37
KLASTERLASH USULINING UZLUKSIZ TA'LIM JARAYONIGA TA'SIRI VA UNING
SAMARADORLIGINI OSHIRISH YO'LLARI
Achilova Durdona
Guliston davlat universiteti mustaqil tadqiqotchisi
https://doi.org/10.5281/zenodo.14279934
Annotatsiya:
Mazkur maqolada klasterlash usulining uzluksiz ta'lim jarayoniga ta'siri va
uning samaradorligini oshirish yo’llari o’rganilgan. Klaster texnologiyalari ta'lim jarayonida
samaradorlikni oshirish, muvofiqlashtirilgan hamkorlikni tashkil etish va ta'lim sifatini
yuksaltirishga qaratilgan yondashuv sifatida baholangan. Maqolada klasterlash usulining nazariy
asoslari, uning ta'lim jarayonida qo’llanilishi, shuningdek, samaradorlikka erishish uchun
innovatsion usullar va strategiyalar tahlil qilinadi.
Kalit so’zlar:
klasterlash, uzluksiz ta'lim, ta'lim samaradorligi, hamkorlik munosabatlari,
innovatsion texnologiyalar.
Kirish
Bugungi kunda uzluksiz ta'lim tizimining muhim jihatlaridan biri uning moslashuvchanligi
va ta'lim jarayonidagi samaradorligini oshirishdir. Ta'lim jarayoni samaradorligi, avvalo, ta'lim
muassasalari, iqtisodiyotning turli tarmoqlari va jamiyatning o’zaro uyg’un faoliyatini talab
qiladi. Bunday integratsiyalashgan yondashuvni amalga oshirishda klasterlash usuli zamonaviy
ta'lim muhitida innovatsion va samarali yechim sifatida qaralmoqda. Klasterlash, aslida, turli
sohalar va muassasalar o’rtasida birlashtiruvchi tizim sifatida, o’quv jarayonini yanada
optimallashtirish va ta'lim mazmunini amaliy ehtiyojlarga moslashtirish imkonini beradi.
Klasterlash usuli ta'lim muassasalari, ishlab chiqarish sektori va jamiyat o’rtasida
hamkorlikni mustahkamlash orqali o’quv jarayonini tizimli va integratsiyalashgan holda tashkil
qilish imkonini beradi. Bu usul o’quvchilarni nazariy bilimlar bilan birga amaliy ko’nikmalar
bilan ham ta'minlashga yordam beradi. Xususan, uzluksiz ta'lim tizimida klasterlash yondashuvi
ta'lim jarayonining barcha bosqichlarida: maktabgacha ta'limdan tortib oliy ta'lim va malaka
oshirish dasturlarigacha samaradorlikni oshirishga xizmat qiladi.
Ta'lim jarayonida klasterlash usuli nafaqat resurslarni samarali boshqarish, balki yangi
texnologiyalarni joriy qilish, pedagoglarning malakasini oshirish va o’quv dasturlarini mehnat
bozori talablariga moslashtirish uchun ham qulay imkoniyat yaratadi. Bu, o’z navbatida, ta'lim
sifatini oshirish va o’quvchilarni global mehnat bozorida raqobatbardosh kadrlarga aylantirish
imkonini beradi.
Klasterlash usuli dastlab iqtisodiyotda ishlab chiqarishni rivojlantirish va sektorlararo
hamkorlikni kuchaytirish maqsadida qo’llanilgan. Bugungi kunda ushbu yondashuv ta'lim
sohasida ham keng qo’llanilmoqda. Klasterlash usuli o’quv jarayonida o’quv muassasalari
o’rtasida hamkorlikni rivojlantirish, o’quv jarayonlarini ijtimoiy va iqtisodiy ehtiyojlarga
moslashtirish, ta'lim va amaliyotning uzviyligini ta'minlashga xizmat qiladi. Klasterlarning asosiy
afzalliklari resurslarni birlashtirish, innovatsiyalarni joriy etish va hamkorlikni rivojlantirish
orqali namoyon bo’ladi. Resurslarni bir joyga to’plash orqali klasterlar ta'lim jarayonida yuqori
sifatga erishish imkonini beradi. Innovatsiyalarni joriy qilish esa yangi texnologiyalar va
pedagogik metodlarni qo’llashni yengillashtiradi. Shu bilan birga, ta'lim muassasalari va ishlab
chiqarish sektori o’rtasidagi hamkorlik kuchayib, ta'lim jarayonini yanada takomillashtirish
imkonini yaratadi.
38
Klasterlash usuli uzluksiz ta'lim tizimining turli bosqichlarida samarali qo’llanilishi
mumkin. Boshlang’ich va o’rta ta'limda ushbu yondashuv ta'lim standartlarini muvofiqlashtirish
orqali o’quv dasturlarini yaxshilashga xizmat qiladi. Kasbiy ta'lim va malaka oshirish jarayonida
esa ishlab chiqarish korxonalari bilan birgalikda malakali kadrlarni tayyorlashga yordam beradi.
Oliy ta'limda klasterlash usuli ilm-fan va tadqiqot faoliyatini ishlab chiqarish ehtiyojlari bilan
uyg’unlashtirishga yo’naltirilgan. Ushbu usulning samaradorligini tasdiqlovchi misollardan biri
oliy o’quv yurtlari va sanoat korxonalari o’rtasida tashkil etilgan hamkorlik loyihalaridir. Bu kabi
loyihalar talabalarni nafaqat nazariy bilimlar bilan, balki amaliy ko’nikmalar bilan ham
ta'minlashga imkon beradi, natijada ular o’z sohasi bo’yicha raqobatbardosh mutaxassis sifatida
shakllanadi.
