ISSN:
2181-3906
2025
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 4 / ISSUE 6 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
542
RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR ORQALI TALABALARNING KREATIV
TAFAKKURINI RIVOJLANTIRISH
Xakimova Gulchehra Sayrixonovna
“Pedagogika” kafedrasi o‘qituvchisi.
Musayeva Mushtariy Suyar qizi
“Matematika va Informatika” yo‘nalishi talabasi.
https://doi.org/10.5281/zenodo.15652490
Annotatsiya.
Ushbu maqolada raqamli texnologiyalar yordamida talabalarning kreativ
tafakkurini rivojlantirish masalasi yoritilgan. Bugungi kunda taʼlim jarayoniga raqamli
vositalarning keng joriy etilishi talabalarda mustaqil fikrlash, muammoni tahlil qilish, yangi
gʻoyalarni ilgari surish va ijodiy yondashuv kabi ko‘nikmalarni shakllantirishda muhim omil
hisoblanadi. Maqolada raqamli taʼlim platformalari, sunʼiy intellekt asosidagi dasturlar, virtual
haqiqat va boshqa interaktiv texnologiyalarning kreativ tafakkurga ta’siri
tahlil qilinadi.
Shuningdek, raqamli texnologiyalardan samarali foydalanish orqali talabalarning
innovatsion salohiyatini oshirish imkoniyatlari ko‘rib chiqiladi.
Kalit so‘zlar:
raqamli texnologiyalar, kreativ tafakkur, taʼlim, innovatsiya, interaktiv
vositalar, mustaqil fikrlash, sunʼiy intellect.
Abstract.
This article covers the issue of developing creative thinking of students using
digital technologies. Today, the widespread introduction of digital tools into the educational
process is an important factor in students in the formation of skills such as independent thinking,
problem analysis, promotion of new ideas and a creative approach. The article analyzes the
impact of digital education platforms, AI-based applications, virtual reality and other interactive
technologies on creative thinking. Opportunities to increase the innovative potential of students
through the effective use of digital technologies are also considered.
Keywords:
digital technology, creative thinking, education, innovation, interactive tools,
independent thinking, artificial intelligence.
Аннотация.
В данной статье рассматривается вопрос развития творческого
мышления учащихся с помощью цифровых технологий. Сегодня широкое внедрение
цифровых инструментов в образовательный процесс является важным фактором
формирования у учащихся таких навыков, как самостоятельное мышление, анализ
проблем, выдвижение новых идей, творческий подход. В статье анализируется влияние
цифровых образовательных платформ, приложений на основе искусственного
интеллекта, виртуальной реальности и других интерактивных технологий на творческое
мышление. Также будут рассмотрены возможности повышения инновационного
потенциала учащихся за счет эффективного использования цифровых технологий.
Ключевые слова:
цифровые технологии, творческое мышление, образование,
инновации, интерактивные инструменты, независимое мышление, искусственный
интеллект.
Kirish.
Hozirgi zamon taʼlim tizimi oldida turgan eng muhim vazifalardan biri
talabalarning kreativ tafakkurini rivojlantirishdir. Chunki bugungi kunda axborot texnologiyalari
tez surʼatlar bilan rivojlanib, har bir sohaga chuqur kirib bormoqda.
ISSN:
2181-3906
2025
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 4 / ISSUE 6 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
543
Ayniqsa, oliy taʼlimda raqamli texnologiyalardan foydalanish nafaqat o‘qitish
samaradorligini oshiradi, balki talabalarni yangicha fikrlashga, kreativ yondashuv asosida
muammolarni hal eta olishga undaydi. Talabalarning ijodiy salohiyatini ro‘yobga chiqarish,
ularda mustaqil qaror qabul qilish, o‘zgacha yondashuvni shakllantirish kabi ko‘nikmalar aynan
zamonaviy texnologiyalar bilan chambarc
has bog‘liq. Raqamli texnologiyalar —
bu faqat vosita
emas, balki o‘quv jarayonining sifatini oshirish, interaktivlikni kuchaytirish va talabalarni faol
ishtirok etishga jalb qilish imkonini beradigan kuchli mexanizmdir. Shu bois, taʼlimda raqamli
texnologiyalarning o‘rni va ularning kreativ tafakkurni rivojlantirishdagi roli chuqur o‘rganishni
talab qiladi.
