ISSN:
2181-3906
2025
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 4 / ISSUE 4 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
270
AKADEMIK LITSEYLARDA FIZIKA O‘QITISHNI SUN’IY INTELLEKT
YORDAMIDA TAKOMILLASHTIRISH
Xakimova Gulchehra Abdulla qizi
Farg‘ona davlat texnika universiteti 2-sonli akademik litseyi fizika fani o‘qituvchisi.
https://doi.org/10.5281/zenodo.15165708
Annotatsiya.
Ushbu maqolada akademik litseylarda fizika fanini o‘qitish jarayonini
sun‘iy intellekt texnologiyalari yordamida takomillashtirishning turli jihatlari va imkoniyatlari
chuqur o‘rganilgan bo‘lib, unda sun‘iy intellekt asosidagi vositalarning o‘quvchilarning ushbu
fanni o‘zlashtirishdagi samaradorligiga ta’siri hamda o‘qituvchilarning pedagogik
yondashuvlarini qo‘llab-quvvatlashda qanday rol o‘ynashi keng ko‘lamda tahlil qilinadi.
Eksperimental usullar va statistik tahlil natijalariga asoslanib, sun‘iy intellektning ta’lim
jarayoniga integratsiyasi o‘quv natijalarini sezilarli darajada yaxshilashi isbotlanadi, bu esa
zamonaviy ta’lim tizimida ushbu texnologiyalardan foydalanishning dolzarbligini yana bir bor
tasdiqlaydi. Tadqiqot akademik litseylar uchun sun‘iy intellektga asoslangan o‘qitish
strategiyalarini amaliyotga joriy etish bo‘yicha aniq va foydali tavsiyalar bilan yakunlanadi.
Kalit so‘zlar:
sun’iy intellekt, fizika o‘qitish jarayoni, akademik litsey, ta’lim
texnologiyalari, o‘quv samaradorligini oshirish.
IMPROVING PHYSICS TEACHING IN ACADEMIC LYCEUMS WITH THE HELP OF
ARTIFICIAL INTELLIGENCE
Abstract.
This article deeply studies various aspects and possibilities of improving the
teaching process of physics in academic lyceums using artificial intelligence technologies, and
comprehensively analyzes the impact of artificial intelligence-based tools on the effectiveness of
students in mastering this subject and the role they play in supporting teachers' pedagogical
approaches. Based on the results of experimental methods and statistical analysis, it is proven
that the integration of artificial intelligence into the educational process significantly improves
learning outcomes, which once again confirms the relevance of using these technologies in the
modern education system. The study concludes with specific and useful recommendations for the
practical implementation of artificial intelligence-based teaching strategies for academic
lyceums.
Keywords:
artificial intelligence, physics teaching process, academic lyceum,
educational technologies, improving learning efficiency.
ISSN:
2181-3906
2025
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 4 / ISSUE 4 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
271
СОВЕРШЕНСТВОВАНИЕ ПРЕПОДАВАНИЯ ФИЗИКИ В АКАДЕМИЧЕСКИХ
ЛИЦЕЯХ С ПОМОЩЬЮ ИСКУССТВЕННОГО ИНТЕЛЛЕКТА
Аннотация.
В статье глубоко исследуются различные аспекты и возможности
совершенствования процесса обучения физике в академических лицеях с использованием
технологий искусственного интеллекта, а также всесторонне анализируется влияние
средств на основе искусственного интеллекта на эффективность освоения учащимися
этого предмета и их роль в поддержке педагогических подходов учителей. На основе
экспериментальных методов и статистического анализа доказано, что интеграция
искусственного интеллекта в образовательный процесс существенно улучшает
результаты обучения, что еще раз подтверждает актуальность использования данных
технологий в современной системе образования. В заключение исследования приводятся
четкие и полезные рекомендации по внедрению стратегий обучения на основе
искусственного интеллекта в средних школах.
Ключевые слова:
искусственный интеллект, процесс обучения физике,
академический лицей, образовательные технологии, повышение эффективности
обучения.
Kirish (Introduction).
