№ 3/1 (2021) Biotibbiyot va amaliyot jurnali

Касалликнинг клиник вариантига,ёшига,жинсига қараб, болаларда ичак таъсирланиш синдромининг ривожланишида хавф омилларни аниқлаш учун 7-14 ёшда ичак синдроми билан оғриган асосий гурухнинг 56 боласи (ўртача 10.0+_ 0,69 ёш) текширилди,улардан 30 таси кизлар ва 26 таси уғил болалар. Таққослаш гуруҳи юқори ошқозон ичак тракти касалликлари билан ИТСсиз 100 беморни ташкил этди.7 -14 ёшдаги 56 болада ўтказилган сўровномада олинган маълуматларга кура,болаларда ичак таъсирланиш синдроми ёши,жинси ва клиник вариантига боғлик эканлиги аниқланди.Касаллик ёшроқ ўғил болаларда (57,4%) ва катта мактаб ёшдаги қизларда(68.1%) купроқ учрайди. Касалликнинг оғир клиник кўринишилари юқори мактаб ёшидаги болаларда (57,8%) ва диарея устун бўлган (30,6%) ичак таъсирланиш синдромининг клиник варианти бўлган беморлар кўзатилади.

Ушбу илмий мақолада иммунтанқислиги бор болалар организмида ривожланадиган вирусли атипик пневмониянинг патоморфологик ўзига хос ўзгаришлари келтирилган. ЎзР ССВ РПАМда аутопсия текширувчидан 2020 йил апрел-ноябр ойлари давомида ўтказилган жами 36 та атипик пневмония касалликларида ўпка тўқимаси гистологик жиҳатдан ўрганилди. Морфологик текширув натижалари кўрсатдики, ўпка тўқимасида дастлаб кучли дисциркулятор ва геморрагик ўзгаришлар, кейин ўпка эпителийсининг патоморфологик ўзгариши, агар жараён узоқ вақт давом этса ўпкада пролифератив яллиғланиш ривожланиши, яъни бронхлар, қон томирлар атрофи ва оралиқ тўқимада фибробластларнинг пролиферацияланиши аниқланади.

Мақолада 7-14 ёшдаги аллергик ринит билан оғриган болаларни текшириш таҳлили келтирилган. Риноскопия маълумотлари ва бурун функцияси кўрсаткичлари асосида бурун шиллиқ қаватининг асосий функцииялари (нафас олиш, ҳимоя, бурун секрецияси рН муҳити) нинг бузилиши йил давомидаги АР ва мавсумий АР га нисбатан АР нинг комбинацияланган шакллари бўлган болаларда кўпроқ намоён бўлиши аниқланган. Бурун секретларининг цитологик расмини ўрганишда бурун бўшлиғи ва параназал синуслардаги аллергик ва яллиғланиш жараёни киприкли эпителиал ҳужайраларнинг йуқолиши билан кечиши аниқланган. Эпителий ҳужайра деструксиясининг ошиши билан паралел равишда суртмада гранулоцитлар сони кўпаяди, бу эса нейтрофил лейкоцитлар томонидан бурун шиллиқ қаватининг инфилтрацияланишидан далолат беради. Нейтрофилларни йўқ қилиш даражаси йил давомидаги АР ва АР нинг комбинацияланган шакллари билан ортади.

Ушбу мақолада вирус оқсиллари ва бактерия ҳужайраларининг қобиғи билан специфик боғланадиган, иммун табиатга эга бўлмаган ўсимликлардан олинган биологик фаол моддалар, яъни лектинларнинг аҳамияти ҳақида маълумотлар келтирилган. Асосий эътибор ўсимлик летинларининг тиббиётда ва биотиббиёт амалиётида қўлланилиш имкониятига қаратилган

