ISSN:
2181-3906
2025
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 4 / ISSUE 9 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
110
INTENSIV TERAPIYA BO‘LIMIDA HAMSHIRALIK KUZATUVINING BEMOR
TIKLANISHIGA TA’SIRI
O‘rmonova Maftuna Salimovna
Farg‘ona shahar Sino tibbiyot texnikumi “Hamshiralik ishi” kafedrasi yetakchi o‘qituvchisi.
Komilova Dildora Alimardon qizi
Farg‘ona shahar Sino tibbiyot texnikumi “Hamshiralik ishi” kafedrasi katta o‘qituvchisi.
https://doi.org/10.5281/zenodo.17098025
Annotatsiya. Intensiv terapiya bo‘limida (ITB) hamshiralik kuzatuvi bemorning tiklanish
jarayoniga sezilarli ta’sir ko‘rsatadi. Ushbu maqola ITB’da hamshiralik kuzatuvining
bemorlarning fiziologik va psixologik holatini yaxshilashdagi rolini o‘rganadi. Adabiyotlar
sharhi asosida hamshiralik kuzatuvi bemorlarning tiklanish vaqtini qisqartirishga, asoratlar
sonini kamaytirishga va psixologik holatni yaxshilashga yordam berishi ko‘rsatilgan. Ushbu
yondashuv ICU bemorlarining tiklanishini tezlashtirish va sog‘liqni saqlash tizimining
samaradorligini oshirish uchun muhim ahamiyatga ega. Maqola mavzuning ilmiy asoslarini
ochib berish va klinik amaliyotda qo‘llashni taklif qilishga qaratilgan, ko‘plab tadqiqotlar va
nazariy tahlillarga asoslangan.
Kalit so‘zlar: Intensiv terapiya bo‘limi, hamshiralik kuzatuvi, bemor tiklanishi,
monitoring, asoratlar, psixologik holat, ICU, tiklanish jarayoni, tibbiy xatolar, reabilitatsiya,
tele-ICU, bemor xavfsizligi, fiziologik monitoring, psixologik yordam, klinik amaliyot.
Kirish
Intensiv terapiya bo‘limi (ITB) – bu og‘ir kasalliklarga chalingan bemorlar uchun maxsus
mo‘ljallangan joy bo‘lib, unda bemorlarning hayoti doimiy monitoring va tibbiy aralashuvga
bog‘liq. ITB’da bemorlarning tiklanishi ko‘plab omillarga bog‘liq, jumladan, tibbiy
texnologiyalar, dori-darmonlar va eng muhimi, hamshiralik yordami. Hamshiralik kuzatuvi – bu
bemorlarning holatini doimiy ravishda kuzatib borish, o‘zgarishlarni tahlil qilish va tezda
aralashuv ko‘rsatish jarayoni bo‘lib, u bemorlarning tiklanishiga bevosita ta’sir qiladi. So‘nggi
tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, ITB’da hamshiralik kuzatuvi bemorlarning asoratlarini
kamaytirish va tiklanish vaqtini qisqartirishda muhim rol o‘ynaydi. Masalan, bemorlarning
hayotiy ko‘rsatkichlarini doimiy monitoring qilish va tez reaksiya ko‘rsatish bemorlarning
ICUdan chiqish vaqtini sezilarli darajada qisqartirishi mumkin.
ITB’da bemorlar ko‘pincha hayotiy xavf ostida bo‘ladi, chunki ularning holati tez
o‘zgarishi mumkin. Hamshiralik kuzatuvi bu o‘zgarishlarni erta aniqlash va oldini olishga
yordam beradi. Tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, hamshiralik kuzatuvi bemorlarning psixologik
holatini yaxshilashda ham muhimdir, chunki ICUda bo‘lish bemorlarda depressiya va tashvishni
keltirib chiqarishi mumkin. Ushbu maqolaning maqsadi – ITB’da hamshiralik kuzatuvining
bemor tiklanishiga ta’sirini ilmiy asosda tahlil qilish va amaliy tavsiyalar berishdir. Ushbu
mavzuning dolzarbligi shundaki, ITB’da bemorlarning tiklanishi nafaqat tibbiy, balki iqtisodiy
ISSN:
2181-3906
2025
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 4 / ISSUE 9 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
111
va ijtimoiy jihatdan ham muhimdir, chunki u sog‘liqni saqlash tizimining samaradorligini
oshiradi.
Hamshiralik kuzatuvi monitoringdan farq qiladi: monitoring – bu hayotiy ko‘rsatkichlarni
o‘lchash va yozib borish, kuzatuv esa bu ma’lumotlarni tahlil qilish va aralashuv ko‘rsatishni o‘z
ichiga oladi. So‘nggi yillarda ITB’da texnologiyalar rivojlanishi bilan hamshiralik kuzatuvi
yanada samarali bo‘ldi, masalan, tele-ICU tizimlari orqali masofadan monitoring qilish mumkin.
