374
ULÍWMA ORTA BILIM BERIW MEKTEPLERINDE MUZÍKA SABAǴÍ KÓRINISI
Berkinbaeva Gúljamal
ÓzMKÓMI NF “Folklor hám etnografiya” kafedrası
“Baqsıshılıq hám dástanshılıq” qaniygeligi 1-kurs studenti
https://doi.org/10.5281/zenodo.10557949
Annotaciya.
Bul maqalada ulıwma orta bilim beriw mekteplerinde muzıka sabaǵı kórinisi
haqqında sóz etilgen.
Gilt sózi:
Muzıka, qosıq, klass, muǵallim, oqıwshı, sherek, nota, dástúr, metod, lad, ses.
TYPE OF MUSIC LESSON IN SECONDARY SCHOOLS
Abstract.
This article describes what a music lesson looks like in secondary schools.
Key word:
music, song, class, teacher, student, quarter, note, program, method, guy, voice.
ВИД УРОКА МУЗЫКИ В ОБЩЕОБРАЗОВАТЕЛЬНЫХ ШКОЛАХ
Аннотация.
В этой статье рассказывается о том, как выглядит урок музыки в
общеобразовательных школах.
Ключевое слово:
музыка, песня, класс, учитель, ученик, четверть, нота, программа,
метод, парень, голос.
I
-
klassta jıldiń teması “Biz Muzıkanı súyemiz”
II- klassta “Muzıka neni súwretleydi”
III- klassta “Muzıkada forma hám mazmun”
IV- klassta “Xalıq Muzıka atqarıwshılıǵı”
V- klassta “Kompozitorlıq Muzıka janrı”
VI- klassta “Xalıq Muzıkasınıń atqarıw usılları”
VII- klassta “Milliy Muzıka”, “Maqomlar haqqında ulıwma túsinik”
Bul tematıkalıq dástúrler tiykarında jıl mazmunı, sherek mazmunı hám sabaq mazmunları
bir-biri menen óz-ara baylanıstırılıp oqıtıladı.
Hár qıylı mámleketlerde muzıkanıń tárbiyalanıw dástúrinde háreketlerden keńnen
paydalanıp kelmekte. Mısalı: Vengriyada nota boyınsha atqarıwda, basqıshlardı anıqlawda, óziniń
shártli háreketlerinen paydalanıladı. Bolgarıyada, notanı oqıp úyreniwde ses qatarlar járdeminde
oqıtadı, yaǵnıy “teksheler” sisteması bolıp qáliplesip, onda qollar járdeminen de paydalanıladı.
Shveytsarıyalıq pedagog-Muzıkant E.Jak Dalkroz sozımlıqlardı durıs sanap uyretiw ushın tek
qoldıń emes, al gewdeniń de háreketler sistemasın jaratadı. Bul háreketler hár qıylı Muzıkalıq
375
háreketlerpge sáykes tiykarlanǵan mısalı-tempke, dinamikaǵa, ritmge, frazirovkaǵa, ulıwma
muzıkanıń xarakterine h.t.b.
Bul sistema ritmikalıq gimnastika yamasa ritmika sisteması dep atalıp, dúńya júzine taralıp,
házirgi waqitta da keńnen paydalanılmaqta.
D.Omonullaevanıń sabaqlıǵında “Baslanǵısh klasslarında ritmik háreketlerdi orınlaw,
oqıwshılardıń fizikalıq rayawajlanıwına tiykar jaratadı deydi Sonday-aq, baslanǵısh klass
oqıwshılarınıń dawıs apparatları názik bolıp, olardıń dıqqatı, tili, dikciyası, yadı tolıq
rawajlanbaǵan sebepli, Muzıka sabaqlarında ritmik háreket iskerligin tez-tez almastırıp turıw
lazım” deydi.