Oziq-ovqat allergiyasini davolashda erishilgan yutuqlarga qaramay, kasallik uchrashi doimiy ravishda oshib bormoqda. Shu sababli, erta yoshlikdan boshlab oziq-ovqat mahsulotlariga yuqori sezuvchanlik holatini kamaytirish uchun muvaffaqiyatli profilaktika choralarini topish juda muhimdir. Oziq-ovqat allergiyasining etiologiyasi ko'p faktorlidir. Bir qancha xavf omillari, genetik polimorfizmlar, atopiya, gigienik nazariya, mikrobiom, D vitamini etishmovchiligi, parhez yog'i (omega-3-ko'p to'yinmagan yog'li kislotalarning kam iste'mol qilinishi) oziq-ovqat allergiyasi rivojlanishiga yoki sezuvchanlikni oshishiga ta'sir qilishi aniqlangan. Ushbu sharhda biz PubMed Central® (PMC) manbalaridan foydalangan holda bolalardagi umumiy xavf omillari va oziq-ovqat allergiyasining oldini olish bo'yicha tegishli ma'lumotlarni taqdim etadigan onlayn nashr qilingan manbalardan foydalanganmiz. Tadqiqotimizda biz, bolalarda o’tkazilgan randomizatsiyalangan klinik tadqiqotlar, muntazam tekshiruvlar va klinik qo'llanmalarga asoslanganmiz.

Бир ёшгача даврда пневмония касаллигидан нобуд бўлган болалар аутопсия маълумотларини таҳлил қилинган. Иммун танқислик ҳолатини аниқлашда тимусда ривожланган морфологик ўзгаришлар ўрганилган. Жами 82 та ҳолатдан 8,5% тимуснинг туғма гипоплазияси, 14,6% да 3-даражали АТ, 56,1% - 4-5 даражали АТ ва 20,7% тимуснинг орттирилган атрофияси аниқланган. Морфологик акцидентал трансформацияда тимус бўлаклари кескин кичиклашган, коллапсланиб, пўстлоқ қаватини ретикулоэпителий, ретикулоцит, фиброцит ва ёғ ҳужайралари, дағал толали бириктирувчи тўқима эгаллаган.

Эктопик ҳомиладорлик гинекологик амалиётда энг кўп учрайдиган патология бўлиб, бу пасайиш ва репродуктив функцияни йўқотишига олиб келади. Эктопик ҳомиладорлик операциясидан сўнг, аёлларнинг 35% фоизида тизимли яллиғланиш реакцияси синдроми ва бачадон қўшимчаларининг яллиғланиш жараёни кучайиши каби эрта асоратлар кузатилган.Репродуктив дисфункция аёлларда 58,9% ва такрорий эктопик ҳомиладорликнинг частотаси 20,0% кузатилган, бу ўрганилаётган муаммонинг долзарблигидан далолат беради.

Биз бачадон томирларидаги эхографик ва эластографик параметрларни ва гемодинамиканинг хусусиятларини 79 та, шундан 59 та кесар кесиш билан ва 20 та табиий туғруқ йўллари орқали туққан аёлда ўрганиб чиқдик. Кесар кесишдан кейин ендометрит билан асоратланган бўлса, бачадон танаси ҳажмининг 25,5% га кўпайиши, бачадон танасининг ёй артерияларида охирги диастолик қон оқими тезлигининг ошиши аниқланди. Миометрийдаги яллиғланиш жараёнининг белгилари унинг анатомик номувофиқлигининг, яъни бачадон бўшлиғи томонидан тартибсиз учбурчак шаклида девор нуқсони ("ниш" белгиси) ва дистал қисмининг ингичкалашиши шаклида намоён бўлди. Кесар кесиш операциясидан сўнг, чандиқ соҳасидаги миометрийнинг эластиклик индекси назорат гуруҳига нисбатан 3-куни юқори кўрсаткичларига эга эди.

Озон купгина тизимли ва махаллий касалликларга алтернатив даво сифатида ишлатилсада унинг тукималарни тиклашда самарали таъсир килади. Озонотерапия мослашувчан биооксидатив даво усулидир, унда даво эфектига эришиш учун кислород озон газ холида, сувда эритилган ёки ёгда туйинтирилган холатда кулланилади. Озон атамаси юнонча “ozein” уткир хид” сузидан олинган булиб дастлаб 1840 йили немис химиги “озонотерапияниниг асосчиси” Кристиан Фредрих Схонбеин томонидан ишлатилган. Озон (О3)- уч атом кислороддан иборат табиий молекуладир. Озон узининг биологик таъсири ва биохимиявий хусусиятлари сабабли тиббиётда кенг куламда ишлатилади. Шундай булсада унинг юз-жаг сохаси кушма шикастланишларида очик яраларни даволашдаги таъсирини бахолашда маълум бир тадкикотлар олиб борилиши зарурдир.

