ISSN:
2181-3906
2025
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 4 / ISSUE 11 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
9
PROFESSIONAL TA’LIMNI RIVOJLANTIRISHNING USTUVOR
YO‘NALISHLARI
Jololov Tohirjon Ortikovich
To’raqo’rg’on agrotexnologiyalar texnikumi direktori.
https://doi.org/10.5281/zenodo.17521780
Annotatsiya.
Mazkur maqolada professional ta’lim tizimini modernizatsiya qilish,
mehnat bozori talablariga mos kadrlar tayyorlash, ta’lim mazmunini innovatsion yondashuvlar
asosida yangilash, raqamli transformatsiya va xalqaro integratsiya jarayonlarining ahamiyati
chuqur tahlil qilinadi. Shuningdek, o‘qituvchilarning kasbiy malakasini oshirish, ta’lim
infratuzilmasini rivojlantirish, uzluksiz ta’lim tamoyillarini mustahkamlash hamda ta’lim sifatini
baholash tizimini takomillashtirish kabi ustuvor yo‘nalishlar keng yoritilgan.
Kalit so‘zlar:
professional ta’lim, innovatsion ta’lim, mehnat bozori, raqamli
transformatsiya, uzluksiz ta’lim, malaka tizimi, xalqaro integratsiya.
Аннотация.
В статье подробно анализируется важность модернизации системы
профессионального образования, подготовки кадров, отвечающих требованиям рынка
труда, обновления содержания образования на основе инновационных подходов, цифровой
трансформации и процессов международной интеграции. Также подробно освещаются
такие приоритетные направления, как повышение квалификации педагогических кадров,
развитие образовательной инфраструктуры, укрепление принципов непрерывного
образования и совершенствование системы оценки качества образования.
Ключевые слова:
профессиональное образование, инновационное образование,
рынок труда, цифровая трансформация, непрерывное образование, система
квалификаций, международная интеграция.
Abstract.
This article provides an in-depth analysis of the importance of the
modernization of the profes sional education system, training personnel in line with the
requirements of the labor market, updating the content of education based on innovative
approaches, digital transformation and international integration processes. It also extensively
covers priority areas such as improving the professional skills of teachers, developing
educational infrastructure, strengthening the principles of continuing education, and improving
the system for assessing the quality of education.
Keywords:
professional education, innovative education, labor market, digital
transformation, continuing education, qualification system, international integration.
Kirish
Bugungi globallashuv, raqamli iqtisodiyot va texnologik o‘zgarishlar sharoitida
professional ta’lim tizimini modernizatsiya qilish har bir davlat uchun strategik zaruratga
aylanmoqda.
Zamonaviy
iqtisodiyotning
muvaffaqiyati,
avvalo,
mehnat
bozorida
raqobatbardosh, kasbiy malakaga ega, kreativ fikrlaydigan mutaxassislarni tayyorlashga bog‘liq.
Shu boisdan ham O‘zbekiston Respublikasida professional ta’lim tizimini isloh qilish, uni
xalqaro standartlarga moslashtirish, yangi ta’lim dasturlarini ishlab chiqish hamda ishlab
chiqarish bilan integratsiya qilish bo‘yicha keng ko‘lamli ishlar amalga oshirilmoqda.
ISSN:
2181-3906
2025
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 4 / ISSUE 11 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
10
2020-yildan boshlab “Professional ta’lim to‘g‘risida”gi qonun va Prezident farmonlariga
muvofiq, o‘rta maxsus, kasb-hunar va texnikumlar faoliyatini yaxshilash, o‘quv dasturlarini
mehnat bozori talablari bilan uyg‘unlashtirish, “duel ta’lim” modelini joriy etish jarayonlari
jadallashdi. Bularning barchasi professional ta’limni rivojlantirishda ustuvor yo‘nalishlarni
belgilab beruvchi konseptual asosni shakllantiradi.
1. Mehnat bozori ehtiyojlariga moslashuv va iqtisodiy integratsiya
Professional ta’limning asosiy maqsadi – real iqtisodiyot tarmoqlari uchun malakali
mutaxassis tayyorlashdir. Shu sababli, ta’lim tizimi mehnat bozoridagi o‘zgarishlarni tezda
aniqlay olishi va ularga moslasha olishi kerak.
Bunda:
1.
Kasb standartlari
ishlab chiqilishi va muntazam yangilanishi zarur;
2.
