364
ResearchBib IF - 11.01, ISSN: 3030-3753, Volume 2 Issue 10
SOG’LOM TURMUSH FALSAFASI: INSONNING MA’NAVIY VA JISMONIY
UYG’UNLIGI
Xolmatov Shahobiddin
Ahmadjonova Ra’noxon Qahramonjon qizi
Akbarov Saydullo Ziyodulla o’g’li
Farg’ona jamoat salomatligi tibbiyot insituti.
https://doi.org/10.5281/zenodo.17395519
Annotatsiya.
Sog‘lom turmush falsafasi inson hayotining jismoniy va ma’naviy jihatlarini
uyg‘unlashtirishga xizmat qiladi. Ma’naviy yetuklik va jismoniy sog‘lomlik bir-birini to‘ldiruvchi
omillar bo‘lib, shaxsning to‘laqonli rivojlanishida muhim rol o‘ynaydi. Sog‘lom turmush tarziga
amal qilish orqali nafaqat individual salomatlik, balki jamiyat farovonligi ham ta’minlanadi. Bu
jarayonda oilaning, ta’lim muassasalarining, ommaviy axborot vositalarining va jamiyatning
keng qamrovli ishtiroki zarur hisoblanadi. Ruhiy barqarorlik, axloqiy poklik, sport bilan
shug‘ullanish va sog‘lom ovqatlanish hayot sifati va umr davomiyligini oshiradi. Milliy
qadriyatlar va zamonaviy ilmiy qarashlar uyg‘unligida shakllanadigan turmush falsafasi
sog‘lom avlodni tarbiyalashga xizmat qiladi hamda barqaror, ma’naviy yetuk jamiyat
poydevorini mustahkamlaydi.
Kalit so’zlar
: sog‘lom turmush, ma’naviyat, jismoniy sog‘lik, uyg‘unlik, ruhiy
barqarorlik, sog‘lom avlod, milliy qadriyatlar, jamiyat farovonligi.
ФИЛОСОФИЯ ЗДОРОВОЙ ЖИЗНИ: ДУХОВНАЯ И ФИЗИЧЕСКАЯ ГАРМОНИЯ
ЛИЧНОСТИ
Аннотация.
Философия здоровой жизни служит гармонизации физической и
духовной сторон жизни человека. Духовная зрелость и физическое здоровье являются
взаимодополняющими факторами и играют важную роль в полноценном развитии
личности. Ведение здорового образа жизни обеспечивает не только индивидуальное
здоровье, но и благополучие общества. Необходимо широкое участие семьи,
образовательных учреждений, средств массовой информации и общества в этом
процессе. Психическая устойчивость, нравственная чистота, спорт и здоровое питание
повышают качество и продолжительность жизни. Философия жизни, сформированная в
гармонии с национальными ценностями и современными научными взглядами,
способствует воспитанию здорового поколения и укрепляет фундамент стабильного,
духовно зрелого общества.
Ключевые слова
: здоровый образ жизни, духовность, физическое здоровье,
гармония, психическая устойчивость, здоровое поколение, национальные ценности,
социальное благополучие.
PHILOSOPHY OF A HEALTHY LIFE: SPIRITUAL AND PHYSICAL HARMONY OF A
PERSON
Annotation.
The philosophy of a healthy life serves to harmonize the physical and
spiritual aspects of human life. Spiritual maturity and physical health are complementary factors
and play an important role in the full development of a person. By following a healthy lifestyle,
not only individual health is ensured, but also the well-being of society. The broad participation
of the family, educational institutions, the media and society in this process is necessary. Mental
stability, moral purity, sports and healthy nutrition increase the quality of life and life
expectancy.
365
ResearchBib IF - 11.01, ISSN: 3030-3753, Volume 2 Issue 10
A philosophy of life formed in harmony with national values and modern scientific views
serves to raise a healthy generation and strengthens the foundation of a stable, spiritually
mature society.
Keywords
: healthy life, spirituality, physical health, harmony, mental stability, healthy
generation, national values, social well-being.
Kirish.
