ТОШКЕНТ ДАВЛАТ ТЕХНИКА УНИВЕРСИТЕТИ ВА ЎЗБЕКИСТОН МИЛЛИЙ
УНИВЕРСИТЕТИ ҲУЗУРИДАГИ ФАН ДОКТОРИ ИЛМИЙ ДАРАЖАСИНИ
БЕРУВЧИ 14.07.2016. FM/Т.02.02 РАҚАМЛИ ИЛМИЙ КЕНГАШ АСОСИДАГИ
БИР МАРТАЛИК ИЛМИЙ КЕНГАШ
ТОШКЕНТ ТЎҚИМАЧИЛИК ВА ЕНГИЛ САНОАТ ИНСТИТУТИ
ГУЛАМОВ АЗАМАТ ЭШАНКУЛОВИЧ
ЯНГИ МАҲАЛЛИЙ ДУРАГАЙ ПИЛЛАЛАРИНИ ЧУВИШ ВА ЮҚОРИ
СИФАТЛИ ХОМ ИПАК ОЛИШ ТЕХНОЛОГИЯСИНИ
ТАКОМИЛЛАШТИРИШ
05.06.02 –Тўқимачилик материаллари технологияси ва хом ашёга
дастлабки ишлов бериш
(техника фанлари)
ДОКТОРЛИК ДИССЕРТАЦИЯСИ АВТОРЕФЕРАТИ
Тошкент – 2016
УДК 687.1.001.02:675.042
Докторлик диссертацияси автореферати мундарижаси
Оглавление автореферата докторской диссертации
Сontents of the abstract of doctor's dissertation
Гуламов Азамат Эшанкулович
Янги маҳаллий дурагай пиллаларни чувиш ва юқори сифатли хом ипак
олиш технологиясини такомиллаштириш.................... 3
Гуламов Азамат Эшанкулович
Совершенствование технологии размотки новых местных гибридов
коконов
и
получение
шелка-сырца
высокого
качества............................................................................................ 25
Gulamov Azamat Eshankulovich
Improvement technology of reeling the new local hybrids cocoon and
production high quality raw silk................................................. 47
Эълон қилинган ишлар рўйхати
Список опубликованных работ
List of published works..................................................................... 66
2
ТОШКЕНТ ДАВЛАТ ТЕХНИКА УНИВЕРСИТЕТИ ВА ЎЗБЕКИСТОН
МИЛЛИЙ УНИВЕРСИТЕТИ ҲУЗУРИДАГИ ФАН ДОКТОРИ ИЛМИЙ
ДАРАЖАСИНИ БЕРУВЧИ 14.07.2016. FM/Т.02.02 РАҚАМЛИ ИЛМИЙ КЕНГАШ
АСОСИДАГИ БИР МАРТАЛИК ИЛМИЙ КЕНГАШ
________________________________________________________________
ТОШКЕНТ ТЎҚИМАЧИЛИК ВА ЕНГИЛ САНОАТ ИНСТИТУТИ
ГУЛАМОВ АЗАМАТ ЭШАНКУЛОВИЧ
ЯНГИ МАҲАЛЛИЙ ДУРАГАЙ ПИЛЛАЛАРИНИ ЧУВИШ ВА ЮҚОРИ
СИФАТЛИ ХОМ ИПАК ОЛИШ ТЕХНОЛОГИЯСИНИ
ТАКОМИЛЛАШТИРИШ
05.06.02 –Тўқимачилик материаллари технологияси ва хомашёга
дастлабки ишлов бериш
(техника фанлари)
ДОКТОРЛИК ДИССЕРТАЦИЯСИ АВТОРЕФЕРАТИ
Тошкент – 2016
3
Докторлик диссертацияси мавзуси Ўзбекистон Республикаси Вазирлар
Маҳкамаси ҳузуридаги Олий аттестация комиссиясида 30.09.2014/В2014.5.Т341
рақам билан рўйхатга олинган.
Докторлик диссертацияси Тошкент тўқимачилик ва енгил саноат институтида
бажарилган.
Диссертация автореферати уч тилда (ўзбек, рус, инглиз) веб-саҳифада www.tdtu.uz
манзилига ва “ZiyoNet” Ахборот-таълим порталида www.ziyonet.uz манзилига
жойлаштирилган.
Илмий
маслаҳатчи:
Расмий
оппонентлар:
Етакчи
ташкилот:
Алимова Халимахан
техника фанлари доктори, профессор
Мукимов Мирабзал Мираюпович
техника фанлари доктори, профессор
Умаров Шавкат Рамазонович
қишлоқ хўжалиги фанлари доктори
Муродов Рустам Муродович
техника фанлари доктори, профессор
Ўзбекистон табиий толалар илмий
тадқиқот институти
Диссертация ҳимояси Тошкент давлат техника университети ва Ўзбекистон
Миллий университети ҳузуридаги фан доктори илмий даражасини берувчи
14.07.2016.FM/Т.02.02 рақамли илмий кенгаш асосида тузилган бир марталик илмий
кенгашнинг 29 ноябр 2016 й. соат 10
00
даги мажлисида бўлиб ўтади. (Манзил: 100095,
Тошкент шаҳар, Университет кўчаси 2, тел/факс (+99871)- 227-10-32, e-mail:
tаdqiqotchi@tdtu.uz
).
Докторлик диссертацияси билан Тошкент давлат техника университети Ахборот
ресурс марказида танишиш мумкин (17 рақам билан рўйхатга олинган). Манзил: 100095,
Тошкент, ш., Университет кўч. 2, тел. (+99871)- 246-46-00
Диссертация автореферати 2016 йил «12» ноябрда тарқатилди.
(2016 йил 12 ноябр №17 рақамли реестр баённомаси).
К.А.Каримов
Фан доктори илмий даражасини берувчи
илмий кенгаш раиси, т.ф.д., профессор
Н.Д. Тураходжаев
Фан доктори илмий даражасини берувчи
илмий кенгаш илмий котиби, т.ф.н., доцент
А.А.Ризаев
Фан доктори илмий даражасини берувчи
илмий кенгаш ҳузуридаги илмий семинар раиси,
т.ф.д., профессор
4
КИРИШ (докторлик диссертацияси аннотацияси)
Диссертация мавзусининг долзарблиги ва зарурияти.
Пилла ва ипак
маҳсулотлари ҳозирги кунда жаҳон бозорида муҳим ўрин эгаллайди. «Дунёда
ҳар йили ўрта ҳисобда 640 минг тонна пилла тайёрланади ва пилла
етиштирувчи мамлалкатлар орасида 2015 йилда 130 минг тонна хом ипак
ишлаб чиқарилди»
1
. Жаҳон бозорида ипак маҳсулотлари сифатига бўлган
талабнинг юқорилиги, ишлаб чиқарилган маҳсулотни рақобатбардошлигини
таъминлаш мухим аҳамиятга эга. Бунинг натижасида тўқимачилик
маҳсулотлари ишлаб чиқариш учун зарур хом ипак сифатига қўйилган талаб
янада юқори бўлади. Шу сабабли пилла етиштириш, хом ипак, мато,
трикотаж ва бошқа маҳсулотларни ишлаб чиқариш суратини ошириш,
сифатли хом ипак олиш учун пилла чувиш технологияси ҳамда усулларини
такомиллаштириш бугуннинг энг долзарб муамоларидан бири бўлиб
ҳисобланади. Ипак ишлаб чиқариш ва қайта ишлаш соҳасида, жумладан,
Хитой, Хиндистон, Бразилия, Япония, Ўзбекистон, Корея ва бошқа
давлатларда маълум ютуқларга эришилган бўлиб, пилла чувиш ва хом ипак
ишлаб чиқариш самарадорлигини ошириш ва маҳсулотларнинг рақобатбар
дошлигини таъминловчи технологияларни тадбиқ этиш муҳим вазифалардан
бири бўлиб қолмоқда.
Мустақиллик йилларида мамлакатимизда ипакчилик соҳасини самарали
ривожланишига, ҳамда юқори сифат кўрсаткичларига эга ва рақобатбардош
бўлган хом ипак ва ипак маҳсулотларини ишлаб чиқаришга алоҳида эътибор
қаратилди. Бу борада, жумладан ипак ишлаб чиқариш ва қайта ишлаш
техника ва технологияларни такомиллаштириш, махаллий хомашёлардан
юқори
сифатли
маҳсулотлар
ишлаб
чиқариш,
ипак
буюмлари
ассортиментларини
кенгайтириш
бўйича
сезиларли
натижаларга
эришилмоқда.
Жаҳон
амалиётида,
пиллани
дастлабки
ишлаш
технологик
жараёнларига, хомашё сифат кўрсаткичларига таъсир этувчи янги дурагай
лардан сифатли хом ипак ишлаб чиқариш техника ва технологияларини
яратиш алоҳида аҳамият касб этиб бормоқда. Бу борада замонавий зот ва
дурагай пиллаларни якка чувиш натижалари асосида пилла ипларининг
узунлиги ва пиллаларни чувиш жараёнида технологик параметрларини ишлаб
чиқиш, технологик ускуналарни хом ипак сифатига таъсири ва ип
динамикаси бўйича илмий асосини яратиш, «Ипаклайкра», пахта-ипак
йигирилган ипак ва трикотаж маҳсулотлари учун хом ипакдан эшилган ипини
олиш технологияларини яратиш каби йўналишларда мақсадли илмий
изланишларни амалга ошириш муҳим вазифалардан бири ҳисобланади.
Юқорида келтирилган илмий-тадқиқотлар йўналишида бажарилаётган илмий
изланишлар мазкур диссертация мавзусининг долзарблигини изоҳлайди.
Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2006 йил 15 ноябрдаги
ПҚ-512-сон «Республиканинг ипакчилик тармоғини шакллантириш бўйича
1
Шелк – Википедия. Мировое производство и потребление текстильного сырья // Ж. Композиционные
материалы. -2013. -№4. -С. 71-74. https://ru.wikjpedia,(wiki).
5
чора-тадбирлари тўғрисида»ги ва 2010 йил 15 декабрдаги ПҚ-1442-сон
«2011-2015 йилларда Ўзбекистон Республикасида саноат ривожининг
истиқболлари» Қарорлари, Вазирлар Маҳкамасининг 2012 йил 2 августдаги
234-сон «2012-2015 йилларда ноозуқа маҳсулотлар ҳажмини ошириш бўйича
қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида»ги қарори ва ҳамда мазкур фаолиятга
тегишли бошқа меъёрий-ҳуқуқий ҳужжатларда белгиланган вазифаларни
амалга оширишга ушбу диссертация тадқиқоти муайян даражада хизмат
қилади.
Тадқиқотнинг республика фан ва технологиялари ривожланиши
нинг устувор йўналишларига боғлиқлиги.
Мазкур тадқиқот республика
фан ва технологиялар ривожланишининг II. «Энергетика, энергия ва ресурс
тежамкорлик» устувор йўналиши доирасида бажарилган.
Диссертация мавзуси бўйича хорижий илмий-тадқиқотлар шарҳи
2
.
Ипак қурти пиллаларининг янги дурагайларини ўрганиш, дастлабки ишлов
бериш, хом ипак, йигирилган ип, ипак матоларини ишлаб чиқариш техника ва
технологияларини ривожлантириш асослари бўйича йўналтирилган илмий
изланишлар жаҳоннинг етакчи илмий марказлари ва олий таълим
муассасалари, жумладан, International Association of Silk Road Universitу
(Япония), Kyoto University (Япония), Sechuansky institute of technology easy
and paper the industries (Хитой), South Indian textile research association
(Ҳиндистон), University of Piraeus (Греция), Ghent University (Бельгия),
Тошкент тўқимачилик ва енгил саноат институти, Ўзбекистон табиий толалар
илмий-тадқиқот
институти,
Ўзбекистон
ипакчилик
илмий-тадқиқот
институтида (Ўзбекистон) кенг қамровли илмий-тадқиқот ишлари олиб
борилмоқда.
Пилла чувиш дастгоҳлари ва технологияларини такомиллаштириш
бўйича жаҳонда олиб борилган илмий тадқиқотлар натижасида қатор,
жумладан, қуйидаги илмий натижалар олинган: «Gunze», «Keynan», «Nissan»
тизимидаги пилла чувиш автоматлари, хом ипак ва пиллалар таснифи тизими
ва уларнинг сифатига талаблар учун стандартлар яратилган (Kyoto University,
International Association of Silk Road Universitу, Япония); тут ипак қуртининг
ипакчан зот ва дурагайлари, янги ассортиментли ипак матолари ишлаб
чиқилган (Sechuansky institute of technology easy and paper the industries,
Хитой); хом ипак ва ипак матоларига техник шартлар ва стандартлари ишлаб
чиқилган (South Indian textile research association, Ҳиндистон, Ghent
University, Белгия); тут ипак қуртининг янги районлаштирилган маҳаллий зот
2
Диссертация мавзуси бўйича хорижий илмий-тадқиқотлар шарҳи Raw Silk 2005. Manual for: Testing,
classifying, guality limits, grading. Derectives, methods, standart. Instrumentation. Zbuich, February. 2005.; Sando’s
high pressure steamer. Sando iron works CO.LTD 4-4-5 UZU WAKAYAMA. JAPAN; JNK-Tokyo. 2005.- N
GT-4154; // Ind. News, 2011, June.-P. 4.; Chem Fibers Int, 2011.-№1.-P. 4.; Chem Fibers Int, 2011.-№2. -P. 4.;
Патент CN101244288 (A)-Surgical seam of yamamai silk and preparation thereof // -2008.; CN202036261 (U) -
Medical silk suture discharger // -2011.; Патент CN20071114050 20071108 Soybean protein/alginate /cellulose
fibre and preparation method thereof //2007; Патент CN1556116. Application of o-substituted carboxy methyl
chitin as antiadhesion material in surgical operation//-2004. Патент CN1556116. Application of o-substituted
carboxy methyl chitin as antiadhesion material in surgical operation// -2004; www.htp//vidy-tkaney.ru;
www.htp//tipsboard.ru; www.htp//indiada.ru; www.htp//silkcat.ru; Optim-consult.com/analytics/6/ ва бошқа
манбалар асосида ишлаб чиқилган.
6
ва дурагайлари яратилган (Республика ипакчилик илмий-тадқиқот институти,
Ўзбекистон); пахта-ипак, жун-ипак ва нитронли жун-ипак сифати
яхшиланган, йигирилган, бикомпонентли ва поликомпонентли ипларнинг
ипак тиббиёт докаси ва бошқа матоларни ишлаб чиқариш усуллари яратилган
(Тошкент тўқимачилик ва енгил саноат институти, Ўзбекистон табиий
толалар илмий-тадқиқот институти, Ўзбекистон).
Дунёда пилла етиштириш ва сифатли хом ипак ишлаб чиқариш
жараёнларининг технологияларини яратиш бўйича қатор, жумладан,
қуйидаги устувор йўналишларда тадқиқотлар олиб борилмоқда: табиий
ипакдан янги структурали тикув ипларини ишлаб чиқариш; жун ва аралаш
матолардан
аёллар
кийимларини
ишлаб
чиқаришнинг
комплекс
технологиясини яратиш; ташқи кўриниши ипак жилоли, тузилиши бўйича
ғижимланмайдиган, ипак ва бошқа толалар билан аралаш матоларни яратиш;
янги маҳаллий дурагай пиллаларини чувиш ва юқори сифатли хом ипак олиш
технологиясини такомиллаштириш.
Муаммони ўрганилганлик даражаси.
Ҳозирги вақтда пиллага
дастлабки ишлов бериш, чувиш ва сифатли хом ипак ишлаб чиқариш
технологиясини такомиллаштириш, ипак матолари ва бошқа маҳсулотларни
юқори талабга эга бўлган янги ассортиментларни яратиш масалалари бир
қатор олимлар: G.Savvas, G.Koсhy, G.Mentges, P.Kikines, C.Minano, S.Gunze,
S. Pan, H.Chen, J.Mo, М.З.Абдукаримова, Х.А.Алимова ва бошқаларнинг
ишларида кўриб чиқилган.
Бошланғич хом ашё параметрлари ва пиллакашлик жараёнидаги
технологик режимлари бўйича хом ипак сифатини башорат қилиш,
нуқсонларни пилла қобиғи хусусиятларига, силкитиш ва чувиш жараёнлари
динамикасига таъсирини тадқиқи, янги структурали ипак ва аралаш матолар
яратиш, уларни пардозлаш ва илмий-асосланган технологияларни ишлаб
чиқиш масалалари билан боғлиқ тадқиқотлар бир қатор олимлар томонидан
олиб
борилган,
жумладан:
В.В.Линде,
Е.Н.Михайлов,
Г.Н.Кукин,
А.Н.Соловьев, В.А.Усенко, Х.А.Алимова, М.З.Абдукаримова, И.А. Набиева,
И.З.Бурнашев, Р.З.Бурнашев каби олимлар томонидан тадқиқ қилинган ва
маълум даражадаги ижобий натижаларга эришилган.
Шу билан бирга пиллалар қобиғи ва хом ипак сифатига таъсир этувчи
омилларни бартараф этиш ва ҳосил бўлиш сабаблари билан боғлиқ бўлган
илмий комплекс тадқиқотлар, шунингдек табиий ипакдан янги ассортиментли
маҳсулотларни ишлаб чиқиш бўйича етарли даражада илмий изланишлар
олиб борилмаган.
Диссертация мавзусининг диссертация бажарилган олий таълим
муассасасининг илмий-тадқиқот ишлари билан боғлиқлиги.
Диссертация
тадқиқоти Тошкент тўқимачилик ва енгил саноат институти илмий-тадқиқот
ишлари
режасининг
А-12.5.«Тўқимачилик
маҳсулотлари
янги
ассортиментлари
технологиясининг
илмий
асослари
ва
уларнинг
сертификация ва стандартизацияси тизимларини ишлаб чиқиш» (2001-2003);
А-10.36.«Хом ипак нуқсонларини камайтириш асосларини ишлаб чиқиш»
(2001-2003), А-6-097.«Пиллаларни чувиш асослари, хом ипак сифатини
7
ошириш йўллари ва янги ассортиментли ипак ва аралаш маҳсулотлар
технологиясини ишлаб чиқиш» (2009-2011); ИТД-4-18.«Ипак нанотехно
логияси асосида фойдали хусусиятларга эга поликомпонент иплар ва
материалларни олишнинг янги технологиялари ва усулларини ишлаб чиқиш»
(2012-2014); ИТД-3-40.«Тут ипак қурти пилласи ғумбагини қуритиш
технологияларини такомиллаштириш асосида табиий хусусиятларини сақлаб
қолиш ва сарфланадиган энергиянинг иқтисод қилинишини ошириш» (2012-
2014); А-3-15.«Пилла чувиш станогини такомиллаштириш асосида хом ипак
сифатини ошириш ва ресурстежамкор технологияларни яратиш» (2015-2017)
мавзусидаги лойиҳалар доирасида бажарилган.
