INTERNATIONAL JOURNAL OF SCIENTIFIC RESEARCHERS
ISSN: 3030-332X Impact factor: 8,293
Volume 12, issue 1, June 2025
https://wordlyknowledge.uz/index.php/IJSR
worldly knowledge
Index:
google scholar, research gate, research bib, zenodo, open aire.
https://scholar.google.com/scholar?hl=ru&as_sdt=0%2C5&q=wosjournals.com&btnG
https://www.researchgate.net/profile/Worldly-Knowledge
https://journalseeker.researchbib.com/view/issn/3030-332X
285
SUN’IY A’ZOLAR YARATISH: HOZIRGI HOLAT VA ISTIQBOLLAR
Robilova Sadafxon Abduhalimovna
Biologiya fani o'qituvchisi
Abstract:
The development of artificial organs represents one of the most transformative
advancements in modern biomedical science and regenerative medicine. This article provides a
comprehensive analysis of the current state of artificial organ research, highlighting the latest
innovations in bioengineering, such as 3D bioprinting, nanotechnology, and advanced
biomaterials. The paper examines both mechanical and bioartificial organ prototypes—
including artificial hearts, kidneys, and liver constructs—while addressing the challenges
associated with biocompatibility, functional integration, and immune response mitigation.
Furthermore, emerging strategies aimed at overcoming organ donor shortages and improving
patient survival rates are discussed. Particular emphasis is placed on future prospects, including
patient-specific organ fabrication through induced pluripotent stem cells (iPSCs) and gene-
editing technologies. The article concludes that, despite existing technological and ethical
hurdles, the artificial organ field holds immense potential to revolutionize organ transplantation
and personalized healthcare in the coming decades.
Keywords:
artificial organs, 3D bioprinting, tissue engineering, regenerative medicine,
transplantation, biocompatibility, organ donor shortage.
Annotatsiya:
Sun’iy a’zolar yaratish zamonaviy biotibbiyot va regenerativ tibbiyotning eng
inqilobiy yutuqlaridan biri sifatida e’tirof etilmoqda. Ushbu maqolada sun’iy a’zolar bo‘yicha
olib borilayotgan ilmiy-tadqiqot ishlarining hozirgi holati keng qamrovli tahlil qilinadi hamda
3D bioprinting, nano-texnologiyalar va ilg‘or biomateriallar sohasidagi so‘nggi innovatsiyalar
yoritiladi. Mexanik va bio-sun’iy organ prototiplari, jumladan, sun’iy yurak, buyrak va jigar
tuzilmalari bo‘yicha amaliy ishlanmalar o‘rganilib, ularning biologik moslashuvchanligi,
funksional integratsiyasi va immun javobini kamaytirishga doir muammolar ko‘rib chiqiladi.
Shu bilan birga, donor organlar tanqisligi muammosini bartaraf etishga qaratilgan strategiyalar
va bemorlarning yashash darajasini oshirish bo‘yicha istiqbolli yo‘nalishlar muhokama etiladi.
Xususan, induksiya qilingan pluripotent ildiz hujayralari (iPSC) va gen tahriri texnologiyalari
yordamida bemorga mos organlarni yaratish imkoniyatlariga alohida e’tibor qaratiladi. Xulosa
qilib aytganda, texnologik va axloqiy cheklovlarga qaramasdan, sun’iy organlar sohasi kelgusi
o‘n yilliklarda transplantatsiya va shaxsiylashtirilgan tibbiyot sohalarini tubdan o‘zgartirish
salohiyatiga ega.
Kalit so‘zlar:
sun’iy a’zolar, 3D bioprinting, to‘qima injiniring, regenerativ tibbiyot,
transplantatsiya, biomoslashuvchanlik, donor organlar tanqisligi
Kirish
Tibbiyot va biologiya fanining taraqqiyoti natijasida inson salomatligini saqlashga xizmat
qiluvchi bir qator innovatsion texnologiyalar ishlab chiqilmoqda. Shulardan eng dolzarb
yo‘nalishlardan biri — sun’iy a’zolar yaratish va ularni klinik amaliyotga joriy etishdir. Butun
INTERNATIONAL JOURNAL OF SCIENTIFIC RESEARCHERS
ISSN: 3030-332X Impact factor: 8,293
Volume 12, issue 1, June 2025
https://wordlyknowledge.uz/index.php/IJSR
worldly knowledge
Index:
google scholar, research gate, research bib, zenodo, open aire.
https://scholar.google.com/scholar?hl=ru&as_sdt=0%2C5&q=wosjournals.com&btnG
https://www.researchgate.net/profile/Worldly-Knowledge
https://journalseeker.researchbib.com/view/issn/3030-332X
286
dunyoda donor a’zolar yetishmovchiligi va organ transplantatsiyasiga bo‘lgan talabning ortib
borishi ushbu yo‘nalishdagi izlanishlarni yanada jadallashtirmoqda. Sun’iy a’zolar bemor
hayotini saqlash, organ yetishmovchiligi oqibatlarini yengib o‘tish va umr davomiyligini
uzaytirishda muhim ahamiyat kasb etadi.
Metod
Maqola tayyorlashda hozirgi davr ilmiy manbalari (PubMed, ScienceDirect, Nature
Biotechnology kabi xalqaro bazalar) tahlil qilindi. Sun’iy a’zolar yaratish bo‘yicha olib
borilayotgan amaliy tajribalar va texnologik yondashuvlar (mexanik protezlar, 3D bioprinter
texnologiyasi, nano-texnologiyalar va gen tahriri) o‘rganildi. Shuningdek, klinik amaliyotdagi
namunalar va tajribalar natijalari tahlil qilindi.