Bugungi kunda jamiyatimizda sog‘lom turmush tarziga bo‘lgan e’tibor tobora ortib
bormoqda. Bu bejiz emas, chunki sog‘lom hayot inson salomatligining, ma’naviy
barqarorligining va umumiy farovonligining asosi hisoblanadi. Sog‘lom turmush nafaqat
jismoniy holat, balki insonning ichki dunyosi, ruhiyati va axloqiy mezonlari bilan chambarchas
bog‘liqdir. Shunday ekan, sog‘lom turmush falsafasi deganda biz faqatgina sport bilan
shug‘ullanish yoki to‘g‘ri ovqatlanish emas, balki insonning ma’naviy-ruhiy kamolotini
ta’minlaydigan, uni yuksaltiradigan omillarni ham tushunishimiz lozim.
Inson hayotining har bir bosqichida sog‘lom turmush tarziga amal qilish muhim ahamiyat
kasb etadi. Ayniqsa, yoshlik davrida bu tushuncha ongli ravishda shakllansa, kelajakda barkamol,
yetuk shaxs sifatida kamol topish imkoniyati ancha yuqori bo‘ladi. Ayni paytda sog‘lom turmush
tarzining asosiy omillari sifatida muntazam jismoniy faollik, to‘g‘ri ovqatlanish, gigiyenaga amal
qilish, yetarli uyqu, zararli odatlardan tiyilish, ruhiy barqarorlik va ma’naviy tarbiyani ko‘rsatish
mumkin. Bularning barchasi o‘zaro uyg‘unlikda bo‘lsa, insonning jismoniy va ma’naviy holati
barqaror bo‘ladi.
Shuni ta’kidlash lozimki, sog‘lom turmush tarzini shakllantirishda atrof-muhit, oila,
maktab, jamiyat va ommaviy axborot vositalarining roli beqiyosdir. Bu jarayonda ota-onalar
farzandlarga ibrat bo‘lishi, ustozlar esa yosh avlod ongiga sog‘lom hayot qadriyatlarini
singdirishi zarur. Ayniqsa, zamonaviy axborot oqimlari kuchaygan davrda insonning ruhiy
immuniteti mustahkam bo‘lishi muhim, aks holda turli salbiy ta’sirlar salomatlikka ham,
ma’naviyatga ham jiddiy zarar yetkazadi.
Ma’naviyat va jismoniy sog‘lik o‘rtasidagi bog‘liqlik har bir shaxs hayotida muhim o‘rin
tutadi. Agar inson ruhan hotirjam bo‘lsa, uning jismoniy salomatligi ham barqaror bo‘ladi.
Aksincha, ruhiy iztirob, stress, tashvishlar jismoniy kasalliklarga olib kelishi mumkin.
Shu sababli ham sog‘lom turmush falsafasi — bu faqat hayot tarziga oid ko‘rsatmalar
majmuasi emas, balki har bir kishining kundalik turmushida amal qilishi zarur bo‘lgan hayotiy
tamoyillardir.
Men ushbu maqolada aynan sog‘lom turmush falsafasining mohiyati, uning ma’naviy va
jismoniy uyg‘unlikdagi roli, hamda jamiyat taraqqiyotidagi ahamiyati haqida o‘z fikrlarimni
bayon etishga harakat qilaman. Meningcha, sog‘lom turmush tarzini shakllantirish faqat harakat
emas — bu ongli tanlov, hayotga bo‘lgan mas’uliyatli yondashuvdir.
Asosiy qism.
Sog‘lom turmush falsafasi inson hayotining asosiy tamoyillaridan biri bo‘lib, uning
jismoniy va ma’naviy jihatlarini uyg‘unlashtirishga qaratilgan. Jismoniy sog‘lik — bu
organizmning barcha tizimlari normal ishlashi, kasalliklardan holi bo‘lishidir. Ma’naviy sog‘lik
esa insonning ichki dunyosi, ruhiy barqarorligi, axloqiy qadriyatlari va hissiy muvozanatini
anglatadi. Bu ikki tomon o‘rtasida chuqur bog‘liqlik mavjud bo‘lib, biri bo‘lmasa, boshqasi
to‘liq shakllanmaydi.
366
ResearchBib IF - 11.01, ISSN: 3030-3753, Volume 2 Issue 10
Masalan, ruhiy iztirob va stress ko‘plab jismoniy kasalliklarni keltirib chiqarishi mumkin,
xuddi shunday jismoniy salomatlikning buzilishi ruhiy holatga ham salbiy ta’sir qiladi.
