№ 1 (78) (2021) Xorijiy filologiya: til, adabiyot, ta’lim

Статьи

• 

  ХХ аср экзистенциализм ижодкорлари романларида макон ва замон тасвири Мақолада А. Камю эстетикасининг шаклланиши, ин хусусан, ёзувчи F.Kafka, D.Joys, V.Folknerlarning ижодий кредосига таъсири ҳақида

  Наргиза Турсунова

  86-89

  64   43

  • Batafsil o'qish
• 

  Озбек таржимашунослигининг улкан ютуги Маълумки, Ўзбекистонда таржима амалиёти узоқ даврларга бориб тақалади: ИХ асрнинг биринчи ярмида Бағдодда Халифа Маъмун ар-Рашид томонидан асос солинган, дастлаб ―Байт ул-ҳикмат‖ (―Билимлар уйи‖), кейинчалик академия деб аталган, илм масканида фаолият кўрсатган Ҳусайн ибн Ишоқ, Собит ибн Курра, Хубайш, Бахтяшу, Қусто ибн Луқа ал-Баахбанний, Яхё ибн Адий, Ишоқ ал-Дамашқий, Тасаржувайхлар оиласи, Навбахий, ибн Муқаффа, ибн Можжа, ибн Вахшия ва бошқалар томонидан юнон, яхудий, санскрит, сурёний ва форс тилларидан жуда кўплаб илмий адабиёт, фалсафий, дидактик характердаги ноёб асарлар араб тилига таржима қилинган, уларга шарҳлар ёзилган ва бутун мусулмон дунёсига тарқатилган. Айнан шу таржималар бизгача етиб келган. Эътиборли томони шундаки, бу таржималар араб илм-фани, маданияти ва таълимида эришилган манбалар билан бойитилган. Кейинчалик асарлари таржима қилинган мамлакатлар инқирозга учраганда, арабча таржималарни яна ўз тилларига ўгирганлар. Бошқача айтганда, улар ўз асарларини араб илм-фани ва маданиятининг энг сўнгги ютуқлари билан бойитилган ҳолда яна таржима қилиб олганлар

  И Мирзаев

  159-161

  56   39

  • Batafsil o'qish
• 

  Шеърий таржиманинг лисоний когнитив таҳлили (A.Navoiy Газелс Традустион эт адаптатион Моуродҳон Эргашев) Мақолада бадиий таржиманинг, хусусан, шеърий таржиманинг ўзига хос жиҳатлари ўрганилади. Назарий умумлаштиришлар Алишер Навоий ғазалларининг ўзбек ва француз тилларига таржималарига асосланади. Назарий хулосалар матнларнинг қиёсий таҳлилига асосланади: мумтоз туркий адабиётнинг муҳим жанрларидан бири бўлган ғазаллар таржимасида таржима матни асл нусхага яқинроқ бўлади. Хусусиятлари таҳлил қилинади шеърий таржима, шеърий жанрларнинг даврий ўзгариши ва такомиллашуви билан таржима усулларининг мураккаблиги, шунингдек, улар орасидаги фарқлар.

  Турсунтош Эшбоева

  154-158

  148   149

  • Batafsil o'qish
• 

  Тобе уюшиқ компонент о‟рнида келган темпораллик Ушбу мақолада вақтинчаликликни ифодаловчи ядро бўлмаган бир ҳил компонентлар ва уларни бадиий адабиётда инглиз тилидан қандай таржима қилиш мумкинлиги мисоллари келтирилган ўзбек. Таҳлилдан таржима қилишда грамматик шаклларнинг муҳим ўрин тутиши, темпораллик нафақат содда гапларда, балки гапларда ҳам намоён бўлиши ядросиз бир ҳил компонентлар