Natijalar
Hozirgi vaqtda quyidagi asosiy natijalarga erishilgan:
Mexanik sun’iy a’zolar: Elektron boshqaruvli protezlar bemorlarning hayot sifatini
yaxshilashga yordam bermoqda. Zamonaviy protezlar foydalanuvchining miya signallariga
javob berishi mumkin bo‘lgan texnologiyalar bilan jihozlanmoqda.
Sun’iy yurak: Sun’iy yurak prototiplari (masalan, Total Artificial Heart) donor organ
kutayotgan bemorlarga vaqtinchalik hayotiy qo‘llab-quvvatlashni ta’minlayapti.
Sun’iy buyraklar: Gemodializ apparatlari millionlab bemorlarning hayotini saqlab qolishga
xizmat qilmoqda, lekin ular tabiiy buyrakning to‘liq funksiyasini bajara olmaydi.
3D bioprinting: Bioprinterlar orqali jigar, teri, yurak klapanlari kabi to‘qimalar
shakllantirilmoqda. Hozircha to‘liq ishlovchi murakkab organlarni yaratish bosqichida turibdi.
Muhokama
Sun’iy a’zolar yaratish sohasidagi ilg‘or texnologiyalar transplantatsiya sohasida muhim
muammolarni bartaraf etishga qaratilgan. Hozirgi kunda bu yo‘nalishda qator cheklovlar
mavjud:
Sun’iy organlar to‘liq tabiiy organ funksiyasini bajarishga hali yaroqli emas.
Sun’iy a’zolarni ishlab chiqarish juda qimmatga tushadi, bu esa ularning keng qo‘llanilishini
cheklaydi. Immun tizim tomonidan rad etilish xavfi to‘liq bartaraf etilmagan.
Kelajak istiqbollari umid uyg‘otmoqda. 3D bioprinting texnologiyasi rivoji, gen tahriri
(CRISPR-Cas9), va nano-texnologiyalar yordamida sun’iy a’zolarni to‘liq biologik
hujayralardan yaratish imkoniyati kengaymoqda. Shuningdek, a’zolarni bemorning o‘z
hujayralaridan ishlab chiqarish orqali transplantatsiya muvaffaqiyati oshadi va rad etilish xavfi
kamayadi.
Xulosa
INTERNATIONAL JOURNAL OF SCIENTIFIC RESEARCHERS
ISSN: 3030-332X Impact factor: 8,293
Volume 12, issue 1, June 2025
https://wordlyknowledge.uz/index.php/IJSR
worldly knowledge
Index:
google scholar, research gate, research bib, zenodo, open aire.
https://scholar.google.com/scholar?hl=ru&as_sdt=0%2C5&q=wosjournals.com&btnG
https://www.researchgate.net/profile/Worldly-Knowledge
https://journalseeker.researchbib.com/view/issn/3030-332X
287
Sun’iy a’zolar yaratish yo‘nalishidagi ilmiy yutuqlar bemorlarning umrini saqlash, donor
a’zolar yetishmovchiligi muammosini hal qilish va tibbiyot amaliyotini takomillashtirishga
xizmat qilmoqda. Hozirgi ilmiy-texnik taraqqiyot natijasida kelajakda sun’iy a’zolarni keng
ommaga qulay narxlarda yetkazib berish, to‘liq funksional biologik organlarni yaratish va
ularni bemor organizmiga moslashtirish imkoniyatlari sezilarli darajada kengayadi. Bu
yo‘nalishdagi har bir yutuq tibbiyotda yangi davrga yo‘l ochadi.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1 Zhang, Y. S., & Khademhosseini, A. (2017). Advances in engineering hydrogels. Science,
356(6337), eaaf3627. https://doi.org/10.1126/science.aaf3627
2 Atala, A. (2011). Tissue engineering of human bladder. British Medical Bulletin, 97(1), 81-
104. https://doi.org/10.1093/bmb/ldr002
3 Noor, N., Shapira, A., Edri, R., Gal, I., Wertheim, L., & Dvir, T. (2019). 3D printing of
personalized thick and perfusable cardiac patches and hearts. Advanced Science, 6(11),
1900344. https://doi.org/10.1002/advs.201900344
4 Badylak, S. F., & Gilbert, T. W. (2008). Immune response to biologic scaffold materials.
Seminars in Immunology, 20(2), 109-116. https://doi.org/10.1016/j.smim.2007.11.003
5
Murphy, S. V., & Atala, A. (2014). 3D bioprinting of tissues and organs. Nature
Biotechnology, 32(8), 773-785. https://doi.org/10.1038/nbt.2958
6 Lavik, E., & Langer, R. (2004). Tissue engineering: current state and future directions.
NeuroRx, 1(4), 372-378. https://doi.org/10.1602/neurorx.1.4.372
7 Ott, H. C., Matthiesen, T. S., Goh, S. K., Black, L. D., Kren, S. M., Netoff, T. I., & Taylor,
D. A. (2008). Perfusion-decellularized matrix: using nature's platform to engineer a bioartificial
heart. Nature Medicine, 14(2), 213-221. https://doi.org/10.1038/nm1684
8 Jungebluth, P., Baiguera, S., & Macchiarini, P. (2012). Perspectives for bioengineered
organs
in
transplantation.
Molecular
Aspects
of
Medicine,
33(1),
93-106.
https://doi.org/10.1016/j.mam.2011.10.004
9 Song, J. J., & Ott, H. C. (2011). Organ engineering based on decellularized matrix scaffolds.
Trends in Molecular Medicine, 17(8), 424-432. https://doi.org/10.1016/j.molmed.2011.03.005
Fernandez-Colino, A., Wolf, F., Rütten, S., & Schmitz-Rode, T. (2019). Artificial organs:
Current status and future perspectives. Biomaterials Science, 7(3), 953-973.
https://doi.org/10.1039/C8BM01201K
