55
PEDAGOG FAOLIYATIDA KREATIVLIK SIFATLARINING TA’LIM
SAMARADORLIGINI OSHIRISHGA TA’SIRI
Axmedova Mashxura Mirzabek qizi
Toshkent shahridagi Kimyo Xalqaro universiteti
“Boshlang'ich ta'lim metodikasi va nazariyasi " mutaxassisligi
2-kurs magistratura talabasi
https://doi.org/10.5281/zenodo.14949927
Annotatsiya:
O'qitish-bu talabalarning ta'lim natijalarini maksimal darajada oshirish uchun
innovatsion fikrlash va yangi yondashuvlarni talab qiladigan ijodiy kasb. An'anaviy didaktik
usullar uzoq vaqtdan beri qo'llanilgan bo'lsada, zamonaviy ta'lim o'qituvchilardan o'qitish
texnikasida ham, o'quv muhitida ham ijodkorlikni rivojlantirishni talab qiladi. Ushbu maqolada
o'qituvchi faoliyatida ijodkorlik fazilatlarini tarbiyalash ta'lim samaradorligiga qanday ijobiy ta'sir
ko'rsatishi mumkinligi ko'rib chiqiladi.
Kalit so’zlar:
pedagoglar, ta’lim, kreativ yondashuv, o’quv dasturlari, fan va texnologiya,
rivojlanish.
Kirish:
Pedagogning roli yosh ongni shakllantirish va o'rganishni rivojlantirishda ulkan
mas'uliyatni o'z zimmasiga oladi. Ushbu rolda chinakam ustun bo'lish uchun nafaqat o'quv fanini
o'zlashtirish, balki o'qitish va o'qitish fanlarida mustahkam poydevor ham talab etiladi. Ijodiy
ishlashni va talabalarga o'zlarining to'liq salohiyatlariga erishishda yordam berishni istagan
pedagog pedagogikaning nazariy bilimlaridan ham, ta'limdan ham amaliy tushunchalardan
foydalanishi kerak.
Har qanday ijodiy pedagogik yondashuvning asosi rivojlanish psixologiyasi va talabalar
qanday o'rganishini tushunishdir. O'qituvchilar bolalar va o'spirinlarning rivojlanishi, ta'limning
kognitiv nazariyalari va o'rganish uslublari yoki ko'p aql-idrokka ega bo'lishlari kerak. Ular
proksimal rivojlanish zonalari, iskala va yodlash va chuqurroq tushunish o'rtasidagi farq kabi
tushunchalarni tushunishlari kerak.
Ta'lim nevrologiyasining so'nggi topilmalaridan xabardor bo'lish, shuningdek, miya qanday
qilib yangi ma'lumotlarni eng yaxshi singdirishi va saqlashiga oydinlik kiritishi mumkin. Ta'lim
qanday sodir bo'lishi haqida tushuncha bilan pedagoglar talabalarning rivojlanish qobiliyatlari va
afzalliklariga moslashtirilgan darslar, mashg'ulotlar va baholarni loyihalashlari mumkin.
Innovatsion pedagoglar ilm-fanni o'rganishdan tashqari, vaqt o'tishi bilan ta'lim sohasini
shakllantirgan nazariya va falsafalardan ham foydalanadilar. Dyui, Montessori, Shtayner, Freire va
Vygotskiy kabi mutafakkirlarning asarlari o'z yondashuvi va e'tiqodlarini o'rganish uchun fikrlar
taqdim etadi. Ularning ilg'or, bolalarga yo'naltirilgan, tajribaviy va demokratik ta'lim haqidagi
g'oyalari yangi istiqbollar va amaliyotlarni keltirib chiqarishi mumkin.
Ta'lim falsafasida o'z ishini asoslash unga ko'proq nazariy chuqurlik beradi va pedagoglarga
ularning roli va maqsadi haqida haddan tashqari tor tushunchadan qochishga yordam beradi. Eng
ijodiy o'qituvchilar ta'limning rivojlanish, kognitiv va ijtimoiy nazariyalaridan izchil shaxsiy
pedagogikaga oid tushunchalarni birlashtiradilar.
Sinf tajribasi va mutaxassis o'qituvchilarning kuzatuvlarini o'z ichiga olgan pedagogik
tayyorgarlikning amaliy tomoni ham ijodiy qobiliyatlarni rivojlantirish uchun juda muhimdir.
Xizmatdan oldingi o'qituvchilar formativ baholash, tabaqalashtirilgan o'qitish, tajriba faoliyati va
ko'p modali darslarni loyihalash kabi usullarni tushunishadi.