Sabaq dawamında tómendegi háreket túrlerinen paydalanıw usınis etiledi: marsh
Muzıkalarına qádem taslaw, juwiriw, oyin elementlerin orınlaw, óz betinshe oyinlar ótkeriw,
Muzıkanıń xarakterine sáykes túrli qol hám dene háreketleri menen orınlaw.
Balalardıń Muzıkalıq qábiletleriniń lad tiykarında rawajlanıwı ushın, ámelge asırılıp atırǵan
bir qansha metodlar úlken áhmiyetke iye.
Balalardıń esitiw qábiletlerin rawajlandırıw maqsetinde usı metod házirgi dáwirde nátiyjeli
qollanıp kelmekte.
Oqıwshılarga sabaqlardı elede tásirli hám qızıqarli etip ótiw ushın, balalar saz-áspablarınan
paydalanıwı haqqında G.Sharipovanıń dúzgen metodikasında jazilǵan «Ses biyikligine iye hám
ses biyikligine iye emes» áspablar bolıp ekige bólinede. Birinshisine: metallofon hám ksilofon
kiredi. Ekinshisine: dáp, qasiqlar, barabanlar, shińǵırawlar hám rumblar kiredi. Klassti 2 toparǵa
bólip 1-topar shapatlaw hám atqarıw, 2-topar bolsa dawıs beriw usıli (bum-baka-baka-bum) menen
ámelge asiriwi múmkin.
Sonday-aq, balalar saz-áspabında grafikte kórsetilgen sizilmalarǵa qarap, ritmi boyınsha
atqarıw, oqıwshılardıń dóretiwshilik qatnasin asiradı hám de Muzıkalıq qábiletlerin hár tárepleme
rawajlandiradı.
Biz bilemiz, Muzıka óneri adamniń ishki sezimlerine tásir jasay alatugın quralı bolıp
esaplanadı.
Joqarıda bayan etilgen barlıq metodikalıq miynetleriniń jáne bir áhmiyetli tamani, Muzıka
sabaǵında, balalardı estetikalıq tárbiyalaw máselesine qaratılǵanlıǵı.
Búgin Muzıka mádeniyatıniń tiykarların jaslarǵa úyretiw ulıwma orta tálim mekteplerindegi
korkem-óner xizmeti hám qosiq sabaqarı barısında ámelge asiriladı. Oqıtıwshi jaslardı, Muzıka
mádeniyatı álemine alıp kiiriw Muzıkalıq tárbiya arqalı ótedi. balalardıń hám jas óspirimlerdiń
Muzıkalıq tárbiyasi pútkil xalıqtiń Muzıkalıq mádeniyatıniń tiykarın quraydi.
376
Shaxstıń Muzıkalıq talapları Muzıkalıq tárbiyadan, ásirese baslawısh klasslarda balalar
ushın arnalǵan joqarı kórkemlikke iye namalardıń shertiliwinen, muǵallimniń sabaq barısında
oqıwshıda Muzıkaǵa bolǵan súyispenshilikti payda ete alıwinan ǵárezli. Bul bala tárepinen
Muzıkaǵı bolǵan ishki ruwxıy talaptiń, zárúrliktiń sanalı moyinlanıwına tán alıniwina alıp keledi.
Biz bul waziypalardı orınlay otirip, oqıtıwdiń izbe-izligi, bir pútinligi, sisitemalılıǵı
printsiplerinen kelip shiqsaq, oqıtıw, Muzıkanıń mádeniyattı qáliplestiriwge, shaxs tárbiyasına
tásir etedi dep oylaymız.
REFERENCES
1.
Esemuratov B. DEVELOPMENT OF CHILDREN'S CREATIVITY ON THE BASIS OF
PEDAGOGICAL TECHNOLOGY AS AN EXAMPLE OF KARAKALPAK FOLK
SONGS //Modern Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. – С. 835-840.
2.
Esemuratov B. EDUCATION OF YOUNG PEOPLE TO PATRIOTISM, COURAGE,
AND FREEDOM THROUGH SPOONS PERFORMED BY OTHERS //Modern Science
and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. – С. 197-202.