Sog‘lom turmush falsafasining asosiy elementlari sifatida sport bilan muntazam
shug‘ullanish, to‘g‘ri va muvozanatli ovqatlanish, yetarli miqdorda dam olish va uyqu,
shuningdek zararli odatlardan voz kechish hisoblanadi. Ammo bu omillar faqatgina jismoniy
jihatga taalluqli emas. Masalan, sport nafaqat tana uchun foydali, balki ruhiy kuchni oshiradi,
stressni kamaytiradi, insonni ijobiy fikrlashga undaydi. Shu bilan birga, axloqiy qadriyatlarni
hurmat qilish, do‘stona munosabatlarni rivojlantirish, ma’naviy o‘sishga intilish — bularning
barchasi
sog‘lom turmush falsafasining ajralmas qismidir.
Insonning ma’naviy va jismoniy uyg‘unligi faqatgina shaxsiy mehnat va intilish bilan
emas, balki jamiyatning ijtimoiy muhitidan ham bevosita ta’sirlanadi. Oilada sog‘lom turmush
tarzini targ‘ib qilish, maktab va universitetlarda bu borada ta’lim berish, ommaviy axborot
vositalari orqali sog‘lom turmush falsafasini yoyish — bularning barchasi yosh avlodni to‘g‘ri
yo‘naltirishda muhim omillardir. Ayniqsa, hozirgi globalizatsiya va raqamli texnologiyalar
davrida yoshlar ko‘plab zararli ma’lumotlarga duch kelmoqda. Shuning uchun ular ruhiy jihatdan
mustahkam, axloqiy bardoshli bo‘lishlari uchun muttasil ma’naviy tarbiya va jismoniy faollikka
e’tibor qaratish zarur.
Ma’naviy va jismoniy sog‘lik o‘rtasidagi uyg‘unlikni ta’minlashda milliy qadriyatlar,
an’analar ham katta ahamiyatga ega. Har bir xalqning o‘ziga xos ma’naviy merosi insonlarni
yaxshi odatlar, halollik, mehnatsevarlik, hurmat va muhabbat kabi fazilatlarga chorlaydi. Bu
qadriyatlar zamonaviy hayot talablari bilan uyg‘unlashib, insonning shaxsiy hamda ijtimoiy
taraqqiyotini ta’minlaydi. Milliy madaniyatni rivojlantirish, an’analarni asrash orqali ham
sog‘lom turmush falsafasi yanada mustahkamlanadi.
Bugungi kunda stress, noto‘g‘ri ovqatlanish, harakatsizlik, zararli odatlar kabi salbiy
omillar inson salomatligiga katta tahdid solmoqda. Shu bois sog‘lom turmush tarzini
shakllantirish va uni falsafiy asosda tushunish dolzarb vazifaga aylangan. Sog‘lom turmush
falsafasi — bu insonni o‘zini anglashga, tanasini va ruhini parvarish qilishga, shuningdek,
hayotning har tomonlama barqaror va mazmunli bo‘lishiga undaydigan yondashuvdir.
Muhokama qismi
Sog‘lom turmush falsafasi va uning inson hayotidagi ahamiyati masalasi bugungi kunda
nafaqat tibbiyot va psixologiya, balki falsafa, sotsiologiya va madaniyatshunoslik sohalarida ham
keng muhokama qilinmoqda. Ma’naviy va jismoniy sog‘lik o‘rtasidagi uyg‘unlik insonning
to‘laqonli shaxs sifatida shakllanishida hal qiluvchi omil sanaladi. Bu muhimlikni yodda tutgan
holda, sog‘lom turmush tarzini shakllantirish va uni amalda davom ettirish zarurati tobora
oshmoqda.
Ma’naviyat va jismoniy sog‘liq bir-biridan ajralmas ekanligi haqida ko‘plab ilmiy
tadqiqotlar guvohlik beradi. Ruhiy holatning barqarorligi, ijobiy fikrlash, stressga chidamlilik
kabilar nafaqat insonning kayfiyatini yaxshilaydi, balki organizmning immun tizimini
mustahkamlaydi. Shu sababli ma’naviy jihatdan sog‘lom bo‘lmagan insonning jismoniy
salomatligi ham zaiflashadi. Aksincha, jismoniy sog‘lomlik ruhiy holatga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi.
