70
https://eyib.uz
2-sho‘ba.
Biznesni qo’llab-quvvatlash jarayonlarida boshqaruv va marketing
usullaridan samarali foydalanish
Халқаро иқтисодий муносабатларни амалдаги тадрижий ривожланиш
босқичида рўй бераётган рақамли трансформация тобора долзарблик касб этиб,
деярли аксарият мамлакатлар иқтисодиётида Миллий иқтисодиётнинг
хусусий секторида рақобатли муҳитнинг тобора ривожланиб бориши ва унда
ёшлар тадбиркорлигининг, айниқса сўнгги йилларда кичик бизнес
фаолиятининг фаоллашуви бевосита иқтисодий ўсиш билан боғлиқ йўналиш
сифатида юзага чиқмоқда.
Мамлакатимизда ёшлар аҳолининг қариийб ярмидан кўпини ва
иқтисодий фаол аҳолининг асосини ташкил этгани ҳолда ялпи ички маҳсулот
улушида ҳам салмоқли ўрин тутади.
2024 йилни мамлакатимизда “Ёшлар ва бизнесни қўллаб-қувватлаш
йили” деб номланиши ёшлар масаласи давлат сиёсатининг муҳим тармоғини
ташкил қилишига далолатдир. Статистик маълумотларга кўра юртимизда
аҳолининг қарийиб 60 фоизидан ортиғини ёшлар ташкил этгани ҳолда, ҳар
йили меҳнат бозорига кўплаб олий маълумотли ва ўрта махсус маълумотли ва
ўз навбатида ўрта маълумотли ёшларнинг иш қидириб кириб келиши
табиийдир.
Ҳолбуки, хусусий секторда янги иш ўринларини ташкил қилиш самарали
ва энг оқилона йўналиш сифатида ёшлар тадбиркорлиги билан чамбарчас
боғлиқ экан, ёшлар жамиятнинг энг фаол қатлами ҳисобланиши билан бирга
МИЛЛИЙ ИҚТИСОДИЁТНИНГ РАҚАМЛИ
ТРАНСФОРМАЦИЯСИДА ЁШЛАР
ТАДБИРКОРЛИГИНИНГ ЎЗИГА ХОС
ЖИҲАТЛАРИ
Бахридинова Ш.Ш
Андижон иқтисодиёт ва қурилиш институти
“Тармоқлар иқтисодиёти” кафедраси ассистенти
Я.Ж.Абдуғаниев
Андижон иқтисодиёт ва қурилиш институти
“Тармоқлар иқтисодиёти” кафедраси ассистенти
A
nno
ta
ts
iy
a
Мазкур мақола глобаллашиб бораётган жаҳон хўжалигининг рақобатли
муҳитида ёшлар тадбиркорлиги масалаларининг айрим жиҳатларини
қиёсий таҳлилига бағишланади. Шунингдек, миллий иқтисодиётда
рақамли трансформациянинг ривожланиши манзарасида ёшлар бандлиги
масалаларини амалдаги иқтисодий сиёсатнинг долзарб йўналишларидан
бири сифатидаги талқини, бу борадаги айрим иқтисодий қарашлар баён
этилган.
Kalit so‘zlar:
Ёшлар тадбиркорлиги, рақамли трансформация, кичик бизнес,
хусусий сектор, иқтисодий сиёсат, тадбиркорлик, рақобат, янги
иш ўринлари, бандлик сиёсати, флиранс, рақамли иқтисодиёт.
71
https://eyib.uz
2-sho‘ba.
Biznesni qo’llab-quvvatlash jarayonlarida boshqaruv va marketing
usullaridan samarali foydalanish
улар ижтимоий ҳаётдаги ўзгаришларга сабаб бўладиган, бунёдкорлик
ғояларини ҳаётга татбиқ этувчи энг салоҳиятли кучдир.
Шу ўринда юртимизда аҳолининг ижтимоий камбағал қатлами
фаровонлигини ошириш, ёшларнинг турмуш даражасини яхшилаш учун
яратилган шарт- шароитларни қайд этиш жоиз.
Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2021 йил 24 апрелдаги
“Ёшларнинг тадбиркорлик фаолиятини қўллаб-қувватлаш ва бандлигига
кўмаклашиш, уларни ижтимоий ҳимоя қилиш ҳамда бўш вақтини мазмунли
ташкил этишга оид қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги ПФ-6208-сонли
қарорига мувофиқ, 2021 йил 1 майдан 2023 йил 1 январга қадар иш
берувчиларга улар томонидан 25 ёшдан ошмаган ходимлари учун тўлаган
ижтимоий солиқ суммаси (12 фоиз) Давлат бюджетидан тўлиқ қайтариб
берилди. Бундан ташқари, имтиёзли кредитлар ёш тадбиркорларга барча
йўналишдаги инвестицион лойиҳалар учун ажратилади:
•
мева-сабзавот ва қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини чуқур қайта
ишлаш, сақлаш ва қадоқлаш;
•
тўқимачилик, пойабзал ва чарм-галантерея;
•
кимё, фармацевтика;
•
озиқ-овқат;
•
электротехника саноати, машинасозлик, замонавий қурилиш
материаллари;
•
ҳунармандчилик ҳамда ахборот-коммуникация технологиялари.
Ёш
тадбиркорларни
қўллаб-қувватлаш
жамғармаси
маблағлари
ҳисобидан ажратиладиган ушбу кредитлар 100 минг АҚШ долларигача 7 йил
муддатга, 7 фоиз ставкада (хорижий валюта учун 3 фоиз) берилади.
Агар инвестиция лойиҳалари қиймати 100 минг АҚШ доллари
эквивалентидан ошса, ошган қисми учун ҳам кредит олиш мумкин. Бунда
кредитлар тижорат банклари томонидан умумий тартибда тақдим этилади.
Кредит бўйича қуйидагиларни гаров таъминоти сифатида келтирилиши
мумкин:
•
Тадбиркорлик фаолиятини қўллаб-қувватлаш давлат жамғармаси
томонидан инвестицион лойиҳалар учун ажратилган кредитлар бўйича кредит
суммасининг 50 фоизигача, бироқ 500 млн сўмдан ошмаган миқдорда кафиллик
берилади;
•
Суғурта ташкилотлари томонидан йиллик 2 фоиз ставкасида
кредитни қайтмаслик хатаридан суғурталовчи полис тақдим этади.
Кам таъминланган оилаларнинг арзон уй-жой билан таъминланиши,
уларга бепул тиббий хизмат кўрсатилиши, маиший техника ва уй ҳайвонларини
сотиб олишлари учун фоизсиз кредитлар ажратилиши, айниқса, ногиронлар
бандлигини таъминлаган ташкилотларга солиқ ва кредит имтиёзлар берилиши
шулар жумласидандир.[5]
Расмий статистик маълумотларга кўра, мамлакатда ишсизлар сони
1,3 млн кишини ташкил этгани ҳолда, 2024 йилда меҳнат бозорига яна 2,4 млн
киши кириб келиши йил бошига прогноз қилинган. Шуни инобатга олиб,
2024 йилда янги иш ўринлари ташкил этиш ҳисобига 5 млн кишини иш билан
72
https://eyib.uz
2-sho‘ba.
Biznesni qo’llab-quvvatlash jarayonlarida boshqaruv va marketing
usullaridan samarali foydalanish
таъминлаш кўзда тутилган. Жумладан, хизматлар соҳасида 2,5 млн, қишлоқ
хўжалигида 2,1 млн, инвестиция лойиҳалари ва саноатда 250 минг, қурилишда
140 минг иш жойи яратиш имкониятлари ҳисобланган.
Бундан
ташқари,
янги
молиявий
воситаларни,
жумладан,
микромолиялашнинг янги тизимини жорий этиш ҳисобига 2 млн кишини
бизнесга жалб қилиш режалаштирилган. 2024 йилнинг 1-ярим йиллиги якуни
билан мазкур режанинг бажарилиши 55 фоизга етказилган.
