ACADEMIC RESEARCH IN MODERN SCIENCE
International scientific-online conference
117
KAM TARQALGAN MEVALAR: ULARNING AGRONOMIK
AHAMIYATI VA YETISHTIRISH ISTIQBOLLARI
Toshboyeva Dilshoda Ochilboy qizi
Toshkent davlat agrar unuversiteti Meva-sabzavotchilik va
uzumchilik fakulteti 1-bosqich talabasi
Durxo‘jayev Shavkat Fayzullayevich
Toshkent davlat agrar universiteti Issiqxona
o‘jaligini tashkil etish kafedrasi q.x.f.f.d.(PhD) dotsent
https://doi.org/10.5281/zenodo.16784035
Annotatsiya
. Mazkur maqolada O‘zbekistonda keng tarqalmagan, ammo
oziqaviy, dorivor va eksportbop qiymatga ega bo‘lgan kam uchraydigan
mevalarning (do‘lana, anjir, irg‘ay, aktinidiya, mushmula va boshqalar) biologik
xususiyatlari, agrotexnik talablari va yetishtirish istiqbollari tahlil qilinadi. Bu
mevalarning iqlimga moslashuvchanligi, ekologik foydasi va iqtisodiy
samaradorligi asosida ularni keng ommalashtirish zarurati asoslab beriladi.
Kalit so‘zlar
: Kam uchraydigan mevalar, agrotexnika, iqlimga moslashuv,
biologik xususiyatlar, iqtisodiy samaradorlik.
Аннотация
. В статье рассматриваются агрономические особенности и
перспективы выращивания редких плодовых культур (боярышник,
инжир, ирга, актинидия, мушмула и др.), не получивших широкого
распространения в Узбекистане, но обладающих высокой пищевой,
лекарственной и экспортной ценностью.
Ключевые слова
: редкие фрукты, агротехника, адаптация к климату,
биологические особенности, экономическая эффективность.
Abstract.
This article explores the agronomic features and cultivation
prospects of rare fruit crops (hawthorn, fig, serviceberry, kiwi, medlar, etc.) in
Uzbekistan. Despite limited cultivation, these fruits possess high nutritional,
medicinal, and export potential.
Keywords
: Rare fruits, agronomy, climate adaptation, biological
characteristics, economic efficiency.
So‘nggi yillarda O‘zbekistonda agrar sohada biologik xilma-xillikni saqlash
va yangi, noyob o‘simlik turlarini joriy qilish masalasi dolzarb bo‘lib bormoqda.
Kam tarqalgan meva turlarini yetishtirish — nafaqat oziq-ovqat xavfsizligini
ta’minlash, balki aholi sog‘lig‘i, ekologik muvozanat va eksport imkoniyatlarini
kengaytirish nuqtai nazaridan ham katta ahamiyatga ega. Bu maqolada do‘lana,
anjir, aktinidiya, mushmula, irg‘ay kabi mevalarning o‘ziga xos xususiyatlari va
ularni keng miqyosda yetishtirish istiqbollari tahlil qilinadi.
ACADEMIC RESEARCH IN MODERN SCIENCE
International scientific-online conference
118
Asosiy qism
Biologik va agronomik xususiyatlar
Kam tarqalgan mevalar,
odatda, yuqori biologik faol moddalar tarkibiga ega bo‘lib, ularda vitaminlar,
antioksidantlar, flavonoidlar ko‘p bo‘ladi. Masalan: Anjir (Ficus carica) — yurak-
qon tomir kasalliklarining oldini oladi, turli iqlim sharoitlariga chidamli.
Do‘lana (Crataegus spp.) — yurak faoliyatini yaxshilovchi tabiiy vosita,
qurg‘oqchil hududlarda yaxshi o‘sadi.
Mushmula (Mespilus germanica) — yengil
parvarishli, vitamin C ga boy.
Irg‘ay (Amelanchier spp.) — sovuqqa chidamli,
estetik jihatdan landshaftda muhim.
Aktinidiya (Actinidia kolomikta) —
"Shimoliy kivi" deb ataladi, polivitamin manbai.
Agrotexnik talablari
.
Bu
mevalarni yetishtirishda asosiy e’tibor:
tuproq tanlash (ko‘pchiligi qumloq yoki
engil qumli tuproqlarda yaxshi o‘sadi),
sug‘orish rejimi (ko‘pchiligi
qurg‘oqchilikka chidamli),
zararkunanda va kasalliklardan himoya (organik
vositalar bilan),
vegetatsion davrda shakllantirish va oziqlantirishga qaratiladi.
Iqtisodiy va ekologik foydasi. Bu mevalar kichik maydonlarda yuqori hosildorlik
berishi, turistik bog‘lar, oilaviy ferma xo‘jaliklari uchun ideal yechim bo‘lishi
mumkin. Ular ekologik foyda keltiradi: changni kamaytiradi, tuproqni boyitadi,
bioxilma-xillikka ijobiy ta’sir qiladi.
Xulosa
O‘zbekistonda kam uchraydigan mevalarni ommalashtirish – qishloq
xo‘jaligining diversifikatsiyasi, ekologik barqarorlik va aholi salomatligi uchun
muhim qadamlardan biridir. Bu yo‘nalishda ilmiy tadqiqotlarni kuchaytirish,
urug‘lik materiallar bankini yaratish va fermerlar uchun motivatsion dasturlarni
ishlab chiqish zarur.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1.
Abdurahmonov A., "O‘zbekistonda meva-sabzavotchilik asoslari", TDAU,
2021.
2.
FAO report on biodiversity and nutrition, 2022.
3.
Karomatov A.A., “Noyob o‘simliklar va ularning agrotexnikasi”, 2020.
4.
Mirzayev T., “Uzumchilik va bog‘dorchilikning innovatsion yo‘nalishlari”,
Tashkent, 2023.
5.
https://agro.uz – O‘zbekiston qishloq xo‘jaligi yangiliklari portali.