3.
Ospanova R. THE SITUATION OF USING THE CREATIONS OF COMPOSER
MUKHTOR ASHRAFIY AND DONI ZOKIROV IN MUSIC LESSONS //Modern
Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. – С. 190-196.
4.
Ospanova R. WAYS OF DEVELOPMENT AND IMPROVEMENT OF MUSIC
EDUCATION PEDAGOGY //Modern Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. –
С. 822-828.
5.
Jiyenbaevich M. I. The evolution of music pedagogy of the karakalpak people: Historical
and theoretical aspects //Asian Journal of Research in Social Sciences and Humanities. –
2021. – Т. 11. – №. 10. – С. 27-32.
6.
Jiyenbaevich M. I. Competence-based approach in higher musical and professional
education //ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal. – 2022.
– Т. 12. – №. 4. – С. 42-47.
7.
Moyanov I. TRAINING AND DEVELOPMENT OF ART PERSONNEL //Modern
Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 9. – С. 65-69.
377
8.
Jiyenbaevich M. I. COMPETENCE-BASED APPROACH IN HIGHER MUSICAL AND
PROFESSIONAL EDUCATION //PROMINENCE OF INFORMATION BASES&
MEDIA ASSESSMENTS IN THE POST CONFLICT MARKETING ENVIORNMENT.
9.
Moyanov I. TRAINING AND DEVELOPMENT OF ART PERSONNEL //Modern
Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 9. – С. 65-69.
a.
Моянов Ы. Д. ҚОРАҚАЛПОҚ ХАЛҚИ МУСИҚИЙ ПЕДАГОГИКАСИНИНГ
ТАРИХИЙ-НАЗАРИЙ ЖИҲАТЛАРИ //Образование и инновационные
исследования международный научно-методический журнал. – 2021. – №. 5.
10.
Моянов Ы. Д. ҚОРАҚАЛПОҚ ХАЛҚИ МУСИҚИЙ ПЕДАГОГИКАСИНИНГ
ТАРИХИЙ-НАЗАРИЙ
ЖИҲАТЛАРИ
//Образование
и
инновационные
исследования международный научно-методический журнал. – 2021. – №. 5.
11.
Ануаровна O. Р. ҚОРАҚАЛПОҚ ХАЛҚ КУЙЛАРИ ВОСИТАСИДА БОЛАЛАР
ИЖОДКОРЛИГИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ. – 2023.
12.
Anuarovna U. E. IMPROVING THE MECHANISMS OF EDUCATING STUDENTS IN
THE SPIRIT OF INTER-ETHNIC HARMONY BASED ON NATIONAL MUSIC IN
THE CONDITIONS OF ETHNO-CULTURAL RELATIONS //International Journal of
Advance Scientific Research. – 2023. – Т. 3. – №. 09. – С. 329-333.
13.
БОЛАЛАР Қ. Х. К. В., РИВОЖЛАНТИРИШ И. MODERN SCIENCE АND
RESEARCH //MODERN SCIENCE. – 2023. – Т. 2181. – С. 3906.
14.
Ospanova R. DEVELOPMENT OF CHILDREN'S CREATIVITY THROUGH BLACK
FOLK SONGS //Modern Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 9. – С. 70-73.
15.
Nawrizbaeva A. A. THE PERFORMANCE SKILLS OF KARAKALPAK BAKSHIS
//Modern Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. – С. 906-910.
16.
Nawrızbaeva A. A. BAQSÍ, SÁZENDE GENJEBAY TILEWMURATOVTÍN
ACTQARÍWSHÍLÍQ METHODS //Modern Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №.
10. – С. 218-223.
17.
Muxammetdinova L. THE DEVELOPMENT OF THE ART OF GIVING IN NORTHERN
PAKISTAN AS AN EXAMPLE OF THE YEARS OF INDEPENDENCE //Modern
Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 9. – С. 74-78.