Klasterlash usulining ta'lim samaradorligini oshirish uchun bir qator yo’nalishlar taklif
etiladi. Avvalo, innovatsion texnologiyalarni ta'lim jarayoniga joriy qilish muhim ahamiyatga ega.
Bu raqamli platformalar va onlayn o’quv dasturlaridan foydalanish orqali ta'lim jarayonini
zamonaviy talablar bilan moslashtirishni o’z ichiga oladi. Shuningdek, ta'lim muassasalari va
ishlab chiqarish korxonalari o’rtasida uzoq muddatli hamkorlik bitimlarini tuzish orqali
hamkorlik strategiyalarini rivojlantirish talab etiladi. Ta'lim jarayonining moslashuvchanligini
oshirish esa o’quv dasturlarini bozor talablariga moslashtirish orqali amalga oshiriladi, bu esa
bitiruvchilarni raqobatbardosh va malakali kadrlarga aylantirishga yordam beradi. Bundan
tashqari, klaster hamkorligi samaradorligini baholash uchun doimiy monitoring va baholash
tizimini joriy qilish zarur. Ushbu yondashuvlar klasterlash usulini yanada samarali qilishga va
uzluksiz ta'lim tizimini takomillashtirishga xizmat qiladi.
Klasterlash usuli uzluksiz ta'lim tizimida samaradorlikni oshirishning muhim vositasi
sifatida qaralmoqda. Ushbu yondashuv nafaqat ta'lim jarayonini takomillashtirish, balki
resurslarni birlashtirish, hamkorlikni mustahkamlash va ta'lim jarayonini iqtisodiy va ijtimoiy
ehtiyojlarga moslashtirish orqali ta'lim sifatini yuksaltirishga xizmat qiladi. Klasterlash usuli
o’quvchilar va talabalarni nazariy bilimlar bilan birga amaliy ko’nikmalar bilan ham ta'minlash
imkonini beradi, bu esa ularni global mehnat bozorida raqobatbardosh kadrlarga aylantiradi.
Kelgusida klasterlash texnologiyalarini yanada kengroq qo’llash muhim vazifalardan biri
hisoblanadi. Bu jarayonni muvaffaqiyatli amalga oshirish uchun innovatsion texnologiyalarni
ta'lim tizimiga joriy etish, ta'lim dasturlarini moslashuvchan qilish va ular mazmunini mehnat
bozori talablariga moslashtirish talab etiladi. Bundan tashqari, samaradorlikni doimiy ravishda
baholash va monitoring qilish tizimlarini takomillashtirish zarur. Bu yondashuvlar nafaqat ta'lim
jarayonini takomillashtirishga, balki pedagogik jarayonning yangi talablar asosida
modernizatsiya qilinishiga imkon yaratadi.
Klasterlash usuli, ayniqsa, ta'lim tizimi va ishlab chiqarish sektori o’rtasida o’zaro
uzviylikni ta'minlash uchun muhim ahamiyat kasb etadi. Bu nafaqat o’quv jarayonining sifatini
oshirish, balki ta'lim muassasalari va korxonalar o’rtasida uzoq muddatli hamkorlikni
mustahkamlashga yordam beradi. Natijada, o’quvchilar bilim olish jarayonida nafaqat bilimlar
bilan, balki mehnat bozoridagi real talablar bilan ham tanishish imkoniyatiga ega bo’lishadi.
Shuningdek, klasterlash usulining qo’llanilishi ta'lim jarayonining barqarorligini
ta'minlash, turli hududlarda ta'lim resurslarini teng taqsimlash va mintaqaviy o’ziga xosliklarni
inobatga olish imkonini beradi. Bu usul yordamida ta'lim tizimi yanada moslashuvchan,
innovatsion va o’zgaruvchan talablar sharoitida tezkor yechimlar taklif eta oladigan bo’ladi.
39
Klasterlash usuli orqali uzluksiz ta'lim jarayonini rivojlantirish nafaqat alohida o’quv
muassasalari uchun, balki butun jamiyatning ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishi uchun ham muhim
ahamiyatga ega. Shu sababli, klasterlash usulini keng miqyosda qo’llash va takomillashtirish
bo’yicha tizimli yondashuvni yo’lga qo’yish bugungi kun ta'lim sohasidagi ustuvor vazifalardan
biri sifatida ko’rilishi zarur.
References:
1.
Porter, M. E.
Competitive Advantage of Nations
. Free Press, 1990.
2.
Савельев, А. В. "Кластеризация в образовании: возможности и перспективы."
Педагогика и психология
, 2020.
3.
Karimov, A. "Cluster Technologies in Continuous Education: Challenges and Solutions."
International Journal of Education Studies
, 2021.
4.
Назаров, Р. "Узлуксиз таълимда кластер усулининг амалий қўлланилиши."
Ўзбек
педагогика журнали
, 2020.
5.
OECD.
Education Policy Outlook 2021: Shaping Responsive and Resilient Education in a
Changing World
. OECD Publishing, 2021.
6.
Vygotsky, L. S.
Mind in Society: The Development of Higher Psychological Processes
. Harvard
University Press, 1978.
7.
Элконин, Д. Б. "Психология учебной деятельности."
Советская педагогика
, 1984.
8.
Назарова, Ш. "Инновационный подход в управлении образовательными
кластерами."
Международная педагогика
, 2022.