Сурункали одонтоген гайморитнинг Covid-19 оғригандан кейин беморларда ўз вақтида ташхисланмаслиги, даволанмаслиги юқори жағ остеомиелити, операциядан кейин ҳам гайморитнинг бошқа турдаги клиник кечишини келтириб чиқармоқда. Пандемия вақтида одонтоген гайморит ўз вақтида ташҳислаш ва даволаш беморларда умумий аҳволнинг тез тикланиши, юқори жағ остеомиелити ва бошқа асоратларни олдини олишда катта аҳамият касб этади.

Экспериментал хайвонларда гепатотроп захар бўлган тетрахлорметан билан чақирилган токсик гепатитда ўт - сафро хосил бўлиши ва ажралишини камайиши ва ўт - сафро таркибида билирубин, холестерин ва ўт кислоталари миқдори пасайиши аниқланди. Фитат кобальт ва силибор моддалари экспериментал гепатитни даволаш мақсадида каламушларга юборилганда, жигар хужайраларини зарарланишидан сақлаб, холестазни даволаши ва ўт таркибидаги билирубин, холестерин ва ўт кислоталарининг миқдорини ошириши кузатилди

Браун синдромида юқори қийшиқк мушак тоғай қопламасининг харакатчанглиги блок сохасида чекланади, айниқса мажбурий холатда кўз олмасининг юқорига харакати қийинлашади. Браун синдроми билан хасталанган 15 та болалар текширувдан ўтказилди. Барча беморлар қон лаборатор тахлиллардан ўтказилиб, ревмотоид омил, АСЛО, С реактив оқсилга текширилди. Клиник - лаборатор тахлилларга асосланган холда 15 бемордан 9 тасига (60%) хирургик даво тавсия қилинди ва ўтказилди. 6 болада қонда яллигланиш таркибий қисмларининг кўпайиши аникланди ва яллиғланишга қарши консерватив даво буюрилди

30 нафар соғлом ўспиринлар бошларининг ТРГ лари таҳлил қилинганида, 97% ҳолларда, антропометрик нуқталарни бир-бирига боғлайдиган чизиқлар ўртасида, шунингдек ушбу чизиқларнинг кесишиши натижасида ҳосил бўлган бурчакларнинг.қийматлар ўртасида статистик жиҳатдан ишончли, мутаносиб (коррелятив) боғлиқлик борлиги аниқланди. <N бурчак тўртталов учбурчакнинг ҳар хил қийматларга эга бўлган чўққиси бўлиб, аммо ∆N D1 D, ∆N d1 d, ∆N E e учбурчакларда, одатда, бу бурчакнинг қиймати бир хил ва 24 ± 1° га тенг. Ўспиринларда бу бурчакнинг 2° дан ортиқ камайиши юқори жағ ва бурун бўшлиғининг торайганлигидан далолатдир. Иккита ∆N E E ва ∆N d d учбурчакларнинг юзаларини юқоридаги формуладан фойдаланиш натижасида ва бурун бўшлиғининг фронтал телерентгенопроекцион юзасини палитра ёрдамида ҳисоблаш натижалари ўзаро таққосланилганида эса, ушбу икки усул билан олинган кўрсаткичлар ўртасида 9:10:19 нисбатда мутаносиблик мавжудлигини тасдиқланди. Хулоса. Биз томонимиздан фойдаланилган ТРГ тестлари жарроҳ шифокорлар учун ринохондроостеопластик операциялар тактикасини танлаш, шунингдек юқори жағи торайган беморларни ортодонтик даволаш режасини тузиш нуқтаи назаридан фойдадан хои эмас

Maktabgacha yoshdagi bolalarda adenoid vegetatsiyani davolashda topik glyukokortikosteroidlarning samaradorligini o'rganish. Tadqiqotda adenoidlari bo'lgan 50 nafar bola (o'rtacha yoshi 4,25 ± 0,24 yosh) ishtirok etdi. Bemorlar 2 guruhga bo'lingan. 1-guruhga flutikazon furoat bilan davo olgan 25 nafar bola (o'rtacha yoshi 4,0 ± 0,22 yosh), kuniga 1 marta 1 oy davomida burunning har bir yarmiga sepildi(55 mkg). 2-guruh - 25 bola (o'rtacha yoshi 4,5 ± 0,5 yosh), ularga fiziologik eritma bilan burun bushligi 3-5 ml dan kuniga 3 marta 1 oy davomida irrigacion davo oldi. Bir oy davomida flutikazon furoatning adenoid o'simliklari bo'lgan bemorlarga intranazal usulda foydalanish gipertrofiyalangan xalqum murtagining hajmini pasayishiga va burun orqali nafasini yaxshilashga olib keldi va shu bilan kasal bolaning hayot sifatini yaxshilaydi.