Biroq, ko‘plab tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, inson omili – hamshiralarining tajribasi va
e’tibori – eng muhimdir. Ushbu maqola shu jihatlarni batafsil ko‘rib chiqadi. Bundan tashqari,
hamshiralik kuzatuvi bemor xavfsizligini oshirishda muhim strategiya bo‘lib, u tibbiy xatolarni
kamaytirish va bemorlarning umr ko‘rish darajasini oshirishga hissa qo‘shadi. Shuningdek, ITB
muhitining ta’siri ham e’tiborga loyiq, chunki yaxshi muhit bemor tiklanishini tezlashtirishi
mumkin.
Asosiy qism
ITB’da hamshiralik kuzatuvining bemor tiklanishiga ta’siri haqida ko‘plab tadqiqotlar
mavjud. Masalan, Henneman va boshqalar (2012) o‘tkazgan tadqiqotda hamshiralik kuzatuvi
bemorlarning asoratlarini 30% ga kamaytirishi ko‘rsatilgan. Ushbu tadqiqotda hamshiralik
kuzatuvi bemorlarning hayotiy ko‘rsatkichlarini doimiy monitoring qilish orqali tibbiy xatolarni
oldini olishga yordam bergani ta’kidlangan. Boshqa bir tadqiqotda, Giuliano (2017) hamshiralik
kuzatuvini bemor xavfsizligini oshirish strategiyasi sifatida ko‘rib chiqqan va natijada
bemorlarning tiklanish vaqtini qisqartirgan.
Hamshiralik kuzatuvi bemorlarning psixologik holatini yaxshilashda ham muhim.
McPeake va boshqalar (2020) o‘tkazgan tadqiqotda ICUdan keyingi sindrom (PICS) va
hamshiralik yordamining ta’siri o‘rganilgan, unda hamshiralik kuzatuvi bemorlarning depressiya
va tashvish darajasini kamaytirgani aniqlangan. Bundan tashqari, cluster nursing intervention
deb atalgan yondashuv ITB’da bemorlarning asoratlarini kamaytirishda samarali ekanligi
isbotlangan. Ushbu usul bemorlarning hayotiy ko‘rsatkichlarini doimiy kuzatish va individual
yondashuvni o‘z ichiga oladi.
ITB muhitining ta’siri ham muhim. Tronstad va boshqalar (2024) o‘tkazgan tadqiqotda
ITB muhitini yaxshilash bemor tiklanishiga ijobiy ta’sir ko‘rsatgani ko‘rsatilgan. Shovqin,
yorug‘lik va tabiiy ko‘rinishlarning etishmasligi bemorlarning tiklanishini sekinlashtirishi
mumkin. Hamshiralik kuzatuvi bu muhitni individualizatsiya qilish orqali yaxshilaydi.
Bemorlarning tiklanishi nafaqat fiziologik, balki psixologik va ijtimoiy jihatlarga ham
bog‘liq. Haugaa va boshqalar (2021) tadqiqotida hamshiralik kuzatuvi bemorlarning oilasi bilan
aloqasini yaxshilash orqali tiklanishni tezlashtirgani ta’kidlangan. Ushbu adabiyotlar sharhi
shuni ko‘rsatadiki, hamshiralik kuzatuvi ITB’da bemor tiklanishining asosiy omillaridan biridir.
Bundan tashqari, so‘nggi tadqiqotlar hamshiralik kuzatuvini kontseptsiya tahlili asosida
o‘rganmoqda. Masalan, Kim va boshqalar (2023) hamshiralik kuzatuvining natijalarini bemor
xavfsizligini oshirish va asoratlarni kamaytirish bilan bog‘lagan. Hamshiralik amaliyoti muhiti
va bemorlarning holatini erta aniqlash bemor o‘limini kamaytirishi mumkin. Tele-ICU tizimlari
orqali hamshiralik kuzatuvi bemorlarning holatini masofadan kuzatishga imkon berib,
hamshiralar ish yukini kamaytiradi va tiklanishni tezlashtiradi.
ISSN:
2181-3906
2025
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 4 / ISSUE 9 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
112
Sun’iy intellekt (AI) integratsiyasi hamshiralik kuzatuvini yanada takomillashtirishi
mumkin, masalan, avtomatik monitoring va bashoratli tahlil orqali.
