2025
NOVEMBER
NEW RENAISSANCE
INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE
VOLUME 2
|
ISSUE 11
92
BAQSHICHILIKDA MILLIY O‘ZLIK VA MA’NAVIY MEROSNI SAQLASH
MASALALARI
Xojabaev Daniyar Alimbaevich
Ajiniyoz nomidagi NDPI pedagogika-psixologiya va ijodiy talim fakulteti
musiqa talim yònalishi 1-kurs talabasi.
https://doi.org/10.5281/zenodo.17573214
Annotatsiya.
Mazkur maqolada baxshichilik san’atining milliy o‘zlikni anglash va
ma’naviy merosni asrab-avaylashdagi o‘rni tahlil qilinadi. Unda baxshi ijodining xalq ruhiyati,
tarixiy xotira va an’anaviy qadriyatlarni avloddan avlodga yetkazishdagi ahamiyati yoritiladi.
Shuningdek, zamonaviy jamiyatda baxshichilik an’analarini tiklash, yosh avlodni milliy
madaniyat va og‘zaki ijod namunalariga hurmat ruhida tarbiyalash masalalariga e’tibor
qaratiladi. Maqolada baxshilik san’atining madaniy identifikatsiyani mustahkamlashdagi o‘rni,
uning ma’naviy meros sifatida saqlanishi va rivojlantirish yo‘llari tahlil etilgan.
Kalit so‘zlar:
baxshichilik, milliy o‘zlik, ma’naviy meros, og‘zaki ijod, an’ana, xalq ijodi,
qadriyat, madaniy identifikatsiya, folklor, yosh avlod tarbiyasi.
«ВОПРОСЫ СОХРАНЕНИЯ НАЦИОНАЛЬНОЙ САМОБЫТНОСТИ И
ДУХОВНОГО НАСЛЕДИЯ В БАХШИЧИЛИК»
Аннотация.
В данной статье рассматривается роль искусства бахшичилик в
осознании национальной самобытности и сохранении духовного наследия. Раскрывается
значение творчества бахши в передаче народного духа, исторической памяти и
традиционных ценностей от поколения к поколению. Особое внимание уделено вопросам
возрождения традиций бахшичилик в современном обществе, воспитанию молодёжи в
духе уважения к национальной культуре и устному народному творчеству. В статье
также анализируется роль искусства бахши в укреплении культурной идентичности, а
также пути сохранения и развития этого явления как духовного наследия.
Ключевые слова:
бахшичилик, национальная самобытность, духовное наследие,
устное народное творчество, традиция, народное искусство, ценности, культурная
идентичность, фольклор, воспитание молодёжи.
“
ISSUES OF PRESERVING NATIONAL IDENTITY AND SPIRITUAL HERITAGE IN
BAKHSHICHILIK”
Abstract.
This article examines the role of Bakhshichilik art in understanding national
identity and preserving spiritual heritage. It highlights the significance of the bakhshi’s creative
work in transmitting the national spirit, historical memory, and traditional values from generation
to generation. Special attention is paid to the revival of Bakhshichilik traditions in modern society
and the education of youth in the spirit of respect for national culture and oral folk art. The article
also analyzes the role of Bakhshichilik in strengthening cultural identity, as well as ways to
preserve and develop this phenomenon as a form of spiritual heritage.
Keywords:
Bakhshichilik, national identity, spiritual heritage, oral folk art, tradition, folk
art, values, cultural identity, folklore, youth education.
Baqshichilik o‘zbek xalqining eng qadimiy va boy og‘zaki ijod namunalaridan biridir. U
xalq ruhiyati, tarixi, ma’naviy dunyosi va estetik didining o‘ziga xos ifodasi sifatida shakllangan.
2025
NOVEMBER
NEW RENAISSANCE
INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE
VOLUME 2
|
ISSUE 11
93
Baqshilar xalq og‘zaki ijodining targ‘ibotchilari, tarix va madaniyatni avloddan avlodga
yetkazuvchi madaniy ko‘prik vazifasini bajarganlar. Shuning uchun ham baqshichilik faqat
musiqiy san’at emas, balki milliy o‘zlik va ma’naviy merosni saqlovchi vosita sifatida ham g‘oyat
muhim ahamiyatga ega.
Bugungi globallashuv davrida milliy o‘zlik va ma’naviy merosni asrab-avaylash, uni
yoshlar ongida mustahkamlash dolzarb masalaga aylangan. Ayniqsa, zamonaviy axborot oqimlari,
texnologik taraqqiyot, xorijiy madaniyatlarning ta’siri sharoitida xalq og‘zaki ijodi shakllarini,
jumladan, baqshichilikni saqlab qolish, uni zamonaviy madaniyat bilan uyg‘unlashtirish zarur
bo‘lmoqda.