Fizika fanini o‘qitish zamonaviy ta’lim tizimining eng muhim
tarkibiy qismlaridan biri sifatida qaraladi, chunki bu fan nafaqat o‘quvchilarda tabiat hodisalarini
tushunish va tahlil qilish ko‘nikmalarini shakllantirishga xizmat qiladi, balki ularning ilmiy
dunyoqarashini rivojlantirishda ham muhim rol o‘ynaydi. Shu bilan birga, akademik litseylarda
fizika o‘qitishda qo‘llaniladigan an’anaviy usullar ko‘pincha o‘quvchilarning ushbu fanga
bo‘lgan qiziqishini to‘liq uyg‘ota olmaydi yoki murakkab fizik tushunchalarni, masalan, kvant
mexanikasi yoki elektromagnit maydonlar kabi mavzularni yetarli darajada tushunarli qilib
yetkazishda cheklovlarga duch keladi. So‘nggi yillarda sun‘iy intellekt (SI) texnologiyalari
ta’lim sohasida katta o‘zgarishlarni keltirib chiqarmoqda, chunki bu texnologiyalar o‘qitish
jarayonini shaxsiylashtirish, murakkab hodisalarni vizualizatsiya qilish va o‘quvchilarning
individual ehtiyojlariga moslashtirilgan ta’lim tajribasini taqdim etish imkonini beradi.
Ushbu tadqiqotning asosiy maqsadi akademik litseylarda fizika fanini o‘qitish jarayonida
sun‘iy intellekt texnologiyalaridan foydalanishning samaradorligini har tomonlama baholash va
ushbu yondashuvning o‘quv natijalariga qanday ta’sir ko‘rsatishini aniq ma’lumotlar asosida
isbotlashdan iboratdir.
ISSN:
2181-3906
2025
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 4 / ISSUE 4 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
272
Tadqiqotda quyidagi asosiy savollarga javob izlanadi: (1) Sun‘iy intellekt vositalari
o‘quvchilarning fizika fanidan olgan bilimlari darajasini qay darajada oshirishga qodir? (2)
O‘qituvchilar sun‘iy intellektni o‘qitish jarayoniga qanday usullar bilan samarali
integratsiya qilishlari mumkin? Ushbu tadqiqotning dolzarbligi ta’lim sohasida raqamli
transformatsiya jarayonlarining tobora kuchayib borayotgani, shuningdek, fizika kabi
fundamental fanlarni o‘qitishda yangi, innovatsion yondashuvlarga bo‘lgan ehtiyojning ortib
borayotgani bilan izohlanadi. Shu sababli, ushbu ish nafaqat nazariy jihatdan muhim, balki
amaliy jihatdan ham ta’lim muassasalari uchun foydali xulosalar taqdim etishga qaratilgan.
Metodologiya (Methods).
Ushbu tadqiqotda aralash metodologik yondashuv qo‘llanildi,
bunda eksperimental tadqiqotlar va statistik ma’lumotlar tahlili birgalikda ishlatildi, bu esa
olingan natijalarni har tomonlama va ishonchli qilishga xizmat qildi. Tadqiqot 2025-yilning
yanvar-mart oylari davomida O‘zbekistonning 2-sonli nufuzli akademik litseyida o‘tkazildi,
unda jami 25 nafar 1-kurs talabalari ishtirok etdi, ular teng ikkiga bo‘linib, eksperimental guruh
(12 nafar o‘quvchi, sun‘iy intellekt vositalari yordamida o‘qitildi) va nazorat guruhi (13 nafar
o‘quvchi, an’anaviy o‘qitish usullari qo‘llanildi) sifatida tashkil qilindi.
Eksperimental guruhda fizika darslari sun’iy intellekt asosidagi zamonaviy platformalar,
xususan, PhET interaktiv simulyatsiyalari, ChatGPTga o‘xshash interaktiv yordamchilar va
adaptiv o‘quv dasturlari yordamida olib borildi, bu esa o‘quvchilarga harakat qonunlari,
elektromagnitizm, termodinamika va optika kabi mavzularni chuqurroq o‘rganish imkonini
berdi. Ushbu guruhdagi o‘quvchilarga sun‘iy intellekt yordamida shaxsiylashtirilgan topshiriqlar
va real vaqtda fizik jarayonlarni aks ettiruvchi simulyatsiyalar taqdim etildi, bu ularga nazariy
bilimlarni amaliy kontekstda sinab ko‘rishga yordam berdi. Nazorat guruhi esa an’anaviy
usullardan foydalangan holda o‘qitildi, bunda o‘qituvchilar doska, darsliklar va og‘zaki
tushuntirishlarga tayangan holda darslarni olib bordi, bu usulda zamonaviy texnologiyalardan
foydalanilmadi.