Тадқиқот мақсади
янги маҳаллий дурагай пиллаларини чувиш
технологияларини такомиллаштириш асосида юқори сифатли хом ипак олиш
ва ипак маҳсулотларини турларини кенгайтириш усулларини яратиш.
Тадқиқотнинг вазифалари:
пиллаларни чувиш жараёнида технологик параметрларини ўрнатиш ва
ип динамикаси илмий асосларини яратиш;
хом ипак сифатига олти қиррали чархнинг таъсирини аниқлаш; пилла
ипи узилишининг хом ипак нотекислигига боғлиқлигини аниқлаш;
замонавий зот ва дурагай пиллаларни якка чувиш натижалари бўйича
пилла ипларининг умумий узунлиги ва узлуксиз чувилиш узунлигини
ўрнатиш;
хом ашёнинг дастлабки параметрларини ҳисобга олиб “Ипаклайкра”
ипини олиш технологиясини яратиш;
пахта-ипак йигирилган ипак ипини олиш технологиясини яратиш;
трикотаж маҳсулотлари учун эшилган ипак ипини олиш усулини яратиш.
Тадқиқот объекти
сифатида янги зот ва дурагай ипак қурти пилласи,
чувиш жараёни, хом ипак ва йигирилган пахта-ипак ипи қаралади.
Тадқиқот
предмети
пилла чувиш жараёнининг технологик усул ва услублари, хом
ашёни тайёрлаш ва юқори сифатли тайёр маҳсулот ишлаб чиқаришни ташкил
этади.
Тадқиқот усуллари.
Диссертацияда назарий механика, эгилувчан ип
механикаси, тўқимачилик материалшунослиги, математик статистика ва
амалий математика усуллари, комьпютер дастурий таъминотларидан
фойдаланилган ҳамда «CENTEXUZ» сертификация лабораториясининг
замонавий асбоблари қўлланилган.
Тадқиқотнинг илмий янгилиги
қуйидагилардан иборат:
аралаш толалардан бикомпонентли йигирилган ип олиш усули ишлаб
чиқилган;
трикотаж маҳсулотларини олиш учун чийратма шойи ипларни тайёрлаш
усули яратилган;
комбинацияли «Ипаклайкра» ипларни олиш усули ишлаб чиқилган; юқори
сифатли хом ипак ишлаб чиқариш технологияси, чувилаётган пилла қобиғи
хусусиятлари, шакли ва чарх параметрларининг таъсир этиш
8
қонуниятлари аниқланган;
халқаро давлат стандарти талабларига жавоб берувчи «А» синфига
мансуб юқори сифатли хом ипак ишлаб чиқариш имконини берувчи
замонавий зот ва дурагай пиллаларни чувиш параметрлари асосланган ва
технологияси такомиллаштирилган;
ипакдан сифати яхшиланган кўз жарроҳлик ипини олишда икки ўтимга
қисқартирилган технологик жараён ишлаб чиқилган.
Тадқиқотнинг амалий натижаси
қуйидагилардан иборат: олти
қиррали чархдан фойдаланилганда пилла чувиш тезлигининг кескин
ўзгариши, ипнинг узилишига олиб келиш сабаблари асосланган ва пилла
чувиш дастгоҳларида думалоқ сиртли чархлар асосида технология ишлаб
чиқилган;
думалоқ шаклдаги пиллалар чувилаётганда кам узилиши аниқланган,
натижада юқори сифатли хом ипак ишлаб чиқариш имкони яратилган;
кенгайтирилган технологиялар ва усуллари асосида янги ипак маҳсулотлари
ассортиментлари ишлаб чиқилган.
Олинган натижаларининг ишончлилиги
тадқиқ қилинаётган
материалларининг статистикаси, пилла чувиш жараёнида иплар
динамикасининг математик ва физик корректлиги, шунингдек назарий ва
тажрибавий тадқиқот натижаларининг юқори даражадаги мослиги билан
асосланади.
Тадқиқот натижаларининг илмий ва амалий аҳамияти.
Тадқиқот
натижаларининг илмий аҳамияти сифатли хом ипак ишлаб чиқаришда
пиллалар қобиғи хусусиятлари, шаклини ва кўп қиррали чархларнинг
параметрларини таъсир этиш қонуниятларини асослаш билан изоҳланади.
Тадқиқотнинг амалий аҳамияти аралаш толалардан бикомпонентли
йигирилган ип олиш усули, янги ассортиментдаги трикотаж маҳсулотлари,
комбинацияли ипларни олиш усули, кўз жарроҳлик ипини олиш, маҳаллий
дурагайлардан юқори сифатли хом ипак олиш усуллари яратилганлиги ва
ипак маҳсулотлари ассортиментлари кенгайтирилганидан иборат.
Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши
. Янги маҳаллий дурагай
пиллаларни чувиш ва юқори сифатли хом ипак олиш технологиясини
такомиллаштириш бўйича ишлаб чиқилган илмий натижалар асосида:
соф пахта йигирилган ипга нисбатан сифати яхшиланган пахта-ипак
йигирилган ипини ишлаб чиқариш янги технологияси бўйича Ўзбекистон
Республикаси Интеллектуал мулк агентлигининг ихтиро патенти олинган
(«Аралаш толалардан бикомпонентли йигирилган ип олиш усули»
№IAP04347-2008й.). Натижада нисбий узилиш кучи ошган, соф пахтадан
йигирилган
ипга
нисбатан
маҳсулотнинг
сифат
кўрсаткичларини
яхшиланиши имкони яратилган;
«Ипак-лайкра» ипини олиш усулини ишлаб чиқиш бўйича Ўзбекистон
Республикаси Интеллектуал мулк агентлигининг ихтиро патенти олинган
(«Комбинацияли ипларни олиш усули» №IAP04441-2011й.). Натижада
олинган маҳсулотни эластиклик даражасини ва мустахкамлигини оширишга
имконият яратилган;
9
хом ипакдан эшилган трикотаж ипи олиш усули бўйича Ўзбекистон
Республикаси Интеллектуал мулк агентлигининг ихтиро патенти олинган
(«Трикотаж маҳсулотларини ишлаб чиқариш учун чийратма шойи ипларни
тайёрлаш усули» №IAP04056-2009й.). Илмий натижалар сифатли тирикотаж
ипларини олиш янги технологиясини яратиш имконини берган;
янги маҳаллий дурагай пиллаларни чувиш ва юқори сифатли хом ипак олиш
технологияси «Узбекенгилсаноат» Акциядорлик жамияти корхона ларида,
жумладан, Фарғона вилоятининг «BESHARIQTEKSTIL» ҚК, «NURLI TONG
SILK» МЧЖ, Наманган вилоятининг «VERIGROW» МЧЖ корхоналарида
жорий этилган. («Узбекенгилсаноат» Акциядорлик жамиятининг 2016 й. 24
октябрдаги
БС-12-2922-сон
маълумотномаси).
Илмий
тадқиқот
натижаларининг ишлаб чиқаришга жорий этилиши маҳаллий дурагай
пиллаларидан халқаро стандарт талабларининг “А” синфига мос хом ипак
олиш имконони берган, ҳмда тоза пахта ипи билан солиштирилганда пахта
ипак ипининг сифати 20-40% ошишига эришилган.
Тадқиқот натижаларининг апробацияси.
Тадқиқот натижалари 30 дан
ортиқ илмий-техник анжуманларда, жумладан: «Молодые ученые - развитию
текстильной и легкой промышленности» (Россия Федерацияси, Иваново,
2001й.), «International Conference and Exhibition on Healthcare and Medical
Textiles» (Англия Bolton UK, 2003й.), «Современные наукоемкие технологии
и перспективные материалы текстильной и легкой промышленности (Россия
Федерацияси, Иваново, 2001, 2005йй.), «Студенты и молодых ученные КГТУ
- производству» (Кострома, 2006 й.), «Современные наукоемкие технологии и
перспективные материалы текстильной и легкой промышленности» (Россия
Федерацияси, Иванова, 2013 й.), «Новое в технике и технологии в
текстильной и легкой промышленности» (Республика Беларусь, Витебск,
2015 й.)
Тадқиқот натижаларининг эълон қилиниши.
Диссертация мавзуси
бўйича жами 74 та илмий ишлар чоп этилган, шулардан, Ўзбекистон
Республикаси Олий аттестация комиссиясининг докторлик диссертациялари
асосий илмий натижаларини чоп этиш тавсия этилган илмий нашрларда 34 та
мақола нашр этилган ва Ўзбекистон Республикасининг 13 та патенти олинган.
Диссертациянинг тузилиши ва ҳажми
. Диссертация таркиби кириш,
олтита боб, хулоса, фойдаланилган адабиётлар рўйхати ва иловалардан
иборат. Диссертациянинг ҳажми 193 бетни ташкил этган.
ДИССЕРТАЦИЯНИНГ АСОСИЙ МАЗМУНИ
Кириш
қисмида ўтказилган тадқиқотларнинг долзарблиги ва зарурати
асосланган, тадқиқотнинг мақсади ва вазифалари, объект ва предметлари
тавсифланган, республика фан ва технологиялари ривожланишининг устувор
йўналишларига мослиги кўрсатилган, тадқиқотнинг илмий янгилиги ва
амалий натижалари баён қилинган, олинган натижаларнинг илмий ва амалий
аҳамияти очиб берилган, тадқиқот натижаларини амалиётга жорий қилиш,
10
нашр этилган ишлар ва диссертация тузилиши бўйича маълумотлар
келтирилган.
Диссертациянинг «
Ишлаб чиқаришнинг замонавий ҳолати ва табиий
ипакни қайта ишлаш
» деб номланган биринчи бобида тут ипак қурти
пилласининг зот ва дурагайларининг ҳолати ва пиллалар хусусиятлари, пилла
чувиш технологияси ва чизиқли зичлиги бўйича текис хом ипакни
шакллантириш, бошқа тола ва иплардан фойдаланиб ипак маҳсулотлари
ассортиментларини турлари каби масалалар бўйича адабиётлар таҳлилига
бағишланган.
Пилла
чувиш
технологиясининг
илмий
асосланган
параметрлари етарли эмаслиги ва ипак маҳсулотлари ассортиментлари
торлиги таъкидланган. Шунинг учун, пилла чувиш технологиясини
такомиллаштириш, технологиянинг илмий асосланган параметрларини ва
ипак маҳсулотларининг янги ассортиментларини ишлаб чиқиш усулларини
яратиш масалаларини чуқур тадқиқ этиш зарурияти туғилди.
Диссертациянинг «
Турли ҳолатларда чувиш хусусиятлари
» деб
номланган иккинчи бобида ярим чўккан ҳолатда чувилаётган пилла (1
а
-расм)
ўзининг вазнини
G
архимед кучи орқали итариш
Р
во
қонунияти билан сув
юзасида жойлашади. Бунда ипнинг таранглиги
Т
нолга тенг.
а
P
во
T=0
A
S O
G
1.
а
-расм. Ярим чўккан ҳолатдаги пилла
Реал пилла, ғумбакнинг мавжудлиги сабабли унинг шакли қандай даражада
бўлишига қарамай фақатгина битта мустаҳкам тенг таъсир этувчи ҳолатга эга
бўлади.
Бунда:
Р
во
= G
(1)
Чувиш жараёнида таранглик
Т
юзага келиши билан 1.
а
-расм, 1.
б
расм
схемасига ўтади.
11
P
в1
T
1
>0 а
а
1
+а
2
a
1
O
a
2
G
S
1.
б
-расм. Ваннани тарк этишга интилувчи пилла
2-расмда чувиш жараёнида пилланинг жойлаштириш графиги келтирилган.
T
1
P
в
G
Р
0
T
A T
2
=G
B
а б
T
н
0
Пилла айланиши Пиллани қирқим ўлчамлари Z, аралашиш
а) 1.
а
-расмдаги ҳолат; б) 1.
б
-расмдаги ҳолат;
2- расм. Чувиш жараёнида пилланинг жойлашиш графиги
Агарда таранлик
Т
га қўйиладиган табиий чекловларда пиллалар
ваннани тарк этмаса, у ҳолда:
О
<
Т
≤
F
н
(2)
Бунда таранглик
Т
динамик қбул қилиниб пилла инерциясини ҳисобга
олган ҳолда чизиқли боғлиқлиги қуйидагича:
Р
в
= Р
о
– Bz
(3)
12
Т
(t)
функция вақти (шахсий ва мажбурий тебранишлар частоталари)
бўлган иккинчи даражали бир хил бўлмаган дифренциал тенглама қўйилиши.
Шунинг учун бу масала қуйидаги кўринишга келади.
G
(4)
Т
(t)
≤
G – P
в
±
''
Z
g
''
Z
шахсий каби мажбурий частоталарни ўзида мужассамлайди ва (2)
шартини бажаришда (3) мувофиқ
Р
в
- бўлгани каби + вақт функцияси
ҳисобланади. Табиийки, тарангликни чеклаш бу ҳолатда:
⎜⎜
⎜
⎝
⎛
+
g
Z
1
''
(5)
Т
(t)
≤
G
⎟⎟
⎟
⎠⎞
бунда пилла ярим чўккан ҳолатда, сув билан тўлдирилмаган. 3-расмда ярим
чўккан ҳолатдаги пилланинг 4 фазадаги ҳолатининг
ҳаракат даври
ўрганилди.
0<T<T
1
P
вmax
S
T
1
<T<T
2
P
вмах
T
2
<T<T
3
P
в
=P
вмах
-az G
п
T
1
=T
3
G
п
B
0
A
G
п
RG
п
а) б) в) г)
а)
пилла тоз тубига чўкканда, таранглик
Т
о
=0
дан
Т
1
ошганда;
б)
пилланинг бир текис сузишида
Т
1
=
const
то сув юзасигача (агарда инерцияни ҳисобга олсак, у ҳолда
Т
1
дан
Т
2
гача бу тарангликлар инвариант:
ёки ички (максимал) интервал экстремумларига эга бўлган қонун бўйича
Т
1
дан то
Т
2
гача ўсади ва
Т
1
ва
Т
2
орасидаги муносабатдан инвариантно -
Т
1
≥
Т
2
ва механика қонуни бўйича ўзгаради);
в)
олдинги бўлимдаги
ҳолат каби ип таранглиги
Т
2
дан
Т
3
гача ўзгарганда пилла сузиш ҳолатида бўлади, 3.
а
-расм схемаси тўғрилиги
эҳтимоли мавжуд, қачонки жараённи бошланишидан (
Т
2
) то, албатта уни тамомлашгача (
Т
3
), аста секин
ваннани тарк этади, ипни тушиш нуқтаси сувнинг юзасида ётади;
г)Т
3
=const
бўлганда (агарда ҳаракат бир
текис бўлса) сувда бўлмаган ип йўналтиргичга кўтарилади.
3-расм. Пиллалар 4 фазали ҳаракатда
Шундай қилиб, тўрт фазали ҳаракатни моделлаштириш ва тадбиқ этиш
асосида пилла статик ҳолатда тоз тубида жойлаштирилади, чувиш жараёнида
эса сув юзасига чиқади ва ярим чўккан ҳолатда чувилиши ўрнатилади.
Диссертациянинг «
Хом ипак ишлаб чиқариш технологияси асослари
» деб
номланган учинчии бобида пилла чувиш жараёнининг назарий таърифлари
келтирилди. Пиллани сувдаги ҳолатини ва чувиш
13
жараёнидаги ҳаракат қонунини аниқлаш учун унинг шаклини билиш талаб
этилади. Шунинг учун дастлаб пилла сиртини
x0z
текислигида ётган иккита
бир хил доиранинг
0z
умумий ўқи атрофида айланишидан ҳосил бўлган
эллипсоид кўринишида моделлаштирамиз (4-расм). Ушбу модел ёрдамида
эллипсиоднинг хажмини ва эллипсоиднинг ҳосил қилувчи сирт майдонини
аниқлаймиз.
4-расм. Пиллани x0y текислиги билан кесишганлиги
5-расмда элиппсоид ҳажмини z
0
билан боғлиқлик графиги келтирилган.
R
1
=
1
cм R
1
=
2
cм
1
−
R
=
0.5
cм
,
2
−
R
=
1
cм
1
−
R
=
1
cм
,
2
−
R
=
2
cм
3
−
R
=
1.5
cм
,
4
−
R
=
2
cм
3
−
R
=
3
cм
,
4
−
R
=
4
cм
5-Расм. Эллипсоид ҳажмининг
( )
3
V см
R
1
и
R
нинг турли қийматлардаги
0
z
(см)
билан боғлиқлиги
6-расмда Эллипсоидни ташкил этувчи сирти майдонинг
( )
2
S см
R
1
и
R
нинг турли қийматлардаги
0
z
(см) билан боғлиқлиги келтирилган
графикларнинг таҳлили шуни кўрсатадики танланган реометрик
параметрларда ҳажм ва майдоннинг камайиши z0 қийматини ўзгаришига
боғлиқлиги чизиқли қонунга бўйсунади
14
R
1
=
2
cм R
1
=
4
cм
1
−
R
=
0.5
cм
,
2
−
R
=
1
cм
,
1
−
R
=
1
cм
,
2
−
R
=
2
cм
,
3
−
R
=
1.5
cм
,
4
−
R
=
2
cм
3
−
R
=
3
cм
,
4
−
R
=
4
cм
6-Расм. Эллипсоид ҳажмининг
( )
2
S см
R
1
и
R
нинг турли қийматлардаги
0
z
(см)
билан боғлиқлиги
Диссертациянинг
«
Пиллалар
хусусиятларини,
чувиш
технологиясини хом ипак сифатига таъсирини тажрибавий тадқиқи
» деб
номланган
тўртинчи
бобида
чувилаётган
пиллаларнинг
вертикал
жойлашувига унинг характеристикалари ва чарх схемасини тадқиқига
бағишланган.
Қайта ўрашнинг кинематик схемасини кўриб чиқамиз (7-расм). тезлик
циклининг ўзгариши ва ипнинг таранглиги
С
0
нуқтасининг
С
1
ҳолатга ўтиш
вақтида юзага келади. Айрим
С
2
оралиқ нуқтада ўралиш тезлиги максимумга
эришади
,
V
max
=
ω
R
(6)
бу ерда:
ω
-чархнинг бурчак тезлиги. Қирралари
С
2
нуқтаси ҳолатига мос
келувчи чарх бурилиш бурчаги қуйидаги боғлиқлик бўйича аниқланади:
R
π
ϕ
2
=
arccos
−
α
0
<
, (7)
z m
бу ердаги:
α
0
(7-расмга қаранг) қуйидаги катталикка эга
R
π
cos
π
m
α
=
−
arccos
0
(8)
z m
Ип учини жойлаштириш тезлиги 0 ва 1 ҳолатларда 2 ҳолатга нисбатан
кам катталикка эга
V V V
π
π
ω
R
cos cos
1
=
0
=
=
(9)
m
m
Шундай қилиб, (6) ва (9) муносабат шуни кўрсатадики:
15
а) ипни ўралишдаги чизиқли тезлик
V
бурчак тезлиги доимий
ω
=
const
бўлганда, минимумдан (0) та максимумгача (2) ва яна минимумгача (1)
ўзгаради;
б) чархнинг айланиш чизиқли тезлик
V
доимий бўлганда, 0 ва 1
нуқталарда максимал, 2 нуқтада эса минимал бўлади.