Baqshichilik qadimiy Turkiston madaniyatining uzviy qismi sifatida shakllanib, asrlar
davomida xalq orasida yashab kelgan. Baqshi — xalq tarixini, qahramonlik eposlarini, urf-odat va
qadriyatlarni kuylovchi, ularni yoddan aytuvchi ijodkordir. Ular “Alpomish”, “Gorogly”,
“Go‘ro‘g‘li”, “Ravshanxon”, “Kuntug‘mish” kabi dostonlarni aytish orqali nafaqat badiiy zavq,
balki ma’naviy tarbiya ham berganlar.
Baqshi ijrosida musiqaning, so‘zning va ruhiy kechinmaning uyg‘unligi mavjud. Uning har
bir aytgan dostonida xalqning ruhiyati, orzu-intilishlari, axloqiy ideallari mujassam. Shu bois
baqshichilik xalq madaniyatida o‘ziga xos ma’naviy maktab bo‘lib xizmat qiladi.
1
Baqshichilik
san’ati nafaqat o‘tgan asrlar merosi, balki bugungi kunda ham milliy o‘zlikni anglash, o‘z
madaniy ildizlariga qaytish va ularni yosh avlodga singdirishning muhim vositasidir.
Milliy o‘zlik — bu xalqning tarixiy xotirasi, tili, madaniyati, urf-odatlari va qadriyatlari
bilan bog‘liq o‘ziga xoslikdir. Ma’naviy meros esa o‘tgan avlodlar yaratgan boyliklarning —
og‘zaki ijod, san’at, axloqiy qadriyatlar, diniy va falsafiy qarashlarning majmuasidir.
Baqshichilik san’ati milliy o‘zlikni ifodalash va ma’naviy merosni shakllantirishda
markaziy o‘rin tutadi.
Birinchidan, baqshi ijrosi orqali xalq qo‘shiqlari, afsonalar, tarixiy voqealar, urf-odatlar
yangi avlodga yetkaziladi. Bu bilan o‘zlikni anglash va merosni davom ettirish jarayoni amalga
oshadi.
Ikkinchidan, baqshichilik san’atida tarbiyaviy mazmun mavjud bo‘lib, u shaxs va
jamiyatning ma’naviy-axloqiy yuksalishida vosita bo‘ladi.
Uchinchi jihat – global madaniy ta’sirlarga qarshi madaniy mustaqillikni ta’minlashda
baqshichilik milliy madaniyatning mustahkam teginish nuqtasi zarur ekanligini ko‘rsatadi.
Masalan, O‘zbekistonda mustaqillik yillarida ma’naviy va madaniy taraqqiyot yo‘lida
milliy qadriyatlarni tiklash, urf-odatlarni qayta jonlantirishga e’tibor qaratilgan.
Milliy o‘zlikni anglashda san’atning roli beqiyosdir. Ayniqsa, og‘zaki ijod orqali xalq o‘z
tarixini, orzularini, urf-odatlarini eslab turadi. Shu ma’noda, baqshichilik o‘zbek milliy o‘zligini
asrashda asosiy poydevor vazifasini bajaradi. U millat xotirasi, ruhiy boyligi va ma’naviy
mustahkamligining timsolidir.
2
Baqshichilik san’ati va undan kelib chiqadigan milliy o‘zlik, ma’naviy meros saqlashda bir
qator muammolar kuzatiladi:
1
Igamberdiyeva X. S. O‘zbekistonda ma’naviy va tarixiy merosning tiklanishi. “Ta’lim, fan va innovatsion g‘oyalar
jurnali”, 2025.
2
“
Milliy o‘zligimiz va mustaqil davlatchilik timsoli.” pravacheloveka.uz, 2024.
2025
NOVEMBER
NEW RENAISSANCE
INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE
VOLUME 2
|
ISSUE 11
94
-Yosh avlodning an’anaviy san’atga qiziqishi pasayishi, zamonaviy telekommunikatsiya va
pop-madaniyat ta’sirining ortishi.
-Baqshichilik ijrochilari, repertuarlari va uslublarining huquqiy-tashkiliy jihatdan
yetarlicha himoyalanmasligi, yozib olish, arxivlash kabi infratuzilma kamchiligi.
-Moddiy va nomoddiy madaniy merosni saqlash bo‘yicha resurslar, tizimli yondashuvning
etishmasligi. Masalan, tarixiy-me’moriy obidalarni saqlash va ta’mirlash borasida xalqaro
konvensiyalar orqali amalga oshirilayotgan hamkorlikning joriyligi bor.
-Globalizatsiya, til va an’analar o‘zgarishi, yoshlarning ona tilida so‘zlashish darajasining
kamayishi kabi tendensiyalar milliy san’at shakllarini zaiflashtiradi.
O‘zbekiston Respublikasi mustaqillikka erishganidan so‘ng milliy o‘zlikni qayta tiklash,
madaniy merosni saqlash davlat siyosatining muhim yo‘nalishiga aylandi. Aynan shu jarayonda
baqshichilik san’ati, xalq og‘zaki ijodi, dostonchilik, maqom, folklor kabi sohalarga katta e’tibor
qaratildi.
Baqshichilik san’atida milliy qadriyatlar, urf-odatlar, axloqiy tushunchalar va
vatanparvarlik g‘oyalari chuqur ifoda etilgan. Baqshilar asarlari orqali yoshlar xalq tarixini,
ma’naviy qadriyatlarni, axloqiy fazilatlarni o‘rganadilar.
