7
TA’LIM JARAYONIDA O‘QUVCHI FAOLIYATINI BOSHQARISH MUAMMOLARI
Shokirova Madinabonu Dilshod qizi
Renessans Ta’lim Universiteti
https://doi.org/10.5281/zenodo.15165265
Annotatsiya.
Maqolada zamonaviy ta’lim tizimida o‘quvchi faoliyatini boshqarish bilan
bog‘liq dolzarb masalalar tahlil qilinadi. O‘quvchilarning o‘quv jarayonidagi ishtirokini
faollashtirish, mustaqil fikrlash ko‘nikmalarini shakllantirish va ta’lim samaradorligini oshirish
uchun boshqaruvning innovatsion yondashuvlarini tatbiq etish zarurligi asoslab beriladi. Shu
bilan birga, maqolada interfaol metodlar, axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan
foydalanish, shaxsga yo‘naltirilgan yondashuv hamda o‘qituvchi-o‘quvchi o‘rtasidagi samarali
hamkorlik muammolari yoritiladi.
Kalit so‘zlar:
o‘quvchi faolligi, boshqaruv, ta’lim samaradorligi, interfaol metodlar,
pedagogik yondashuv, innovatsiya, o‘zaro hamkorlik.
Abstract:
This article examines the pressing issues associated with managing student
activity in the modern educational process. It substantiates the need for implementing
innovative management approaches to foster student engagement, develop critical thinking
skills, and improve the overall quality of education. The paper discusses the application of
interactive methods, the use of information and communication technologies, personalized
learning approaches, and the importance of effective collaboration between teachers and
students.
Key words:
student engagement, management, educational effectiveness, interactive
methods, pedagogical approach, innovation, collaboration.
Аннотация:
В статье рассматриваются актуальные проблемы управления
деятельностью учащихся в условиях современной образовательной системы. Обоснована
необходимость внедрения инновационных управленческих подходов для активизации
участия учащихся в учебном процессе, развития навыков критического мышления и
повышения эффективности обучения. Особое внимание уделяется применению
интерактивных
методов,
использованию
информационно-коммуникационных
технологий, личностно-ориентированному обучению и эффективному взаимодействию
между учителем и учеником.
Ключевые слова:
активность учащихся, управление, эффективность образования,
интерактивные методы, педагогический подход, инновации, сотрудничество.
KIRISH
Bugungi globallashuv va raqamli texnologiyalar jadal rivojlanayotgan davrda ta’lim tizimi
ham tub islohotlarga yuz tutmoqda. Ayniqsa, o‘quvchi shaxsini rivojlantirish, ularning mustaqil
fikrlashi, tashabbuskorligi va bilimga bo‘lgan ehtiyojini oshirish zamonaviy ta’limning ustuvor
vazifalaridan biriga aylangan. Shu nuqtai nazardan, ta’lim jarayonida o‘quvchi faoliyatini
samarali boshqarish, uni o‘quv jarayonining faol ishtirokchisiga aylantirish masalalari dolzarb
ahamiyat kasb etmoqda.
Mazkur maqolada o‘quvchilar faoliyatini boshqarishning innovatsion yondashuvlari,
interfaol metodlardan foydalanish, axborot-kommunikatsiya texnologiyalari orqali ta’lim
samaradorligini oshirish yo‘llari chuqur tahlil qilinadi. Shuningdek, o‘qituvchi va o‘quvchi
o‘rtasidagi hamkorlikni mustahkamlash hamda shaxsga yo‘naltirilgan ta’limni tashkil etishdagi
mavjud muammolar va ularning yechimlari yoritiladi.
8
ASOSIY QISM
Zamonaviy ta’limda boshqaruvning o‘rni
Zamonaviy ta’lim tizimida boshqaruvning o‘rni juda katta ahamiyatga ega, chunki ta’lim
jarayonining samarali tashkil etilishi, o‘quvchilarni bilim olish jarayonida faol ishtirok etishga
undash, mustaqil fikrlashni rivojlantirish va ta’lim sifatini oshirishni ta’minlaydi. Ta’lim
boshqaruvi nafaqat o‘qituvchilar va o‘quvchilar o‘rtasidagi o‘zaro munosabatlarni tashkil etish,
balki barcha ta’lim jarayoni ishtirokchilarining o‘zaro hamkorlikni muvofiqlashtirishni ham o‘z
ichiga oladi.