Маиший хизмат кўрсатиш, сервис хизмати, трикотаж маҳсулотлари
ишлаб чиқариш, қандолат ва озиқ-овқат маҳсулотлари ишлаб чиқариш
технологияларини ривожлантириш, асаларичилик, паррандачилик, балиқчилик
ва бошқа турли хизмат кўрсатиш тармоқларини ривожлантириш соҳалари
ривожига катта эътибор қаратилмоқда.[6]
Ёшлар тадбиркорлиги соҳасида амалга оширилаётган ишларнинг икки
муҳим жиҳати эътиборли, яъни биринчидан, ёшларни касбга йўналтириш, ҳар
томонлама замонавий, малакали кадрлар сифатида тарбиялаш, иккинчидан,
ёшлар бандлиги, уларни иш билан таъминлаш, ўз бизнесларини юритишлари
учун қулай шарт-шароит яратиш.[7]
Ёшларни таълим билан тўлиқ қамраб олиш орқали бандликни таъминлаш
муҳим ўрин тутадики, замонавий техника ва технологияларни эгаллаган, бозор
иқтисодиёти, ҳуқуқий давлат мазмун-моҳиятини тушунган малакали кадрлар
эртанги куннинг ҳал қилувчи кучига айланади.[8]
Мамлакатимизда аҳоли, айниқса, ёшларнинг ишчанлик фаоллиги ва
тадбиркорлик ташаббусларини рағбатлантириш, ижтимоий заиф қатламлар
бандлигини таъминлаш бўйича давлат хизматларидан фойдаланиш имконияти,
сифати ва тезкорлигини оширишга қаратилган қатор норматив-ҳуқуқий
ҳужжатлар қабул қилинган бўлса ҳам, айрим ҳудудлардаги меҳнат бозорида
юқори даражада кескинлик сақланиб, доимий иш ўринларини ташкил этиш,
ёшлар, хотин-қизлар, қишлоқ ва туманларда кам таъминланган оилалар
бандлигини таъминлаш, ташқи меҳнат миграцияси жараёнларини тартибга
солиш тўлиқ ҳал этилмаётир. [9]
Ёшлар бандлиги ижтимоий барқарорликнинг муҳим шартидир.
Аҳолисининг 60 фоизини ёшлар ташкил этган мамлакатимизда ишсизлик
муаммосини бартараф этиш, ёшларни ҳар томонлама қўллаб-қувватлаш, ёшлар
бандлигини таъминлаш, кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликни янада
ривожлантириш учун ҳукумат миқёсида амалга оширилиши лозим бўлган
долзарб масалалар қуйидагилардир [10]:
- ёшлар тадбиркорлигини қўллаб-қувватлаш, уларнинг бандлигини
таъминлаш, янги иш ўринларини яратиш соҳасида иш олиб бораётган давлат ва
нодавлат ташкилотлари билан ижтимоий ҳамкорлик алоқаларини йўлга қўйиш;
- ёшлар туризмини ривожлантириш, туризм соҳасига инновацияларни
амалиётга жорий этиш, туризмнинг замонавий турларини ривожлантириш
бўйича ёшлар ташаббусини қўллаб-қувватлаш;
- ёшларга имтиёзли кредит олиш, ўз бизнес лойиҳаларини яратиш ва уни
амалга ошириш бўйича маҳорат дарслари ташкиллаштириш, ёшларга ҳунар
73
https://eyib.uz
2-sho‘ba.
Biznesni qo’llab-quvvatlash jarayonlarida boshqaruv va marketing
usullaridan samarali foydalanish
ўргатиш, “Устоз-шогирд” анъанасини тарғиб этиш, меҳнат ярмаркалари,
“Бизнес саёҳат”лар, ўқув-семинарлари ташкил этиш[13-15].
Қайд этиш жоизки, ёшлар тадбиркорлиги билан боғлиқ ҳаётий
муаммоларни тизимли ҳал қилиб борилиши миллий иқтисодиётнинг ижтимоий
барқарорлашувига хизмат қилишидан ташқари иқтисодий ўсишиг бевосита
таъсир кўрсатади.