  Манучеҳр Салохиддинов

  149-153

  58   29

  • Batafsil o'qish
• 

  Нутқий актлар мазмунини воқелантирувчи модал бирликлар Гапнинг прагматик мазмуни ифодаланаётган фикрнинг урғусига мос равишда баҳоланади. Шунга кўра, нутқ ҳаракатлари урғули, нейтрал ва урғусиз намоён бўлиши мумкин. Ушбу вариантлардан ҳар қандайининг фаоллашиши турли хил лингвистик ва лингвистик бўлмаган омиллар билан белгиланади. Прагматик мазмун одатда нутқий ҳаракатлар таркибида намоён бўлади. Хусусан, хабар, баёнот, эҳтимоллик, ваъда, тавсиф, тушунтириш, шарҳ каби ҳаракатлар ифодаланган коммуникатив мақсад конструктив нутқий ҳаракат доирасида, алоҳида модал аъзоларнинг мавжудлиги билан ҳам ажралиб туради

  Вазира Холматова , Санжар Жумаев

  144-148

  145   43

  • Batafsil o'qish
• 

  Сиёсий дискурсда нутқий стратегия ифодаси (Х. Клинтон нутқлари асосида) Сиёсий ахборот - бу шахснинг маълум бир даврдаги ижтимоий-сиёсий воқеаларини умумлаштирувчи ва тавсифловчи талқин. Сиёсий нутқ - бу сиёсатчининг жамоатчилик ёки оммавий ахборот воситалари олдида муайян сиёсий масалаларни ёритишга қаратилган нутқи ма ълумот. Бу нутқларнинг ҳар бири сиёсий ва ижтимоий мақсад ва стратегияга эга. Сиёсий нутқнинг мақсади ва стратегияси прагмалингвистик воситалар ёрдамида таҳлил қилинади. L.Boymurodovaning мақоласи машҳур америкалик сиёсатчи X.Klintonning сиёсий мақсадларни кўзлаган нутқларини лингвистик таҳлил қилишга бағишланган. Мақолада X.Klinton тилшунослигининг нутқий стратегик омиллари таҳлил қилинган

  Лайло Боймуродова

  138-143

  82   38

  • Batafsil o'qish
• 

  Мусиқага оид терминлар ривожида шарқ мутафаккирларининг ўрни Ушбу мақолада луғатшунослик ва Шарқ олимлари миллий чолғу асбобларини яратишда қандай роль ўйнаганлиги ва улар қолдирган мерос ҳақида сўз боради чап. Мутафаккирларни ўрганар эканмиз, уларнинг миллий мусиқа санъати ривожида луғатшунослик билан бир қаторда қандай беқиёс ўрин тутганига гувоҳ бўламиз.Ўзбек мусиқашунослигида ўтган асрда миллий чолғу асбобларини ўрганиш борасида бир қатор илмий-амалий тадқиқотлар олиб борилди. Бундан ташқари, бир қанча илмий мақолалар, бир чолғу ва ижрочилик тарихига оид ўқув адабиётлари чоп этилди

  Гулноза Арипова

  133-137

  79   131

  • Batafsil o'qish
• 

  Оғзaки бўлмaгaн мулоқотнинг “efl” (инглиз тили хорижий тил) дaрслaридa тутган ўрни Алоқа одамларнинг кундалик ҳаётида муҳим аҳамиятга эга. Уни икки турга бўлиш мумкин: оғзаки мулоқот ва оғзаки бўлмаган мулоқот. Кўпчилик оғзаки мулоқотнинг тўғрилигига катта эътибор беради ва одамларнинг кундалик мулоқотида муҳим роль ўйнайдиган оғзаки бўлмаган мулоқотнинг аҳамиятини эътибордан четда қолдиради. Оғзаки бўлмаган мулоқот одамларга ўз ҳис-туйғуларини ифода этишга ва маълумотни этказишга ёрдам беради. Оғзаки бўлмаган мулоқотда юз ифодалари, кўз билан алоқа қилиш, овоз оҳанги, тана ҳолати ва имо-ишоралар киради. Бу, шунингдек, кийим-кечак кийишимиз ёки сукунатни сақлашимизни ҳам ўз ичига олиши мумкин. Оғзаки бўлмаган мулоқот синф ичида ва ташқарисида муваффақиятли мулоқотда катта роль ўйнайди. Аммо шуни таъкидлаш жоизки, бизнинг тажрибамизга кўра, тана тилидан фойдаланишнинг паст фоизи бўлган синфлар мулоқот қилишда қийинчиликларга дуч келишади ва шунинг учун муваффақиятсизликка учрайди. Ўқитувчилар оғзаки бўлмаган мулоқотнинг аҳамияти ва талабалар билан мулоқотга қандай таъсир қилишини билишлари керак