ADABIYOTLAR TAHLILI VA METADOLIGIYASI. So‘nggi yillarda raqamli
texnologiyalar va kreativ tafakkur masalalari bo‘yicha olib borilgan ilmiy tadqiqotlar ta’lim
tizimidagi o‘zgarishlarni chuqur tahlil qilishga xizmat qilmoqda. Jahon va mahalliy
tadqiqotchilarning ishlari shuni ko‘rsatmoqdaki, raqamli texnologiyalar ta’lim jarayoniga kirib
kelishi o‘quvchilarning faolligi, mustaqilligi va ijodkorligiga sezilarli darajada ijobiy ta’sir
ko‘rsatmoqda. Masalan, J. Dewey va H. Gardner singari g‘arb olimlari ijodiy tafakkurni
rivojlantirishda muhit va vositalarning o‘rni muhimligini alohida ta’kidlab o‘tgan. O‘zbekistonda
esa A. Abduqodirov, M. Normurodov, G. Qurbonova kabi olimlar raqamli texnologiyalarning
ta’limdagi funksional imkoniyatlarini, ayniqsa interaktiv metodlar orqali kreativ yondashuvni
rag‘batlantirishini o‘rganib kelmoqdalar. Ularning tadqiqotlarida multimediya vositalari, onlayn
platformalar, sun’iy intellekt asosidagi o‘quv tizimlari orqali talabalarni o‘z fikrini erkin ifoda
etishga, yangi g‘oyalar yaratishga undash borasida ijobiy natijalar qayd etilgan. Bundan tashqari,
PISA va boshqa xalqaro baholash dasturlari natijalari ham shuni ko‘rsatadiki, raqamli
vositalardan foydalangan o‘quvchilarning kreativ tafakkur darajasi an’anaviy usullar asosida
tahsil olganlarga nisbatan yuqoriroq bo‘ladi. Shuningdek, interaktiv o‘yinlar, simulyatsiyalar,
raqamli loyihalash vositalari ham kreativ fikrlashni faollashtiruvchi omillar sifatida tilga olinadi.
Bularning barchasi raqamli texnologiyalar ta’limda nafaqat bilim berish, balki fikrlash tarzini
o‘zgartirish, ijodiy salohiyatni rivojlantirishda kuchli platforma bo‘lib xizmat qilayotganini
isbotlaydi.
Tadqiqotlar metodologiyasi. Ushbu tadqiqotda raqamli texnologiyalarning talabalarning
kreativ tafakkuriga ta’sirini o‘rganish maqsad qilingan bo‘lib, ilmiy izlanishlar zamonaviy
pedagogik yondashuvlar va ta’limda raqamli vositalardan foydalanish tajribasiga asoslangan.
Tadqiqotning metodologik asosini tizimli yondashuv, kompetensiyaviy yondashuv hamda
faoliyatga yo‘naltirilgan yondashuv tashkil qiladi. Ishda sifat va miqdoriy tadqiqot uslublari
uyg‘unlashtirilib qo‘llanildi, bu esa natijalarni yanada chuqur tahlil qilish imkonini berdi.
Empirik ma’lumotlarni yig‘ish uchun so‘rovnoma, suhbat, kuzatuv va eksperiment
usullari tanlandi. So‘rovnomalar orqali talabalar va o‘qituvchilarning raqamli texnologiyalarni
o‘quv jarayonida qo‘llashga bo‘lgan munosabati, ulardan foydalanish darajasi va kreativ
tafakkurga ta’siri o‘rganildi. Eksperiment esa ikki nazorat guruhida olib borildi: bir guruhda
an’anaviy metodlar qo‘llanilgan bo‘lsa, ikkinchi guruhda raqamli texnologiyalar asosidagi
interaktiv yondashuvlar joriy etildi. Tahlil natijalari raqamli texnologiyalarning ijodiy fikrlashni
faollashtirish, mustaqil qaror qabul qilish ko‘nikmalarini rivojlantirish va ta’limga bo‘lgan
qiziqishni oshirishda samaradorligini ko‘rsatdi.
ISSN:
2181-3906
2025
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 4 / ISSUE 6 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
544
Shu bilan birga, tadqiqotda statistik ma’lumotlar SPSS dasturi orqali qayta ishlanib,
natijalar ishonchliligi ta’minlandi. Olingan ma’lumotlar asosida ilmiy xulosalar chiqarilib, ularni
amaliyotda qo‘llash bo‘yicha tavsiyalar ishlab chiqildi.
NATIJA VA MUHOKAMA.O‘tkazilgan tadqiqot natijalari shuni ko‘rsatdiki, raqamli
texnologiyalar ta’lim jarayoniga to‘g‘ri va maqsadli integratsiya qilinganda, talabalar orasida
kreativ tafakkur darajasi sezilarli darajada oshadi. Eksperimental guruhda darslarda interaktiv
platformalar, raqamli o‘yinlar, vizual taqdimotlar, muammoli vazifalar va sun’iy intellekt asosida
ishlovchi yordamchi vositalardan foydalanish orqali talabalarning mustaqil fikrlashi, yangicha
yondashuvlar ilgari surishi, o‘z g‘oyalarini erkin ifoda eta olish ko‘nikmalari rivojlandi.
So‘rovnoma va suhbat natijalari ham raqamli vositalar orqali ta’lim olgan talabalar
o‘zlarini ko‘proq ishtirokchi, faol va qiziqish bilan o‘rganuvchi sifatida his qilganini ko‘rsatdi.
Shuningdek, an’anaviy metodlar asosida tahsil olgan nazorat guruhi talabalari ijodiy
topshiriqlarda kamroq tashabbus ko‘rsatgani, mustaqil fikrlash darajasi pastroq ekani kuzatildi.