Klinikaga rinosinusogen orbital asoratlari gumon qilingan barcha bemorlarda paranasal bushliqlarni rentgenografiyasi o'tkazildi (3 yoshgacha bo'lgan bolalar bundan mustasno).
Sinusitning yakuniy tashxisini aniqlashda KT ma'lumotlari 94,1% hollarda informatsion bo'lgan. Ultratovush tekshiruvi ko'z qovoqlarida yiringli va yiringsiz yallig'lanish jarayonlarini ishonchli tarzda ajratishga, shuningdek, orbitaning va periosteumning suyak devorlari mintaqasida yallig'lanish o'zgarishini aniqligini aniqladi. Klinik ma'lumotlarga ko'ra, yiringli va yiringsiz posteptal orbital asoratlar, masalan, orbitaning flegmonasi va orbitaning periostiti turli mutaxassislar tomonidan aniqlash qiyin buldi. Ushbu asoratlar instrumental tadqiqot usullari bilan aniqlandi (paranasal sinus va orbitaning KT tekshiruvi, orbitaning ultratovush tekshiruvi).

Ушбу мақолада отопластика натижаларининг қиёсий тахлили келтирилган. Таклиф қилинаётган модификациялар асоратларни 35,9% дан 8,8% гача ва реконструкция амалиётининг қўшимча босқичларига бўлган эхтиёжни 28,2% дан 5,3% гача камайтиришга, жаррохлик амалиётлари босқичлари сонини 2,9±0,18 дан 2,1±0,03 гача камайтириш имконини берган. Шунга монанд, реабилитациянинг умумий даври 6,0±0,4 дан 3,8±0,1 ойгача, узоқ муддатдаги аъло ва яхши натижаларнинг улуши эса 62,5% дан 83,3% гача ўсди.

Тадқиқот давомида бачадон бўйни саратони тарқалишини баҳолашда эластография техникаси ёрдамида ултратовуш диагностикасининг мураккаб усуллари самарадорлиги ўрганилди. Ушбу мақолада 42 нафар, 32-73 йошдаги (ўртача ёш-52,1 ёш) аёлларда эластография ёрдамида кенг қамровли ултратовуш текшируви натижалари келтирилган. Кичик тос органлари трансабдоминал (В режим) ўрганишни ўз ичига камраб олди. Компресион эластография техникаси ёрдамида ўрганилди.

Мазкур мақолада каламуш жигари митохондрияларидаги антиоксидант тизим ферментлари бўлган супероксиддисмутаза ва каталаза ферментларининг қиш ва ёз фасилларидаги фаолликлари солиштирилган. Олинган натижаларга кўра митохондрияларда липидларнинг перекисли оксидланишини ошишига мос ҳолда супероксиддисмутаза ва каталазаларнинг фаоллигини ошиши кузатилди. Шунинг учун ҳам организмдаги антиоксидант ҳимояда салбий самара кузатилмаслиги кўрсатиб берилди.

Ушбу ишда болаларда иккиламчи гидроцефалия ривожланишининг хусусиятларини ўрганилди. Бемор болалардан олинган биопсия материаллари таҳлил қилинди ва натижалар шуни кўрсатдики, бош мия ўсмалари 74% ҳолларда иккиламчи гидроцефалияга олиб келиб энг кўп учраб турадиган сабабларидан мия ярим шарлари ва гипофиз минтақасида локализацияга эга бўлган ўсмалари бўлиб хисобланган. Иккиламчи гидроцефалияга супратенториал ўсмалардан кўпинча 3 қоринча минтақаси ва эпифиз бези, субтенториал ўсмалардан эса - мияча, мияча кўприги бурчаги ва 4 қоринча минтақаси ўсмаларидан пайдо бўлган. Бош мия ўсмаларини иккиламчи гидроцефалияга олиб келган морфологик белгилари, ўсмаларни катталиги, ноаниқ чегараси, иккиламчи ўзгаришларнинг мавжудлиги ва ўсма ҳужайраларининг инвазив ўсиши билан ифодаланган.