378
18.
Maxamatdinovna M. L. FOLKLORE AS A SPECIAL FORM OF CREATIVITY
//International Journal of Advance Scientific Research. – 2023. – Т. 3. – №. 09. – С. 282-
284.
19.
Makhammatdinovna M. L. As a Means of Providing Aesthetic Education to the Students
of the Art of Embroidery //Vital Annex: International Journal of Novel Research in
Advanced Sciences. – 2023. – Т. 2. – №. 3. – С. 149-152.
20.
Askarova Z., Maxamatdinova L. Ceremonies Solemnly Held in Connection with Public
Holidays //Miasto Przyszłości. – 2022. – Т. 27. – С. 181-183.
21.
Махамматдинова Л. ЎЗБЕК ВА ҚОРАҚАПОҚ МУСИҚА МАДАНИЯТИНИНГ
РИВОЖЛАНИШИДА БАСТАКОРЛАРНИНГ ҚЎШГАН ҲИССАСИ //Oriental Art
and Culture. – 2022. – Т. 3. – №. 2. – С. 782-786.
22.
Тажетдинова С. М., Худайбергенова Г. Ж. Формирование музыкальной культуры
студентов //Молодой ученый. – 2018. – №. 47. – С. 380-382.
23.
Тажетдинова С. М. Народные песни как фактор развития личности учащихся
//Вестник Курганского государственного университета. – 2018. – №. 3 (50). – С. 62-
62.
24.
Тажетдинова С. АКТУАЛЬНЫЕ ВОПРОСЫ ПОДГОТОВКИ МУЗЫКАНТОВ К
МУЗЫКАЛЬНОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ //Цифровая экономика и управление знаниями:
проблемы и перспективы развития: сборник научных трудов II Международной
научно-практической конференции.–Киров, 2021.–245 с. – 2021. – С. 105.
25.
Тажетдинова С. САМОПРЕЗЕНТАЦИЯ В ПРОЦЕССЕ ТРУДОУСТРОЙСТВА
БУДУЩИХ СПЕЦИАЛИСТОВ МУЗЫКАЛЬНОГО ИСКУССТВА //Цифровая
экономика и управление знаниями: проблемы и перспективы развития. – 2021. – С.
110-112.
26.
Tajetdinova S. M. MUZIKA TÁLIMINDE AXBOROT HÁM PEDAGOGIKALIQ
TEXNOLOGIYALARDAN PAYDALANIWDIŃ NÁTIYJELILIGI //Academic research
in educational sciences. – 2021. – Т. 2. – №. NUU Conference 1. – С. 275-277.
27.
Mnajatdinovna T. S. Pedagogical Skills in Teaching Music //JournalNX. – Т. 7. – №. 11.
– С. 172-174.
28.
Есанов М. ФОРМИРОВАНИЕ НРАВСТВЕННЫХ КАЧЕСТВ ЛИЧНОСТИ
СРЕДСТВАМИ МУЗЫКИ //Oriental Art and Culture. – 2023. – Т. 4. – №. 1. – С. 719-
725.
379
29.
Ayapova K., Yesanov M. Organization of Music Lessons by the Teacher in Various Ways
//Miasto Przyszłości. – 2022. – Т. 27. – С. 189-191.
30.
Esanov M., Ametov A. DOIRA SAN’ATINING RIVOJLANISHI VA TARIXI //Oriental
Art and Culture. – 2022. – Т. 3. – №. 2. – С. 729-733.
31.
Eсанов М. Знание особенностей воздействия музыкального искусства на человека
//Science and Education. – 2022. – Т. 3. – №. 12. – С. 767-771.
32.
Есанов М. О. ЎЗБЕК ХАЛҚ ЧОЛҒУЛАРИДА ИЖРОЧИЛИК ТАРИХИ //Oriental Art
and Culture. – 2022. – Т. 3. – №. 1. – С. 578-584.
33.