Boshqa tadqiqotlarda hamshiralik resurslari va ITB bemorlari natijalari o‘rtasidagi
bog‘lanish o‘rganilgan. Masalan, ko‘proq hamshira va yaxshi kuzatuv bemorlarning tiklanishini
yaxshilaydi. ITB’da monitoringning yaxshilanishi bemorlarning qoniqishini oshirishi va
tiklanishni tezlashtirishi mumkin. Xavfsiz hamshiralik yordamining komponentlari, jumladan,
doimiy kuzatuv, ITB’da bemorlarning natijalarini yaxshilaydi. Tez javob tizimlari va
hamshiralik yordamining uzluksizligi bemorlarning kasallik va tiklanish fazalarida monitoringni
yaxshilaydi. Klinik kuzatuv real vaqt ma’lumotlaridan foydalanib, bemorlarning fiziologik
o‘zgarishlarini trendlashtiradi va klinik ta’sirini interpretatsiya qiladi.
Intellektual ITB modellari zamonaviy fan va texnologiyaga asoslanib, bemor
monitoringini yaxshilaydi. Tele-ICU’da hamshiralik kuzatuvi sepsis kabi o‘limli sindromlarni
erta aniqlashga yordam beradi va qutqarishni oldini oladi. Hamshiralik kuzatuvi faoliyatiga ta’sir
etuvchi omillar, masalan, ma’lumotlardagi naqshlarni tan olish, bemor xavfini tasniflashda
muhim. Doimiy monitoring bemor xavfsizligini ta’minlash orqali kritik o‘zgarishlarni erta
aniqlaydi. Bibliometrik tahlil hamshiralik kuzatuvi va bemor xavfsizligi haqidagi diskursni
boyitadi.
Xulosa
Intensiv terapiya bo‘limida hamshiralik kuzatuvi bemor tiklanishiga ijobiy ta’sir
ko‘rsatadi. Adabiyotlar sharhi asosida faol kuzatuv asoratlarini kamaytiradi, tiklanish vaqtini
qisqartiradi va psixologik holatni yaxshilaydi. Ushbu yondashuv klinik amaliyotda qo‘llanilishi
va hamshiralar ta’limida o‘rin egallashi kerak. Kelajakda texnologiyalarni integratsiya qilish
orqali samaradorlikni oshirish mumkin. Shuningdek, tele-ICU va AI kabi innovatsiyalar
hamshiralik kuzatuvini yanada takomillashtirishi mumkin.
Foydalanilgan adabiyotlar
1.
M . D . AXMEDOVA, A. R. OBLOQULOV, S. N . BOBOXOMAYEV “YUQUMLI
KASALLIKLARDA HAMSHIRALIK ISHI” Toshkent «IQTISOD-MOLIYA» 2008
2.
2. Ahmedova M. D., Boboxoʻjayev S.N. “Oʻzbekiston tibbiyot jurnali” 2005 № 1:67-68.
3.
Ахмедова М .Д., Нарэнев И. А. “Инфекция, иммунитет и фармакология”.
Ташкент, 2004.-№2.71 -75.
4.
Ахмедова М . Д., Муминов У.А. “Инфекция, иммунитет и фармакология”.
Ташкент, 2004.-№2.31-33.
5.
Ahmedova M. J. va boshqalar. Yuqumli kasalliklar va bemorlar parvarishi. Toshkent,
2002.
6.
Boboxoʻjaev S. N., Doʻstjonov B. O. Qorin tifi — paratif kasalliklari va bu xastaliklarda
parhez masalalari. Toshkent, 1997.
7.
Valiev A.G. va boshqalar. Polirezistent shtammlar chaqirgan salmonellyoz xastaligida
erta yoshdagi bolalarda jadal davolash usullari . Toshkent, 2003.
8.
Daminov T.A., Azimov Sh.T., Rahmatullayev M.A. “Oʻzbekiston tibbiyot jurnali. 2005,
№ 1:34-36.
ISSN:
2181-3906
2025
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 4 / ISSUE 9 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
113
9.
Даминов Т А , Мавлянов И. Р., Шукуров Б. З. “Инфекция, иммунитет и
фармакология. Ташкент, 2004, -№2.10-15.
10.
Iskandarov T.I., Jalilov K.J., Boboxoʻjaev S.N., Shovahobov Sh.Sh. О‘tа xavfli
bakterial va vims kasalliklari. Toshkent, «Fan» nashriyoti, 1996.
11.
Majidov V.M. “Yuqumli kasalliklar”. Toshkent, 1993.
12.
Mirzayev K. М., Yulchiboyev M. R. “Oʻzbekiston tibbiyot jurnali”. 2000, 1-2:26-28.
13.
Mirtazayev O. M.. Xodjaev N .I.. Norov G. X. Oʻzbekiston tibbiyot jurnali. 2000, №
3:14-15.
14.
Mirtazayev O.M., Norov G. X. Oʻzbekiston Respublikasi gigienistlar, sanitariya
vrachlari, epidemiologlar va infeksionistlarning VIII-s’yezd materiallari toʻplami.
Toshkent, 2005, 56.
15.