Bu ikki omil o‘rtasidagi o‘zaro bog‘liqlik sog‘lom turmush falsafasining asosi
hisoblanadi.
Sog‘lom turmush tarzining shakllanishida jamiyatning o‘rni muhimdir. Oila, maktab,
do‘stlar muhiti, hatto kengroq ijtimoiy muhit shaxsning hayot tarziga ta’sir qiladi. Masalan, oila
sog‘lom odatlarni egallashda birinchi maktab vazifasini bajaradi.
367
ResearchBib IF - 11.01, ISSN: 3030-3753, Volume 2 Issue 10
Maktab va ta’lim muassasalari esa bilim berish bilan birga, ma’naviy qadriyatlarni
singdirish, jismoniy tarbiya bilan shug‘ullanish uchun qulay maydon yaratadi. Shu bilan birga,
ommaviy axborot vositalari va internetning salbiy ta’sirlari ham mavjud bo‘lib, bu holat
ma’naviy va jismoniy sog‘lomlikka tahdid solishi mumkin. Shuning uchun sog‘lom turmush
falsafasini keng jamoatchilikka targ‘ib qilish, yoshlarni to‘g‘ri yo‘naltirish muhimdir.
Sog‘lom turmush falsafasining zamonaviy talablarga mos ravishda shakllanishi lozim.
Bugungi kunning global muammolari, stress, ekologik ifloslanish, harakatsizlik kabi
omillar sog‘lom turmush tamoyillarini yangicha ko‘rib chiqishni talab qiladi. Shu bois, faqatgina
jismoniy mashqlar va to‘g‘ri ovqatlanish bilan cheklanmasdan, ruhiy salomatlikka ham alohida
e’tibor qaratish kerak. Meditatsiya, psixologik yordam, ijtimoiy qo‘llab-quvvatlash kabi
zamonaviy usullar sog‘lom turmush falsafasini boyitadi.
Bundan tashqari, milliy qadriyatlarning sog‘lom turmush falsafasida tutgan o‘rni ham
katta ahamiyatga ega. Milliy an’analar, odatlar, ruhiy meros shaxsning ma’naviy dunyosini
boyitadi, uning ijtimoiy muhitda o‘z o‘rnini topishiga yordam beradi. Shu bilan birga, zamonaviy
madaniyat va global tendensiyalar bilan uyg‘unlashgan holda, milliy qadriyatlarni rivojlantirish
jamiyatni barqaror va sog‘lom qiladi.
Adabiyotlat tahlili
Sog‘lom turmush falsafasi va uning inson hayotidagi o‘rni haqida yozilgan adabiyotlarni
tahlil qilganda, avvalo, bu mavzuning ko‘p qirraliligi va interdisciplinarligi ko‘zga tashlanadi.
Turli
sohalar
olimlari
— tibbiyot, psixologiya, falsafa, sotsiologiya va
madaniyatshunoslik mutaxassislari sog‘lom turmush tamoyillarini o‘z nuqtai nazaridan
yoritganlar.
Tibbiyot adabiyotlarida sog‘lom turmush tarzi jismoniy salomatlikni saqlash va
kasalliklarning oldini olish vositasi sifatida ko‘riladi. Masalan, V. S. Mironovning “Sog‘lom
turmush tarzi va uning salomatlikka ta’siri” asarida muntazam jismoniy faollik, muvozanatli
ovqatlanish va to‘g‘ri dam olishning inson organizmiga ijobiy ta’siri batafsil tahlil qilingan.
Shuningdek, stress va ruhiy holatning jismoniy salomatlikka ta’siri masalasi keng
ko‘lamda o‘rganilgan.
Psixologik tadqiqotlar esa insonning ruhiy sog‘lig‘i va ma’naviy holati bilan bog‘liq
masalalarga e’tibor qaratadi. P. M. Seligman va M. Csikszentmihalyi kabi olimlar ijobiy
psixologiya nuqtai nazaridan insonning ichki kuchlari, maqsadlari va ruhiy barqarorligini
rivojlantirish haqida yozganlar. Ularning fikricha, ma’naviy sog‘liq va jismoniy holat o‘zaro
bog‘liq bo‘lib, biri boshqasini qo‘llab-quvvatlaydi.
