaridan foydalanish samaradorligi tahlil qilinadi. Natijalar shuni ko‘rsatadiki, mazkur
usullar muntazam ravishda qo‘llanilganda, bolalar gimnastikasida mushak elastikligi va harakat
amplitudasi sezilarli darajada ortadi.
Kalit so‘zlar:
egiluvchanlik, gimnastika, cho‘zilish, PNF, metodika.
MODERN METHODS FOR DEVELOPING FLEXIBILITY IN 10–12-YEAR-OLD
GYMNASTS
Abstract.
This article discusses modern methods for developing flexibility in gymnasts
aged 10–12. The study analyzes the effectiveness of dynamic stretching, PNF (proprioceptive
neuromuscular facilitation), and yoga elements in improving muscle elasticity and range of
motion.
The results show that regular application of these techniques significantly enhances
flexibility and coordination in young gymnasts.
Keywords:
flexibility, gymnastics, stretching, PNF, methodology.
СОВРЕМЕННЫЕ МЕТОДЫ РАЗВИТИЯ ГИБКОСТИ У ГИМНАСТОВ
10–12 ЛЕТ
Аннотация.
В статье рассматриваются современные методы развития
гибкости у гимнастов 10–12 лет. В исследовании анализируется эффективность
динамической растяжки, метода ПНФ и элементов йоги в улучшении эластичности
мышц и амплитуды движений. Результаты показывают, что регулярное использование
этих методов существенно повышает гибкость и координацию юных гимнастов.
Ключевые слова:
гибкость, гимнастика, растяжка, ПНФ, методика.
Kirish
Bugungi kunda badiiy gimnastika sport turi sifatida nafaqat estetik, balki jismoniy
sifatlarni ham kompleks tarzda rivojlantirishni taqozo etadi. Shular ichida eng muhimlaridan biri
egiluvchanlikdir. Egiluvchanlik yuqori darajada rivojlangan sportchi harakatlarining nafisligi,
amplitudasi va texnik tozaligini belgilaydi. Shu bois 10–12 yosh davrida bu sifatni rivojlantirish
katta ahamiyatga ega, chunki bu yoshda mushaklar, paylar va bo‘g‘imlar hali yetarlicha
plastiklikka ega bo‘ladi.
Tadqiqot maqsadi
Zamonaviy sport tizimida, xususan, O‘zbekiston badiiy gimnastika maktablarida 10–12
yoshli gimnastlarda egiluvchanlik sifatini rivojlantirish uchun samarali, xavfsiz va ilmiy
asoslangan metodlarni aniqlash, ularning fiziologik, biomexanik va psixomotor xususiyatlariga
moslashtirilgan mashg‘ulot dasturini ishlab chiqishdir.
Tadqiqotning asosiy maqsadi — zamonaviy sportda keng qo‘llanilayotgan innovatsion
metodlar (PNF texnikasi, yoga elementlari, dinamik stretching, statik-aktiv cho‘zilish)ning
13
ResearchBib IF - 11.01, ISSN: 3030-3753, Volume 2 Issue 11
samaradorligini tahlil qilish, ularni an’anaviy mashg‘ulot tizimiga integratsiya qilish va
O‘zbekiston sharoitida badiiy gimnastika bilan shug‘ullanayotgan o‘smir sportchilar tayyorgarlik
darajasini oshirishga qaratilgan metodik tavsiyalar ishlab chiqishdir.
Tadqiqot vazifalari
1. Egiluvchanlikning fiziologik va biomexanik asoslarini tahlil qilish.
2. Egiluvchanlikni rivojlantirishda qo‘llaniladigan zamonaviy metodlarni o‘rganish.
3. Amaliy tajribada PNF, dinamik cho‘zilish va yoga elementlarining samaradorligini
solishtirish.
4. Tadqiqot natijalari asosida amaliy tavsiyalar ishlab chiqish.
Tadqiqot ob’ekti va predmeti
Tadqiqot ob’ekti – 10–12 yoshli badiiy gimnastika bilan shug‘ullanuvchi sportchilar.
Tadqiqot predmeti – egiluvchanlikni rivojlantirishda zamonaviy metodlardan
foydalanishning ta’siri.
Tadqiqot metodlari
Tadqiqotda kuzatuv, tajriba, pedagogik tahlil, o‘lchash va statistik tahlil metodlari
qo‘llanildi.
Eksperiment 8 hafta davomida o‘tkazildi va unda 24 nafar 10–12 yoshli gimnast ishtirok
etdi.
Ular uch guruhga bo‘lindi: 1-guruh – an’anaviy cho‘zilish mashqlari, 2-guruh – PNF
metodlari, 3-guruh – yoga elementlari asosida mashg‘ulot o‘tkazdi.
Tadqiqot jarayoni
Har bir mashg‘ulot 60 daqiqa davom etib, quyidagi bosqichlardan iborat bo‘ldi:
- Qizish bosqichi (10 daqiqa) – yengil yugurish, sakrash, mushaklarni tayyorlash
mashqlari.
- Asosiy bosqich (40 daqiqa) – tanlangan metodika asosida egiluvchanlikni
rivojlantiruvchi mashqlar.
- Sovish bosqichi (10 daqiqa) – mushaklarni bo‘shashtiruvchi cho‘zilish mashqlari.
PNF metodida mushaklarni 6 soniya davomida qisqartirish va 10 soniya cho‘zish usuli
qo‘llanildi. Yoga asosidagi mashg‘ulotlarda “kobraning egilishi”, “ko‘prik”, “ot holati” kabi
asanalar ishlatildi.