Ahmadaliyeva G. H. et al. YARIMO ‘TKAZGICH MODDALAR VA ULARNING
XARAKTERISTIKALARI //Евразийский журнал академических исследований. –
2022. – Т. 2. – №. 1. – С. 91-93.
16.
Yusubjanovna A. M. BIRINCHI TIBBIY YORDAMNING AHAMIYATI VA UNI
BAJARISHNING UMUMIY QOIDAIARI //PRINCIPAL ISSUES OF SCIENTIFIC
RESEARCH AND MODERN EDUCATION. – 2023. – Т. 2. – №. 1.
17.
Abdusubxon o’g’li U. S. et al. YURAK ISHEMIK KASALLIKLARI VA ULARNI
OLDINI OLISHNING ZAMONAVIY USULLARI //PRINCIPAL ISSUES OF
SCIENTIFIC RESEARCH AND MODERN EDUCATION. – 2023. – Т. 2. – №. 6.
18.
Abdusubxon o’g’li U. S. et al. BUYRAK TOSH KASALLIKLARINI HOSIL
BO'LISHIDA
GIPODINAMIYANING
TA'SIRI
//PRINCIPAL
ISSUES
OF
SCIENTIFIC RESEARCH AND MODERN EDUCATION. – 2023. – Т. 2. – №. 6.
19.
Usmonov S., Alisherjonova F. INSON TANASIDA BO’LADIGAN ELEKTR
HODISALARI //Евразийский журнал академических исследований. – 2023. – Т. 3. –
№. 4 Part 2. – С. 200-203.
20.
Usmonov S., Isroilov S. CHAQALOQLARDA QORIN DAM BO’LISHINING
SABABLARI, DAVOLASH USULLARI //Евразийский журнал академических
исследований. – 2023. – Т. 3. – №. 4 Part 2. – С. 196-199.
21.
Isroil o'g'li X. M., Abdusubxon o’g’li U. S. GIPERTONIYA KELIB CHIQISHI
SABABLARI //INTERNATIONAL SCIENTIFIC-PRACTICAL CONFERENCE ON"
MODERN EDUCATION: PROBLEMS AND SOLUTIONS". – 2023. – Т. 2. – №. 5.
22.
Abdusubxon o’g’li U. S. et al. BOLALARDA GASTROENTRITNING NAMOYON
BO’LISHI //INTERNATIONAL SCIENTIFIC-PRACTICAL CONFERENCE ON"
MODERN EDUCATION: PROBLEMS AND SOLUTIONS". – 2023. – Т. 2. – №. 5.
23.
Abdusubxon o’g’li U. S. et al. KAM HARAKATLIK NATIJASIDA KELIB
CHIQADIGAN KASALLIKLARNI XALQ TABOBATI BILAN DAVOLASHNING
TOP 10 TA USULI //SCIENCE AND PEDAGOGY IN THE MODERN WORLD:
PROBLEMS AND SOLUTIONS. – 2023. – Т. 1. – №. 3.
24.
Abdusubxon o’g’li U. S. et al. GIPERTONIYA KASALLIGINI RIVOJLANISHINI
OLDINI OLISHNING ENG YAXSHI USULLARI //SCIENCE AND PEDAGOGY IN
THE MODERN WORLD: PROBLEMS AND SOLUTIONS. – 2023. – Т. 1. – №. 3.
ISSN:
2181-3906
2025
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 4 / ISSUE 9 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
114
25.
Abdusubxon o’g’li U. S. et al. QONNI SUYULTIRADIGAN TOP-10 MAHSULOT
//SCIENCE AND PEDAGOGY IN THE MODERN WORLD: PROBLEMS AND
SOLUTIONS. – 2023. – Т. 1. – №. 3.
Xorijiy adabiyotlar:
26.
Haugaa H, et al. (2021). Health Promotion Among Long-Term ICU Patients and Their
Families. NCBI Bookshelf.
27.
Henneman EA, et al. (2012). Surveillance: A Strategy for Improving Patient Safety in
Acute and Critical Care Units. Critical Care Nurse.
28.
Giuliano KK. (2017). Improving Patient Safety through the Use of Nursing Surveillance.
Biomedical Instrumentation & Technology.
29.
McPeake J, et al. (2020). Key Components of ICU Recovery Programs. PMC.
30.
Tronstad O, et al. (2024). The effect of an improved ICU physical environment on
outcomes. Trials.
31.
Boehm LM, et al. (2023). Surveillance Monitoring to Improve Patient Safety. PSNet.
32.
Kim JH, et al. (2023). Impact of Cluster Nursing Intervention on ICU Patients. PMC.
33.
Kutney-Lee A, et al. (2011). The impact of nursing surveillance on failure to rescue.
PubMed.
34.
Park SH, et al. (2023). Factors Affecting Nursing Surveillance Activity. MDPI.
35.
Hope AA, et al. (2019). Clinical Surveillance, A Concept Analysis. HIMSS.