V
C
1
C
2
V
ϕ
m
π
=
2
m
V
π
ϕ
2
2
<
m
C
0
π
ϕ
2
=
ϕ
2
=
π
R
m
m
m
n
A
ω
α
0
B
Z
7-расм. Қайта ўрашдаги чарх схемаси
С
0
и С
1
нуқталардан ўралаётган ип учининг ҳаракат тезлиги ва
ω
=const
бўлгандаги ҳолатини кўриб чиқамиз. Агар ўралаётган қаватнинг
қалинлигининг ўзгаришини ҳисобга олмасак, у ҳолда тезликнинг ўзгариши
циклининг кейингиси аввалгисини такрорлайди. Цикллар сони чархнинг
қирралар сонига мос келади ва унинг давомийлиги қуйидаги боғлиқлик
орқали
ϕ
τ
2
=
=
, (10)
m
ω
π
ω
m
Шундай қилиб, кўрилаётган жараён вақти қуйидаги интервалда
жойлашади
0
≤
t
≤
τ
(11)
Паррак ипни ушлаш вақтининг бошланғич моменти (
t
=0) да, охирги
узунлиги косинуслар теоремасига тенг бўлади
2 2
0 0
l
=
C B
=
Z
+
R
−
2
ZR
cos
α
(12)
0
(4.7) интервалдан
t
>
0 моментда берилган ипнинг узунлиги қуйидагига
мос бўлади
2 2
l t
=
Z
+
R
−
ZR
α
+
ω
t
(13)
( ) 2 cos( )
0
(13) ва (12) орасидаги фарқ
t
вақтда берилган ипни ташкил этади
Δ
l=l(t)-l
o
, (14)
(14) функция ҳосиласи (12) интервалдан
t
моментдан ипнинг тезлигини
беради
16
ω
α
ω
ZR t
( ) sin( )
+
=
=
(15)
dl t
V
0
t
dt
2 2
α
ω
Z R 2ZR t
+
−
+
cos( )
0
Δ
l
max
катталиги цикл сўнгида (
t=
τ
бўлганда) чархнинг алмашувчи
парраги орасидаги масофага тенг бўлади
l R
2
π
2 1 cos
Δ
max
=
−
(16)
m
(16) дан кўриниб турибдики:
m
=6;
Δ
l
max
=
R
m
=8;
Δ
l
max
=
2
−
2
R
≈
0.765
R
ва бошқалар.
(15) муносабат билан аниқланадиган ип тезлигининг максимал қиймати
ўралаётган ип узунлиги
l
ва чарх радиуси
R
ўзаро перпендикуляр ҳолатга мос
келади. (8) ни ҳисобга олиб, тезлик максимуми кириш моменти
t
’
қуйидаги
муносабат орқали аниқланади:
1
R
⎟
⎠
⎞ ⎜
⎝
⎛
=
−
0
'
arccos
α
t
(17)
ω
Z
Назарий тадқиқотлар натижаларига кўра, олти қиррали чархга ўрашда
ипнинг ҳисобий тезлиги 150 м/мин га тенг
Ипларни қайта ўрашнинг кинетик таҳлили учун ип узунлиги (13) ва
унинг тезлиги (16) ифодаси муҳим ҳисобланади. Бу ифодаларни тадқиқ этиш
берилган қайта ўралаётган ипнинг динамик таъсирдан барча технологик
схемага ўтишга имкон беради.
Пиллаларни чувиш тезлиги V- нафақат меҳнат ва дастгоҳ унумдорлиги
балки «А» синфига мансуб халқаро стандарт талабларига жавоб берувчи хом
ипакнинг асосий сифатини аниқловчи хом ипак ишлаб чиқариш технологик
жараёни параметридир.
Назарий тадқиқотлар шуни кўрсатадики, чарх қирраларида ипларнинг
доимий тебраниши пилла иплари ва хом ипакни узилишига олиб келади.
Ипнинг бузилиши кучсизланган жойларидаги статик мустаҳкамлик
чегарасида
Р(t)
таранглик ошишидан эмас, балки юкнинг кўп маротаба
ўзгарувчан таъсир этиши натижасида юзага келади. Чархнинг қирралари сони
n
→∞
бўлгани сабабли, чарх думалоқ бўлганда ликирловчи кучлар
О
га тенг
калава тезлиги катталиги доимий ва ипларнинг узилиши кам бўлади.
Бунинг учун муҳим омиллар: пилла ипининг узлуксиз чувилиш
узунлиги (
l
у.у
); пилла ипининг ўртача чизиқли зичлиги
Т
п
..
и
текс; хом ипакнинг
берилган ўртачачизиқли зичлиги
Тбер
- текс; бир тоздаги илгичлар сони m -
(20); тажриба ҳисоблаш йўли билан топилган пилла ипи узилиши ва чархни
тўхташлари сабабли дастгоҳнинг тўхташини ҳисобга олувчи доимий
коэффициент
К
, овал шаклли пиллалар учун К=0,92, чуқур белли пиллалар
учун К=0,82; бир дақиқада битта тозга хом ипакнинг чизиқли зичлигидан
келиб чиқиб илгичга пиллаларни ташлаш меъёри (
N
) ҳисобланади.
17
Пиллаларни чувиш автоматларида пиллаларни чувишнинг ҳақиқий
тезлигини ҳисоблаш учун барча ҳолатларини ҳисобга олиб, қуйидаги
формулани тавсия этиш мумкин
−
к н н р
⋅
⋅
=
−⋅
l Т
⋅
V
(18)
N K
Т
зад
Турли шаклдаги пиллаларни якка ҳолда чувиш орқали тажриба
тадқиқотларининг натижалари 8 ва 9-расмларда келтирилган.
а
)
б
)
а
) овал шаклли пиллалар учун
б
) овал чуқур белли пиллалар учун
8-расм. Ип ажралишининг тебраниши
9-расм. Шар шаклидаги пиллалардан ип ажралишининг тебраниши
8 ва 9-расмлардан кўриниб турибдики, шар шаклидаги пиллалар
умумий пиллалар партиясининг 1% кам ташкил этади, улар деярли
узилмасдан ипнинг ажралиш схемаси эса бир меъёрда. Энг юқори қобиқдан
ип ажралишида тебраниши умумий пиллалар партиясининг 10% ташкил
этувчи авал чуқур белли пиллалар ташкил этди.
Шу билан бирга буғлашдан олдин ва кейинги пиллаларнинг асосий
параметрлари; чувиш жараёнида пиллалар ичидаги сувнинг ҳажм ва вазни;
пилла массасини ўзгариш қонуниятини чувиш узунлигига боғлиқлиги;
шунингдек пилла ипининг узлуксиз чувилиш узунлигини ўрнатиш бўйича
тажриба тадқиқотлари ўтказилди.
1-жадвал
18
Юқори сифатли хом ипак ишлаб чиқариш учун пиллаларни чувиш
технологик параметрлари
Хом
ипакни
нг
чизиқли
зичлиги,
текс
Пилла
ипининг
узлуксиз
чувалувча
н
узунлиги,
l
н·р, м
Пилла
ипининг
чизиқли
зичлиги,
текс
Илгичга
пиллаларн
и ташлаш
меъри,
дона
Дастгоҳни
нг
тўхташи
ҳисобига
олувчи
коэффициен
т, К
Пилла
чувиш
тезлиги,
м/мин
2,33
500
600
700
800
0,32
28
0,840
0,845
0,846
0,850
75-80
90-95
105-110
120-125
3,23
500
600
700
800
0,32
36
0,86
0,87
0,88
0,89
75-80
95-100
110-115
125-130
Юқорида кўрсатилганидек, пиллаларни чувишнинг назарий тезлиги 150
м/мин гача бўлиши мумкин. 1-жадвалдан кўриниб турибдики, тажриба
тадқиқотлари натижалари бўйича эса, юқори сифатли хом ипак ишлаб
чиқариш учун пилла чувиш автоматларида чувиш тезлигини пилла ипининг
узлуксиз чувалувчан узунлиги ҳисобга олиб ўрнатиш исботланган.
Диссертиясиянинг
“
Маҳаллий
дурагай
пиллалардан
ишлаб
чиқарилган хом ипакнинг ва янги ассортимент маҳсулотларининг
хусусиятлари
” деб номланган бешинчи бобида маҳаллий дурагай
пиллаларининг, хом ипакнинг хусусиятларини тадқиқ этиш ва янги
маҳсулотлар ассортиментларини ишлаб чиқариш усулларини яратиш кўриб
чиқилади. Кўз жарроҳлик ипларининг янги ассортиментларини ишлаб
чиқариш учун хом ашёни тайёрлаш мақсадида биз томондан ўн хил маҳаллий
селекциянинг районлаштирилган янги зот ва дурагай пиллаларининг
хусусиятлари тадқиқ этилди.
Янги дурагайларни ҳолатини тадқиқ этиш натижасида ўнтадан бешта тур
пилла ипи узунлиги ҳатто 1200 метргача етмаслиги аниқланди. Хитой ва
Япон пиллаларида бу кўрсаткич 1500 дан то 1800 метрни ташкил этди.
Пиллаларни якка чувиш ва уларни таҳлили орқали тажриба
тадқиқотларининг натижалари шуни исботладики ўнта янги дурагай
пиллалари орасида фақатгина иккитаси “Линия 28” ва “Линия 2 (меч) х
Линия 3(меч)”қобиғининг технологик ва сифат кўрсаткичлари бўйича юқори
сифатли хом ипак ишлаб чиқариш учун мос келиши исботланди (10 ва 11-
расм). Шунинг учун шу икки дурагай пиллаларидан чизиқли зичлиги 2,33
текс бўлган хом ипак ишлаб чиқарилди (2-жадвал).
2-жадвал
19
Янги маҳаллий дурагай пиллаларидан ишлаб чиқарилган хом
ипакнинг сифат кўрсаткичлари
№
кўрсаткичлари
2,33 текс
стандарт
талаби
бўйича
2,33 текс
ГОСТ
933-
2011
ISA
“3A”
“Линия
28”
“Линия
2 (меч)
х
Линия
3(меч)”
1. Кондицион
чизиқли
зичликнинг меъёрийдан
нисбий оғиши, %
± 4
+1,6
-4,6
4,0
3,6
2. Қайта ўралиш қобилияти,
1
кг даги узилишлар
сони, кўп эмас
10
12
8
8
3. Йирик нуқсонлари бўйича
тозалик,%, кам эмас
95
94
96
94
4. Майда нуқсонлар бўйича
тозалик, %, кам эмас
92
94
94
94
5. Солиштирма узилиш
кучи, гр/куч, кам эмас
30,0
36,0
32,0 (А)
36,0
(“3A”)
6. Нисбий узилишдаги
чўзилиш, %, кам эмас
18,0
19,0
18,7
19,2
7. Жипслик, каретка юриши,
кам эмас
60
50
62
62
10-расм. Қобиқни ипакдорлиги, %
20
11-расм. Пилла ипини узлуксиз узунлиги, м
Кўз жарроҳлиги ипини янги ассортиментини ишлаб чиқариш учун хом ашё
сифатида “Линия 2 (меч) х Линия 3(меч)” дурагайидан олинган чизиқли
зичлиги 2,33 текс бўлган хом ипакдан “А” синфига мансуб халқаро стандарт
талабларига жавобберувчи хом ипак ишлаб чиқаришни тавсия этамиз.
Ўтказилган тажриба тадқиқотлари асосида кўз жарроҳлиги ипини
иккита жараёнга қисқартирилган чизиқли зичлиги 2,33 текс бўлган хом
ипакдан ишлаб чиқаришнинг янги усули яратдиr. Бунда мавжуд технологияга
нисбатан иккита жараёнга қисқариши Япония давлати гранти ҳисобига
олинган замонавий микропроцессорли МТ-СW-D/T маркали қўшиб-эшиш
дастгоҳининг қўлланиши ҳисобига эришилди.
Шунингдек, маҳаллий зот ипиллаларидан ишлаб чиқарилган хом
ипакдан чизиқли зичлиги бўйича оғиш маълум даражада (25-40% га)
пасайган, нисбий узулиш кучи эса назоратга нисбатан солиштирилганда 20%
га ошган янги структурали кўз жарроҳлиги ипи яратилди.
“Ипаклайкра” бикомпонент ипини ишлаб чиқариш параметрлари асосланди
ва технологияси яратилди (12-расм) ( №IAP04441 патент олинган).
Диссертациянинг «
Пахта-ипак йигирилган ипини олиш технологиясини
яратиш
» деб номланган олтинчи бобида пиллаларни қайта
ишлаш жараёнида ипакнинг турли толали чиқиндилари ҳосил бўлади.
Биринчи навбатда улар йигирилган ипак ипи олишда (пухта тайёрлашдан
сўнг) фойдаланилади. Маълумки, дунё бозорида 1 кг хом ипак ва йигирилган
ипак ипининг нархи бир хилдир. Йигирилган ипак ипи олишда яна табиий
ипакнинг иккиламчи толали чиқиндилари хосил бўлади. Ипак толали
чиқиндилари хусусиятларини тадқиқ этиш шуни кўрсатдики, пахтага
ипакнинг иккиламчи, яъни ипак йигириш тарандиларини аралаштириш энг
қулай хом ашё эканлигини тасдиқлади.
21
12-расм. Пилла чувиш дастгоҳида бикомпонент ип олишнинг технологик схемаси
Пахта ва ипак толаларини штапел узунлиги (13-расм) ва бошқа
кўрсаткичлари
тадқиқ этилди ва бикомпонент йигирилган ипни
ишлабчиқариш технологияси яратилди.
Бикомпонент йигирилган ипни аралашмасида 70% пахта толаси ва 30%
ипак толаси (ипак йигириш тарандиси) билан ишлаб чиқарилганда пахта ипак
йигирилган ипининг нисбий узилиши 100% пахта йигирилган ипи билан
таққосланганда 40% га ошди.
22
13-расм. Пахта ва ипак толасининг штапел узунлиги
ХУЛОСА
«
Янги маҳаллий дурагай пиллаларни чувиш ва юқори сифатли хом ипак
олиш
технологиясини
такомиллаштириш
»
мавзусидаги
докторлик
диссертацияси
бўйича
олиб
борилган
тадқиқотлар
натижалари
қуйидагилардан иборат:
1. Динамик тарангликнинг аналитик ва график ифодалари олинди ва
асосланди, бу ярим чўккан ҳолатдаги пиллаларнинг ҳаракат ўқи бўйлаб
уларнинг инерциясини ҳисобга олиш имконини берди.
2. Чўккан ҳолатда пиллалар ҳаракатининг 4 та фазаларида тадқиқ
этилиши, чувиш жараёнида пиллаларни юқорига сузиб чиқиши ва ярим
чўккан ҳолатда чувилишини аниқлаш имконини берди.
3. Назарий ва тажрибавий тадқиқотлар асосида қуйидагилар ўрнатилди:
-олтиқиррали чархнинг чувиш тезлигининг тебраниб ўзгариши,
таранглик кучи вариациясига олиб келиб, пилла ипининг узилишига
шароит яратади ва хом ипакнинг сифат кўрсаткичларини
ёмонлаштирувчи омил сифатида хизмат қилади;
-думалоқ шаклли чархлар ишлаб чиқаришга ўтиш тавсия этилди. 4.
Якка чувиш усули орқали қуйидагилар аниқлаш имкони яратилди: -
пилланинг бел қисмида пилла ипининг таранглиги бир неча баробар (0,2
дан то 3 сН) ошади ва ўз навбатида бу ип узилишига олиб келади ва
маҳсулот сифатига салбий таъсир кўрсатади;
- думалоқлашган шар шаклидаги пиллалар деярли узилмасдан
чувилади ва маҳсулот сифатини яхшиланишига хизмат қилади; -
селекционерларга думалоқ шарсимон шаклдаги пиллаларни ўровчи зот
ва дурагайларни яратиш тавсия этилди.
5. Пилла қобиғи ва пилла иплари хусусиятларини, шунингдек янги
маҳаллий дурагай пиллаларини чувиш динамикасини таҳлили асосида,
чувиш технологиясини такомиллаштирилиши ва параметрларини
23
ўрнатилиши халқаро стандарт талабларининг “А” синфига мансуб хом
ипак олиш имконини берди.
6. Кўз жарроҳлик ипларини ишлаб чиқариш учун икки ўтимга қисқарган
технологик жараённи яратилиши, маҳсулотни чизиқли зичлиги бўйича
оғиши 25-40% камайишига, нисбий узилиш кучи эса 20% га ортиши
ҳисобидан сифат кўрсаткичларини ошишига хизмат қилади.
7. “Ипаклайкра” бикомпонент ипини ишлаб чиқариш усули яратилди ва
ишлаб чиқаришга тавсия этилди (патент №IAP04441).
8. Физик-механик хусусиятлари яхшиланган пахта-ипак йигирилган ип
олиш усули яратилиб, ишлаб чиқаришга тавсия этилди (патент
№IAP04347).
24
НАУЧНЫЙ СОВЕТ ПО ПРИСУЖДЕНИЮ УЧЕНОЙ СТЕПЕНИ
ДОКТОРА НАУК 14.07.2016. FM/Т.02.02 ПРИ ТАШКЕНТСКОМ
ГОСУДАРСТВЕННЫМ ТЕХНИЧЕСКОМ УНИВЕРСИТЕТЕ И
УЗБЕКСКЫЙ НАЦИОНАЛЬНЫЙ УНИВЕРСИТЕТ
__________________________________________________________________
ТАШКЕНТСКИЙ ИНСТИТУТ ТЕКСТИЛЬНОЙ И ЛЕГКОЙ
ПРОМЫШЛЕННОСТИ
ГУЛАМОВ АЗАМАТ ЭШАНКУЛОВИЧ
СОВЕРШЕНСТВОВАНИЕ ТЕХНОЛОГИИ РАЗМОТКИ НОВЫХ
МЕСТНЫХ ГИБРИДОВ КОКОНОВ И ПОЛУЧЕНИЕ ШЕЛКА-СЫРЦА
ВЫСОКОГО КАЧЕСТВА
05.06.02. Технология текстильных материалов и
первичная обработка сырья
(технические науки)
АВТОРЕФЕРАТ ДОКТОРСКОЙ ДИССЕРТАЦИИ
Ташкент - 2016
25
Тема докторской диссертации зарегистрирована в Высшей аттестационной
комиссии
при
Кабинете
Министров
Республики
Узбекистан
за
№30.09.2014/В2014.5.Т341.