Natijalar va tahlil
Tadqiqot natijalari shuni ko‘rsatdiki, 8 hafta davomida egiluvchanlik ko‘rsatkichlari
barcha guruhlarda oshgan bo‘lsa-da, eng katta o‘sish PNF metodini qo‘llagan guruhda qayd
etildi. Dastlabki sinovda gimnastlarning o‘rtacha harakat amplitudasi 65 daraja bo‘lgan bo‘lsa,
yakuniy o‘lchovda bu ko‘rsatkich 86 darajaga yetdi (32% o‘sish). Yoga elementlari asosidagi
mashg‘ulotlarda esa egiluvchanlik 25% ga oshdi. An’anaviy metodlar bilan shug‘ullangan
guruhda bu natija 17% ni tashkil etdi. Bundan tashqari, yangi metodlar mushaklarning tiklanish
tezligini oshirgan va jarohatlar sonini kamaytirgan.
Jadval: Egiluvchanlik ko‘rsatkichlarining 8 haftalik o‘sishi (10–12 yoshli
gimnastlarda)
№
Guruh nomi
Ishtirokchilar
soni
Dastlabki o‘rtacha
ko‘rsatkich
(daraja)
Yakuniy o‘rtacha
ko‘rsatkich
(daraja)
O‘sish
foizi (%)
1
An’anaviy
cho‘zilish mashqlari
8
64°
75°
17%
14
ResearchBib IF - 11.01, ISSN: 3030-3753, Volume 2 Issue 11
2
PNF metodikasi
asosida
mashg‘ulotlar
8
65°
86°
32%
3
Yoga elementlari
asosida
mashg‘ulotlar
8
63°
79°
25%
Tahlil:
-
Jadvaldan ko‘rinib turibdiki,
barcha uch guruhda egiluvchanlik darajasi oshgan
, biroq
eng yuqori o‘sish PNF metodidan foydalangan guruhda kuzatilgan (
+32%
).
-
Bu PNF mashqlari mushaklarni navbatma-navbat qisqartirish va cho‘zish orqali
nerv-
mushak muvofiqligini
yaxshilashini ko‘rsatadi.
-
Yoga elementlari
bilan shug‘ullangan guruhda egiluvchanlik 25% ga oshgan — bu
metod mushaklarning chuqur qatlamlarini cho‘zishda samarali bo‘lganini bildiradi.
-
An’anaviy metodlar
esa kamroq o‘sish (17%) ko‘rsatgan, bu ularning fiziologik faollik
darajasi pastroq ekanligiga ishora qiladi.
-
Shuningdek, PNF va yoga guruhlarida
jarohatlar soni kamaygan
, mushaklarning
tiklanish tezligi ortgan.
Xulosa
Zamonaviy metodlardan foydalanish 10–12 yoshli gimnastlarda egiluvchanlikni
rivojlantirishda yuqori samaradorlikka ega ekanligi isbotlandi. PNF va yoga elementlari
mushaklarning nerv-mushak boshqaruvini yaxshilaydi, koordinatsiyani oshiradi va psixologik
bo‘shashuvni ta’minlaydi. Bunday yondashuvlar o‘quv mashg‘ulotlarining sifatini oshirish bilan
birga, sportchilarni musobaqalarga tayyorlash jarayonini ham takomillashtiradi. Egiluvchanlikni
rivojlantirishda zamonaviy usullarning qo‘llanishi 10–12 yoshli gimnastlar tayyorgarligida
muhim ahamiyatga ega. Dinamik cho‘zilish, PNF metodlari va yoga elementlari mushaklarning
elastikligini oshiradi, jarohatlar xavfini kamaytiradi hamda mashg‘ulot samaradorligini
kuchaytiradi. Shu bois murabbiylar bu yondashuvlarni muntazam tarzda mashg‘ulot dasturlariga
kiritishlari tavsiya etiladi.
Amaliy tavsiyalar
1. 10–12 yoshli gimnastlar mashg‘ulotlarida PNF mashqlarini haftasiga kamida 2
marotaba qo‘llash tavsiya etiladi.
2. Mashg‘ulotlarning asosiy bosqichida yoga elementlarini statik holatda 15–20
soniyadan ushlab turish samarali.
3. Har bir mashg‘ulotda dinamik cho‘zilish mashqlari qizish bosqichida bajarilishi kerak.
4. Egiluvchanlik mashqlaridan so‘ng mushaklarni bo‘shashtirish mashqlarini kiritish
zarur.
5. Murabbiylar har bir sportchining individual fiziologik xususiyatlarini inobatga olgan
holda yuklamani tartibga solishlari lozim.
Foydalanilgan adabiyotlar
1.
Bompa T., Buzzichelli C. Periodization: Theory and Methodology of Training. Human
Kinetics, 2019.
2.
Verkhoshanskiy Yu.V. Osnovy sportivnoy trenirovki. Fizkultura i sport, 2018.
3.
Bayazitova D., Karimova N. Gimnastika nazariyasi va metodikasi. Toshkent, 2020.
15
ResearchBib IF - 11.01, ISSN: 3030-3753, Volume 2 Issue 11
4.
American College of Sports Medicine. Guidelines for Exercise Testing and Prescription.
11th ed., 2021.
5.
Sadykov A. Bolalar sportida jismoniy sifatlarni rivojlantirish metodikasi. Toshkent, 2019.