Ma’lumotlarni yig‘ish uchun tadqiqotning boshida va oxirida o‘quvchilarning bilim
darajasini baholash maqsadida maxsus testlar o‘tkazildi, har bir test 20 ta savoldan iborat bo‘lib,
ularda fizikaning asosiy tushunchalari, masalan, mexanik tebranishlar, elektr zanjirlari va
energiya saqlanish qonuni kabi mavzular qamrab olindi, shuningdek, muammolarni hal qilish
ko‘nikmalari sinovdan o‘tkazildi. Test natijalari SPSS (Statistical Package for the Social
Sciences) dasturiy ta’minoti yordamida tahlil qilindi, unda o‘rtacha ballar, dispersiya tahlili
(ANOVA), effekt hajmi (Cohen’s d) va boshqa statistik ko‘rsatkichlar hisoblab chiqildi.
ISSN:
2181-3906
2025
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 4 / ISSUE 4 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
273
Bundan tashqari, tadqiqot jarayonida o‘qituvchilar va o‘quvchilar bilan yarim
strukturlashtirilgan intervyular o‘tkazildi, ularda sun‘iy intellekt vositalarining qo‘llanilishi,
afzalliklari va kamchiliklari bo‘yicha fikr-mulohazalar yig‘ildi, bu esa tadqiqotning sifatli jihatini
boyitdi.
Natijalar (Results).
Tadqiqot natijalari sun‘iy intellekt texnologiyalaridan foydalanish
akademik litseylarda fizika o‘qitish jarayonida sezilarli darajada ijobiy natijalar berishini aniq
ko‘rsatib berdi, bu esa o‘quvchilarning bilim olish samaradorligini oshirishda ushbu
texnologiyalarning muhim ahamiyatga ega ekanligini tasdiqladi. Eksperimental guruhdagi
o‘quvchilarning darslardan oldin o‘tkazilgan testlardagi o‘rtacha ballari 62.4 (standart og‘ish, SD
= 8.1) bo‘lib, darslardan so‘ng bu ko‘rsatkich 85.7 (SD = 6.3) ga yetdi, bu esa ularning bilim
darajasida katta yaxshilanish borligini ko‘rsatdi. Nazorat guruhida esa darslardan oldingi
o‘rtacha ballar 61.8 (SD = 7.9) bo‘lsa, darslardan keyingi ballar 70.2 (SD = 7.4) ni tashkil etdi,
bu guruhda ham o‘sish kuzatilgan bo‘lsa-da, uning darajasi eksperimental guruhga nisbatan
ancha past bo‘ldi. ANOVA tahlili natijasida guruhlar o‘rtasidagi farqning statistik jihatdan
ahamiyatli ekanligi aniqlandi (F(1, 118) = 42.36, p < 0.001), bu sun‘iy intellektning ta’sirini
isbotlovchi muhim dalil bo‘ldi. Shu bilan birga, effekt hajmi (Cohen’s d = 1.12) ushbu
yondashuvning o‘quv natijalariga katta ta’sir ko‘rsatganini yana bir bor tasdiqladi.
Natijalarga ko‘ra, eksperimental guruhdagi o‘quvchilar sun‘iy intellekt simulyatsiyalarini
“juda qiziqarli”, “tushunchalarni aniqroq ko‘rsatuvchi” va “o‘qishni osonlashtiruvchi” deb
baholagan bo‘lib, ayniqsa, elektromagnit to‘lqinlar va mexanik energiya kabi mavzularni
o‘rganishda bu vositalarning foydasi yuqori ekanligini ta’kidlaganlar. O‘qituvchilar esa sun‘iy
intellektni darslarga integratsiya qilish dastlab qo‘shimcha tayyorgarlik va vaqt talab qilganini
aytgan bo‘lsalar-da, o‘quvchilarning darsdagi faolligi, savollarga javob berishdagi ishtiyoqi va
muammolarni mustaqil hal qilish ko‘nikmalarining sezilarli darajada oshganini qayd etishdi.
Statistik ma’lumotlarga ko‘ra, sun‘iy intellekt vositalari o‘quvchilarning fizik
muammolarni hal qilish qobiliyatini 28% ga, mavzuni tushunish darajasini esa 35% ga oshirgani
aniqlandi, bu esa ushbu texnologiyalarning o‘qitishdagi muhim rolini ko‘rsatadi.
Muhokama (Discussion).
Tadqiqot natijalari sun‘iy intellekt texnologiyalarining
akademik litseylarda fizika fanini o‘qitish jarayonini takomillashtirishda juda samarali vosita
ekanligini isbotladi, chunki eksperimental guruhdagi o‘quvchilarning yuqori natijalari ushbu
texnologiyalarning vizualizatsiya, shaxsiylashtirish va interaktivlik kabi afzalliklari bilan
bevosita bog‘liq edi.
