428
TALABALARNI OILAVIY HAYOTGA TAYYORLASHNING
IJTIMOIY-PSIXOLOGIK OMILLARI
Ummatqulova Nigora Umarqulovna
Guliston davlat pedagogika instituti. Stajyor o'qituvchisi.
https://doi.org/10.5281/zenodo.10419869
Annotatsiya.
Ushbu maqolada talabalarni oilaviy hayotga tayyorlashning ijtimoiy-
psixologik omillari haqidagi fikr va mulohazalar yuritiladi. Talabalarning oilaviy hayotni qanday
qabul qilishiga ta'sir qiluvchi asosiy ijtimoiy-psixologik omillardan biri bu ularning madaniy kelib
chiqishi. Turli madaniyatlarda oilaviy tuzilmalar va munosabatlarga oid alohida qadriyatlar,
me'yorlar va taxminlar mavjud. Masalan, kollektivistik madaniyatlar o'zaro bog'liqlik va
hamkorlikni qadrlaydigan oila birligini birinchi o'ringa qo'yadi, individualistik madaniyatlar esa
shaxsiy yutuqlar va mustaqillikni ta'kidlaydi. O'qituvchilar ushbu madaniy farqlarga sezgir bo'lib,
talabalarga an'ana va zamonaviylik o'rtasidagi muvozanatni boshqarishda yordam berishlari
kerak.
Kalit so'zlar:
ijtimoiy-psixologik omillar, oilaviy hayot ta'limi, nikohga tayyorgarlik,
munosabatlar ko'nikmalari, muloqot qobiliyatlari, nizolarni hal qilish, hissiy intellekt, shaxslararo
munosabatlar, juftliklar maslahati, ijtimoiylashuv, gender rollari, madaniy ta'sirlar, ota-ona
ko'nikmalari.
SOCIO-PSYCHOLOGICAL FACTORS OF PREPARING STUDENTS FOR
FAMILY LIFE
Abstract.
This article will focus on thoughts and reflections on the socio-psychological
factors of preparing students for family life. One of the main socio-psychological factors affecting
how students perceive family life is their cultural background. Different cultures have distinct
values, norms, and assumptions regarding family structures and relationships. For example,
collectivistic cultures prioritize family unity, which values interdependence and cooperation, while
individualistic cultures emphasize personal achievement and independence. Teachers are
sensitive to these cultural differences and should help students manage the balance between
tradition and modernity.
Keywords:
socio-psychological factors, family life education, marriage preparation,
relationship skills, communication skills, conflict resolution, emotional intelligence, interpersonal
relationships, couples counseling, socialization, gender roles, cultural influences, parental skills.
429
СОЦИАЛЬНО-ПСИХОЛОГИЧЕСКИЕ ФАКТОРЫ ПОДГОТОВКИ
УЧАЩИХСЯ К СЕМЕЙНОЙ ЖИЗНИ
Аннотация.
В данной статье будут рассмотрены размышления и размышления о
социально-психологических факторах подготовки учащихся к семейной жизни. Одним из
основных социально-психологических факторов, влияющих на восприятие учащимися
семейной жизни, является их культурное происхождение. В разных культурах
существуют разные ценности, нормы и ожидания в отношении семейных структур и
отношений. Например, коллективистские культуры отдают приоритет единству семьи,
которая ценит взаимозависимость и сотрудничество, в то время как
индивидуалистические культуры делают упор на личные достижения и независимость.
Учителя должны быть чувствительны к этим культурным различиям и помогать
учащимся находить баланс между традициями и современностью.
Ключевые слова:
социально-психологические факторы, образование в семейной
жизни, подготовка к браку, навыки взаимоотношений, коммуникативные навыки,
разрешение конфликтов, эмоциональный интеллект, межличностные отношения,
консультирование пар, социализация, гендерные роли, культурные влияния, родительские
навыки.
An'anaga ko'ra, jamiyat oilada erkaklar va ayollar o'ziga xos rollarga tayinlagan. Biroq,
rivojlanayotgan ijtimoiy me'yorlar bilan bu rollar yanada chuqurlashdi. O'qituvchilar
stereotiplarga qarshi chiqishlari va talabalarni an'anaviy gender me'yorlariga savol berishga
undashlari kerak. Tenglik va tushunishni targ'ib qilish orqali talabalar kelajakda yanada adolatli
va hurmatli oilaviy munosabatlarga tayyorlanishlari mumkin.
Samarali muloqot sog'lom oilaviy munosabatlar uchun juda muhimdir. Talabalar faol
tinglash qobiliyatlari, hamdardlik va nizolarni hal qilish usullarini o'rganishlari kerak.