  Ирода Сабитова

  129-132

  58   28

  • Batafsil o'qish
• Имом ал-бухорий ривоят қилган ҳадислардаги  حبص  (тонг) со„зининг Лексик-семантик хусусияти (О‗збек ва инглиз тиллари мисолида) Мақолада Имом ал-Бухорий ривоят қилган ҳадислардаги «тонг» сўзининг луғавий-семантик маъноси ўзбек ва инглиз тилларидан мисоллар ёрдамида қиёсий таҳлил қилинган. (ḭтẖẵ) “Кун танаффуси” сўзининг турли тилларда турлича маъно ва белгиларга эга эканлиги, унинг грамматик, лексик ва семантик томонларини солиштириш таҳлил қилинди.

  Джасур Темиров

  125-128

  100   42

  • Batafsil o'qish
• 

  Рус адабий тилида француз элементлардан фойдаланишнинг лисоний ва нолисоний омиллари Мазкур мақола XVIII-XIX асрларда рус лисоний жамиятида француз тилининг аҳамияти ҳамда унинг рус адабий тилининг ривожланишига таъсири таҳлилига бағишланган. Бунда рус-француз билингвизм шаклланишининг лисоний ва нолисоний омиллари аниқланган

  Зебинисо Холмурадова

  121-124

  102   34

  • Batafsil o'qish
• 

  Шавкат раҳмон ижодида ҳаракатни ифодаловчи сўзларнинг метафора ҳосил қилишдаги ўрни Мақолада Шавкат Раҳмон ижодида иш-ҳаракатни билдирувчи сўзларнинг метафора яратишдаги ўрни таҳлил қилиниб, келтирилган мисоллар асосида шоирнинг тил воситаларидан моҳирона фойдаланиш йўллари кўрсатилган. Бундан ташқари, шоир ижодида ҳаракатни билдирувчи сўзларнинг метафора ясовчи имкониятлари асослаб берилган

  Дурдона Юнусова

  116-120

  85   29

  • Batafsil o'qish
• 

  Жейн эйр романида гендер ва жинс билан боғлиқ метафораларнинг фаоллашуви “Жейн Эйр” романи феминистик асар бўлиб, шу билан бирга, Шарлотта Бронте тарғиб қилаётган феминизм ноаниқ эканлигини ҳам ҳисобга олиш керак. Жейннинг метафоралари уни кўрсатади ижтимоий тенгсизлик, дискриминациядан норози, лекин у мавжуд ижтимоий меъёрларни енгиш йўлини изламайди

  Шохида Улугова

  107-115

  101   29

  • Batafsil o'qish
• 

  Ҳиссий интеллектга алоқадор психологик ҳодисалар Ушбу мақолада ҳиссий интеллект тушунчаси, турлари ва табиати ва унинг психологик ҳодисалар билан алоқаси тасвирланган. Шунингдек, мақолада ҳиссий интеллектни тадқиқ қилиш соҳасига тегишли ғояларни дифференциациялаш зарурлиги, ҳиссий ва когнитив жараёнларнинг ўзаро боғлиқлиги ва фарқланиши тўғрисида маълумотлар келтирилган. Бундан ташқари, мақолада ҳиссий интеллект моделлари тузилиши ва уларнинг таркибий қисмлари ва бошқа интеллект турлари билан алоқалари тасвирланган

  Акмал Исмоилов

  102-106

  93   31

  • Batafsil o'qish
• 

  Конверсивлик ҳодисасининг лингвистик табиати Мақола ҳодисанинг таркибий-семантик ва функционал хусусиятларининг қисқача тавсифига бағишланган замонавий инглиз ва ўзбек тилларида конвертациялар. Мақоланинг бошида конверсия ҳодисасининг моҳияти, лексик маъноси, унинг тилшуносликка кириши, тарихи ёритилган тилшунос олимлар томонидан конвертация ҳодисасини ўрганиш, таҳлил қилишдаги фарқлар ва уларнинг сабаблари. Мақоланинг охирида конвертация турлари ва уларнинг хусусиятлари тасвирланган. Ҳар бир ҳодиса мисоллар билан бирга келади