Korxona va ishlab chiqarish sub’yektlari bilan hamkorlik
asosida amaliy
mashg‘ulotlar tashkil etilishi;
3.
Dual ta’lim tizimi
– o‘quvchi vaqtining ma’lum qismini ishlab chiqarishda, qolgan
qismini ta’lim muassasasida o‘tkazadi;
4.
Bandlik markazlari va mehnat birjalari bilan hamkorlik
orqali bitiruvchilarni ish
bilan ta’minlash mexanizmlari ishlab chiqilishi lozim.
Misol uchun, O‘zbekiston avtomobilsozlik, kimyo va to‘qimachilik sanoati sohalarida
faoliyat yuritayotgan korxonalar hozirda professional ta’lim muassasalari bilan bevosita
hamkorlik asosida yangi mutaxassislik yo‘nalishlarini shakllantirmoqda.
2. Ta’lim mazmunini modernizatsiya qilish va innovatsion yondashuvlar
Professional ta’limda o‘quv dasturlarining
modullashtirilgan
tuzilishi ta’limning
moslashuvchanligini oshiradi. Har bir talaba o‘z qiziqishi va kasbiy maqsadlariga mos modulni
tanlash imkoniyatiga ega bo‘ladi. Shuningdek:
Innovatsion ta’lim texnologiyalari
– “STEAM”, “project-based learning”, “case-study”,
“blended learning” kabi uslublar keng joriy etilishi kerak;
Raqamli platformalar
orqali nazariy darslar onlayn formatda o‘tkazilib, amaliy
mashg‘ulotlar esa laboratoriya sharoitida tashkil etiladi;
Kredit-modul tizimi
kiritilishi ta’lim natijalarini xalqaro baholash tizimiga
yaqinlashtiradi.
Bu yo‘nalish bo‘yicha Germaniya, Janubiy Koreya va Finlyandiya tajribalari o‘rnak
sifatida olinmoqda.
3. Pedagog kadrlar salohiyatini oshirish
Professional ta’lim sifatini oshirishning asosiy omillaridan biri – bu o‘qituvchi
kadrlarning kasbiy va metodik tayyorgarligidir. Bugungi kunda har bir pedagog zamonaviy AKT
vositalaridan foydalanishni bilishi, innovatsion pedagogika va psixologik yondashuvlarni
o‘zlashtirishi, o‘quvchilarda ijodkorlik, tanqidiy fikrlash va amaliy muammolarni hal etish
ko‘nikmalarini shakllantira olishi kerak. Davlat tomonidan pedagoglarning malaka oshirish
kurslari, xorijiy stajirovkalar, grant dasturlari orqali o‘qituvchilarning ilmiy salohiyatini oshirish
choralari ko‘rilmoqda.
ISSN:
2181-3906
2025
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 4 / ISSUE 11 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
11
4. Ta’lim infratuzilmasini rivojlantirish va raqamlashtirish
Zamonaviy professional ta’lim o‘quv jarayoni uchun
texnik baza
muhim ahamiyat kasb
etadi. Shu nuqtayi nazardan:
Yangi
o‘quv-laboratoriya markazlari
,
innovatsion sinflar
,
texnoparklar
barpo
etilmoqda;
Virtual laboratoriyalar
va
simulyatsion dasturlar
joriy qilinmoqda;
Elektron ta’lim tizimlari (LMS)
orqali o‘quvchilar mustaqil ishlash imkoniga ega
bo‘lishmoqda.
Bu esa nafaqat o‘qitish samaradorligini oshiradi, balki masofaviy ta’lim imkoniyatlarini
kengaytiradi.
5. Uzluksiz ta’lim va hayot davomida o‘qish konsepsiyasi
Zamonaviy dunyoda bilimlar tez eskiradi, shuning uchun ta’lim jarayoni doimiy
yangilanishni talab qiladi. Uzluksiz ta’lim tamoyili quyidagi yo‘nalishlarni o‘z ichiga oladi:
1.
Ishlab turgan mutaxassislar uchun
qayta tayyorlash va malaka oshirish kurslari
;
2.
Onlayn va qisqa muddatli
sertifikat dasturlari
;
3.
O‘qish imkoniyati cheklangan shaxslar uchun
inklyuziv ta’lim
.
Bu yondashuv jamiyatda “hayot davomida o‘qish” madaniyatini shakllantirishga xizmat
qiladi.
