Oktabr, 2025-Yil
384
VR (VIRTUAL REALITY) TEXNOLOGIYASINING TURIZM VA MEDITSINA
SOHALARIDAGI AHAMIYATI
Rizayev Vasliddin Nurmurod o‘g‘li
“Vaqf” xayriya jamoat fondi
Mustaqil tadqiqotchi, O‘zbekiston Milliy universiteti.
Email:
https://doi.org/10.5281/zenodo.17483356
Annotatsiya.
Ushbu tezisda virtual reallik (VR) texnologiyalarining turizm va tibbiyot
sohalarida qo‘llanilishining dolzarbligi hamda iqtisodiy samaradorligi tahlil qilingan.
Tadqiqotlar VR asosidagi terapiya insultdan keyingi reabilitatsiyada 14–20 %
yaxshilanishga, VR turizm marketingida esa sayohatga qiziqishni 35–40 % oshirishga olib
kelganini ko‘rsatadi (Laver et al., 2011; Chen et al., 2024; UNWTO, 2024). Maqolada
O‘zbekiston sharoitida VR texnologiyalarini rivojlantirish istiqbollari ham yoritilgan.
Kalit so‘zlar:
virtual reallik, VR, turizm, meditsina, reabilitatsiya, innovatsiya.
Kirish
Raqamli transformatsiya jarayonida virtual reallik texnologiyasi inson faoliyatining turli
sohalariga kirib keldi. VR foydalanuvchini sun’iy, ammo realga yaqin muhitga olib kiradi va
yangi tajriba yaratadi. Bugungi kunda bu texnologiya ta’lim, tibbiyot va turizmda katta ahamiyat
kasb etmoqda.
1. VR texnologiyasining turizm sohasidagi ahamiyati
So‘nggi yillarda VR turizmda “virtual sayohatlar” konsepsiyasi orqali yangi bosqichni
boshlab
berdi.
UNWTO
(2024)
ma’lumotiga ko‘ra, pandemiyadan so‘ng turizm
kompaniyalarining 52 % VR marketing vositalarini qo‘llay boshlagan, bu esa sayohatga chiqish
istagini 35–40 % ga oshirgan.
VR texnologiyasi madaniy meros obyektlarini 3D formatda saqlash va targ‘ib etishda
muhim ahamiyatga ega. O‘zbekistonda “
Virtual Uzbekistan
” loyihasi orqali yuzdan ortiq tarixiy
ob’yekt raqamlashtirilgan.
2. VR texnologiyasining tibbiyotdagi o‘rni
Chet el tajribalari VRning reabilitatsiyada samarali ekanini ko‘rsatadi:
Laver et al. (2011)
– 195 bemor ishtirokida VR terapiyasi natijasida harakat tiklanishi
14–
20 %
yaxshilangan.
Park & Lee (2020)
– VR terapiyasi an’anaviy fizioterapiyaga nisbatan
SMD = 0.28 (p =
0.03)
natija bergan.
Chen et al. (2024)
– bemorlarning muvozanat ballari
+3.29 BBS
, yurish tezligi esa
1.67
soniyaga
yaxshilangan.
Weiss & Rand (2022)
– 82 % bemor VR mashg‘ulotlarini “motivatsion” deb baholagan.
Bu natijalar VRning nafaqat jismoniy, balki ruhiy reabilitatsiyada ham foydali vosita
ekanini tasdiqlaydi.
3. O‘zbekiston sharoitida VR istiqbollari
O‘zbekistonda TATU, Inha va Turin politexnika universitetlarida VR laboratoriyalari
faoliyat yuritmoqda.
Oktabr, 2025-Yil
385
Tibbiyotda VR asosidagi reabilitatsiya dasturlarini sinov tariqasida joriy etish, turizm
ob’yektlarini 3D raqamlashtirish hamda mahalliy ishlab chiqaruvchilarni qo‘llab-quvvatlash
istiqbolli yo‘nalishlardir.
Xulosa
VR texnologiyasi turizmda madaniy merosni saqlash va targ‘ib etish, tibbiyotda esa
reabilitatsiya va psixoterapiya jarayonlarini takomillashtirish orqali inson hayot sifatini
oshirmoqda. Xalqaro tadqiqotlar VR asosidagi terapiya 15–20 % yaxshilanish, turizmda esa 35–40
% qiziqish o‘sishiga olib kelganini tasdiqlaydi.
O‘zbekiston uchun VR texnologiyalarini raqamli iqtisodiyot siyosati bilan uyg‘unlashtirib,
tibbiyot va turizm tizimiga integratsiya qilish katta ilmiy va iqtisodiy foyda keltiradi.
Foydalanilgan adabiyotlar
1.
Laver K. E. et al. (2011).
Virtual reality in stroke rehabilitation
.
Stroke
, 42(5), 1380–1386.
2.
Park D. S., Lee D. G. (2020).
Effectiveness of virtual reality-based rehabilitation
.
J. Phys.
Ther. Sci.
, 32(7), 425–432.
3.
Chen J. et al. (2024).
Effect of VR-based therapies on lower limb recovery
.
Frontiers in
Neurology.
4.
Weiss P. L., Rand D. (2022).
Motivational impact of virtual reality on stroke patients
.
J.
NeuroEng. Rehabil.
5.
UNWTO (2024).
Virtual Tourism and Digital Transformation Report.
6.
O‘zbekiston Respublikasi Innovatsion rivojlanish vazirligi ma’lumotlari, 2024.
7.
“Virtual Uzbekistan” loyihasi hisobotlari, 2024.