  Ўктамжон Қўлдошов

  96-101

  61   28

  • Batafsil o'qish
• 

  Билим ва билиш ҳақидаги лингвофалсафий таълимотлар Мақолада тил ва инсон идроки ёрдамида дунёни билиш назарияси муҳокама қилинади, қадимги юнон фалсафасидан то Америкагача бўлган материаллар таҳлил қилинади дунёни билишнинг замонавий назарияси, Арасту нуқтаи назаридан Форобий ва Ибн Сино каби Шарқ файласуфларининг талқинигача

  Аброр Раҳимов

  90-95

  77   32

  • Batafsil o'qish
• 

  Англосаксон турғун бирикмалари ҳақида Мақолада қадимги инглизча турғун сўз мажмуаларининг структуравий хусусиятлари кўриб чиқилади. Замонавий инглиз тилида уларнинг йўқолиб кетиш сабабларига ойдинлик киритилмоқда.

  Шахриѐр Сафаров

  7-10

  59   34

  • Batafsil o'qish
• 

  Маҳмудхўжа Беҳбудийнинг педагогик қарашлари ва уларнинг Туркистон миллий таълим тизимининг шаклланишига таъсири таҳлили Мақолада жадидларнинг ижтимоий-сиѐсий таълим ҳаракати ривожланишининг асосий тенденциялари, хусусан, XIX-аср охири ва XX-аср бошлари мутафаккирлари тарбияси, маънавият, ахлоқ, маданият ҳақидаги қарашларнинг ривожланиши ўрганилган. Махмуджужа Беҳбудийнинг таълим тизимини ислоҳ қилиш орқали Туркистоннинг фаровонлиги ва барқарор ривожланишини таъминлаш масалаларига оид педагогик қарашлари, фундаментал илмий ғоялари ҳам кўриб чиқилган

  Парвина Бегбудиева

  82-85

  606   145

  • Batafsil o'qish
• 

  Ўқиш жараёнида элестрон манбалардан фойдаланишнинг ўзига хос хусусиятлари Мақолада ўқув жараёнида ўқув материалини идрок этиш, англаш ва ўзлаштириш учун мақбул шарт-шароитларни яратиш, унинг ахборот мазмунини ошириш, таълимни интенсивлаштириш ва индивидуализация қилишни таъминлашга имкон берадиган замонавий инновацион педагогик ёндашувлар ва электрон таълим ресурсларидан фойдаланиш ҳақида сўз юритилган

  Лола Абдуллаева

  76-81

  105   38

  • Batafsil o'qish
• 

  Ҳиндий тилидаги сонлардан ясалган лексемаларда сандҳий ҳодисаси Ушбу мақолада ҳинд тилидаги рақамлардан ташкил топган двигу сўзларида намоён бўладиган сандхи ҳодисаси батафсил кўриб чиқилади. Уларнинг ўзига хослиги лингвистик жиҳатлар. Сандхи ҳодисасида юз берадиган фонетик ўзгаришлар двигу сўзлари мисолида таҳлил қилинади

  Сирожиддин Нурматов

  71-75

  46   18

  • Batafsil o'qish
• 

  Окказионал қўшма сўзларни тизимлаштиришда белгилар қатламининг ўрни Мақола замонавий немис тилидаги оказий сўзларни тизимлаштиришда белги даражасининг ўрнини ўрганишга бағишланган. Унда немис филологлари асарларидан танлаб олинган ўқ-ўзидан сўзларни илмий таҳлил қилиш орқали реал ва хаёлий белгилар қатламлари, сабаб ёки мақсад, мансублиги, эшикма-сатр муносабатлари, белгига кўра қиёслаш ва мустаҳкамловчи белгилар қатлами кўрсатилган. тасвирланган.

