International scientific journal
“Interpretation and researches”
Volume 1 issue 1 (47) | ISSN: 2181-4163 | Impact Factor: 8.2
358
O‘ZBEKISTON XALQINING KONSTITUTSIYAVIY HUQUQLARI
Ne'matov Nursulton Shavkat o‘g‘li
Toshkent Davlat Agrar Universiteti Huquq va turizm fakulteti Yurisprudensya
yo'nalishi 3-bosqich talabasi
Annotatsiya:
Mazkur maqolada O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasida
belgilangan xalqning asosiy konstitutsiyaviy huquqlari, ularning mazmuni va amaliy
ahamiyati yoritiladi. Fuqarolarning siyosiy, iqtisodiy va madaniy huquqlari hamda
ularning himoya mexanizmlari tahlil qilinadi. Shuningdek, mazkur huquqlarni
amalga oshirishdagi davlatning roli va javobgarligi ko‘rib chiqiladi.
Annotation
: This article discusses the fundamental constitutional rights of the
people of Uzbekistan as defined in the Constitution. It highlights the content and
practical significance of citizens' political, economic, and cultural rights, as well as
mechanisms for their protection. The role and responsibility of the state in ensuring
these rights are also analyzed.
Kalit so‘zlar:
Konstitutsiyaviy huquqlar, siyosiy huquqlar, iqtisodiy huquqlar,
madaniy huquqlar, davlat javobgarligi, fuqarolik huquqlari, O‘zbekiston
Konstitutsiyasi.
Keywords:
Constitutional rights, political rights, economic rights, cultural
rights, state responsibility, civil rights, Uzbekistan Constitution.
Kirish:
Konstitutsiya har bir davlatning asosiy huquqiy hujjati bo‘lib, unda
xalqning huquqlari va erkinliklari mustahkamlab qo‘yiladi. O‘zbekiston
Respublikasining Konstitutsiyasi xalqning siyosiy, iqtisodiy, ijtimoiy va madaniy
huquqlarini kafolatlashga qaratilgan bo‘lib, bu huquqlar davlat suvereniteti va xalq
hokimiyatining asosiy ko‘rinishidir. Ushbu maqolada fuqarolarning asosiy huquqlari
va ularning amaliy hayotdagi ifodasi yoritiladi.
Siyosiy huquqlar va xalq hokimiyati
. O‘zbekiston Konstitutsiyasining 32-
moddasiga muvofiq, fuqarolar davlat va jamiyat boshqaruvida bevosita yoki vakillari
orqali ishtirok etish huquqiga ega. Ushbu huquq quyidagi ko‘rinishlarda namoyon
bo‘ladi:
Saylash va saylanish huquqi: Har bir fuqaro teng va yashirin ovoz berish orqali
davlat hokimiyati organlariga o‘z vakillarini saylash huquqiga ega.
Erkin fikr bildirish huquqi: Fuqarolarning siyosiy qarashlarini erkin ifoda etishi
va tinch yig‘ilishlar o‘tkazishi kafolatlanadi.
Xalq hokimiyati tamoyili: Davlat hokimiyati xalqning roziligi asosida amalga
oshiriladi, bu esa demokratiyaning muhim tamoyili hisoblanadi.
Iqtisodiy huquqlar va ijtimoiy barqarorlik
International scientific journal
“Interpretation and researches”
Volume 1 issue 1 (47) | ISSN: 2181-4163 | Impact Factor: 8.2
359
Konstitutsiya fuqarolarning iqtisodiy huquqlarini kafolatlaydi, jumladan:
Mulkiy huquqlar: Fuqarolar mulkni egalik qilish, uni boshqarish va tasarruf
etish huquqiga ega. Hech kim o‘z mulkidan noqonuniy ravishda mahrum qilinishi
mumkin emas.
Mehnat huquqlari: Har bir fuqaro erkin mehnat qilish, xavfsiz mehnat sharoitida
ishlash va mehnat haqini o‘z vaqtida olish huquqiga ega.
Ijtimoiy ta'minot huquqi: Konstitutsiya fuqarolarga pensiya, nafaqa va boshqa
ijtimoiy yordamlarni olishni kafolatlaydi.
Madaniy huquqlar va ta'lim erkinlig
Madaniy va ta'lim huquqlari Konstitutsiyada alohida o‘rin egallaydi: Ta'lim
olish huquqi: Har bir fuqaro bepul umumiy ta'lim olish huquqiga ega, bu esa
jamiyatning intellektual salohiyatini oshirishda muhim ahamiyatga ega. Madaniyat va
san'atni rivojlantirish: Fuqarolarning madaniy boyliklardan foydalanish va ijodiy
faoliyat bilan shug‘ullanish huquqlari kafolatlanadi. Til va milliy madaniyatni
himoya qilish: Konstitutsiyada har bir millat va elat vakilining o‘z tilini saqlab qolish
va rivojlantirish huquqi belgilangan.
Huquqlarni himoya qilish mexanizmlari
Konstitutsiyada belgilangan huquqlarni himoya qilish uchun quyidagi asosiy
mexanizmlar yaratilgan:
Sud tizimi: Fuqarolar o‘z huquqlari buzilgan taqdirda, sudga murojaat qilish
huquqiga ega.
Ombudsman instituti: Inson huquqlarini himoya qilish maqsadida maxsus
vakolatli tashkilotlar faoliyat ko‘rsatadi.
Xalqaro hamkorlik: O‘zbekiston xalqaro tashkilotlar bilan hamkorlikda inson
huquqlari bo‘yicha o‘z zimmasiga olgan majburiyatlarni bajaradi.
Xulosa:
O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi xalqning asosiy huquq va
erkinliklarini kafolatlashda muhim rol o‘ynaydi. Ushbu huquqlarni ta'minlash
davlatning asosiy vazifasi bo‘lib, ular fuqarolar farovonligini oshirish va jamiyatni
yanada rivojlantirishga xizmat qiladi. Huquqlarni amalda qo‘llash esa mamlakatning
huquqiy tizimini takomillashtirish va xalqaro hamjamiyatda uning obro‘sini
oshirishga yordam beradi.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1. O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi (2023-yil, yangi tahrir).
2. Inson huquqlari bo‘yicha xalqaro deklaratsiya.
3. Mirziyoyev Sh.M. "O‘zbekistonning yangi taraqqiyot strategiyasi". Toshkent,
2022.