56
Oddiy qilib aytganda, nazariy bilimlarni samarali amaliyotga aylantirishda amaliy tajriba
o'rnini bosa olmaydi. Pedagoglar, shuningdek, doimiy kasbiy rivojlanish, hamkasblar bilan
hamkorlik qilish va ta'lim tadqiqotlarining yangi g'oyalariga ochiqlik orqali o'z hunarlarini
takomillashtirishni davom ettirishlari kerak. Ularning ijodkorligi nafaqat dastlabki
mashg'ulotlardan, balki o'sish va takomillashtirishga umrbod sodiqlikdan kelib chiqadi.
O'qituvchilar yuqori darajadagi fikrlash qobiliyatlarini rivojlantirish uchun yodlash va
takroriy mashqlar yetarli emasligini tushunishadi. O'qitishning ijodiy usullari qiziqishni
rag'batlantiradi, izlanishni rag'batlantiradi va muammolarni hal qilishni rag'batlantiradi.
O'qituvchilar loyihaga asoslangan ta'lim, rol o'ynash stsenariylari, munozaralar,
simulyatsiyalar va amaliy mashg'ulotlar kabi turli xil texnikalarni qo'llashganda, talabalar passiv
oluvchilar emas, balki faol ishtirokchilar sifatida tarkib bilan ko'proq shug'ullanadilar. Bunday
talabalarga yo'naltirilgan, ijodiy usullar zamonaviy ishchi kuchida tobora ko'proq qadrlanadigan
hamkorlik, aloqa, tanqidiy tahlil va real dastur kabi ko'nikmalarni rivojlantirishga yordam beradi.
Shuningdek, ular bilimlarni uzoq muddatli saqlash uchun darslarni esda qolarli va ta'sirchan
qiladi.
Zamonaviy sinflarda o'qituvchilar talabalarni samarali jalb qilish va yosh ong uchun
kurashayotgan son-sanoqsiz chalg'itadigan narsalar va texnologiyalarni hisobga olgan holda
o'rganishni targ'ib qilishda davom etayotgan qiyinchiliklarga duch kelishmoqda. Endi har
qachongidan ham ko'proq pedagoglar o'quvchilarning diqqatini jamlash va tushunishni maksimal
darajada oshirish uchun innovatsion yondashuvlarni kundalik darslarga puxta singdirishlari
kerak. An'anaviy ma'ruza va uzoq ta'lim asos hosil qilgan bo'lsada, zamonaviy ta'lim yangicha
metodlarni o'tishni talab qiladi. O'rganish dolzarb bo'lib qolishi va talabalar rivojlanishi uchun
pedagogning har bir dars davomida yangi texnikalardan foydalanishi juda muhimdir.
O'qituvchining vazifalari orasida asosiy narsa yangi tushunchalarni aniq yetkazish va yuqori
darajadagi fikrlashni rivojlantirishdir. An'anaviy nutq boshi ma'ruzalari ko'pincha passiv tinglash
susayganligi sababli bu borada kam uchraydi. O'z o'rnida, zamonaviy usullar haqiqiy
muammolarni hal qilishni yanada taqlid qiladigan interaktiv, ishtirok etish tajribalarini
rag'batlantiradi. Kichik guruhlar o'zlashtirish va rekombinatsiya qilish uchun tushunchalarni
qismlarga ajratadigan jumboq faoliyati barcha o'quvchilarni tengdoshlarni o'qitish orqali jalb
qiladi. Pedagoglar mohirona bir dars davomida bunday strategiyalar o'z ichiga olgan holda
o'tishlari albatta o'quvchilarni qiziqishini yanada orttiradi.
Ishtirok etishdan tashqari, zamonaviy sinf usullari raqamli savodxonlikni rivojlantirish va
ijodkorlikni rivojlantirish kabi zamonaviy ta'lim ustuvorliklarini bevosita qo'llab-quvvatlaydi.
O'qituvchilar interaktiv doskalar, ovoz berish dasturlari yoki o'quv o'yin platformalari kabi
texnologiyalarni kundalik darslarga qo'shganda, talabalar yigirma birinchi asrning talab
qilinadigan vositalari bilan qulaylikka erishadilar. Bunday resurslarni o'ylangan holda kiritish
o'quvchilarga faqat qog'oz o'rniga multimedia orqali tushunishni namoyish etish imkonini beradi.