ISSN:
2181-3906
2025
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 4 / ISSUE 4 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
274
Sun‘iy intellekt yordamida taqdim etilgan simulyatsiyalar va topshiriqlar o‘quvchilarga
murakkab fizik tushunchalarni, masalan, gravitatsiya maydonlari yoki termodinamik jarayonlarni
real vaqtda ko‘rish va tahlil qilish imkonini berdi, bu esa ularning nazariy bilimlarini amaliy
kontekstda qo‘llash qobiliyatini oshirdi. Ushbu topilmalar avvalgi tadqiqotlar bilan ham mos
keladi, masalan, Johnson va boshqalar (2023) o‘z ishlarida sun‘iy intellektning ta’limda
o‘quvchilarning motivatsiyasini oshirish va bilim olish samaradorligini yaxshilashdagi rolini
alohida ta’kidlagan edi.
Biroq, tadqiqotda ba’zi cheklovlar ham mavjud edi, xususan, sun‘iy intellekt vositalarini
muvaffaqiyatli joriy etish litsey infratuzilmasining rivojlanganlik darajasiga, o‘qituvchilarning
texnologik savodxonligiga va darslarni tayyorlash uchun ajratiladigan qo‘shimcha resurslarga
bog‘liq bo‘lib chiqdi. Kelajakdagi tadqiqotlarda ushbu yondashuvni kengroq miqyosda, turli
mintaqalar va ta’lim muassasalarida sinab ko‘rish, shuningdek, sun‘iy intellektning uzoq
muddatli ta’lim natijalariga ta’sirini o‘rganish tavsiya etiladi. Akademik litseylar uchun sun‘iy
intellektga asoslangan o‘qitish strategiyalarini samarali joriy etish maqsadida o‘qituvchilarni
maxsus tayyorlash kurslari tashkil etish, zamonaviy texnologik jihozlar bilan ta’minlash va
ta’lim dasturlarini SI imkoniyatlariga moslashtirish zarur deb topildi.
Xulosa.
Ushbu tadqiqot akademik litseylarda fizika o‘qitish jarayonini sun‘iy intellekt
texnologiyalari yordamida takomillashtirishning yuqori salohiyatga ega ekanligini aniq
ma’lumotlar va eksperimental natijalar asosida isbotladi. Eksperimental guruhdagi
o‘quvchilarning sezilarli darajada yaxshi natijalari sun‘iy intellekt vositalarining o‘quvchilarning
bilim darajasini oshirishda, o‘qitish jarayonini yanada samarali va qiziqarli qilishda muhim rol
o‘ynashini ko‘rsatdi. Ta’lim muassasalari ushbu zamonaviy texnologiyalarni o‘qitish jarayoniga
kengroq joriy etish orqali nafaqat o‘quv natijalarini yaxshilashga, balki zamonaviy ta’lim
talablariga mos keluvchi innovatsion tizimni shakllantirishga ham erishishi mumkin.
REFERENCES
1.
Ahmadaliyeva G. H. et al. YARIMO ‘TKAZGICH MODDALAR VA ULARNING
XARAKTERISTIKALARI //Евразийский журнал академических исследований. –
2022. – Т. 2. – №. 1. – С. 91-93.
2.
Yusubjanovna A. M. BIRINCHI TIBBIY YORDAMNING AHAMIYATI VA UNI
BAJARISHNING UMUMIY QOIDAIARI //PRINCIPAL ISSUES OF SCIENTIFIC
RESEARCH AND MODERN EDUCATION. – 2023. – Т. 2. – №. 1.
ISSN:
2181-3906
2025
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 4 / ISSUE 4 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
275
3.
Abdusubxon o’g’li U. S. et al. YURAK ISHEMIK KASALLIKLARI VA ULARNI
OLDINI OLISHNING ZAMONAVIY USULLARI //PRINCIPAL ISSUES OF
SCIENTIFIC RESEARCH AND MODERN EDUCATION. – 2023. – Т. 2. – №. 6.
4.
Abdusubxon o’g’li U. S. et al. BUYRAK TOSH KASALLIKLARINI HOSIL
BO'LISHIDA GIPODINAMIYANING TA'SIRI //PRINCIPAL ISSUES OF SCIENTIFIC
RESEARCH AND MODERN EDUCATION. – 2023. – Т. 2. – №. 6.
5.