Докторская диссертация выполнена в Ташкентском институте текстильной и легкой
промышленности.
Автореферат диссертации на трёх языках (узбекский, русский, английский) размещен на
веб-странице по адресу www.tdtu.uz и Информационно-образовательном портале «Ziyonet»
по адресу www.ziyonet.uz
Научный
консультант:
Официальные оппоненты:
Ведущая
организация:
Алимова Халимахан
доктор технических наук, профессор
Мукимов Мирабзал Мираюпович
доктор технических наук, профессор
Умаров Шавкат Рамозонович
доктор
сельскохозяйственных наук
Мурадов Рустам Мурадович
доктор
технических наук, профессор
Узбекский научно-исследовательский
институт натуральных волокон
Защита диссертации состоится 29 ноября 2016 г. в 10
00
часов на заседании разового
научного совета 14.07.2016.FM/Т.02.02. при Ташкентском государственном техническом
университете и Узбекской национальной университете по адресу: 100095, г. Ташкент, ул.
Университет-2, тел. (+99871)-227-10-32, e-mail: tаdqiqotchi@tdtu.uz
C докторской диссертацией можно ознакомиться в Информационно-ресурсном центре
Ташкентском государственном техническом университете (регистрационный номер 17).
Адрес: 100095, г. Ташкент, ул. Университет-2, тел. (+99871)-246-46-00. Автореферат
диссертации разослан «12» ноября 2016 года.
(протокол рассылки № 17 от «12» ноября 2016 г.)
К.А. Каримов
Председатель научного совета по присуждению
ученой степени доктора наук, д.т.н., профессор
Н.Д. Тураходжаев
Учений секретарь научного совета по присуждению
ученой степени доктора наук, к.т.н., доцент
А.А. Ризаев
Председатель научного семинара при научном совете
по присуждению ученой степени доктора наук, д.т.н.,
профессор
26
ВВЕДЕНИЕ (аннотация докторской диссертации)
Актуальность и востребованность темы диссертации.
На
сегоднящний день кокон и шелковые продукции занимают важное место на
мировом рынке. «Ежегодно заготавливаются в среднем 640 тыс. тонн. коконов
и среди стран выращивающих коконов в 2015 году вырабатывалось 130 тыс.
тонн шелка-сырца»
1
. С учетом высокого требование к качествам шелковой
продукции на мировом рынке, особое значение приобретает обеспечение
конкурентоспособности производимых продукции. В результате на качество
шелка-сырца, являющейся сырьем для выработки текстильных продукций,
ставятся высокие требования. Поэтому из одной актуальных проблем
сегодняшнего дня является повышение темпа выращивания коконов,
выработка шелка-сырца, тканей, трикотажа и других продукций,
совершенствование технологии и методов выработки продукции. В области
производства и переработки шелка достигнуты определенные успехи, в том
числе, в Китае, Индии, Бразилии, Японии, Узбекистане, Кореи и других
странах, внедрение технологий повышения эффективности размотки коконов
и производства шелка-сырца, обеспечивающие конкурентоспособность
продукции и остающееся одной из важнейших задач.
В годы независимости в стране особое внимание обращалось
эффективному развитию шелководства, а также производству шелка-сырца и
шелковых
изделий
с
высокими
качественными
показателями
и
конкурентоспособностью. В этом аспекте достигнуты ощутимые результаты,
в том числе, усовершенствование техники и технологии производства и
переработка шелка, получение высококачественных продуций из местного
сырья, расшерение ассортиментов шелковых изделий.
В мировой практике особое внимание уделяется технологическим
процессам первичной обработки коконов, созданию техники и технологии
производства качественного шелка-сырца из новых гибридов, влияющего на
качественные показатели коконого сырья. В связи с этим, осуществить
целенаправленных научных исследований по направлениям, включающим
разработку длины коконных нитей и технологических параметров процессов
кокономотания, на основе одиночной размотки современных гибридов
коконов, создание научных основ по влиянию технологических оборудовании
на качество шелка-сырца и динамику нити, создание техно логии получения
«Шелкалайкра», хлопко-шелковой пряжи и крученых нитей для трикотажных
продукции. Проведение научных исследований по
вышеприведенным
научно-исследовательским направлениям подтверждает актуальность темы
данной диссертационной работы.
Данное диссертационное исследование в определенной степени служит
выполнению задач, предусмотренных Постановлении Президента Респуб
лики Узбекистан №ПП-512 от 15 ноября 2006 года «О мерах по дальнейшему
1
Шелк – Википедия Мировое производство и потребление текстильного сырья // Ж. Композиционные
материалы. -2013. -№4. -С. 71-74, https://ru.wikjpedia,(wiki).
27
реформированию шелковой отрасли республики» и №ПП-1442 от 15 декабря
2010 года «Приоритетах развития промышленности Республики Узбекистан в
2011-2015 годах», Постановлении Кабинета Министров от 2 августа 2012
года №234 «О дополнительных мерах по увеличению объема производства
непродовольственных товаров в 2012-2015 гг.», а также в других норма
тивно-правовых документах, принятых в данной сфере.
Соответствие исследования с приоритетными направлениями
развития науки и технологий республики.
Данное исследование выпол нено
в соответствии с приоритетным направлением развития науки и техно логий
республики II. «Энергетика, энерго- и ресурсосбережение».
Обзор зарубежных научных исследований по теме диссертации
2
.
Научные исследования, направленные на изучения новых гибридов
шелковичных коконов, развитие основ техники и технологии по первичной
обработки, производства шелка-сырца, шелковой пряжи, шелковых тканей,
осуществляются в ведущих научных центрах и высших образовательных
учреждениях мира, в том числе, в International Association of Silk Road
Universitу (Япония), Kyoto University (Япония), Sechuansky institute of
technology easy and paper the industries (Китай), South Indian textile research
association (Индия), University of Piraeus (Греция), Ghent University (Бельгия),
Ташкентский институт текстильной и легкой промышленности, Узбекский
научно-исследовательский институт натуральных волокон, Узбекский
научно-исследовательский институт шелководство (Узбекистан).
В результате исследования проведенных в мире по совершенствованию
технологии и оборудования кокономотания получены ряд научных результа
тов, в том числе: созданы кокономотальные автоматы системы «Gunze»,
«Keynan», «Nissan», требование стандарта о качестве и системы классифи
кации коконов и шелка-сырца (Kyoto University, International Association of
Silk Road Universitу
,
Япония); разработаны шелконостные породы и гибридов
коконов, новый ассортимент шелковых тканей (Sechuansky institute of
technology easy and paper the industries, Китай); разра-ботаны технические
условии, стандарты на шелк-сырец и шелковых ткани (South Indian textile
research association, Индия, Ghent University, Бельгия); созданы новые
районированные местные породы и гибриды шелкопряда (Узбекский научно
исследовательский институт шелководство, Узбекистан); созданы способы
выработки бикомпонентной, поликомпо-нентной пряжи, шелковой
медицинской марли и других тканей (Ташкентский институт текстильной и
2
Обзор зарубежных научных исследований по теме диссертации осуществляется на основе: Raw Silk 2005.
Manual for: Testing, classifying, guality limits, grading. Derectives, methods, standart. Instrumentation. Zbuich,
February. 2005.; Sando’s high pressure steamer. Sando iron works CO.LTD 4-4-5 UZU WAKAYAMA. JAPAN;
JNK - Tokyo. 2005. -N GT-4154; // Ind. News, 2011, June. -P. 4.; Chem Fibers Int, 2011.-№1.-P.4.; Chem Fibers Int,
2011.-№2.-P.4.; Патент CN101244288 (A)-Surgical seam of yamamai silk and preparation thereof // -2008.;
CN202036261 (U) -Medical silk suture discharger // -2011.; Патент CN20071114050 20071108 Soybean
protein/alginate /cellulose fibre and preparation method thereof //2007; Патент CN1556116. Application of o
substituted carboxy methyl chitin as antiadhesion material in surgical operation//-2004. Патент CN1556116.
Application of o-substituted carboxy methyl chitin as antiadhesion material in surgical operation// -2004;
www.htp//vidy-tkaney.ru; www.htp//tipsboard.ru; www.htp//indiada.ru; www.htp//silkcat.ru; Optim
consult.com/analytics/6/ и других источников.
28
легкой промышленности, Узбекский научно-исследовательский институт
натуральных волокон).
В мире по выращивание коконов и процессов выработки качественного
шелка-сырца по ряду приоритетных направлений проводятся исследования, в
том числе: разработка швейной нити из натурального шелка с новой
структурой, создание комплексную технологию для выработки женских
платьев из шерсти и смешанных тканей; создание смешанных шелковых
тканей с включением других волокон, имеющий внешний вид с шелковым
эффектом и структурой с несминаемую эффектом; совершенствование
технологию получения высококачественного шелка-сырца и размотка новых
местных гибридных коконов.
Степень изученности проблемы.
В настоящее время задачи по
разработке
технологии
первичной
обработки
коконов,
получения
качественного шелка-сырца, новых ассортиментов шелковых тканей и
продукций отвечающих требованиям внутреннего и внешнего рынка
рассмотрены в научных работах Savvas V., Koсрhy G., Menges G., Kikines P.,
Minano C., Gunze S., Pan S., Chen H., Mo J. и др. ученых.
По исследовании связанные с задачами прогнозирования качества
шелка-сырца по технологическим режимам процесса кокономотания и
первичные параметры сырья, исследования влияние дефектов на свойства
оболочки кокона, на динамику процессов размотки и растряски, создание
шелковых и смешанных тканей с новой структурой, их отделка и разработка
научно-обоснованных технологий проводились такими учеными как Линде
В.В., Михайлова Е.Н, Кукина Г.Н., Соловьева А.Н., Усенко В.А., Рубинова
Э.Б., Мухамедова М.М., Алимовой Х.А., Абдукаримовой М.З., Бурнашева
И.З., Бурнашева Р.З. и других, которыми получены определенные
положительные результаты.
При этом комплексные научные исследование связанные с причинами
возникновения и предотвращения факторов влияния на качества оболочки
коконов и шелка-сырца, по расширению ассортимента шелковых изделий
проведены недостаточно.
Связь темы диссертации с научно-исследовательскими работами
высшего образовательного учреждения, где выполнена диссертация.
Диссертационное исследование выполнено в рамках плана научно
исследовательских проектов в Ташкентский институте текстильной и легкой
промышленности П-12.5. «Научные основы технологии новых ассортиментов
текстильных изделий и разработки их системы сертификации и
стандартизации», П-10.36. «Разработка основ снижения дефектности
шелка-сырца», А-6-097. «Основы размотки коконов, пути повышения
качества шелка-сырца и разработка технологии новых ассортиментов
шелковых и смесовых изделий», ИТД-4-18. «Разработка новых способов и
технологий получения поликомпонентных нитей и материалов с полезными
свойствами на основе нанотехнологии шёлка», ИТД-3-40. «Сохранение
натуральных качеств продукции на основе усовершенствование технологии
морки куколки тутового шелкопряда и повышение экономии расходуемой
29
энергии», А-3-15. «Создание ресурсосберегающей технологии и повышение
качества шелка-сырца на основе усовершенствования кокономотального
станка».
Целью исследования
является разработка способов выработки
широкого ассортимента шелковых изделий и получения высококачественного
шелка-сырца на основе совершенствовании технологии размотки новых
местных гибридов коконов.
Задачи исследования:
создание научные основы динамики нити и установить технологические
параметры в процессе размотки;
определить влияния шестигранного мотовило на качества шелка-сырца;
определить зависимости обрывности коконной нити с неравномерностью
шелка-сырца;
по результатам одиночной размотки коконов современных пород и гибридов
установить общую и непрерывно разматываемую длину коконных нитей;
создание технологии получения нити «Шелколайкра» за счет
предварительных параметров сырья;
создание технологию получения хлопко-шелковой пряжи; создание способа
получения крученые нити для трикотажного изделия.
Объектом
исследования
являются шелковичные коконы новых пород и гибридов,
процесс размотки, шелк-сырец и хлопко шелковая пряжа.
Предмет
исследования
– методы и способы технологического процесса размотки,
подготовка сырья и выработка готовой продукции высокого качества.
Методика исследований
. В диссертации использованы методы
теоретической
механики,
механика
гибкой
нити,
текстильного
материаловедения, математическая статистика и прикладная математика,
программные обеспечении и современные приборы сертификационной
лаборатории «CENTEXUZ».
Научная новизна исследования
заключается в следующем: разработан
способ получения смешанной бикомпонентной пряжи; создан способ
подготовки крученые шелковые нити для получения трикотажных изделий;
разработан способ получения комбинированной нити «Шелколайкра»;
определены закономерности влияния параметров формы, мотовила и
свойства оболочки разматываемого кокона на технологию выработки шелка
сырца высокого качества;
совершенствована технология и обоснована параметры размотки
современных пород и гибридов коконов, позволяющих производить шелк
сырец высокого качества, отвечающий требованиям международного
стандарта класса «А».
разработан сокращенный на два перехода технологический процесс
получения хирургических глазных нитей улучшенного качества.
30
Практические результаты исследования
заключаются в следующем:
обоснованы резкое изменение скорости размотки при использовании
шестигранной мотовил, причины приводящий к обрывности нити и
разработан технология на основе кокономотальных оборудованиях мотовил
круглой формы;
выявлена размотка коконов с наименьшми обрывом при использовании
мотовила круглой формы, в результате чего создана вазможность получения
шелка-сырца высокого качества;
разработаны новый асортимент шелковых изделий на основе
расширенных технологий и способов.
Достоверность результатов исследования
подтверждается статистикой
исследуемых материалов, математической и физической корректностью
динамики нити в процессе размотки коконов, а также высокой степени
соответствие результаты теоретические и экспериментальные исследований.
Научная и практическая значимость результатов исследования.
Научная
значимость результатов исследования объясняется разработкой
закономерностями влияния формы и параметров многогранных мотовил,
свойства коконной оболочки при выработке качественного шелка-сырца.
Практическая значимость проведенного исследования состоит в
разработки способы получении из смешанных волокон бикомпонентной
пряжи, новый ассортимент крученых нитей для трикотажных изделий,
комбинированных
нитей,
получения
глазной
хирургической нити,
качественного шелка-сырца из местных гибридов и расширении
ассортиментов шелковой продукции.
Внедрение результатов исследования.
На основе полученных
научных результатов по совершенствование технологии размотки новых
местных гибридов коконов и получение шелка-сырца высокого качества:
получен патент на изобретения Агентсва по интеллектуальной
собственности Республики Узбекистан по разработке новой технологии
получения хлопко-шелковой пряжи с улучшенной качестве по сравение с
чисто хлопчатобумажной пряжи («Способ получения бикомпонентной пряжи
из смешанных волокон» № IAP04347-2008 г.); В результате повысился
относительная разрывная нагрузка, создана возможность улучшения
качественных показателей продукции по сравнению с чисто хлопчато
бумажной пряжей.
получен патент на изобретения Агентсва по интеллектуальной
собственности Республики Узбекистан по разработке способы получения
нити «Шелколайкра» («Способ получения комбинированных нитей»
№IAP04441-2011 г.). В результате повышается эластичность и прочность
продукции;
получен патент на изобретения Агентсва по интеллектуальной
собственности Республики Узбекистан по разработке способа получения из
шелка-сырца крученых трикотажных нитей («Способ подготовки сырья для
производства трикотажных изделий» №IAP04056-2009 г.). В результате даёт
31
разработать новую технологию выработки качественных трикотажных нитей;
технологии размотки новых местных гибридов коконов и получение
шелка-сырца высокого качества, внедрены на предприятиях акционерной
обществе «Узбекенгилсаноат», в том числе, «BESHARIQTEKSTIL»
совместное предприятие Ферганской области, ООО «NURLI TONG SILK»;
Наманганской области ООО «VERIGROW» (справка от 24 октябре 2016 года
№БС-12-2922 АО «Узбекенгилсаноат»). Внедрение результатов научного
исследования в производству даёт возможность получения шелка-сырца из
коконов местного гибрида отвечающей требованиям международного
стандарта класса «А», и превышает качеству хлопко-шелковой пряжи 20-40%
по сравнению чисто хлопковой пряжи.
Апробация результатов исследования
. Результаты исследования доложены
на более чем 30 научно-технических конференциях, в том числе: «Молодые
ученые - развитию текстильной и легкой промышленности» (Российская
Федерация, Иваново, 2001г.), «International Conference and Exhibition on
Healthcare and Medical Textiles» (Англия Bolton UK, 2003г.), «Современные
наукоемкие технологии и перспективные материалы текстильной и легкой
промышленности (Российская Федерация, Иваново,
2001, 2005 г.г.),
«Студенты и молодых ученные КГТУ - производству» (Кострома, 2006г.),
«Современные наукоемкие технологии и перспективные
материалы
текстильной и легкой промышленности» (Россия Федерацияси, Иванова, 2013
г.), «Новое в технике и технологии в текстильной и легкой промышленности»
(Республика Беларусь, Витебск, 2015 г.)
Опубликованность результатов исследования.
По теме диссертации
опубликовано 74 научных трудов, в т.ч. 34 статей, в журналах,
рекомендованных Высшей аттестационной комиссией Республики Узбекистан
для публикации основных научных результатов докторских диссертаций, и
получены 13 патента Республики Узбекистан.
Структура и объем диссертации.
Диссертация состоит из введения,
шести глав, заключения, списка литературы и приложений. Объем
диссертации составляет 193 страниц.
ОСНОВНОЕ СОДЕРЖАНИЕ ДИССЕРТАЦИИ
Во введении обосновывается актуальность и востребованность темы
докторской диссертации, формируются цель и задачи, а также объект и
предмет исследования, приводится соответствие исследования приоритетным
направлениям развития науки и технологий Республики Узбекистан,
излагается научная новизна и практические результаты исследования,
обосновывается достоверность и раскрывается теоретическая, практическая
значимость полученных результатов, внедрение и апробация работы,
опубликованность результатов исследования, структура и объем диссертации.
В первой главе диссертации «Современное состояние производства и
переработки натурального шелка» литературному обзору по вопросам:
32
состояние пород и гибридов шелкопряда и свойства коконов; технологии
размотки и формирования шелка-сырца равномерной по линейной плотности;
анализ ассортимента шелковых изделий с использованием других волокон и
нитей. Установлено, что научно обоснованные параметры
технологии размотки коконов недостаточны и узок ассортимент шелковых
изделий. Поэтому назрела необходимость глубокого исследования вопросов
совершенствования технологии размотки коконов и разработки научно
обоснованных параметров технологии и способов выработки нового
ассортимента шелковых изделий.
Во второй главе диссертации рассматриваются
«Особенности размотки
коконов с различной степенью погружения».
Кокон (рис. 1а) находящийся
в полупогруженном состоянии, находится на поверхности воды под
действием: архимедовой силы выталкивания
Р
во
; собственного веса
G
; при
этом натяжение нити
Т
равно нулю.