Ушбу мақолада СС14 интоксикацияси оқибатида експериментал гепатит билан експериментал ҳайвонлар (каламуш) фитин бирикмалар билан бирга ўсимлик дори дармон гепатопротектор хусусиятларини ўрганиш натижаларини тақдим этади. Олинган тадқиқот натижалари шуни кўрсатдики, дармонал фитин бирикмалари билан биргаликда умумий оқсил синтезини оширади ва қон зардобининг оқсил фракциялари таркибини нормаллаштиради. Ҳар икки ўрганилган дорилар гепатотроп таъсири юқори даражасига эга. Дармонал ва фитин-C комбинацияси энг самарали бўлди. Ушбу таъсирга кўра, улар Лив-52 гепатопротектор препаратидан устунлиги аниқланди.

Юз-жағ соҳаси суякларининг синиши тиш касалликлари сонининг 30-40 фоизини ва касалхоналарда етказилган барча жаррохатланган беморларнинг 21 фоизини ташкил килади.Куп жаррохатлар натижасида келиб чикадиган шикастланишларнинг узаро огирлиги синдроми жабрланувчининг аҳволи оғирлигининг сезиларли даражада ошишига олиб келади. CFT даволаш боскичларнинг хар бирининг вақтини аниқлаш, асоратларни камайтириш учун биз ушбу жаррохатни даволаш алгоритмини ишлаб чикдик ва клиник амалиётга киритдик.СTF билан оғриган беморларни даволаш тактикаси, ишлаб чикилган алгоритмга кўра, илгари ишлатилганда нисбатан шубҳасиз афзаликларга эга – яллиғланиш асоратлари фоизи минимал даражада туширилади: 17% dan 1,5% гача.Бундай комплекс ёндошув терапевтик таъсир ва иктисодий манфаатларда эришиш учун жабрланганлар саралашига аҳамиятини оширади.

Ушбу маколода ирсий мотосенсор нейропатияга чалинган бемор болаларда утказилган клиник, неврологик ва биокимёвий тадкикод усуллари келтирилган.Маълумки ,баъзи микроэлементлар(Са2+, Mg2+, P5+) юкори энергия интенсивлиги билан ажралиб туради ва лиганд воситачилигидаги рецепторлари ва ушбу микроэлементларни нусхалаш жойлари оркали нейронларда юкори сингиш кобилиятига эга.Патогенетик терапия ва физиотерапевтик реабилитация тадбирлари фонида ирсий мотосенсор нейропатияга чалинган беморлар ахволини енгилаштириш , болалар неврологиясида жуда мухимдир

Ушбу мақолада вертебробазилляр етишмовчиликли билан оғриган беморларда бўйиннинг дуплерли сканерлаш текшируви пайтида мия томирлари (артериал ва веноз) гемодинамикасининг ҳолати, мия томирларининг транскраниал допплер ультратовуш текшируви натижалари бўйича олиб борилган тадқиқотларимиз натижалари келтирилган. Веноз энцефалопатияси билан оғриган беморларга хос бўлган веноз қон айланишини ўрганиш натижасида ички бўйин (уйқу) венаси диаметрининг ошиши, қон оқими тезлиги ошиши ва Розентал базал венаси пульсация индексациясининг пасайиши, ЛСК (қон оқимининг чизиқли тезлиги) ошиши ва вертебрал (умуртқа поғонаси) веналари диаметри катталашиши хослиги аниқланди

Мақолада сўнгги йилларда болаларда қандли диабетнинг клиник ва неврологик хусусиятлари ва патогенетик жиҳатларига бағишланган адабий манбалар кўриб чиқилган.Қандли диабетга чалинган болаларда энцефалопатия ривожланишининг этиопатогенетик ва иммунологик механизмларини, шунингдек, замонавий терапия ва олдини олишнинг диагностик мезонлари ва усулларини таҳлил қилиш амалга оширилди.

Мақсадли тадқиқот доирасида 1 ойдан 42 ойгача бўлган аффектив-респиратор пароксизмларга эга бўлган жами 70 нафар бола тиббий кўрикдан ўтказилди. Тадқиқотлар Тошкент Педиатрия тиббиёт институти клиникасида консултатив поликлиникаларда олиб борилди. Болаларни текшириш алгоритмига қуйидагилар кирди: болаларни умумий клиник, неврологик, психологик ва нейрофизиологик (мияни ЭЭГ ўрганиш) текшириш. АРП ҳосил бўлиши перинатал омиллар, шунингдек соматик касалликлар (ошқозон-ичак тракти функсионал бузилишлари, темир танқислиги шароити ва гипокалсемия) билан боғлиқ эканлиги аниқланди