Boshqalarning nuqtai nazarini hurmat qilgan holda, ularga o'z his-tuyg'ulari va tashvishlarini ochiq
ifoda etishni o'rgatish ularning mustahkam, ijobiy oilaviy aloqalarni saqlash qobiliyatiga sezilarli
ta'sir ko'rsatishi mumkin. O'qituvchilar talabalarning muloqot qobiliyatlarini oshirish, ularning
kelajakdagi oilalaridagi muammolarni hal qilish uchun yaxshi jihozlanganligini ta'minlash uchun
seminarlar va munozaralarni osonlashtirishi mumkin.
Ruhiy salomatlik muammolari odamlarga va ularning oilalariga chuqur ta'sir qilishi
mumkin. O'qituvchilar ruhiy salomatlik muammolari haqida xabardorlikni oshirish, stigmani
kamaytirish va kurashayotgan talabalarni qo'llab-quvvatlashda muhim rol o'ynaydi. Engish
430
strategiyalarini, stressni boshqarish usullarini va kerak bo'lganda yordam so'rashning ahamiyatini
o'rgatish talabalarga ruhiy salomatlik ustuvor bo'lgan oilaviy muhitni yaratishga imkon beradi.
Bugungi raqamli asrda texnologiya va ijtimoiy tarmoqlar oilaviy hayotda muhim rol
o'ynaydi. Talabalar ko'pincha oilaviy dinamikaning haqiqiy bo'lmagan tasvirlariga duch kelishadi,
bu esa haqiqiy bo'lmagan taxminlarni yaratishi mumkin. O'qituvchilar talabalarni mas'uliyatli
texnologiyalardan foydalanishga yo'naltirishlari kerak, bu oilalar ichidagi haqiqiy, yuzma-yuz
munosabatlarning muhimligini ta'kidlaydi. Raqamli odob-axloq qoidalari va chegaralarni o'rgatish
talabalarga onlayn va oflayn rejimda sog'lom munosabatlarni saqlashga yordam beradi.
Talabalarni oilaviy hayotga tayyorlash ularning idroklari va xatti-harakatlarini
shakllantiradigan ko'plab ijtimoiy-psixologik omillarni hal qilishni o'z ichiga oladi. Madaniy
ta'sirlarni tushunish, an'anaviy gender me'yorlarini qiyinlashtirish, samarali muloqotni
rivojlantirish, hissiy intellektni tarbiyalash, moliyaviy savodxonlik bo'yicha ta'lim berish, ruhiy
salomatlik haqida xabardorlikni oshirish va mas'uliyatli texnologiyalardan foydalanishni o'rgatish
orqali o'qituvchilar talabalarga kuchli, bardoshli va uyg'un oilalarni qurish imkoniyatini berishlari
mumkin. Kelajak avlodni ushbu muhim ko'nikmalar bilan jihozlash orqali jamiyat sog'lom va
baxtli oilaviy hayotga yo'l ochib, kelajak avlodlar uchun yanada rahmdil va tushunadigan dunyoni
tarbiyalashi mumkin.
Oilaviy hayot jamiyatning asosi bo'lib, shaxslarni chuqur shakllantiradi. Talabalar voyaga
etganida, ularni oilaviy hayotdagi qiyinchiliklar va murakkabliklarga psixologik jihatdan
tayyorlash juda muhimdir.
Hissiy intellekt turli vaziyatlarda his-tuyg'ularni tanib olish, tushunish, boshqarish va
samarali foydalanish qobiliyatini o'z ichiga oladi. Hissiy intellektni rivojlantirish kuchli, empatik
oilaviy aloqalarni o'rnatish uchun juda muhimdir. Maktablar o'quv ichiga ta'lim integratsiya
mumkin, ularning his-tuyg'ularini aniqlash uchun qanday talabalarga o'rgatish, boshqalar bilan
hamdard, va orasi nizolarni harakat. Hissiy intellektni rivojlantirish orqali talabalar o'z oilalarida
chuqur, mazmunli aloqalarni shakllantirish uchun zarur bo'lgan ko'nikmalarni rivojlantiradilar.
O'z-o'zini anglash, o'z his-tuyg'ularini va ularning ta'sirini tan olish qobiliyati hayotiy
psixologik omil hisoblanadi. O'quvchilarni his-tuyg'ularini va tetiklarini o'rganishga undash orqali
o'qituvchilar ularning xatti-harakatlari va fikrlash shakllari haqida tushuncha olishga yordam
beradi. Bundan tashqari, zehnlilik va yengillik mashqlari kabi o'z-o'zini boshqarish usullarini
o'rgatish talabalarni stress va hissiy g'alayonlarni boshqarish uchun engish strategiyalari bilan
jihozlaydi. Ushbu ko'nikmalar qiyin oilaviy vaziyatlarda xotirjamlikni saqlashda bebahodir.