P
во
T=0
а
A
S O
G
Рис.1.а. Кокон в полупогруженном состоянии
Реальный кокон при любой степени правильности его формы будет
иметь только одно положение устойчивого равновесия из-за наличия
куколки. При этом
Р
во
= G
(1)
В процессе размотки с появлением натяжения
Т
рис. 1.а переходит в
схему рис. 1.б.
33
P
в1
T
1
>0
а
а
1
+а
2
a
1
O
a
2
G
S
Рис. 1.б. Кокон стремящийся покидать ванну
График перемещения кокона во время размотки приводится на рис. 2.
T
1
P
в
G
Р
0
A T
2
=G
B
T
а б
T
н
0
Разворот Z, перемещение Размер сечения
кокона
кокона
а) случай рис. 3.а; б)
случай рис. 3.б;
Рис. 2. График перемещения кокона во время размотки
Когда коконы не покидают ванну, при естественных ограничениях,
накладываемых на натяжение
Т
:
О
<
Т
≤
F
н
(2)
Причем натяжение
Т
принимается динамическим, учитывающим
34
инерцию кокона и принимающим при линейной зависимости:
Р
в
= Р
о
– Bz
(3)
вид неоднородного дифференциального уравнения второй степени, где
Т
(t)
есть функция времени (частот собственных и вынужденных колебаний).
Поэтому это решение приводится к виду
G
(4)
Т
(t)
≤
G – P
в
±
''
Z
g
а
''
Z
включает как собственную, так и вынужденную частоты и является
функцией времени +; как и
Р
в
– согласно (3) при выполнении условия (3).
Естественно и ограничение натяжения в этом случае:
⎜⎜
⎜
⎝
⎛
+
g
Z
1
''
(5)
Т
(t)
≤
G
⎟⎟
⎟
⎠⎞
кокон здесь полупогружен, не заполнен жидкостью.
Изучали периоды движения погруженного кокона в четырех фазах
движения рис. 3.
T
1
=T
3
T
2
<T<T
3
0<T<T
1
P
вmax
S
0
B
R G
п
A
T
1
<T<T
2
P
вмах
G
п
P
в
=P
вмах
-az G
п
G
п
а) б) в) г)
а) при увеличении натяжение от
Т
о
=0
до
Т
1
, когда кокон касается дна ванны; б) при
равномерном всплытии кокона при
Т
1
= const
до поверхности воды (если же учесть инерцию, то
Т
1
до
Т
2
причем эти натяжения инвариантны: либо растут от
Т
1
до
Т
2
по закону, имеющему экстремумы
(максимум) внутри интервала и соотношение между
Т
1
и
Т
2
инвариантно -
Т
1
≥
Т
2
и изменяется по законам
механики; в) кокон находится наплаву при изменении натяжения нити от
Т
2
до
Т
3
подобно случаю
предыдущего раздела, правда, наиболее вероятна схема рис.3.1, а, когда точка схода нити лежит над
зеркалом воды от начала процесса (
Т
2
) до, естественно, его завершения (
Т
3
), постепенно покидая ванну;
г) кокон при
Т
3
= const
(если движение равномерно) поднимается к нителовителю вне воды.
Рис. 3. Коконы в четырех фазах движения
Таким образом, на основе моделирования и исследования в четырех фазах
движения установлено, что при статике кокон находится на дне ванны, а при
размотке всплывает и в полупогруженном состоянии разматывается.
35
В третьей главе диссертации
«Основы технологии производства
шелка-сырца»
приводятся теоретическое описание состояния процесса
размотки кокона. Для определения положения кокона в водной среде и
установления закона его движения в ней в процессе размотки требуется знать
геометрическую форму кокона. В связи с этим сначала моделируем
поверхность кокона в виде сочетания двумя круговыми одинаковыми
эллипсоидами, образованными вращением эллипсов распложенные в
плоскости
x
0
z
вокруг общей оси вращения
0
z
(Рис.4)
Рис.4. Форма кокона при пересечении плоскости
x
0
y
На рис. 5. представлены кривые зависимости объема
( )
3
V см
от
величины
0
z
(см) для различных значениях полуосей
R
1
и
R
R
1
=
1
cм R
1
=
2
cм
1
−
R
=
0
,
4 cм , 2
−
R
=
0
,
6 cм 1
−
R
=
1
,
4 cм
,
2
−
R
=
1
,
6cм
3
−
R
=
0
,
8 cм ,
4
−
R
=
1
cм
3
−
R
=
1
,
8 cм
,
4
−
R
=
2
cм
Рис.5. Зависимости объема кругового эллипсоида
( )
3
V см
от
0
z
(см) для
различных значений
R
1
и
R
36
На рис. 6. представлены кривые зависимости площади составного
эллипсоида
( )
2
S
Σ
см
от величины
( )
0
z cм
для различных значений полуосей
эллипса
R
1
и
R
R
1
=
2
cм R
1
=
4
cм
1
−
R
=
0
,
5cм
,
2
−
R
=
1
cм
,
1
−
R
=
1
cм
,
2
−
R
=
2
cм
,
3
−
R
=
1
,
5 cм
,
4
−
R
=
2
cм
3
−
R
=
3
cм
,
4
−
R
=
4
cм
Рис.6. Зависимости площади поверхности кругового эллипсоида
( )
2
S см
от
0
z
(см) для
различных значений
R
1
и
R
Анализ кривых показывает, что для выбранных геометрических
параметров снижение площади с ростом величины
0
z
подчиняется линейному
закону
В четвертой главе диссертации
«Экспериментальное исследование
влияния свойств коконов, технологии размотки на качество шелка
сырца»
приводятся исследование схемы мотовилы и влияние его
характеристик на вертикальное перемещение разматываемых коконов.
Рассмотрим кинематическую схему перемотки (рис.7). Цикл изменения
скорости и натяжения нити происходит за время перехода точки
С
0
в
положение
С
1
. Причем скорость наматывания в некоторой промежуточной
точке
С
2
составляет максимум
,
V
max
=
ω
R
(6)
где
ω
– угловая скорость мотовила. Угол поворота лопасти мотовила,
соответствующий положению точки
С
2
, определится по зависимости:
R
π
ϕ
2
=
arccos
−
α
0
<
, (7)
z m
где,
α
0
(см. рис. 7) составляет величину
R
π
cos
π
m
α
=
−
arccos
0
(8)
z m
В положениях 0 и 1 скорость перемещения конца нити составит
величину меньшую, чем в положении 2
V V V
π
π
ω
cos cos
1
=
0
=
=
(9)
m
R
m
37
Таким образом, соотношение (6) и (9) показывают, что:
а) при постоянной угловой скорости
ω
=
const
линейная скорость
V
наматывания нити меняется от минимума (0) до максимума (2) и снова до
минимума (1);
б) при постоянной линейной скорости
V
вращения мотовила в точках 0
и 1 максимально, в 2 минимально.
V
C
1
C
2
V
ϕ
m
π
=
2
m
V
ϕ
m
π
=
2
m
ϕ
2
=
C
0
π
ϕ
2
=
π
R
m
m
m
n
A
ω
α
0
B
Z
Рис. 7. Схема мотовила при перемотке
Рассмотрим случай, когда
ω
=const
и скорость движения наматываемого
конца нити меняется от точки
С
0
и С
1
. Если не учитывать изменение толщины
наматываемого слоя, то последующий цикл изменения скорости повторяет
предыдущей. Количество циклов соответствует числу граней мотовила и
длительность его определяется по зависимости
ϕ
τ
2
=
=
, (10)
m
ω
π
ω
m
Таким образом, время рассматриваемого процесса находится в
интервале
0
≤
t
≤
τ
(11)
В начальный момент времени (
t
=0), когда лопасть захватывает нить,
длина последней равняется по теореме косинусов
2 2
0 0
l
=
C B
=
Z
+
R
−
2
ZR
cos
α
(12)
0
В момент
t
>
0 из интервала (4.7) длина поданной нити соответствует
2 2
l t
=
Z
+
R
−
ZR
α
+
ω
t
(13)
( ) 2 cos( )
0
Разница между (14) и (13) составит поданную за время
t
нить
Δ
l=l(t)-l
o
,
(14)
а производная от функции (14) даст скорость нити в момент
t
из интервала
(12)
38
ω
α
ω
ZR t
( ) sin( )
+
=
=
(15)
dl t
V
0
t
dt
2 2
α
ω
Z R 2ZR t
+
−
+
cos( )
0
В конце цикла (при
t=
τ
) величина
Δ
l
max
становится равной расстоянию
между смежными лопастями мотовила
l R
2
π
2 1 cos
Δ
max
=
−
(16)
m
из (16) очевидно, что при:
m
=6;
Δ
l
max
=
R
m
=8;
Δ
l
max
=
2
−
2
R
≈
0.765
R
и т.п.
Максимальное значение скорости нити, определяемой соотношением
(17), соответствует взаимно перпендикулярному положению сматываемой
нити длиной
l
и радиуса мотвилы
R
. Момент наступления
t
’
максимума
скорости с учетом (8) определится из соотношения:
1
R
⎟
⎠
⎞ ⎜
⎝
⎛
=
−
0
'
arccos
α
t
(17)
ω
Z
По результатам теоретического исследования, при намотке на
шестигранное мотовило расчетная скорость нити равна 150 м/мин. Для
кинематического анализа перемотки нитей весьма важным являются
выражения длины нити (13) и ее скорость (16). Исследование этих выражений
позволить осуществить переход от динамического воздействия данной
перематываемой нити на всю технологическую систему. Скорость
разматывания коконов V- это параметр технологического процесса
производства шелка-сырца, определяющий не только уровень
производительности труда и оборудования, но и главное качество шелка
сырца, отвечающее требованиям международного стандарта класса «А».
Теоретическое исследование показало, что постоянная раскачка нитей на
гранях мотовил способствует росту обрывности коконных нитей и шелка
сырца, так как разрушение нити уже происходит не при превышении
натяжения
Р(t)
в пределе статической прочности в ослабленном месте, а в
результате ее усталости при многократном приложении к ней переменной во
время нагрузки. Когда мотовила круглая, где благодаря тому, что число граней
мотовила
n
→∞
, скачкообразные силы равняются
О
, а скорость мотки
величина постоянная и обрывность нитей мала.
Для этого важными факторами являются: длина неразрывно
разматываемой коконной нити (
l
н·р
);
Т
к
⋅
н
- средняя линейная плотность
коконной нити, текс;
Т
зад
- средняя заданная линейная плотность шелка сырца,
текс; m - (20) число ловителей в одном тазу; К - постоянный коэффициент
учитывающий простой оборудования из-за обрывности нити и остановов
мотовил, найденное экспериментально - расчетным способом, при размотке
овальной формы коконов, К=0,92, при размотке коконов с глубоким
перехватом К=0,82, N – норма подачи коконов к ловителям одного таза в
минуту исхода из линейной плотности шелка-сырца.
39
С учетом всех обстоятельств для расчета фактической скорости
разматывания коконов в кокономотальных автоматах можно рекомендовать
формулу
−
к н н р
⋅
⋅
=
−⋅
l Т
⋅
V
(18)
N K
Т
зад
Результаты экспериментального исследования путем одиночной размотки
коконов различной формы приводятся на рис 8 и 9.
а
)
б
)
а
) коконы овальной формы без перехвата
б
) коконы овальной формы с глубоким перехватом.
Рис. 8.
Колебания схода нити
Рис.9. График колебания схода нити коконов округлой шаровидной формы.
Из рис. 8 и 9 видны коконы равномерно округлой шаровидной формы,
составляющие от общего объема партии коконов менее одного процента,
разматывались без обрыва с почти монотонной схемой схода нити, самое
высокое колебание схода нити с оболочки наблюдалось у коконов овальной
формы с глубоким перехватом, составляющей в общей партии коконов 10%.
Экспериментальные исследования также проводились по определению:
основных параметров кокона до и после запарки; объема и массы воды
внутри кокона при размотке, закон изменения массы кокона от длины
размотки, а также по установлению непрерывно разматываемой длины
коконной нити.
40
Таблица 1.
Технологические параметры размотки коконов для производства
высококачественного шелка-сырца
Линейна
я
плотнос
ть
шелка
сырца,
текс
Длина
непрерыв
но
разматы
ваемости
коконной
нити,
l
н·р, м
Линейна
я
плотнос
ть
коконно
й нити,
текс
Норма
подачи
коконов
к
ловител
ю,
шт/мин
Коэффициен
т
учитывающи
й простой
оборудовани
е, К
Скорост
ь
размотк
и,
м/мин
2,33
500
600
700
800
0,32
28
0,840
0,845
0,846
0,850
75-80
90-95
105-110
120-125
3,23
500
600
700
800
0,32
36
0,86
0,87
0,88
0,89
75-80
95-100
110-115
125-130
Как указано выше, если теоретическая скорость размотки коконов
может быть до 150 м/мин, а из табл. 1 видно, что по результатом
экспериментального исследования доказано, чтобы выработать шелк-сырец
высокого качества, необходимо установить скорость размотки на
кокономотальных автоматах с учетом длины непрерывно разматываемой
коконной нити.
В пятой главе диссертации «
Свойства шелка-сырца из местных
гибридов коконов и новый ассортимент изделий
» рассматриваются
исследования свойств местных гибридов коконов, шелка-сырца и разработка
способов выработки нового ассортимента изделий. В целях подготовки сырья
для выработки нового ассортимента глазных хирургических нитей нами
исследованы свойства десяти наименований районированных новых пород и
гибридов местной селекции коконов.
Исследование состояния новых гибридов показало, что у пяти видов из
десяти длина коконной нити не доходит даже до 1200 м, когда у Китайских и
Японских коконов она составляет от 1500 до 1800 м.
Результаты экспериментального исследования путем одиночной
размотки коконов (рис. 10 и 11) и анализ доказывают, что среди десяти новых
гибридов коконов показатели только двух из них: “Линия 28” и “Линия 2
(меч) х Линия 3(меченный)” по своим технологическим и качественным
показателям их оболочки подходят для выработки шелка
сырца высокого качества. Поэтому из этих двух гибридов выработаны шелк
сырец с линейной плотностью 2,33 текс (табл. 2).
41
Таблица 2
Качественные показатели шелка-сырца из новых местных гибридов
кокона
№
Показатели
Требования
стандарта на
2,33 текс
2,33 текс
ГОСТ
933-
2011
ISA
“3A”
“Линия
28”
“Линия
2 (меч)
х
Линия
3(меч)”
1. Относительное
отклонение
кондиционной линейной
плотности
от
номинальной, %
± 4
+1,6
-4,6
4,0
3,6
2. Перемоточная
способность, количество
обрывов на 1 кг, не более
10
12
8
8
3. Чистота по крупным
порокам, %, не менее
95
94
96
94
4. Чистота по мелким
порокам, %, не менее
92
94
94
94
5. Относительная разрывная
нагрузка, гс/текс, не менее
30,0
36,0
32,0 (А)
36,0
(“3A”)
6. Относительное разрывное
удлинение, %, не менее
18,0
19,0
18,7
19,2
7. Связность, ходы каретки,
не менее
60
50
62
62
42
Рис. 10. Шелконосность оболочки, %
Рис. 11. Непрерывноразматываемая длина коконной нити, м
Для выработки нового ассортимента глазной хирургической нити мы
рекомендуем как сырье использовать шелк-сырец с линейной плотностью
2,33 текс, полученный из гибрида “Линия 2 (меч) х Линия 3(меч)”,
отвечающий по качеству требованиям международного стандарта класса “А”
На основе проведенных экспериментальных исследований нами
разработан новый способ выработки глазных хирургических нитей из шелка
сырца 2,33 текс по сокрощенной на два процесса, чем существующей
технологии, за счет использования современного оснащенного
микропроцессором тростильно-крутильного оборудования марки МТ-СW D/T,
полученного за счет Японского правительственного гранта. Также из
шелка-сырца местной породы коконов разработана новая структура глазных
хирургических нитей, у которых пределы отклонения от линейной плотности
значительно (на 25-40%) снизились, а относительная разрывная нагрузка
увеличилась более чем на 20 % по сравнению с контрольной.
Разработана технология и обоснованы параметры производства
бикомпонентной нити “Шелколайкра” (рис. 12) (получен патент №IAP04441).
43
Рис. 12. Технологическая схема получения бикомпонентной нити на
кокономотальном станке
В шестой главе диссертации
«Разработка технологии производства
хлопко-шелковой пряжи»
в результаты переработки коконов образуются
различные волокнистые отходы шелка. В первую очередь они используются
для производства шелковой пряжи (после тщательной подготовки), известно
что в мировом рынке стоимость одного килограмма шелка-сырца и шелковой
пряжи сопоставимы. При производстве шелковой пряжи вновь появляются
вторичные волокнистые отходы натурального шелка. Исследования свойств
волокнистых отходов шелка показало, что для смески с хлопко волокном
более подходящим сырьем являются вторичные отходы т.е. очесы
шелкопрядения.
Исследована штапельная длина (рис. 13) и другие характеристики
хлопкового и шелкового волокна и разработана технология выработки
бикомпонентной пряжи.
При производстве бикомпонентной пряжи в смеске 70% хлопковолокна
и 30 % шелковолокна (очесы шелкопрядения) относительные разрывные
характеристики хлопко-шелковой пряжи повысились на 40 % по сравнению
44
со 100 %ной хлопчатобумажной пряжей. Из новой бикомпонентной пряжи
выработан ластичный трикотаж высокого качества.
Рис. 13. Штапельная длина хлопкового и шелкового волокна
ЗАКЛЮЧЕНИЕ
На основе проведённых исследований по докторской диссертации на
тему: «Совершенствование технологии размотки новых местных гибридов
коконов и получения шелка-сырца высокого качества» представлены
следующие выводы:
1. Получены и обоснованы аналитические и графические выражения
динамического натяжения, дающие возможность учитывать их инерцию по
оси движения полупогруженных коконов.
2. Исследование четырех фаз движения погруженных коконов, дало
возможность определить, что, при размотке коконы всплывают на верх и
разматываются в полупогруженном состоянии.
3. На основе теоретических и экспериментальных исследований
установлено:
- скачкообразное изменение скорости размотки шестигранной
мотовилы приводит к вариации силы натяжения и создает условия для
обрывности коконной нити, которое служит фактором ухудшения
качественных показателей шелка-сырца;
- рекомендовано перейти к производству мотовил круглой формы. 4.
Способом одиночной размотки создан возможность определение следующее:
- в зоне перехвата натяжения коконной нити увеличивается в несколько
раз (от 0,2 до 3 сН), это в свою очередь, приводит к обрывности нити и
отрицательно влияет на качество продукции;
- коконы равномерно округлой шаровидной формы разматывались
почти без обрыва и служат улучшению качества продукции;
45
- селекционерам рекомендуется добиться выведения пород и гибридов
производящих коконы округленной формы.
5. На основе анализа свойств оболочек и коконных нитей, а также
динамики размотки местных новых гибридов коконов усовершенствованная
технология и установленные параметры размотки дали возможность
получить шелк-сырец, отвечающий требованиям международного стандарта
класса «А».