3
Ma’naviy merosni saqlash uchun quyidagi yo‘nalishlar muhim:
-Ta’lim tizimida baqshichilikni o‘qitish- dostonchilik, xalq musiqasi va og‘zaki ijod
kurslarini o‘quv dasturlariga kiritish.
-Ustoz-shogird an’anasi-xalq ijodini avloddan avlodga o‘tkazishning eng samarali shakli.
-Audio va video arxivlar yaratish- baqshilar ijrosini yozib olish, raqamlashtirish va
muzeylarda saqlash.
-Madaniy tadbirlar va festivallar- xalq san’atini ommalashtirish orqali yoshlar qiziqishini
oshirish.
-Texnologiyalardan foydalanish- baqshichilikni raqamli platformalar, internet tarmoqlari
orqali keng targ‘ib qilish.
Bu chora-tadbirlar milliy merosni faqat “saqlash” emas, balki uni-jonlantirish, zamon bilan
hamnafas holga keltirishga xizmat qiladi.
Bugungi kunda baqshichilik san’ati oldida bir qator muammolar mavjud:
-Yoshlar orasida xalq san’atiga qiziqishning kamayishi;
-Zamonaviy madaniyatning tijoratlashuvi, pop-madaniyatning ustuvorligi;
-Baqshilar faoliyatini qo‘llab-quvvatlash tizimining yetarli emasligi;
-Arxivlash, ilmiy tadqiqot va ta’limda yetarli e’tibor berilmasligi.
Shunga qaramay, O‘zbekiston hukumati tomonidan milliy madaniyatni rivojlantirishga,
xalq og‘zaki ijodini himoya qilishga katta e’tibor qaratilmoqda. Baqshichilik san’ati 2023-yilda
UNESCO nomoddiy madaniy merosi ro‘yxatiga kiritilgani-bu xalq ijodining xalqaro miqyosda
e’tirof etilganini anglatadi.
4
Muammolarni hal etish uchun:
-yoshlar uchun maxsus o‘quv kurslari va studiyalar tashkil etish;
3
“Mustaqillik yillarida O‘zbekistondagi ma’naviy va madaniy taraqqiyot.” Scientific Journal of Thought and
Development, 2024.
4
UNESCO Nomoddiy madaniy meros ro‘yxati — “Baqshichilik san’ati”, Parij, 2023.
2025
NOVEMBER
NEW RENAISSANCE
INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE
VOLUME 2
|
ISSUE 11
95
-madaniyat markazlarida baqshichilik to‘garaklarini yo‘lga qo‘yish;
-san’at namoyandalarini moddiy va ma’naviy rag‘batlantirish;
-xalqaro miqyosda targ‘ibot ishlarini kuchaytirish zarur.
Baqshichilik o‘zbek xalqining milliy o‘zligini ifodalovchi, ma’naviy merosni asrab-
avaylovchi noyob san’at turidir. U nafaqat o‘tmish xotirasini, balki bugungi kunning ma’naviy
poydevorini ham mustahkamlaydi. Baqshilar asarlari, dostonlar va xalq qo‘shiqlari orqali ajdodlar
donoligi, vatanparvarlik, insonparvarlik va mardlik g‘oyalari yoshlar qalbiga singdiriladi.
5
Shu bois, milliy o‘zlikni saqlash jarayonida baqshichilikni rivojlantirish, uni zamonaviy
madaniy hayotga integratsiya qilish, yoshlar orasida targ‘ib qilish — O‘zbekiston madaniy
siyosatining ajralmas qismidir. Har bir yosh avlod xalqining ildizlarini anglab, o‘z ma’naviy
boyligini qadrlagan taqdirdagina millatning kelajagi porloq bo‘ladi.
Foydalanilgan adabiyotlar
1.
Igamberdiyeva X. S. O‘zbekistonda ma’naviy va tarixiy merosning tiklanishi. “Ta’lim, fan
va innovatsion g‘oyalar jurnali”, 2025.
2.
Abdullayev A. O‘zbek xalq cholg‘ulari tarixi. – Toshkent, 2021
3.
“Mustaqillik yillarida O‘zbekistondagi ma’naviy va madaniy taraqqiyot.” Scientific
Journal of Thought and Development, 2024.
4.
“Milliy o‘zligimiz va mustaqil davlatchilik timsoli.” pravacheloveka.uz, 2024.
5.
“Tarixiy-me’moriy obidalarni saqlashda xalqaro hamkorlikning o‘rni.” oefen.uz, 2023.
6.
O‘zbekiston Respublikasi Madaniyat vazirligi rasmiy sayti old.gov.uz, 2023.
7.
UNESCO Nomoddiy madaniy meros ro‘yxati — “Baqshichilik san’ati”, Parij, 2023.
5
“Tarixiy-me’moriy obidalarni saqlashda xalqaro hamkorlikning o‘rni.” oefen.uz, 2023.