Фойдаланилган адабиётлар:
1. Мирзиёев Ш. Ўзбекистон ёшларига байрам табриги. 2018 йил 29 июн
// Мирзиёев Ш. Халқимизнинг розилиги бизнинг фаолиятимизга берилган энг
олий баҳодир. 2 жилд. – Т.: Ўзбекистон, 2018. 492-бет.
2. Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2018 йил 14 июлдаги
“Аҳоли бандлигини таъминлаш борасидаги ишларни такомиллаштириш ва
самарадорлигини ошириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги Қарори. “Халқ сўзи”
газетаси, 2018 йил 15 июл. 1-2- бетлар.
3. Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 1 декабрдаги
“Ногиронлиги бўлган шахсларни давлат томонидан қўллаб-қувватлаш
тизимини
тубдан
такомиллаштириш
чора-тадбирлари
тўғрисида”ги
ПФ– 5270-сон Фармони. “Халқ сўзи” газетаси. 2017 йил 2 декабр. 1-2-бетлар.
4. Мирзиёев Ш. Ўзбекистон ёшларига байрам табриги. 2018 йил 29 июнь
// Мирзиёев Ш. Халқимизнинг розилиги бизнинг фаолиятимизга берилган энг
олий баҳодир. 2 жилд. – Т.: Ўзбекистон, 2018. 494-бет.
5. Бахридинова Ш. Инвестициялар ва инвестициялашнинг иқтисодий
моҳияти ISSN: 2181-3515 Educational Research in Universal Sciences ISSN: 2181-
3515 Volume 2 | Special Issue 4 | 2023
6. Qodirov, Bahodir Tursunovich. “Yashil iqtisоdiyоt” ga о ‘tish zaruriyati."
research and education 2.9 (2023): 111-123.
7. Бахридинова Ш. Ш., Advanced Foreign Experiences on Private Business
Activity and its Development ISSN: 2795-8612 // European Journal of Innovation in
Nonformal Education.- Mar - 2024 60-63.
8. Рахматуллаева Ф., Шаробиддинов А. Yalpi hududiy mahsulot
samaradorligini oshirish yo‘llari //Ижтимоий-гуманитар фанларнинг долзарб
муаммолари/Актуальные проблемы социально-гуманитарных наук/Actual
Problems of Humanities and Social Sciences. – 2023. – Т. 3. – №. S/4. – С. 140-146.
9. Rakhmatullaeva F. A. The development of the digital economy. the role of
today in our economy //актуальная наука. – 2022.
10. Baxridinova Sh. Sh. Management system for the effective use of labor
potential in the development of integration processes // Best Journal Of Innovation In
Science, Research And Development.-2023
11. Bakhridinova Sh. Sh, Youth Entrepreneurship and its Socio-Economic
Advantages // European journal of business startups and open society 166-169
12. Rakhmatullayeva Feruza Azimovna “Yoshlar tadbirkorligi klasterlari” //
European Journal Of Business Startups And Open Society-2024
74
https://eyib.uz
2-sho‘ba.
Biznesni qo’llab-quvvatlash jarayonlarida boshqaruv va marketing
usullaridan samarali foydalanish
13. Yusupov, N. S., Qosimjon o‘g‘li, S. A., & Akramjon o‘g’li, A. A. (2024).
Investitsion loyihalarni muvaffaqiyatli amalga oshirishda zamonaviy boshqaruvdan
samarali foydalanish yo ‘llari. Journal of new century innovations, 54(2), 106-109.
14. Алматаев Т. О., Давидова Д. Т., Султанов А. А. Пути эффективной
организации
интеграции
сотрудничества
высшего
образования
и
промышленности //universum: технические науки. – 2023. – №. 9-2 (114). – С.
38-41.
15. Давидова Д. Т. Cуғуртада ахборот коммуникация технологиялари ва
улардан фойдаланиш мезонлари //models and methods for increasing the efficiency
of innovative research. – 2023. – Т. 2. – №. 23. – С. 56-62.