6. Создание технологической цепочки, сокращенной в двух переходах
для выработки глазных хирургических нитей, служить для снижения
отклонения по линейной плотности на 25-40 % и увеличение относительной
разрывной нагрузки на 20%.
7. Создан способ получения бикомпонентной нити «Шелколайкр»,
который рекомендован в производства (патент №IAP04441). 8. Рекомендована
в производство разработанный способ получения хлопко-шелковой пряжи с
улучшенными физико-механическими свойствами (патент №IAP04347).
46
SCIENTIFIC COUNCIL ON AWARDING DOCTOR OF SCIENCES
14.07.2016. FM / T.02.02 AT THE TASHKENT STATE TECHNICAL
UNIVERSITY AND THE UZBEK NATIONAL UNIVERSITY
TASHKENT INSTITUTE OF TEXTILE AND LIGHT INDUSTRY
GULAMOV AZAMAT ESHANKULOVICH
IMPROVEMENT TECHNOLOGY OF REELING OF NEW LOCAL
HYBRIDS OF COCOON AND PRODUCTION OF HIGH QUALITY RAW
SILK
05.06.02 - Technology of textile materials and primary
processing of seed materials
(Technical sciences)
ABSTRACT OF DOCTORAL DISSERTATION
Tashkent – 2016
47
The theme of doctoral dissertation has been registered by Supreme Attestation Commission
at the Cabinet of Ministers of the Republic of Uzbekistan under the number
№30.09.2014/В2014.5.Т341
Doctoral dissertation is carried out at the Tashkent Institute of Textile and Light Industry.
Abstract of the dissertation in three languages (Uzbek, Russian, English) is available on
the Web page at:
www.tdtu.uz
and information-educational portal "ZiyoNet" at:
www.zyonet.uz
Scientific consultant
:
Alimova Halimahon
Doctor of Technical Sciences, Professor
Official opponents: Mukimov Mirabzal Mirayubovich
Doctor of Technical
Sciences, Professor
Umarov Shavkat Ramazonovich
Doctor of Agricultural Sciences
Murodov Rustam Murodovich
Doctor of Technical Sciences, Professor
Leading organization: Uzbek Scientific Research
Institute of Natural Fibres
Defense of the dissertation will take place on November 29, 2016 at 10
00
at the meeting
of a single Scientific Council 14.07.2016.FM/T.02.02. at the Tashkent State Technical University
and the Uzbek National University at the address: 100095, Tashkent, st. University-2, tel.
(+99871) -227-10-32, E-mail: tаdqiqotchi@tdtu.uz
Doctoral dissertation could be reviewed at the Information-resource center of
Tashkent State
Technical University
(registration number 17). Address: 100095, Tashkent, st. University-2, tel.
(99 871) -246-46-00.
Abstract of dissertation has been sent out on
November
12, 2016
(mailing report № 17, on
November
12, 2016)
K.A. Karimov
Chairman of the Scientific Council for the award of
the degree of Doctor of Science, d.t.s., Professor
I.D. Turakhodjaev
Scientific secretary of the scientific council for awarding
the degree of Doctor of Science, c.t.s., Ass-professor
A. A. Rizaev
Chairman of the scientific seminar at the scientific council for
awarding the degree of Doctor of Science, d.t.s., Professor
48
INTRODUCTION (summary of the doctoral dissertation)
The topicality and significance of the subject of dissertation.
At the present
time the cocoon and silk products occupy an important position in the world
market. Every year harvested an average of 640 thousand tons cocoons and among
countries growing cocoons was worked 130 thousand tons of raw silk in 2015
1
. In
view of the international market demand, special importance is the production of
high-quality competitive product made of natural silk. As a result, on the quality of
raw silk material for the production of textile products are placed high demands.
Therefore, the most urgent problems of today is to increase the rate of cultivation
of cocoons, production of raw silk, fabrics, knitted fabrics and other products,
improvements in technology and methods of production of the product. In the field
of production and conversion of silk certain success, including, in China, India,
Brazil, Japan, Uzbekistan, Koreas and other countries, implementation of
technologies of increase in efficiency of reeling of cocoons and production of raw
silk providing product competitiveness and remaining one of the major tasks is
achieved.
In days of independence in the country special attention was paid to effective
development of silkworm breeding, and also production of raw silk and silk
products with high qualitative indexes and competitiveness. In this aspect notable
results, including, enhancement of the equipment and the production technology
and conversion of silk, receipt of high-quality production from local raw materials,
expansion assortments of silk products are achieved.
In world practice, special attention is paid to the creation of new breeds and
hybrids of cocoons, improving primary processing technology and producing high
quality raw silk. In this connection, an important task is based on a single
unwinding, development of modeling unwinding cocoons dynamics create a
theoretical basis to justify the technological parameters of high-quality raw silk,
yarn: torsion as a raw material for the production of knitted fabrics, surgical and
«Silk Lycra», as well as cotton-silk yarn. Completed research projects related to the
above listed tasks confirm the relevance of the theme of this thesis.
This dissertation research is to a certain extent the tasks provided for the
Resolution of the President of the Republic of Uzbekistan N PP-512 of November
15, 2006 «On measures to further reform the silk industry of the Republic» and the
PP-1442 of 15 December 2010, «Priorities of industrial development of the
Republic of Uzbekistan in 2011-2015», as well as the Cabinet of Ministers dated
August 2, 2012 №234 «On additional measures to increase the volume of
production of non-food products in 2012-2015». Innovative technologies for
processing of local raw materials domestically, as well as other regulatory legal
instruments adopted in this area.
Compliance of the research with the priority directions of science and
technology of the Republic.
This work was performed in accordance with the
1
Silk - Wikipedia https: //ru.wikjpedia, (wiki) shelkMirovoe production and consumption of textile raw materials
// J. Composite Materials. -2013. -№4. -FROM. 71-74.
49
priority areas of science and technology II «Energetics energy and resource
saving.»
Review of international scientific researches related to the subject of
dissertation
2
.
Research aimed at developing the technology basis and the creation
of new hybrid technology of silk cocoons and their primary processing, production
of raw silk, silk yarn, silk fabrics are conducted in research centers, institutes and
universities of leading countries, including, the International Association of Silk
Road University (Japan), Kyoto University (Japan), Sechuansky institute of
technology easy and paper the industries (China), South Indian textile research
association (India), University of Piraeus (Greece), University of Ghent (Belgium),
Tashkent Institute of textile and light industry, Margilan scientific Research
Institute of natural fibers, the scientific Research Institute of sericulture
(Uzbekistan).
As a result of the world's research on the improvement of technology and cocoon
reeling equipment received a number of research results, including: set up a cocoon
reeling machines «Gunze» system, «Keynan», «Nissan» developed requirements
standard of quality and classification of cocoons and raw silk system (Kyoto
University, International Association of Silk Road University, Japan); obtained
silk-bearing breed cocoons and hybrids, a new range of silk fabrics (Sechuansky
institute of technology easy and paper the industries, China); developed technical
specifications, standards, raw silk and silk fabrics (South Indian textile research
association, India, University of Ghent, Belgium); new zoned local breeds and
hybrids of silkworm (Scientific Research Institute of Sericulture, Uzbekistan); have
been created methods and technologies of production of bi-component,
multicomponent yarns, silk gauze medical and other tissues (Tashkent Institute of
Textile and Light Industry, Margilan Scientific Research Institute of natural fibers,
Uzbekistan) have been developed.
In the world of production of cocoons and processes generating high quality raw
silk conducted a number of studies on the following promising areas as: the
development of silk sewing thread with a new structure, the creation of complex
technology for the development of women's dresses, wool and blended fabrics,
creating mixed with silk and other fibers fabrics silk with an external effect, and do
not wrinkle, improving technology to produce high-quality raw silk and local
unwinding of new hybrid cocoons.
Degree of study of the problem.
Currently in the works of Savvos G., Kosrhy G.,
Menges G., Kiekens P., Minano C., Gunze S., Pan S., Chen H., Mo J.
2
Review of foreign scientific research on the topic of the dissertation is based on: RawSilk 2005. Manual for:
Testing, classifying, guality limits, grading. Derectives, methods, standart.Instrumentation. Zbuich, February. 2005.;
Sando's high pressure steamer. Sando iron works CO.LTD 4-4-5 UZU WAKAYAMA. JAPAN; JNK - Tokyo. 2005.
-N GT-4154; // Ind. News, 2011, June. -P. 4.; Chem Fibers Int, 2011. -№1. -P. 4.; Chem Fibers Int, 2011. -№2. -P.
4.; Patent CN101244288 (A) -Surgical seam of yamamai silk and preparation thereof // -2008 .; CN202036261 (U) -
Medical silk suture discharger // -2011 .; Patent CN20071114050 20071108 Soybean protein / alginate /
cellulosefibreand preparation method thereof // 2007; Patent CN1556116. Application of o-substituted carboxy
methyl chitin as antiadhesion material in surgical operation // - 2004.Patent CN1556116. Application of o
substituted carboxy methyl chitin as antiadhesion material in surgical operation // -2004; www.htp // vidy-tkaney.ru;
www.htp // tipsboard.ru; www.htp // indiada.ru; www.htp // silkcat.ru; And other sources Optim
consult.com/analytics/6/
50
and others considered the task of developing the primary processing technology
cocoons, producing quality raw silk, silk fabrics of new assortments and products
meet the requirements of domestic and foreign markets.
In the works of Linda V. Mikhailova EH, Kukina GN, Soloviev AN, VA Usenko,
Rubinov EB, Mukhamedova MM, HA Alimova, Abdukarimova MZ, Burnasheva
IZ, RZ Burnasheva and others conducted research related to the problem of
forecasting the quality of raw silk on technological regimes kokonomotaniya
process and the primary parameters of raw materials, defects impact study on the
properties of the shell of the cocoon, the dynamics of the process of unwinding and
tumble, creating silk and mixed fabrics with a new structure, their trim and
development science-based technologies.
In this complex scientific research related to the causes and prevention of factors
influence the quality of the shell of cocoons and raw silk, to expand the range of
silk products made not enough.
Connection of the theme of dissertation with the scientific-research
works of higher educational institution where dissertation was performed.
The
thesis is related to the thematic plans of research works carried out in TITLI under
the state grant "P-12.5. Scientific bases of technology of new ranges of textile
products and the development of their system of certification and standardization
"," P-10.36. Development of bases reduce defects of raw silk "," A-6-097. Basics
unwinding cocoons, ways to improve the quality of raw silk and the development
of new technologies and mixed assortments silk products "," APN-4-18.
Development of new methods and technologies for the production of
multicomponent fibers and materials with useful properties based on
nanotechnology silk "," APN-3-40. Saving the natural qualities of products based
on technology improvement Morki chrysalis silkworm and increase energy
expenditure savings, "" A-3-15. Creating a resource-saving technologies and
improving the quality of raw silk by improving reeling machine. "
The aim of the research
. On the basis of improving the technology of new local
unwinding of cocoons hybrids, producing high-quality raw silk to provide methods
and develop a wide range of silk products.
The tasks of research work:
the creation of scientific fundamentals of string dynamics and establish the
technological parameters in the process of unwinding;
to determine the effect of hexagonal reel on the quality of raw silk; establish a
link breakage cocoon thread with uneven raw silk; the results of a single
unwinding cocoon modern breeds and hybrid to establish a common and
continuous unwinding of the cocoon filament length; studying the preliminary
parameters of raw material technology for the creation of thread "Silk Lycra";
creating technology for the production of cotton-silk yarn; a
method for producing knitted silk twisted yarn.
Object of the research
are the silk cocoons of new breeds and hybrids, the
unwinding process, raw silk and silk cotton yarn.
51
Subject of the research
- methods and ways of unwinding process, preparation of
raw materials and production of finished products of high quality.
Methods of the
research.
The thesis used on the methods of theoretical mechanics, mechanics of
flexible filaments, textile materials science, mathematical statistics and applied
mathematics, software and «CENTEXUZ» modern appliances certification
laboratory.
Scientific novelty of dissertational research
is concluded in following
:
a
process for preparing a mixed bi-component yarn;
a method of preparation of twisted silk yarns for knitwear; a
process for preparing a combined yarn "Lycra Silk";
defined patterns of influence and shape parameters of the reel, the properties of the
shell cocoon unwinding on the technology development of raw silk of high quality;
develop parameters of modern hybrids cocoons allow to produce high quality raw
silk, meeting the requirements of world-class standard "A". developed a shortened
two transition process for producing surgical eye improved quality yarns.
Practical results of the research
are as follows:
Thread breakage justified reasons, a sharp change in the speed of unwinding of
using hexagonal reel and offered to go to reel round shape on unwinding
equipment and developed its technology;
recommended breeders to create a hybrid species and produce cocoons rounded
shape and that the cocoons are unwound round without breaks, and it allows you to
develop high-quality raw silk;
on the basis of advanced technologies and new methods developed assortment of
silk products.
The reliability of the results of the research
substantiates the correctness of
mathematical and physical models of the dynamics of the threads in the process of
winding the cocoon, and a high degree of coincidence of the results of theoretical
and experimental studies.
The scientific and practical significance of the research results.
The scientific
significance of the research results is due to the development of laws of influence
of the shape and parameters of the multifaceted reel features cocoon shell in the
development of high-quality raw silk.
The practical significance of the research is a method of producing: Mixed fibers
bi-component yarn, a new range of twisted yarns for knitwear, combined yarns,
producing ophthalmic surgical thread, high-quality raw silk from local hybrids and
range of silk products.
Implementation of the research results.
On the basis of scientific results on the
improvement of technology unwinding of new local hybrid cocoons and raw silk
obtain high quality:
received a patent for the invention of Intellectual Property Agency of the Republic
of Uzbekistan on the development of new technology of cotton-silk yarn («The
method for producing bi-component yarns of mixed fibers» № IAP04347-
52
2008 g). The result is improved explosive performance and improved product
quality compared to pure cotton yarn;
received a patent for the invention agency on Intellectual Property of the Republic
of Uzbekistan on the development of a method for producing raw silk twisted
knitting yarns («Method for preparation of raw materials for the production of
knitwear» № IAP04056-2009 g). As a result, we developed a new technology
development of high-quality knitting yarn;
received a patent for the invention agency on Intellectual Property of the Republic
of Uzbekistan to develop methods of producing yarn «Silk Lycra» ( «A method of
producing composite yarns» № IAP04441-2011 g). This increases the elasticity
and strength of the product;
unwinding technology new local hybrid cocoons and raw silk obtain high quality,
embedded in the enterprises of the JSC «O'zbekyengilsanoat», including on
«BESHARIQTEKSTIL» joint venture Fergana region, «NURLI TONG SILK»
LLC; Namangan region «VERIGROW» LLC. (Reduction of 24 October 2016
number BS-12-2922 JSC «O'zbekyengilsanoat»). To introduce the production of
scientific research makes it possible to obtain raw silk from the cocoons of the
local hybrid meets the requirements of the international standard Class «A», and
exceeds the quality of the cotton-silk yarn 20-40% compared to pure cotton yarn.
Approbation of research results.
The study results were reported at more than 30
scientific and technical conferences, including: «Young scientists - the
development of the textile and light industry» (Russian Federation, Ivanovo,
2001.), «International Conference and Exhibition on Health care and Medical
Textiles» (England Bolton UK, 2003), «Modern high technologies and advanced
materials for textile and light industry (the Russian Federation, Ivanovo, 2001,
2005 years), «students and young scientists of KSTU -. Production» (Kostroma,
2006). «Modern high technologies and advanced materials for textile and light
industry» (Russian Federation, Ivanovo, 2013), «New in equipment and technology
in the textile and light industry» (Republic of Belarus, Vitebsk, 2015)
Publication of the results.
Theme dissertation published 73 scientific
papers, including 35 articles in journals recommended by the Higher Attestation
Commission of the Republic of Uzbekistan for the publication of basic scientific
results of doctoral theses, and obtained 13 patents of the Republic of Uzbekistan.
Structure and volume of dissertation.
The dissertation consists of an
introduction, six chapters, conclusions, bibliography and appendices. The volume
of the thesis is 193 pages.
THE MAIN CONTENT OF THE THESIS
In the introduction
the justify and relevance of topics doctoral
dissertation formed the purpose and objectives, as well as object and subject of
study is relevant research priority areas of science and the Republic of Uzbekistan
technologies, describes the scientific novelty and practical results of the study
substantiates the accuracy and reveals the theoretical, practical significance the
results obtained, the implementation and testing of the work, the publication of
research results, the structure and scope of the thesis.
53
In the first chapter of the thesis
"The current state of natural silk production
and processing"
literature review on: the state of breeds and hybrids of silkworm
cocoons and properties; technology and unwinding forming raw silk uniform in
denier; analysis range of silk products using other fibers and filaments. It has been
established that the science-based technology options unwinding cocoons are
inadequate and narrow range of silk products. Therefore, there is need for a
thorough study of issues of improving technology unwinding of cocoons and the
development of science-based technology options and ways to develop a new range
of silk products.
In the second chapter of the dissertation discusses «
Features unwinding of
cocoons with varying degrees of immersion
». Cocoon (. Figure 1a) located in
semi submerged state is on the surface of the water by the action: buoyancy force
pushing the
Р
во
; own weight G; wherein the yarn tension T is zero.
When the cocoon does not leave the bath, under natural restrictions imposed on
the tension T:
О
<
Т
≤
F
н
(2)
Figure 1a. Cocoon on the semi submerged position
Real cocoon with any degree of accuracy of its shape will have only one position
of stable equilibrium because of the chrysalis. Wherein
Р
во
= G
(1)
During unwinding tension with the advent of Fig. 1.a circuit enters Fig. 1.b.
Fig. 1.B. Cocoon aims to leave the bath
54
Moving graph cocoon during unwinding is shown in Fig. 2.
a) The case of Fig. 3.a; b) The case of Fig. 3.b;
Fig.2. Graph moving cocoon during unwinding
Moreover, the tension T accepted dynamic, taking into account the inertia of the
cocoon and the host with the linear relationship:
Р
в
= Р
о
– Bz
(3)
view of the inhomogeneous differential equation of the second degree, where T (t)
is a function of time (frequency of its own and forced oscillations). Therefore, this
decision takes the form
G
Т
(t)
≤
G – P
в
±
''
Z g
(4)
and it includes both its own and forced frequency is a function of time; + as PB -
according to (3) if the condition (3). Naturally and tension limitation in this case:
⎜⎜
⎜
⎝
⎛
+
g
Z
1
''
(5)
Т
(t)
≤
G
⎟⎟
⎟
⎠⎞
emergent cocoon is not filled with liquid.
The period studied movement cocoon immersed in the four phases of movement
Fig. 3.
Thus, it was found that the static bath cocoon is at the bottom and rises and is
unwound in unwinding semi submerged condition based on modeling studies, and
in the four phases of the movement.