6. Ta’lim sifatini baholash va monitoring tizimini takomillashtirish
Professional ta’lim muassasalarida sifat nazorati tizimi shaffof va natijaga yo‘naltirilgan
bo‘lishi kerak. Buning uchun ichki va tashqi baholash tizimlari; akkreditatsiya mexanizmlari;
ta’lim natijalarini o‘lchash indikatorlari joriy etilishi zarur. Sifat monitoringi ta’lim
muassasasining rivojlanish darajasini aniqlaydi hamda raqobatbardoshlikni oshiradi.
7. Xalqaro hamkorlik va global integratsiya
Professional ta’limni rivojlantirishda xalqaro tashkilotlar – UNESCO, ILO, ETF va
boshqa institutlar bilan hamkorlik katta ahamiyatga ega.
Xorijiy tajriba almashish orqali:
Ikki diplomli dasturlar
,
Xalqaro akkreditatsiya
tizimlari
,
Talabalar va pedagoglar almashinuvi
keng yo‘lga qo‘yilmoqda. Bu jarayon
O‘zbekistonning ta’lim tizimini xalqaro me’yorlarga moslashtirishga yordam beradi.
8. Moliyalashtirish va resurslarni jalb etish mexanizmlari
Professional ta’limni samarali rivojlantirish uchun barqaror moliyaviy manbalar zarur.
Shuning uchun
Davlat-xususiy sheriklik
asosida texnikum va kollejlarni modernizatsiya
qilish;
Grant va donor mablag‘larini
jalb etish; Ta’lim muassasalarining
avtonom boshqaruv
mexanizmlarini
kuchaytirish zarur. Moliyalashtirish tizimini diversifikatsiya qilish professional
ta’lim muassasalarining barqarorligini ta’minlaydi.
9. Ijtimoiy va ma’naviy tarbiya komponenti
Professional ta’lim faqat kasbiy bilim emas, balki shaxsning
ma’naviy-axloqiy
yetukligini
ham shakllantirishi kerak. O‘quv jarayonida Milliy qadriyatlar, vatanparvarlik,
ekologik madaniyat, fuqarolik mas’uliyatini singdirish; yoshlarni ijtimoiy faol, tashabbuskor,
sog‘lom turmush tarziga yo‘naltirish; tadbirkorlik va innovatsion fikrlashni rivojlantirish
muhimdir.
ISSN:
2181-3906
2025
International scientific journal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 4 / ISSUE 11 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
12
Xulosa
Professional ta’lim tizimini rivojlantirish — bu nafaqat ta’lim islohoti, balki mamlakat
iqtisodiy-ijtimoiy taraqqiyotining muhim omilidir. Ustuvor yo‘nalishlar sifatida mehnat bozori
bilan integratsiya, innovatsion ta’lim texnologiyalarini joriy etish, pedagoglar salohiyatini
oshirish, raqamlashtirish, xalqaro hamkorlikni kuchaytirish, uzluksiz ta’lim tamoyilini yo‘lga
qo‘yish va ma’naviy tarbiyani mustahkamlash O‘zbekistonning barqaror rivojlanish
strategiyasining ajralmas qismi hisoblanadi. Kelajakda professional ta’lim tizimi inson
kapitalining rivojlanishida, iqtisodiy o‘sishda va ijtimoiy barqarorlikda hal qiluvchi rol o‘ynaydi.
Foydalanilgan adabiyotlar
1.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “
Professional ta’lim tizimini yanada
takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida
” gi PQ–4319-son Qarori. — Toshkent,
2019-yil 6-may.
2.
O‘zbekiston
Respublikasi
Vazirlar
Mahkamasining
“
Professional
ta’lim
muassasalarida o‘quv jarayonini tashkil etish to‘g‘risida
”gi 606-son qarori. —
Toshkent, 2020-yil 19-oktabr.
3.
Karimov A.
Professional ta’limni modernizatsiya qilishning zamonaviy yo‘nalishlari.
— Toshkent: “Fan va texnologiya”, 2022. — 214 bet.
4.
European Training Foundation (ETF).
Vocational Education and Training Reform in
Central Asia: Country Report on Uzbekistan.
— Luxembourg: Publications Office of
the European Union, 2021.
5.
UNESCO.
Technical and Vocational Education and Training for Sustainable
Development: Global Trends and Innovations.
— Paris, UNESCO Publishing, 2020.