Falsafa va madaniyatshunoslik adabiyotlarida sog‘lom turmush falsafasi insonning
ma’naviy rivojlanishi va jamiyatdagi o‘rni nuqtai nazaridan ko‘rib chiqiladi. Xususan, A.
Shamsiddinovning “Milliy ma’naviyat va sog‘lom turmush falsafasi” asarida milliy qadriyatlar,
an’analar va ma’naviy tamoyillar sog‘lom jamiyatni barpo etishda asosiy vositalar sifatida
ko‘rsatildi. Shuningdek, zamonaviy dunyoda global jarayonlarning inson hayotiga ta’siri va
ularni sog‘lom turmush falsafasi doirasida qanday boshqarish masalalari muhokama qilingan.
Jamiyatshunoslik tadqiqotlarida sog‘lom turmush falsafasining ijtimoiy muhitdagi
ahamiyati, oilaning, ta’lim tizimining, ommaviy axborot vositalarining ta’siri tahlil qilinadi.
Ushbu adabiyotlarda sog‘lom turmush tamoyillarining yosh avlod ongida shakllanishi,
jamiyatning umumiy farovonligiga ta’siri haqida ko‘plab ilmiy maqolalar va tadqiqotlar mavjud.
368
ResearchBib IF - 11.01, ISSN: 3030-3753, Volume 2 Issue 10
Shu bilan birga, xalq og‘zaki ijodi, badiiy asarlar va falsafiy qissalar sog‘lom turmush,
axloqiy qadriyatlar va ma’naviyatning ahamiyatini o‘ziga xos ifoda etadi. Bu manbalar milliy
an’analar va ma’naviy boyliklarni saqlashda muhim rol o‘ynaydi.
Xulosa
Menimcha, sog‘lom turmush falsafasi inson hayotining eng muhim tamoyillaridan biri
bo‘lib, uning ma’naviy va jismoniy jihatlarini uyg‘unlashtirish orqali shaxsning to‘laqonli
rivojlanishiga xizmat qiladi. Jismoniy sog‘lik va ruhiy barqarorlik bir-birini to‘ldiruvchi omillar
bo‘lib, sog‘lom turmush tarzini shakllantirish orqali inson nafaqat o‘zining, balki jamiyatning
farovonligiga ham hissa qo‘shadi.
Ma’naviy qadriyatlar, milliy an’analar va zamonaviy ilmiy yondashuvlar uyg‘unligida
barpo etilgan turmush falsafasi yosh avlodni tarbiyalash va jamiyatda barqarorlikni ta’minlashda
muhim ahamiyat kasb etadi. Shu bois, har bir inson sog‘lom turmush tamoyillarini hayotga tatbiq
etishga intilishi, o‘z salomatligi va ma’naviyatini doimiy ravishda rivojlantirishga e’tibor
qaratishi zarur.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1.
Mironov V.S. Sog‘lom turmush tarzi va uning salomatlikka ta’siri. Toshkent, 2018.
2.
Sultonova M. Insonning ma’naviy va jismoniy salomatligi. Toshkent, 2020.
3.
Karimov A. Ma’naviyat va sog‘lom turmush falsafasi. Samarqand, 2019.
4.
Rashidov B. Sport va sog‘lom hayot tarzi. Toshkent, 2021.
5.
Tursunova G. Ruhiy salomatlik va stressni boshqarish. Toshkent, 2017.
6.
Saidova N. Milliy qadriyatlar va zamonaviy jamiyat. Buxoro, 2022.
7.
Axmedov J. Jismoniy tarbiya va sog‘lom avlod. Toshkent, 2016.
8.
Rasulova D. Sog‘lom turmush falsafasi: nazariya va amaliyot. Toshkent, 2019.
9.
Islomova Z. Oila va jamiyatda sog‘lom turmush. Farg‘ona, 2020.
10.
Normatov S. Ma’naviy tarbiya va inson salomatligi. Toshkent, 2018.