In the third chapter of the thesis "Fundamentals of production of raw silk
technology" theoretical is given description of the process of unwinding the
cocoon. To determine the position of the cocoon in the aquatic environment and the
establishment of the law of motion in it in the process of unwinding is required to
know the geometric shape of the cocoon. In connection with this model the first
55
surface of the cocoon as a combination of two identical circular ellipsoids formed
by rotating the ellipse bred in a plane around a common axis of rotation (Figure 4).
T
1
=T
3
T
2
<T<T
3
P
в
=P
вмах
-az
0<T<T
1
P
вmax
S
0
B
R G
п
A
T
1
<T<T
2
P
вмах
G
п
G
п
G
п
а) б) в) г)
a) in case of increase a tension from That =0 to T1 when the cocoon concerns a bathtub bottom;
b) in case of uni form emersion of a cocoon in case of T1 = const to a water surface (if to consider inertia, then
T1 to T2 and these tension of an invariantna: or grow from T1 to T2 under the law having extrema (at most) in
an interval and a ratio between T1 and T2 invariantno - T1 of T2 and changes under laws of mechanics; c) the
cocoon is to a swiming in
case of change of a tension of thread from T2 to T3 like a case of the previous section, however, the scheme of fig.
3.1, and when the point of a descent of thread lies over a water mirror from the beginning of process (T2) before,
naturally, its completion (T3) is most probable, gradually leaving a bathtub; d) the cocoon in case of T3 = const (if
movement regularly) rises to a nitelovitel out of water.
Fig. 3. cocoons in the four phases of motion
Figure 4. Form a cocoon at the intersection of the plane
x
0
y
56
Fig. 5 shows curves depending on the size of the volume
( )
3
V sm
for different values
0
z
(sm) of the semi-axes
R
1
and
R
R
1
=
1
sm
R
1
=
2
sm
1
−
R
=
0.4
sm,
2
−
R
=
0.6
sm
1
−
R
=
1.4
sm
,
2
−
R
=
1.6
sm
3
−
R
=
0.8
sm ,
4
−
R
=
1
sm
3
−
R
=
1.8
sm
,
4
−
R
=
2
sm
Figure 5. Dependence of the volume of the ellipsoid of circular
( )
3
V sm
for different
0
z
values and
R
1
and
R
Fig. 6 presents curves of the composite area of an ellipsoid
( )
2
S
Σ
sm
of values
for different
( )
0
z sm
values of the semi-axes of the ellipse and
R
1
and
R
R
1
=
2
sm R
1
=
4
sm
1
−
R
=
0.5
sm
,
2
−
R
=
1
sm
,
1
−
R
=
1
sm
,
2
−
R
=
2
sm
,
3
−
R
=
1.5
sm
,
4
−
R
=
2
sm
3
−
R
=
3
sm
,
4
−
R
=
4
sm
Figure 6. Depending circular surface area of an ellipsoid
( )
2
S sm
for different
0
z
values,
R
1
and
R
Analysis of the curves shows that for the selected geometric parameters with
increasing reduction in area is subject to a linear law
In the fourth chapter of the thesis "Experimental investigation of the influence of
the properties of the cocoons, unwinding technology on the quality of raw silk" the
scheme of reel research and its influence on the characteristics of the vertical
movement of the unwinding of cocoons.
Consider rewinding kinematic diagram (Figure 7). rate of change of cycle and
thread tension occurs at the transition point C
0
to C
1
position. And the speed of
winding at some intermediate point C
2
is maximum
,
V
max
=
ω
R
(6)
57
V
V
C
1
C
2
V
ϕ
m
π
π
=
2
m
ϕ
2
2
<
R
ϕ
2
=
C
0
π
ϕ
2
=
π
m
m
m
n
A
ω
m
α
0
B
Z
Fig. 7. The circuit in the winding reel
where
ω
- reel. Angle angular velocity of rotation, corresponding to the position of
the blade reel point C
2
is determined by the relationship:
R
π
ϕ
2
=
arccos
−
α
0
<
, (7)
z m
where,
α
0
(see. Fig. 6) amounts to
R
π
cos
π
m
α
=
−
arccos
0
(8)
z m
In positions 0 and 1 end of the thread travel speed will be a smaller amount than in
the 2-position
V V V
π
π
ω
cos cos
1
=
0
=
=
(9)
R
m
m
Thus, equation (6) and (9) show that:
a) at a constant angular velocity
ω
=
const
linear yarn winding speed V varies from
a minimum (0) to a maximum (2), and again to a minimum (1); b) at a constant
linear speed V of rotation of the reel at points 0 and 1 is maximum, minimum 2.
Consider the case when
ω
=const
and speed wound end of the thread changes from
the point of C
0
and C
1
. If you do not take into account the change in the thickness
of the wound layer, the subsequent rate of change of the previous cycle repeats.
The number of cycles corresponds to the number of faces of the reel and the length
is determined by its dependence
ϕ
τ
2
=
=
, (10)
m
ω
π
ω
m
Thus, the time of the process is in the range
0
≤
t
≤
τ
(11)
At the initial time (t = 0), when the blade is seizes the thread length is the last on
the cosine
2 2
0 0
l
=
C B
=
Z
+
R
−
2
ZR
cos
α
(12)
0
58
When
t
>
0 the interval (4.7) corresponds to the length of yarn filed
2 2
l t
=
Z
+
R
−
ZR
α
+
ω
t
(13)
( ) 2 cos( )
0
The difference between (14) and (13) will be submitted in time t thread
Δ
0
l
=
l
(
t
)
−
l
, (14)
and the derivative of the function (14) gives the yarn speed from the time interval t
(12)
ω
α
ω
( ) sin( )
ZR t
+
=
=
dl t
V
t
dt
2 2
0
ϕ
α
ω
Z R R t
+
−
+
2 cos( )
0
(15)
At the end of the cycle (at
t=
τ
)
Δ
l
max
value becomes equal to the distance between
adjacent blades reel
l R
2
π
2 1 cos
Δ
max
=
−
(16)
m
(16) it is obvious that:
m
=6;
Δ
l
max
=
R
m
=8;
Δ
l
max
=
2
−
2
R
≈
0.765
R
etc.
The maximum speed of the thread defined by (17), corresponds to a mutually
perpendicular position unwound thread of length
l
and radius yarn-windle R.
Moment offensive t 'high speed, taking into account (8) is determined from the
relationship:
1
R
⎟
⎠
⎞ ⎜
⎝
⎛
=
−
0
'
arccos
α
t
(17)
ω
Z
According to the results of theoretical research, when wound on a hexagonal reel
design speed of the thread is 150 m/min.
For kinematic analysis thread winding is a very important expression of thread
length (13) and its speed (16). The study of these expressions allow the transition
from the dynamic effects of the yarn rewound the whole technological system.
The speed of the unwinding of cocoons V- is the parameter of the manufacturing
process, raw silk, which determines not only the level of productivity of labor and
equipment, but also superior quality raw silk, meeting the requirements of
world-class standard "A".
Theoretical research has shown that constant buildup of strands on the faces of the
reel promotes breakage cocoon fibers and raw silk, since the destruction of the
thread already is not in excess of tension R (t) in the limit of static strength in a
weak spot, as a result of her fatigue with repeated application her during a variable
load. When the reel round which because the number faces reel
n
→∞
, abrupt force
equal to
O
, and winding speed constant and low yarn breakage.
To this end, the important factors are: length inextricably unwound cocoon thread
(
l
н·р
);
Т
к
⋅
н
- The average fineness of cocoon filament tex;
Т
зад
- Given the average
linear density of raw silk, tex; m- (20) in a number of catchers pelvis; K -
59
constant coefficient takes into account the downtime due to breakage and stops the
thread reel, found experimentally - calculated way, unwinding oval cocoons, K =
0.92, unwinding of cocoons with a deep interception K = 0,82, N - rate of feed
cocoons to catcher of the pelvis in a minute the outcome of a linear density of raw
silk.
Taking into account all the circumstances for the calculation of the actual speed of
the unwinding cocoons reeling machines can be recommended formula
−
к н н р
⋅
⋅
=
−⋅
l Т
⋅
V
(18)
N K
Т
зад
The results of experimental studies by a single unwinding cocoons of different
shapes are shown in Figure 8 and 9.
а
)
б
)
a) oval cocoons without interception
b) oval cocoons with a deep interception.
Fig. 8. Oscillation thread vanishing
Figure 9. Schedule fluctuations vanishing thread cocoons round spherical shape.
From Fig. 8 and 9 are seen cocoons evenly rounded spherical shape, components of
the total batch of cocoons less than one percent, unwound without breaking with
almost monotonous descent scheme yarn, the highest swing vanishing thread with
shell observed in cocoons oval with a deep interception, part of a total party
cocoons 10%.
Experimental studies were also carried out to determine: the basic parameters of
the cocoon park the before and after; the volume and weight of the water inside the
cocoon unwinding, the law of mass change of the length of the cocoon unwinding,
and to establish continuously unwound length of cocoon thread.
As described above, if the theoretical speed of unwinding of cocoons may be up to
150 m/min, and Table. 1 that the results of experimental studies proved to develop
a high-quality raw silk, it is necessary to set the speed of unwinding on reeling
machines, taking into account the length of the continuously unwound cocoon
thread.
60
Table 1.
Technological parameters of the unwinding of cocoons for the production of
high quality raw silk
The
linear
density
of
raw silk,
tex
The
length
of the
continuous
ly
grindabilit
y cocoon
thread,
l
н·р, м
The
linear
density
of
the
cocoon
filament,
tex
The rate
of
supply of
cocoons
the
driver, pc
per minute
Coefficie
nt taking
into
account
downtim
e, K
Reeling
speed,
m/min
2,33
500
600
700
800
0,32
28
0,840
0,845
0,846
0,850
75-80
90-95
105-110
120-125
3,23
500
600
700
800
0,32
36
0,86
0,87
0,88
0,89
75-80
95-100
110-115
125-130
In the fifth chapter of the thesis "The properties of raw silk from cocoons local
hybrids and the new range of products" are considered the study of local properties
of hybrid cocoons, raw silk, and the development of ways to develop a new range
of products. In order to prepare a raw material for production of a new range of
ophthalmic surgical threads we investigated the properties zoned ten names of new
breeds and hybrids of local selection of cocoons.
Investigation of the state of new hybrids showed that five of the ten kinds of
cocoon filament length is not even reaching 1200 meters, when Chinese and
Japanese cocoons it is from 1500 to 1800 m.
The results of experimental studies by a single unwinding of cocoons (. Figure 10
and 11) and the analysis show that among the ten new hybrids cocoons indicators
only two of them: "line 28" and "Line 2 (sword) x Line 3 (labeled)" in its
technological and qualitative indicators of their shell suit to produce raw silk
quality.
Fig. 10. Silk-bearing shell %
61
Fig. 11. Continuously unwound length of cocoon filament, m
Accordingly, these two hybrids developed raw silk with a linear density 2.33 tex
(Table. 2).
Table 2
Quality indicators of raw silk from the cocoon of new local hybrids
№ Indicators
The
requirements
of 2.33 tex
2,33 tex
GOST
933-
2011
ISA
“3A”
“Line 28” "Line 2
(brandin
g) x 3
line
(brandin
g) "
2. Relative Deviation of
conditional linear
density from
nominal,%
± 4
+1,6
-4,6
4,0
3,6
2. Rewinding ability, the
number of breaks per 1
kg, not more
10
12
8
8
3. Cleanliness on large
defects,%, not less
95
94
96
94
4. Purity by small
defects,%, not less
92
94
94
94
5. Relative breaking load, gf
/ tex, not less
30,0
36,0
32,0 (А)
36,0
(“3A”)
6. Relative elongation at
break,%, not less
18,0
19,0
18,7
19,2
7. Connectivity, the
carriage moves, not
less
60
50
62
62
In order to develop a new range of ophthalmic surgical thread, we recommend to
use as raw material, raw silk with a linear density 2.33 tex produced
62
from hybrid "Line 2 (sword) x 3 line (sword)" that meets the quality standard
requirements of international class "A"
On the basis of experimental studies, we have developed a new way of developing
ocular surgical threads of raw silk by 2.33 tex sokroschennoy two process than
existing technology, through the use of modern equipped with a microprocessor can
frame-twisting equipment brand MT-CW-D / T, obtained by the Japanese
government grant.
Also, raw silk cocoons local breed developed a new structure of the eye surgical
threads, in which the limits of deviation from the linear density significantly
(25-40%) decreased the relative breaking load increase of more than 20%
compared to controls.
The technology and reasonable production parameters bi-component yarn "Lycra
Silk" (Fig. 12) (prepared №IAP04441 patent).
Fig. 12. Technological scheme of the bi-component yarn on reeling machine In
the sixth chapter of the thesis "Development of production technology of
cotton-silk yarn" in the processing of cocoons produced various fibrous silk waste.
First of all they are used for the production of silk yarn (after careful preparation),
it is known that in the world market price of one kilogram of raw silk and silk yarn
are comparable. In the production of silk yarn reappear secondary fibrous waste
silk. Studies of the properties of silk fiber waste showed that the raw materials are
more appropriate secondary waste that is to blend, a cotton fiber tow Filature.
Studied staple length (Fig. 13), and other characteristics of cotton and silk fiber
and the technology of production of bi-component yarn.
63
Fig. 13. The staple length of cotton and silk fibers
In the production of bi-component yarn blend, 70% cotton and 30% silk fiber (tow
Filature) relative discontinuous characteristics of cotton-silk yarn rose by 40%
compared with 100% cotton yarns. From new bi-component yarn developed rib
knitted fabrics of high quality.
Thus, on the basis of theoretical and experimental research and application of
modern computerized devices and equipment designed to improve the technology
of production of local hybrids cocoon of raw silk of high quality, world class
standard meets the requirements "A".
CONCLUSION
On the basis of the survey on his doctoral dissertation on the theme "Improving the
technology of new unwinding of cocoons and obtaining high quality raw silk local
hybrids" are presented the following conclusions: 1. Justify and obtain analytical
expressions taking into account plots dynamic tension of inertia and movement on
semiimmersed cocoons axis. 2. Movement periods immersed cocoon modeled and
tested in the four phases of the movement and found that when a static cocoon is at
the bottom of the tub and unwinding pops up and unwound in semisubmerged
condition. 3. On the basis of theoretical and experimental studies have established
that:
∙
The abrupt change in the speed of unwinding hex reel leads to tension force
variations and creates conditions for breakage cocoon thread and
deterioration of quality indicators of raw silk;
∙
it is advisable to proceed with the reel round shape.
4. By a single unwinding found that:
- The interception zone cocoon thread tension is increased by several times (3 to
0.2 cN), which in turn leads to yarn breakage and negatively affects the quality of
the product; cocoons evenly rounded spherical unwound almost without break;
necessary to achieve breeders breeding breeds and hybrids producing cocoons
rounded shape.
5. On the basis of a research of properties of covers and the cocoon’s threads, and
also dynamics of reeling of local new hybrids of cocoons of a
64
improvement technology reeling parameters for production of raw silk meeting the
requirements of the international standard of a class "A" are also set. 6. A process
chain, cut into two processes than the current, to produce ocular surgical improved
quality of threads: the limits of deviation from the linear density of 25-40%
decreased, and the relative breaking load increased by more than 20% compared
with the control.
7. The technology of production of bi-component yarn "Silk Lycra"on the way to
the novelty of the patent №IAP04441.
8. The technology of production of cotton-silk yarn with improved physical and
mechanical properties by 20-40% compared with pure cotton (patent №IAP04347)
ЭЪЛОН ҚИЛИНГАН ИШЛАР РЎЙХАТИ
СПИСОК ОПУБЛИКОВАННЫХ РАБОТ
LIST OF PUBLISHED WORKS
I бўлим (I часть; I part)
1. Бурнашев Р.З., Алимова Х.А., Гуламов А.Э. Топологические особенности
разматываемого шелка-сырца // Проблемы текстиля. -Ташкент - 2004. - №2. -
С. 3-5. (05.00.00. № 17).
2. Алимова Х.А., Бурнашев Р.З., Гуламов А.Э. Расчетное усилие отрыва
шелковой нити от оболочки кокона // Проблемы текстиля. -Ташкент. -2004. -
№3. -С. 7-8. (05.00.00. № 17).
3. Бабаджанов Х.Х., Алимова Х.А., Гуламов А.Э. Подготовка к крашению
материалов из смеси целлюлозных и шелковых волокон // Проблемы
текстиля. -Ташкент. -2005. -№2. -С.21-24. (05.00.00. № 17). 4. Абдуллаев Б.,
Корабельников А.В., Гуламов А.Э. Способ замаривания коконов в поле
сверхвысокий частоты // Проблемы текстиля. -Ташкент. - 2005. -№4. С.38-41.
(05.00.00. № 17).
5. Алимова Х. А., Гуламов А.Э., Рафиков И.Ш., Исламбекова Н.М. Способ
получения комбинированных текстурированных нитей «Шелколайкр» //
Проблемы текстиля. -Ташкент. -2006. -№2. -С.38-40. (05.00.00. № 17). 6.
Алимова Х.А., Кабулова Н., Гуламов А.Э. Основы производства
высококачественного шелка-сырца из живых коконов // Проблемы текстиля.
-Ташкент. -2006.-№2. -С.62-64. (05.00.00. № 17).
7. Бабаджанов Х.Х., Убайдуллаев Ф.Н., Алимова Х.А., Гуламов А.Э. Беление
материалов из смеси хлопчатобумажных и шелковых волокон // Проблемы
текстиля. -Ташкент. -2006. -№2. -С.78-81. (05.00.00. № 17).
8. Алимова Х.А., Гуламов А.Э., Балтабаева Ф. Влияние формы коконов на
качество шелка-сырца // Проблемы текстиля. -Ташкент. -2006. -№4. -С.38-40.
(05.00.00. № 17).
9. Кобулова Н.Ж., Алимова Х.А., Гуламов А.Э., Максимкулов Ш. Технология
производства плетенных хирургических нитей из натурального шелка //
Проблемы текстиля. - Ташкент. -2007. -№1. -С. 40-42. (05.00.00. № 17). 10.
Гуламов А.Э. Движение кокона во время размотки // Проблемы текстиля. -
Ташкент. -2007. - №2. -С. 30-33. (05.00.00. № 17).
65
11. Юлдашбекова К.М., Корабельников А.В., Гуламов А.Э., Авазов К.Р.
Влияние флуоресцентных свойств оболочки на показатели размотки коконов
// Проблемы текстиля. - Ташкент. -2007. -№2. -С. 38-41. (05.00.00. № 17). 12.
Алимова Х.А., Усманова Ш.А., Гуламов А.Э., Юлдашбекова К.М. Свойства
коконных нитей с различными оттенками // Проблемы текстиля. - Ташкент.
-2008. -№1. -С.21-23. (05.00.00. № 17).
13. Юсупходжаева Г.А., Корабельников А.В., Юсупов Ф.Ш., Гуламов А.Э.