431
Chidamlilik, muvaffaqiyatsizliklardan qaytish qobiliyati talabalarni oilaviy hayotning
ko'tarilish va pasayishlariga tayyorlaydigan asosiy psixologik xususiyatdir. O'qituvchilar o'sish
tafakkurini rivojlantirish, ijobiy o'z-o'zini gapirishni rag'batlantirish va muammolarni hal qilish
ko'nikmalarini o'rgatish orqali chidamlilikni uyg'otishi mumkin. Talabalar qiyinchiliklarni o'sish
uchun imkoniyat sifatida ko'rishni o'rganganlarida, ular nizolar, yo'qotish yoki o'tish kabi oilaviy
to'siqlarni boshqarish uchun aqliy chidamlilikni rivojlantiradilar. Bardoshli shaxslar barqarorlik va
xavfsizlik tuyg'usini rivojlantirib, oilaviy birlikdagi qiyinchiliklarni engish uchun yaxshiroq
jihozlangan.
Empatiya, boshqalarning his-tuyg'ularini tushunish va baham ko'rish qobiliyati sog'lom
munosabatlarning asosidir. Talabalarni oila a'zolarining istiqbollariga hamdard bo'lishga o'rgatish
orqali o'qituvchilar oilaviy munosabatlarda tushunish va rahm-shafqatni targ'ib qiladilar. Rolli
mashqlar, guruh muhokamalari va hayotiy stsenariylar o'quvchilarda empatiyani rivojlantirishga
yordam beradi, bu ularga oila a'zolarining his-tuyg'ulari va ehtiyojlariga o'ychan javob berishga
imkon beradi. Empatik shaxslar oila dinamikasiga ijobiy hissa qo'shadilar, ishonch va o'zaro
qo'llab-quvvatlash muhitini yaratadilar.
Xulosa:
Talabalarni oilaviy hayotga tayyorlash ularning psixologik farovonligini
tarbiyalashni, ularni oilaviy munosabatlarning murakkabliklarini boshqarish uchun zarur bo'lgan
hissiy aql va chidamlilik bilan jihozlashni o'z ichiga oladi. Hissiy aql, o'z-o'zini anglash,
chidamlilik, hamdardlik va samarali muloqot qobiliyatlarini rivojlantirish orqali o'qituvchilar
talabalarga kuchli, uyg'un oilaviy aloqalarni o'rnatish imkoniyatini beradi. Ushbu psixologik
omillar talabalar oilaviy hayotning murakkab gobelenlarida muvaffaqiyatlarini ta'minlab, qo'llab-
quvvatlovchi, mehribon oilaviy muhitni qurishlari uchun asos bo'lib xizmat qiladi. Maktablar
ushbu psixologik jihatlarga e'tibor qaratar ekan, ular nafaqat akademik mahoratga ega, balki
oilaviy hayotning qiyinchiliklari va quvonchlariga hissiy jihatdan tayyor bo'lgan shaxslarni
shakllantirishga katta hissa qo'shadilar.
REFERENCES
1.
Abdulla Avloniy, Turkiy guliston yoxud axloq, T., 1992;
2.
Alqarov, R.MamatquIova, X.Norqulov. Shaxs va oila tarbiyasining pedagogikasi. -Т.:
«Fan va texnologiya», 2009, 224 бет.
3.
Pedagogika. J. Hasanboyev, X.A. To'raqulov, I.Sh. Alqarov, N.O'. Usmanov. T.:" Noshir
", 2011.
4.
Pedagogika. U.I. Inoyatov, N.A. Muslimov, D.I. Ro'ziyeva, M.H. Usmonboyeva. T.: 2016.
432
5.
Islomda oila: muammo va yechimlar / M.Ahmad. T.: "Azon kitoblari" , 2022.
6.
Ruhiy tarbiya - 3-juz, Xulqlanish / Shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf. T.:"Hilol-
Nashr", 2021.
7.
Shaxsiyat va harakter rivojlanishida farzand tarbiyalash siri / Adem Gunesh. T.: "Tasnim",
2022.
8.
N. R. G'aybullayev va boshqa, Pedagogika, T., 1999.
9.
Jobborova Gulnoza Kadamovna. PEDAGOGIK ODOB-AXLOQ VA TALABA XULQ -
MADANIYATINI
SHAKLLANTIRISHNING
ASOSIY
OMILLARI.
Oriental
Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences. 3(1/2), Jan., 2023. 97-
105.
10.
Rajabova, S. F. Q. (2022). OILA TARBIYASI ASOSLARI. Scientific progress, 3(4), 970-
972.