Bu holat o‘quv jarayonining innovatsion texnologiyalar bilan boyitilishi kreativ
tafakkurni shakllantirishda muhim omil ekanini isbotlaydi. Muhokamalardan kelib chiqib, aytish
mumkinki, raqamli texnologiyalar nafaqat o‘quv axborotini yetkazish vositasi, balki ijodiy
salohiyatni ochishga xizmat qiluvchi metodik resurs sifatida qaralishi lozim. Raqamli muhit
talabalarni faollikka undab, ularni mustaqil axborot izlash, mavjud bilimlarni qayta ishlash va
yangi yondashuvlarni taklif eta olishga rag‘batlantiradi. Shu bois, ta’limda raqamli vositalardan
foydalanishni cheklab qo‘yish emas, balki uni pedagogik maqsadlarga muvofiq holda samarali
yo‘naltirish zarur.
XULOSA.
O‘tkazilgan tadqiqotlar asosida raqamli texnologiyalar talabalarning kreativ
tafakkurini rivojlantirishda samarali vosita ekani isbotlandi. Talabalarning mustaqil fikrlashi,
muammoli vaziyatlarga ijodiy yondashuvi, yangi g‘oyalarni ilgari surishi va o‘z fikrini erkin
ifoda eta olishi bevosita ta’lim jarayonida raqamli vositalardan foydalanish darajasiga bog‘liq
bo‘lib chiqdi. Zamonaviy texnologiyalar orqali tashkil etilgan darslar talabalar faolligini
oshiradi, ularni o‘quv jarayonining passiv emas, balki faol ishtirokchisiga aylantiradi. Shu asosda
xulosa qilish mumkinki, raqamli texnologiyalarni ta’limga integratsiya qilish orqali nafaqat bilim
darajasini, balki ijodiy fikrlash, tanqidiy yondashuv va yangilikka intilish kabi ko‘nikmalarni
ham rivojlantirish mumkin. Taklif sifatida, birinchidan, oliy ta’lim muassasalarida raqamli
vositalarni qo‘llashga doir pedagogik metodikalarni takomillashtirish zarur. Ikkinchidan,
o‘qituvchilar uchun raqamli texnologiyalar bilan ishlash bo‘yicha amaliy treninglar va
seminarlar tashkil etilishi kerak. Uchinchidan, o‘quv rejalari va dasturlar raqamli tafakkurni
rivojlantiruvchi topshiriqlar bilan boyitilishi lozim. To‘rtinchidan, talabalar o‘rtasida ijodiy va
innovatsion loyihalarni amalga oshirishga xizmat qiluvchi raqamli muhitlar yaratish, ularni
modellashtirish va baholash mexanizmlarini ishlab chiqish ta’lim sifatini oshirishga xizmat
qiladi. Eng asosiysi, raqamli texnologiyalardan foydalanish madaniyatini shakllantirish orqali
kreativ tafakkurni barqaror rivojlantirishga erishish mumkin.
Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati:
1.
Abduqodirov A. “Axborot
-
kommunikatsiya texnologiyalarining ta’limdagi o‘rni”. –
Toshkent: Fan, 2020.
ISSN:
2181-3906
2025
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 4 / ISSUE 6 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
545
2.
Normurodov M. “Raqamli pedagogika: nazariya va amaliyot”. –
Toshkent: Ilm Ziyo, 2021.
3.
Qurbonova G. “Kreativ tafakkur va uni rivojlantirish metodikasi” // Pedagogika va
psixologiya jurnali.
–
2022.
–
№2.
4.
Jo‘rayev N. “Zamonaviy ta’limda raqamli texnologiyalarning ahamiyati” // Ilmiy
-amaliy
konferensiya materiallari.
–
Toshkent, 2021.
5.
Xolmurodov S. “Innovatsion ta’lim texnologiyalari”. –
Toshkent: Yangi asr avlodi, 2019.
6.
Qodirova D. “Oliy ta’limda raqamli texnologiyalardan samarali foydalanish yo‘llari” //
Ta’lim va innovatsion tadqiqotlar jurnali. –
2022.
–
№4.
7.
Toirova M. “Talabalarda kreativ fikrlashni shakllantirishning metodik asoslari”. –
Toshkent: Fan va texnologiya, 2020.
8.
Turg‘unov Z. “Ta’lim tizimida AKTdan foydalanish madaniyati” // O‘zMU Ilmiy
axborotnomasi.
–
2021.
–
№1.
9.
Yuldoshev B. “Raqamli ta’lim muhitida o‘quvchilar faolligini oshirish” // Zamonaviy
ta’lim jurnali. –
2022.
–
№3.
10.
Ismoilova F. “Raqamli texnologiyalar asosida ijodiy kompetensiyalarni shakllantirish” //
Pedagogik innovatsiyalar va zamonaviy texnologiyalar.
–
2023.
–
№2.
11.
G Xakimova “Zamonaviy jamiyatda innovatsion iqtisodiyotni rivojlantirishda ta’lim
turizmining roli”. Yangi o‘zbekistonda milliy turizm istiqbollari 1 (01), 2024
