Sentabr, 2025-Yil
249
BOSHLANG‘ICH SINF ONA TILI DARSLARIDA MATN YARATISH
TEXNOLOGIYASI
Ortiqboyeva Dilrabo Rahmatulla qizi
+99877-232-05-22
https://doi.org/10.5281/zenodo.17355828
Annotatsiya.
Ushbu maqolada boshlang‘ich sinf ona tili darslarida matn yaratish
texnologiyasining ahamiyati va qo‘llanilishi ko‘rib chiqiladi. Matn yaratish jarayoni, uning
bosqichlari va o‘quvchilarga beradigan ko‘nikmalari batafsil tavsiflanadi. Shuningdek, dars
jarayonida foydalanish mumkin bo‘lgan usullar va metodlar, jumladan, guruhli ish, muammo
yechish va o‘zaro baholash kabi yondashuvlar taqdim etiladi. Maqola boshlang‘ich sinf
o‘quchilarining ijodiy fikrlashini rivojlantirish va yozma nutq madaniyatini shakllantirishda matn
yaratish texnologiyasining muhim rolini ta’kidlaydi.
Kalit so'zlar:
matn yaratish texnologiyasi, ona tili, boshlang‘ich sinf, yozma nutq, ijodiy
fikrlash, o‘quvchilar, dars jarayoni, tahrir qilish, guruhli ish, muammo yechish.
Abstract.
This article examines the importance and application of text creation technology
in primary school native language classes. The text creation process, its stages, and the skills it
imparts to students are described in detail. It also presents methods and techniques that can be
used in the lesson, including approaches such as group work, problem solving, and peer
assessment. The article emphasizes the important role of text creation technology in developing
creative thinking in primary school students and forming a culture of written speech.
Keywords:
text creation technology, native language, primary school, written speech,
creative thinking, students, lesson process, editing, group work, problem solving.
Аннотация.
В данной статье рассматривается значение и применение технологии
создания текста на уроках родного языка в начальной школе. Подробно описывается
процесс создания текста, его этапы и навыки, которые он формирует у учащихся. Также
представлены методы и приёмы, которые можно использовать на уроке, включая такие
подходы, как групповая работа, решение задач и взаимооценка. В статье подчёркивается
важная роль технологии создания текста в развитии творческого мышления учащихся
начальной школы и формировании культуры письменной речи.
Ключевые слова:
технология создания текста, родной язык, начальная школа,
письменная речь, творческое мышление, учащиеся, процесс урока, редактирование,
групповая работа, решение задач.
Yangi O'zbekistonni buyuk davlatga aylanishida ta'lim-tarbiya ishlarini oqilona yo'lga
qo'yish, o'quvchilarni zamonaviy ilm-fan, madaniyat, texnika va texnologiya yutuqlari bilan
doimiy ravishda tanishtirib borish benihoya katta ahamiyatga ega. Chunki taraqqiyot taqdirini
ma`naviy jihatdan yetuk, texnikaviy bilimlar va murakkab texnologiyani egallagan, irodasi
baquvvat, iymoni butun, zamonaviy fikrlaydigan, yuksak salohiyatliyoshlar hal qiladi. Shuning
uchun, mamlakatimiz tomonidan ta'lim muassasalari faoliyatini tubdan yaxshilash, eng ilg'or
xorijiy tajribani o'rganish, har jihatdan zamonaviy tizim yaratish masalalariga jiddiy e'tibor
qaratilmoqda.
Sentabr, 2025-Yil
250
Boshlang'ich sinf o'quvchilarining qiziqish va intilishlarini hisobga olgan holda, ularga har
tomonlama puxta ta'lim va tarbiya berish, dunyoqarashini kengaytirish, mustaqil fikrlash
qobiliyatini rivojlantirish, qalbi va ongiga milliy va umuminsoniy qadriyatlarni singdirib borish,
shu orqali ularni ona Vatanga muhabbat, pokiza orzular ruhida kamol toptirish bugungi kundagi
eng muhim, eng dolzarb masalalardan biridir.