  Анвар Ахмедов

  64-70

  95   38

  • Batafsil o'qish
• 

  Олам манзараларининг категориал хусусиятларига доир Ўтган асрнинг охирида "дунё тасвири" атамасининг киритилиши билан тилшуносликнинг ривожланиши алоҳида аҳамиятга эга бўлди ушбу фаннинг концептуал ва металлингвистик аппаратида. Дарҳақиқат, дунё расмининг илмий тушунчаси олимларнинг асарларида қадим замонлардан буён ўз аксини топган, чунки дунё расмининг мақоми муаммоси тил, тафаккур ва воқеликнинг ўзаро таъсири билан боғлиқ ҳолда ривожланган. Дунё тасвири атамаси одатда инсон ва инсоният дунёсини тасвирлайдиган дунёқараш ва тушунчаларни англатади, чунки улар бу мавжудот/дунёдаги ўз ўрнини аниқлашга интилади. Инсонга борлиқда алоҳида ўрин тутадиган дунё манзараси унинг ҳаётда тўғри йўл топишига ёрдам беради ва одамларнинг маънавий ва амалий фаолияти натижасидир. Дунёнинг лингвистик, мифологик, диний, фалсафий, илмий, консептуал ва ҳоказо расмлари дунё ва ундаги инсоннинг ўрни ҳақида ўзига хос қарашларни беради.

  Дилрабо Бахронова

  56-63

  122   66

  • Batafsil o'qish
• 

  График воситаларнинг когнитив-стилистик хусусиятлари муаллиф концептуал дунѐ манзараси ифодаси сифатида Бадиий дискурс муаллиф нутқи ва персонаж нутқида қўлланилувчи график воситаларнинг турли-туманлиги билан характерланади (сўз ва гапларнинг курсив билан ажратилиши, бош ҳарфлар билан ѐзилиши, сўзларнинг йўғон шрифт билан ажратилиши; сўзлар, боблар, абзацлар орасидаги пробеллар, турли шакллардаги геометрик фигураларнинг, шунингдек пунктуация белгилари: ундов, сўроқ, кўп нуқта, тире, қавс, қўштирноқ, чизиқча (дефис), нуқта қўймаслик кабиларнинг ишлатилиши). График воситаларнинг асосий вазифаси (функцияси) диққатни тортиш, эмоционал таъсир кўрсатиш, подтекст (матн ичида матн)ни яратиш ва концептуал аҳамиятли ахборотни ифодалашга урғу беришдир

  Нозлия Нормуродова

  49-55

  131   40

  • Batafsil o'qish
• 

  Испан мулоқот маданиятида директив нутқий актлар кўламида ҳурмат тамойиллари фаоллашувининг асосий тенденциялари Мақолада испан мулоқот маданиятида директив нутқий актларининг фаоллашув жараёни таҳлил этилган. Тадқиқотда испанлар ҳурмат стратегиясини, хусусан, ҳаракатга ундаш нутқий актлари билан боғлиқ директивларни мулоқот матнида воқелантириш усуллари келтирилган. Асосий мақсад, испан тили соҳиблари адресатни ҳаракатга ундаш учун билвосита стратегиялардан фойдаланишга мойиллиги, бошқа маданият шароитларда эса бевосита лисоний стратегиялар устун бўлиши мумкин деган тахминни тасдиқловчи далилларни тақдим этишдан иборат

  Азиза Шамахмудова

  42-48

  156   35

  • Batafsil o'qish
• 

  Ўзбек тилида лексик дублетларнинг шаклланиши ва араб тилидан ўзлаштирилган лексик дублетлар таҳлили Ушбу мақолада ўзбек тилидаги дублетларнинг лексик ва этимологик атамалари, уларнинг шаклланиш ва ривожланиш босқичлари билан боғлиқ масалалар муҳокама қилинади. Тадқиқот ўзбек тилига араб тилидан ўзлаштирилган лексик дублетларнинг бир қанча мисолларидан фойдаланган ҳолда қиёсий-таҳлилий усулларга асосланган. Маълумотлар ўзбек муаллифларининг илмий, классик ва ХХ аср адабиётларидан тўпланган.

  Отабек Юсупов

  37-41

  102   57

  • Batafsil o'qish
• 

  Концептуал метафоранинг назарий асосларига доир Мақола консептуал метафораларнинг структуравий таҳлили ва назарий шаклланишига бағишланган.

  Шаҳло Шомуродова

  31-36

  81   31

  • Batafsil o'qish