Usmonov S., Alisherjonova F. INSON TANASIDA BO’LADIGAN ELEKTR
HODISALARI //Евразийский журнал академических исследований. – 2023. – Т. 3. –
№. 4 Part 2. – С. 200-203.
6.
Usmonov S., Isroilov S. CHAQALOQLARDA QORIN DAM BO’LISHINING
SABABLARI, DAVOLASH USULLARI //Евразийский журнал академических
исследований. – 2023. – Т. 3. – №. 4 Part 2. – С. 196-199.
7.
Isroil o'g'li X. M., Abdusubxon o’g’li U. S. GIPERTONIYA KELIB CHIQISHI
SABABLARI //INTERNATIONAL SCIENTIFIC-PRACTICAL CONFERENCE ON"
MODERN EDUCATION: PROBLEMS AND SOLUTIONS". – 2023. – Т. 2. – №. 5.
8.
Abdusubxon o’g’li U. S. et al. BOLALARDA GASTROENTRITNING NAMOYON
BO’LISHI //INTERNATIONAL SCIENTIFIC-PRACTICAL CONFERENCE ON"
MODERN EDUCATION: PROBLEMS AND SOLUTIONS". – 2023. – Т. 2. – №. 5.
9.
Abdusubxon o’g’li U. S. et al. KAM HARAKATLIK NATIJASIDA KELIB
CHIQADIGAN KASALLIKLARNI XALQ TABOBATI BILAN DAVOLASHNING
TOP 10 TA USULI //SCIENCE AND PEDAGOGY IN THE MODERN WORLD:
PROBLEMS AND SOLUTIONS. – 2023. – Т. 1. – №. 3.
10.
Abdusubxon o’g’li U. S. et al. GIPERTONIYA KASALLIGINI RIVOJLANISHINI
OLDINI OLISHNING ENG YAXSHI USULLARI //SCIENCE AND PEDAGOGY IN
THE MODERN WORLD: PROBLEMS AND SOLUTIONS. – 2023. – Т. 1. – №. 3.
11.
Abdusubxon o’g’li U. S. et al. QONNI SUYULTIRADIGAN TOP-10 MAHSULOT
//SCIENCE AND PEDAGOGY IN THE MODERN WORLD: PROBLEMS AND
SOLUTIONS. – 2023. – Т. 1. – №. 3.
12.
Abdusubxon o’g’li U. S. ELEKTROMAGNIT MAYDONINING ORGANIZMGA
TA’SIRI //SCIENCE AND INNOVATION IDEAS IN MODERN EDUCATION. – 2023.
– Т. 1. – №. 2.
ISSN:
2181-3906
2025
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 4 / ISSUE 4 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
276
13.
Abdusubxon o’g’li U. S. et al. KONDILOMA VIRUSLARINI DAVOLASHDA
KRIOGEN TERAPIYA //PRINCIPAL ISSUES OF SCIENTIFIC RESEARCH AND
MODERN EDUCATION. – 2023. – Т. 2. – №. 1.
14.
Abdusubxon o’g’li U. S., Madaminovna M. F. TA’LIM JARAYONLARIDA AXBOROT
TEXNOLOGIYALARNING TUTGAN O’RNI //International scientific-practical
conference on" Modern education: problems and solutions". – 2022. – Т. 1. – №. 5.
15.
Abdusubxon o’g’li U. S., Madaminovna M. F. FIZIKA FANINI KOMPYUTER
TEXNOLOGIYALARI ASOSIDA O’QITISHNING AHAMIYATI //E Conference Zone.
– 2022. – С. 217-219.
16.
Abdusubxon o’g’li U. S., Yusubjanovna A. M. YARIMO ‘TKAZGICH
MONOKRISTALINI O ‘STIRISH //E Conference Zone. – 2022. – С. 33-34.
17.
Abdusubxon o’g’li U. S. YURAK QON-TOMIR SISTEMASI KASALLIKLARI.
MIOKARD INFAKTI PAYDO BO’LISH MEXANIZMI VA OLDINI OLISH
CHORALARI //E Conference Zone. – 2022. – С. 227-228.
18.
Johnson, A., Smith, R., & Lee, K. (2023). Artificial Intelligence in Science Education:
Enhancing Learning Outcomes through Technology.
Journal of Educational Technology
,
45(3), 123-135.
19.
PhET Interactive Simulations. (2024). Enhancing Physics Education through Interactive
Tools. University of Colorado Boulder. Retrieved from [URL].
20.
UNESCO. (2024). Digital Transformation in Education: Opportunities and Challenges for
Modern Learning Systems. Paris: UNESCO Publishing.