АЛЛАМБЕРГЕНОВА
Г.
ҚАРАҚАЛПАҚ
БАҚСЫСЫ
СƏЛМЕНБАЙ
САДЫҚОВТЫӉ ДӨРЕТИЎШИЛИК ЖОЛЫ //Евразийский журнал социальных
наук, философии и культуры. – 2023. – Т. 3. – №. 10. – С. 112-117.
34.
Allambergenova G. THE LIFE AND CAREER OF COMPOSER OSERBAI
ALLANAZAROV //Modern Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. – С. 217-224.
35.
Allambergenova G. GOALS AND OBJECTIVES OF MUSIC EDUCATION IN
PRIMARY SCHOOL //Modern Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. – С. 849-
855.
36.
Tajimuratova S. FORMATION OF STUDENTS'SKILLS OF INDEPENDENT
PERFORMANCE THROUGH THE TEACHING OF ART HISTORY //Modern Science
and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. – С. 841-849.
37.
Saginbaevna T. S. FORMATION OF STUDENTS'SKILLS OF INDEPENDENT
PERFORMANCE THROUGH THE TEACHING OF ART HISTORY //Spectrum Journal
of Innovation, Reforms and Development. – 2022. – Т. 9. – С. 386-392.
38.
Sag’inbaevna T. S. Cultural Life in Uzbekistan during the Years of Independence //Spanish
Journal of Innovation and Integrity. – 2023. – Т. 18. – С. 39-41.
39.
Tajimuratova S. FORMATION OF STUDENTS'SKILLS OF INDEPENDENT
PERFORMANCE THROUGH THE TEACHING OF ART HISTORY //Modern Science
and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. – С. 841-849.
40.
Saginbaevna T. S. Management and study of culture and art. – 2022.
41.
Тажимуратова Ш. С. САНЪАТШУНОСЛИК ФАНЛАРИНИ ЎҚИТИШ ОРҚАЛИ
ТАЛАБАЛАРНИНГ
МУСТАҚИЛ
ИШЛАШ
КЎНИКМАЛАРИНИ
ШАКЛЛАНТИРИШ. – 2023.
42.
Tajimuraova S. S. INFORMATION AND COMMUNICATIONS IN MANAGEMENT
//Journal of Integrated Education and Research. – 2022. – Т. 1. – №. 5. – С. 509-511.
380
43.
Qudenov R. QORAQALPOQ XALQ QO'SHIQLARI ASOSIDA YOSHLARNI
TARBIYALASH //«ОБРАЗОВАНИЕ И НАУКА В XXI ВЕКЕ». – 2023.
44.
Kudenov R. WAYS TO TEACH FOURTH GRADERS A SINGING LESSON //Modern
Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. – С. 225-232.
45.
Kudenov R. METHODS OF CONDUCTING A MUSIC CULTURE LESSON IN THE
FOURTH GRADE //Modern Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. – С. 856-861.
46.
Шыныбеков А. САМАРАЛИ НАТИЖАГА ЭРИШИШДА ЎҚУВЧИЛАР УЧУН
ПЕДАГОГИК ВОСИТАЛАР //Евразийский журнал социальных наук, философии и
культуры. – 2023. – Т. 3. – №. 11. – С. 76-79.
47.
Shinibekov A. QORAQALPOQ MUSIQA MADANIYATIDA MILLIY OGZAKI
IJODINING GAVDALANISHI //Miasto Przyszłości. – 2023. – Т. 39. – С. 204-206.
48.
Shinibekov A. Historical and Social Events in Folklore Works from the Point of View of
People's Relationships //Miasto Przyszłości. – 2022. – Т. 27. – С. 199-201.
49.
Шыныбеков А. Қорақалпоқлар санъатининг сарчашмалари Шарқий Европа ва Осиё
қадимий маданияти билан чамбарчас боғликлиги //Science and Education. – 2022. – Т.
3. – №. 12. – С. 910-915.