Метод описания прочности шелковой ткани // Проблемы текстиля. -Ташкент.
-2008. -№1. -С.39-42. (05.00.00. № 17).
14. Усманова Ш.А., Гуламов А.Э., Алимова Х.А., Корабельников А.В.
Влияние скорости размотки и обрывности коконной нити на качество шелка
сырца // Проблемы текстиля. -Ташкент. -2008. -№1. -С.39-42. (05.00.00. № 17).
15. Гуламов А.Э., Усманова Ш.А., Алимова Х.А., Даминов А.Д. Свойства
крученных нитей из натурального шелка для выработки гладкокрашенных
тканей // Проблемы текстиля. -Ташкент. - 2008. -№2. -С.32-35. (05.00.00. №
17).
16. Гуламов А.Э. Основные периоды перемещения полупогруженного кокона
// Проблемы текстиля. -Ташкент. -2008. -№2. -С.46-49. (05.00.00. № 17). 17.
Ахмедов Ж.А., Гуламов А.Э., Батуров У.А. Композициялар заминидаги
ўрилган жарроҳлик ипларини таснифи // Ж. Композицион материаллар. -
Ташкент. -2008. -№3. -Б. 85-88. (05.00.00. № 13).
18. Авазов К.Р., Қодиров Ш.А., Гуламов А.Э. Батуров У.А. Инфрақизил нур
таъсирида пилла ғумбагини жонсизлантириш ва қуритишнинг тадқиқи //
Композицион материаллар. -Ташкент. -2008. -№4. -Б. 22-25. (05.00.00. № 13).
19. Ахмедов Ж.А., Алимова Х.А. Гуламов А.Э. Линейная плотность и
структура плетеных хирургических нитей // Проблемы текстиля. -Ташкент. -
2009. -№2. -С.27-29. (05.00.00. № 17).
20. Набиджанова Н.Н., Гуламов А.Э., Алимова Х.А. Новый ассортимент
хлопко-шелкового трикотажа с использованием эластомерной нити //
Проблемы текстиля. -Ташкент. - 2009. -№1. -С. 38-40. (05.00.00. № 17). 21.
Усманова Ш.А., Гуламов А.Э., Даминов А.Д., Алимова Х.А. Изменения
свойств шелковых нитей в результате физико-механических воздействий.//
Проблемы текстиля. -Ташкент. - 2009. -№2. -С. 25-28. (05.00.00. № 17). 22.
Набиджанова Н.Н., Алимова Х.А., Гуламов А.Э. Исследование свойств сырья
для производства трикотажных изделий с различными зонами растяжения //
Проблемы текстиля. -Ташкент. - 2010. -№3. -С. 39-43. (05.00.00. № 17).
23. Алимова Х.А., Саидова Р.А., Арипджанова Д.У., Гуламов А.Э. Ипак
нанотехнологиясининг ҳолати ва ривожланиши // Тўқимачилик муаммолари.
-Тошкент. -2012. -№ 1. -Б. 35-42. (05.00.00. № 17).
24. Алимова Х.А., Арипджанова Д.У., Гуламов А.Э., Бастамкулова Х.Д.
Свойства волокон и расчет относительной разрывной нагрузки пряжи,
вырабатываемой из смеси различного по удлинению сырья //
Композиционные материалы.-Ташкент.-2012.-№2. -С. 25-27. (05.00.00. № 13).
66
25. Гуламов А.Э., Юсупходжаева Г.А., Авазов К.Р. Пилла ғумбагини
жонсизлантиришнинг самарали йўлларини излаш // Тўқимачилик
муаммолари. -Тошкент. -2012. -№2. -Б. 29-31. (05.00.00. № 17). 26. Мардонов
Б.М., Авазов К.Р., Гуламов А.Э. Тирик пилла ғумбагини жонсизлантириш
жараёнларининг назарий асослари // Тўқимачилик муаммолари. Тошкент.
-2013. -№1. -Б. 70-74
.
(05.00.00. № 17). 27. Боботов У.А., Гуламов А.Э.
Жерницын Ю.Л., Технологические свойства местных и китайских пород
коконов // Проблемы текстиля. -Ташкент. - 2013. -№1. -С. 26-30. (05.00.00. №
17).
28. Алимова Х.А., Арипджанова Д.У., Гуламов А.Э., Хайдаров К.Б.,
Умурзакова Х.Х. Структура свойства некоторых видов шелкового волокна //
Композиционные материалы. -Ташкент. -2013. -№2. -С. 4-8. (05.00.00. № 13).
29. Алимова Х.А., Гуламов А.Э., Арипджанова Д.У., Умурзакова Х.Х.,
Боботов У.А., Хайдаров К.Б. Прочностные свойства волокнистых отходов
натурального шелка // Композиционные материалы. -Ташкент. -2013. -№3. - С.
22-26. (05.00.00. № 13).
30. Алимова Х.А., Гуламов А.Э., Арипджанова Д.У., Ахмедов Ж.А. Мировое
производство и потребление текстильного сырья // Композиционные
материалы. -Ташкент. -2013. -№4. -С. 71-75. (05.00.00. № 13). 31. Алимова
Х.А., Арипджанова Д.У., Умурзакова Х.Х., Гуламов А.Э., Хайдаров К.Б.
Физические свойства отдельных видов шелкового волокон //
Композиционные материалы. -Ташкент. -2014. -№1. -С. 26-30. (05.00.00. №
13).
32. Гуламов А.Э. Янги самарали пилла чувиш този // Тўқимачилик
муаммолари. -Тошкент. -2014. -№1. -Б. 24-29. (05.00.00. № 17). 33.
Карабельников А.В., Гуламов А.Э. Пути улучшения фабричного хранения
коконов // Проблемы текстиля. -Ташкент. - 2014. -№3. -С.28-32. (05.00.00. №
17).
34. Алимова Х.А., Гуламов А.Э., Арипджанова Д.У. Диэлектрические и
электрические свойства волокон шёлка // Композиционные материалы. -
Ташкент. -2014. -№2. -С.19-23. (05.00.00. № 13).
35. Патент UZ №IAP 04056. Трикотаж маҳсулотларини ишлаб чиқариш учун
чийратма шойи ипларини тайёрлаш усули / Алимова Алимова Х.А., Гуламов
А.Э., Набиджанова Н.Н. // Расмий ахборотнома. -2007. -№11. 36. Патент UZ
IAP 04347. Аралашма толалардан бикомпонентли тола олиш усули / Алимова
Х.А., Гуламов А.Э., Набиджанова Н.Н., Азизова Х.Д. // Расмий ахборотнома.
-2008. -№5.
37. Патент UZ №IAP 04441. Комбинацияли ипларни олиш усули / Алимова
Х.А., Гуламов А.Э., Набиджанова Н.Н., Рафиков И.Ш. // Расмий ахборотнома.
-2008. -№11.
38. Патент UZ №IAP 04078. Ўрилган хирургик иплар учун хом ипак тайёрлаш
усули / Алимова Х.А., Гуламов А.Э., Ахмедов Ж.А. // Расмий ахборотнома.
-2010. -№1.
39. Патент UZ №IAP 04918. Способ замаривания и сушки коконов тутового
шелкопряда / Авазов К.Р., Қодиров Ш.А., Алимова Х.А., Гуламов А.Э..//
67
Расмий ахборотнома. -2009. -№7.
40. Патент UZ IAP 05025. Способ получения препората для разматывания
оболочек коконов из отходов кокономотания / Исламбекова Н.М., Алимова
Х.А., Гуламов А.Э., Латипов Ш.Т. // Расмий ахборотнома. -2010. -№3. 41.
Патент UZ IAP 04949. Способ получения бикомпонентной пряжи из
смешанных волокон / Алимова Х.А., Арипджанова Д.У., Гуламов А.Э.,
Бастамкулова Х.Д., Юсупходжаева Г.А. // Расмий ахборотнома. -2012. -№9.
42. Патент UZ №IAP 05253. Эшилган ипак ипларини олиш усули / Алимова
Х.А., Бастамкулова Х.Д., Даминов А.Д., Гуламов А.Э., Ахмедов Ж.А. //
Расмий ахборотнома. -2013. -№8.
II бўлим (II часть; II part)
43. Гуламов А.Э. Кинематический анализ перемотки нитей с использованием
мотовил // Изв.вузов. Технология текстильной промышленности. Иванова. -
2009. -№3. -С. 94-96.
44. Исмаилова Н.У., Гуламов А.Э., Рафиков А.С., Исмаилова И.И.,
УсмановМ.Х. Огнезащитные полимерные и олигомерные антипирены для
модификации натурального шелка // Пожарная безопасность. Ташкент. -2010
-№11. -С. 40-44.
45. Патент. UZ № FAP 00914. Кокономотальный таз / Муродов Р.М., Джураев
А.Д., Шин И.Г., Гуламов А.Э., Эргашов М., Хайдаров К.Б. // Расмий
ахборотнома. -2013. -№6.
46. Патент № IDP 05203. Устройства для удаления сглаживания дефектов
нити при формирование шелка-сырца / Юсупходжаев С.А., Бурнашев И.З.,
Алимова Х.А., Гуламов А.Э. // Расмий ахборотнома. -2002. -№3. 47. Патент
UZ SAP 01254. Ткань из натурального шелка / Алимова Х., Даминов А.Д.,
Бастамкулова Х.Д., Арипджанова Д.У., Боймуратов Б.Х., Гуламов А.Э. //
Расмий ахборотнома. -2014.-№9.
48. Патент. UZ № FAP 01076. Станок для размотки дефектных коконов /
Алимова Х.А., Авазов К.Р., Даминов А.Д., Гуламов А.Э., Бастамкулова Х.Д. //
Расмий ахборотнома. -2004. -№3.
49. Патент. № FAP 00537. Ипак қурти пилласини саралаш учун
автоматлаштирилган қурилма / Корабелников А.В., Алимова Х.А., Гуламов
А.Э., Сиддиков И.Х., Усмонова Ш.А. // Расмий ахборотнома. -2009. -№4. 50.
Юсупходжаев С.А., Каримов Ю.С., Бурнашев И.З., Гуламов А.Э. Влияние
дефектов коконной оболочки на качество шелка-сырца // Ивановская
государственная текстильная академия «Молодые ученые -развитию
текстильной и легкой промышленности» Иваново-2001 г. -С. 268-268. 51.
Юсупходжаев С.А., Бурнашев И.З., Алимова Х.А., Гуламов А.Э. Оценка
качества шелка-сырца // Международная научно-техническая конфе-ренция.
«Современные наукоемкие технологии и перспективные материалы
текстильной и легкой промышленности». Иваново-2001 г. -С. 171-172. 52.
Alimova X., Burnashev R., Khikmatullaeva M., Gulamov A. Natural silk based
surgical production technology exploitation // International Conference and
Exhibition on Healthcare and Medical Textiles 8
th
& 9 th July 2003. Bolton UK.
68
53. Гуламов А.Э., Қодиров З. Маҳсулот сифатини бошқаришнинг миқдорий
усулларидан фойдаланиш // Тўқимачилик, енгил ва матбаа саноатларининг
замонавий технологиялари ва истиқболлари. ТТЕСИ. Май 2004. -Б. 121. 54.
Гуламов А.Э., Умурзакова Х. Креп ипи ишлаб чиқаришда бурамларнинг
таъсири // Тўқимачилик, енгил ва матбаа саноатининг замонавий
технологиялари ва истиқболлари материали, ТТЕСИ, 25-26 май 2005. -Б.100.
55. Алиева Ж.З., Қодиров Ш.А., Гуламов А.Э., Ипак йигириш чиқиндисини
пахта толаси билан аралаштириб ип олиш имкониятлари // Тўқимачилик,
енгил ва матбаа саноатининг замонавий технологиялари ва истиқболлари
материали, ТТЕСИ, 25-26 май 2005. -Б. 101.
56. Гуламов А.Э. О способах вращения розы коконов как чистой косы.
Международная
научно-практическая
конференция
«Современные
наукоемкие технологии и перспективные материалы текстильной и легкой
промышленности » «Поиск – 2005» Иванова 19-21 апреля 2005 г. -С. 127-129.
57. Ш.М. Эсанова., Алимова Х.А., Гуламов А.Э., Влияние биологически
активных вещества технологические свойства коконов // 58-ой Межвузовской
научно-технической конференции молодых ученных и студентов «Студенты и
молодых ученные КГТУ - производству» 19-20 апрель 2006. -С. 87-89.
58. Ахмедов Ж.А., Гуламов А.Э. Янги турдаги ишлаб чиқарилган ўрилган
жарроҳлик ип хусусиятларини тадқиқи // Ёш олимлар ва талабаларнинг
республика илмий-амалий конференцияси. 2007. -Б. 118-120. 59.
Мавланбердиев А., Гуламов А.Э. Проблема ресурссосбережения в
текстильной промышленности // Перспективы развития инновационных и
интеграционных процессов хлопкочистительно текстильной, легкой и
полиграфической промышленностей. ТИТЛП. 11-12 октябрь 2007. -С. 379-
381.
60. Гуламов А.Э. Механическое вращение розы коконов // «Тўқимачилик ва
енгил саноатида ресурстежамкор технологиялар» 22-23 май 2008. -Б. 34. 61.
Гуламов А.Э. Особенности статики размотки полупогруженных коконов //
«XXI асрда Фан ва технологияларнинг стратегияси ҳамда тараққиёти».
Ҳалқаро илмий-амалтий конфереция. Бухоро-2008 йил, 15-17 май. -С. 125. 62.
Гуламов А.Э. Размотка живых коконов и влияние обрывности нитей на
неровноту шелка-сырца // Юбилейная межвузовская конференция
«Теоретические знания в практические дела» ГОУ ВПО «Российский
заочный институт текстильной и легкой промышленности», филиал в г. Омске
- 2008, 25 март. -С. 134-137.
63. Гуламов А.Э. Влияние разнодоиности волокон на неровнаты шелковой
пряжи // Юбилейная межвузовская конференция «Теоретические знания в
практические дела» ГОУ ВПО «Российский заочный институт текстильной и
легкой промышленности», филиал в г. Омске – 2008, 25 март. С. 62-64.
64. Ахмедов Ж.А., Гуламов А.Э. Ўрилган жарроҳлик ипларининг физик
механик хусусиятларининг таҳлили // Ёш олимлар ва талабаларнинг
Республика илмий-амалий конференцияси. Тошкент-2008, 22-23 май. -Б. 4. 65.
Гуламов А.Э. О степени сцепления нити с оболочкой кокона и ее влиянии
69
на динамику процесса разматывания // Ёш олимлар ва талабаларнинг
Республика илмий-амалий конференцияси. Тошкент-2008, 22-23 май. -Б. 34.
66. Гуламов А.Э. О способе штапелирования шелка и получения хлопка
шелковой пряжи // «Чарм буюмлари дизайн ива технологиясини
ривожлантириш ва такомиллаштириш. «Пойафзал-2008» Тошкент-2008 йил,
25-26 сентябрь. -Б. 152-154.
67. Алимова Х.А., Саидова Р.А., Юсупходжаева Г.А., Гуламов А.Э.,
Арипджанова Д.У. Определение скорости переработки смесовой нити с
учетом свойств ее волокон // Республиканской научно-практической
конференции «Ўзбекистонда енгил саноатни инновациялар асосида
ривожлантиришнинг долзарб масалалари» 29-30.11.2012. С. 21-23.
68. Рахимбердиев М., Авазов К.Р., Гуламов А.Э. Пиллага дастлабки ишлов
бериш усулларининг кобиқнинг физик-механик кўрасткичларига таъсири //
«Техника ва технологияларни модернизациялаш шароитида иқтидорли
ёшларнинг инновацион ғоялари ва ишланмалари» ЎзР Олий ва ўрта махсус
таълим вазирлиги миқёсидаги илмий-амалий анжумани. Май. 2013. -Б. 118-
120.
69. Ражабова Д., Авазов К.Р., Гуламов А.Э. Пилла ғумбагини
жонсизлантиришни усулларини тадқиқ этиш // «Техника ва технологияларни
модернизациялаш шароитида иқтидорли ёшларнинг инновацион ғоялари ва
ишланмалари» ЎзР Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги миқёсидаги
илмий-амалий анжумани. май. 2013. -Б. 123-124.
70. Азаматов У.Н., Авазов К.Р., Гуламов А.Э. Маҳаллий жун ва ипак толали
чиқиндиларни қайта ишлаш // Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси
Сенатининг Бюджет ва иқтисодий ислоҳотлар масалалари қўмитаси
томонидан
«Ўзбекнефтгаз»
МХК,
«Ўзбекэнерго»,
«Ўзкимёсаноат»,
«Ўзавтосаноат» ва «Ўзбекенгилсаноат» ДАК лари билан ҳамкорликдаги
илмий-амалий конференцияси. 2013 йил 31 май. -Б. 42-44.
71. Гуламов А.Э., Эрматов Ш. Ипак толали чиқиндиларини жун толаси билан
аралаштириб йигирилган ип ишлаб чиқишнинг тадқиқи // Техника ва
технологияларни модернизациялаш шароитида иқтидорли ёшларнинг
инновацион ғоялари ва ишланмалар. 17-18 май 2013. -С. 121-122. 72. Гуламов
А.Э., Авазов К.Р., Юсупходжаева Г.А., Хожимуратов И. Пиллаларга дастлабки
ишлов беришда инновацион ёндашув // Техника ва технологияларни
модернизациялаш шароитида иқтидорли ёшларнинг инновацион ғоялари ва
ишланмалар. 17-18 май 2013. -Б. 56-57. 73. Гуламов А.Э., Алимова Х.А.,
Ахмедов Ж.А., Хайдаров К.Б. Характеристики шерсто-шелковой пряжи //
«Современные наукоемкие технологии и перспективные материалы
текстильной и легкой промышленности» (Прогресс - 2013) Иванова 27-29 май
2013 год. - С.49-50. 74. Гуламов А.Э., Авазов К.Р., Юсупходжаева Г.А.,
Муродов Р. Тирик пиллаларга дастлабки ишлов бериш технологиясининг
тадқиқи // Ёш олим ва талабаларнинг «XXI аср- интеллектуал авлод асри»
шиори остидаги Тошкент вилоят ва Тошкент шаҳар ҳудудий илмий-амалий
конференцияси материаллари. -2014. -Б. 73.
70
Автореферат «Тўқимачилик муаммолари» илмий журнали таҳририятида
таҳрирдан ўтказилди ва ўзбек, рус, инглиз тилларидаги матнлари мослиги
текширилди (21.10.2016 й.).
Босишга рухсат этилди: 10.11.2016 йил
Бичими 60х45
1
/
16
, “Times New Roman” гарнитурада
Рақамли босма усулида босилди.
Шартли босма табоғи 5. Адади: 70. Буюртма: № 464
100100, Тошкент, Шохжахон кўчаси, 5
ТТЕСИ босмахонаси
71
72