Zamonaviy pedagoglar, shuningdek, darslarni dizayn muammolari, simulyatsiyalar va
talabalar tomonidan olib boriladigan so'rovlar uchun imkoniyatlar bilan to'ldirish orqali
innovatsiyalarni rivojlantiradi. Noan'anaviy yondashuvlar bilan tajriba o'tkazish orqali
o'qituvchilar ham, o'quvchilar ham o'z istiqbollarini va muammolarni hal qilish repertuarini
kengaytiradilar.
Innovatsion o'qitish texnikasidan tashqari, o'qituvchilar ijodkorlik uchun qulay bo'lgan sinf
muhitini rivojlantirishlari kerak. Bunga tavakkal qilish, g'oyalarni yaratish va noan'anaviy
57
fikrlashni qabul qilish kiradi. Talabalar masxara qilishdan qo'rqmasdan g'oyalarni o'rganish
uchun psixologik jihatdan xavfsiz his qilsalar, ular kengroq o'ylashga va g'ayrioddiy yechimlarni
taklif qilishga tayyor bo'ladi.
Ijodiy o'quv muhiti bu xususiyatlarni tushkunlikka solishdan ko'ra, turlicha fikrlash,
qiziquvchanlik va tasavvurni targ'ib qiladi. Bu o'quvchilarga sinfda o'qishni o'z qiziqishlari va
oldingi bilimlari bilan shaxsiylashtirilgan usullar bilan bog'lash imkonini beradi. Bunday muhit
vaqt o'tishi bilan talabalarning motivatsiyasini, faolligini va ilmiy yutuqlarini oshirishi
ko'rsatilgan.
Ehtimol, o'qituvchi ijodining eng katta ta'siri o'quvchilarning o'zida ijodiy qobiliyatlarni
ongli ravishda rivojlantirishdir. O'qituvchilar o'zlarining darslarni rejalashtirish va muammolarni
hal qilish yondashuvlari orqali innovatsion fikrlashni modellashtirganda, ular talabalarga yangi
muammolarga qanday qilib moslashuvchan yondashishni va o'ziga xos g'oyalarni taklif qilishni
namoyish etadilar.
Aqliy hujum, vizual xaritalash va dizayn-fikrlash kabi ijodiy metodlarni aniq o'rgatish
talabalar fanlar bo'yicha qo'llashlari mumkin bo'lgan vositalarni taqdim etadi. Ochiq topshiriqlar
orqali yangi loyihalarni yaratish uchun muntazam imkoniyatlar hayotning boshqa sohalariga
o'tadigan ijodiy ishonch va qobiliyatlarni rivojlantirishga yordam beradi. Yaxshi rivojlangan ijodiy
qobiliyatlari bilan tugatgan talabalar kollejda muvaffaqiyat uchun alohida afzalligi bor.
Xulosa
Innovatsion usullar, qo'llab-quvvatlovchi o'quv muhiti va talabalarning ijodiy qobiliyatlarini
bevosita rivojlantirish orqali o'quv amaliyotida ijodkorlikni rivojlantirish ko'p darajalarda ta'lim
samaradorligini oshirish uchun muhim imkoniyatlarga ega. Talabalar rag'batlantirish darslari
orqali faol shug'ullanganda, tarbiyalanuvchi iqlim doirasida turlicha fikr yuritish huquqiga ega
bo'lsa va aniq ijodiy strategiyalarni o'rgatsa, ular yuqori darajalarga erishadilar, shu bilan birga
21-asrning tanqidiy fikrlash, hamkorlik va muammolarni hal qilish ko'nikmalariga ega bo'ladilar.
O'qituvchilar o'quvchilarni o'rganishni maksimal darajada oshirish va o'quvchilarni kelajakdagi
muammolarga tayyorlash uchun o'z sinflariga ko'proq ijodkorlik olib kirish orqali ta'limni isloh
qilishda hal qiluvchi rol o'ynaydi.
Foydalanilgan adabiyotlar/Используемая литература/References:
1.
Muslimov N.A. "Bo'lajak kasb ta'lim o'qituvchilarini kasbiy shakllantirish" /Monografiya. -
T.: Fan, 2004.
2.
Muslimov N.A. "Kasb ta'limi o'qituvchilarining kasbiy kompotentligini shakllantirish
texnologiyasi" /Monografiya. -T.: "Fan va texnologiya" nashriyoti, 2013.
3.
Drapeau Patti. Sparking student creativity (practical ways to promote innovative thinking
and problem soving). - Alexandria - Virginia, USA: ASCD, 2014.
4.
Tolipov O'.Q., Usmonboyeva M. "Pedagogik texnologiya: nazariya va amaliyot". -T.: "Fan",
2005.
5.
Sayidahmedov N. "Pedagogik mahorat va pedagogik texnologiya". - T.: 2003.