Ona tili darslari boshlang‘ich sinf o‘quchilari uchun til ko‘nikmalarini rivojlantirishda
muhim ahamiyatga ega. Matn yaratish texnologiyasi esa o‘quvchilarni ijodiy fikrlashga, o‘z
fikrlarini aniq va ravon ifodalashga, shuningdek, yozma nutq madaniyatini shakllantirishga
yordam beradi. Ushbu maqolada boshlang‘ich sinf ona tili darslarida matn yaratish
texnologiyasining ahamiyati, metodlari va usullari ko‘rib chiqiladi. Matn yaratish
texnologiyasining asosiy maqsadi o‘quvchilarga matnni yaratish jarayonida zarur bo‘lgan
ko‘nikmalarni berishdir. Bu ko‘nikmalarga quyidagilar kiradi:
1. Fikrni aniq ifodalash: O‘quvchilar o‘z fikrlarini mantiqiy ravishda tartibga solishni
o‘rganadilar.
2. Ijodiy fikrlash: O‘quvchilar yangi g‘oyalar ishlab chiqish va ularni matn shaklida
ifodalash ko‘nikmalarini rivojlantiradilar.
3. Tahrir qilish: O‘quvchilar yozgan matnlarini tahlil qilish va tahrir qilish orqali o‘z
xatolarini aniqlash va tuzatishni o‘rganadilar. Matn yaratish jarayoni bir necha bosqichlardan
iborat:
1. Mavzu tanlash: O‘quvchilar qiziqarli va dolzarb mavzularni tanlashlari kerak. Bu
jarayonda o‘qituvchi yordam berishi mumkin.
2. Reja tuzish: Tanlangan mavzu bo‘yicha o‘quvchilar reja tuzish orqali fikrlarini
tizimlashtiradilar. Reja matnning asosiy g‘oyalarini belgilaydi.
3. Yozish: Reja asosida o‘quvchilar matnni yozadilar. Bu bosqichda o‘z fikrlarini erkin
ifodalashga harakat qilishlari kerak.
4. Tahrir qilish: Yozilgan matnni o‘qib chiqib, xatolarni aniqlash va tuzatish muhimdir.
O‘qituvchi va tengdoshlardan fikr olish ham foydalidir.
Boshlang‘ich sinf ona tili darslarida matn yaratish texnologiyasini samarali qo‘llash uchun
turli usul va metodlardan foydalanish mumkin:
1. Guruhli ish: O‘quvchilar kichik guruhlarga bo‘linib, birgalikda matn yaratadilar. Bu usul
ijodiy fikrlash va hamkorlik ko‘nikmalarini rivojlantiradi.
2. Muammo yechish: O‘quvchilarga real hayotdagi muammolarni taklif etish va ularga
yechim topishga undash matn yaratishga motivatsiya beradi.
3. O‘zaro baholash: O‘quvchilar bir-birining matnlarini baholab, fikr bildirish orqali o‘z
ko‘nikmalarini oshiradilar.
Xulosa
Boshlang‘ich sinf ona tili darslarida matn yaratish texnologiyasi o‘quvchilarning ijodiy
fikrlash, yozma nutq madaniyati va til ko‘nikmalarini rivojlantirishda muhim rol o‘ynaydi.
O‘qituvchilar ushbu texnologiyani qo‘llash orqali darslarni yanada qiziqarli va samarali
tashkil etishlari mumkin. Natijada, o‘quvchilar o‘z fikrlarini erkin ifoda etishga, yozma nutq
madaniyatini shakllantirishga va ijodiy yondashuvni rivojlantirishga erishadilar.
Sentabr, 2025-Yil
251
REFERENCES
1.
To‘xliyev B, Niyozmetova R, Boltayeva I. “Darsliklar ustida ishlash”. Toshkent “Fan”
nashriyoti 2007 yil.
2.
Ziyodova T., “O‘quvchi kitobi”, A.Qodiriy nomidagi xalq merosi nashriyoti, Toshkent,
2002. 130-bet.
3.
Ziyotova T “Matn yaratish texnologisi” Toshkent, “Fan” 2007 yil.
4.
Hamroyev A. Boshlangʻich sinf ona tili taʼlimi jarayonida kognitiv - pragmatik usul
elementlaridan foydalanish xususida. Pedagogik mahorat. 2014. 140 b.
5.
Otaxonova Nasiba. Boshlangʻich sinf oʻquvchilarini matn tuzish orqali nutqini oʻstirish.
Bitiruv malakaviy ish. Nukus. 2018. 58 b.