Boshqaruvning
innovatsion
yondashuvlari,
ayniqsa
axborot-kommunikatsiya
texnologiyalaridan (AKT) foydalangan holda amalga oshirilishi, ta’lim jarayonini yanada
samarali va dinamik qilish imkonini beradi. AKT yordamida o‘quvchilar o‘z bilimlarini mustaqil
ravishda oshirishlari, interfaol metodlar orqali bilimlarni amaliyotda qo‘llashlari mumkin.
Shuningdek, pedagogik boshqaruvda shaxsga yo‘naltirilgan ta’lim, o‘quvchilarning individual
ehtiyojlarini inobatga olgan holda, har bir o‘quvchining rivojlanishiga moslashgan ta’lim
jarayonini tashkil etishni ta’minlaydi.
O‘quvchilarni faollashtirishda boshqaruvning muhim vositalaridan biri interfaol
metodlardir. Bu metodlar o‘quvchilarni faqat bilim olishda emas, balki o‘quv jarayonining faol
ishtirokchisi bo‘lishga undaydi. Interfaol metodlar, masalan, guruhli ishlash, rol o‘yinlari,
muammoli vazifalar, o‘quvchilarga o‘z fikrlarini erkin ifodalash imkonini beradi va ularning
tanqidiy fikrlash ko‘nikmalarini rivojlantiradi. Shuningdek, boshqaruvning samarali amalga
oshirilishi o‘qituvchi va o‘quvchi o‘rtasidagi kommunikatsiyaning sifatiga bevosita bog‘liq.
Pedagogik boshqaruvda o‘qituvchining o‘quvchilarga bo‘lgan yondashuvi, ularning fikrlarini
tinglash, muammolarni hal qilishda yordam berish kabi ko‘nikmalarni rivojlantirish
zarurdir
1
Shaxsga yo‘naltirilgan yondashuv, o‘quvchilarning individual ehtiyojlari, qiziqishlari va
qobiliyatlariga moslashgan ta’limni tashkil etishga imkon yaratadi. Bu yondashuv o‘quvchilarga
o‘z bilimlarini mustaqil ravishda kengaytirish, o‘z o‘rganish jarayonini boshqarish va o‘rganishda
yuqori natijalarga erishish imkonini beradi.
Zamonaviy ta’lim tizimida shaxsga yo‘naltirilgan yondashuv ta’lim jarayonini individual
ehtiyojlar va qobiliyatlar asosida tashkil etishning samarali usulidir. Bu yondashuvning asosiy
maqsadi – har bir o‘quvchining shaxsiy xususiyatlarini hisobga olgan holda, uning bilish
faoliyatini faollashtirish va o‘rganish jarayonida muvaffaqiyatga erishishidir. Shaxsga
yo‘naltirilgan ta’lim tizimi, o‘quvchilarni o‘z o‘rganish jarayonlarida faollashtirish, ularning bilim
olishdagi motivatsiyasini oshirish va har bir o‘quvchining qiziqishlariga mos ravishda o‘quv
muhitini tashkil etishga qaratilgan.
Shaxsga yo‘naltirilgan yondashuvning samarali tatbiqi ta’lim tizimining global ravishda
o‘zgarishlariga javob beradigan ta’lim dasturlarini yaratishni talab qiladi. Bu yondashuv
o‘quvchilarning individual ehtiyojlari, qiziqishlari va qobiliyatlarini hisobga olgan holda,
ularning o‘rganish jarayonini moslashtirishga imkon beradi. O‘quvchilarning shaxsiy
xususiyatlarini inobatga olish orqali, ta’lim jarayonini yaxshilash va har bir o‘quvchining
individual salohiyatini to‘liq ro‘yobga chiqarish mumkin.
2
1
Umumiy pedagogika. -Т.: «Fan va texnologiya», 2019, 376 bet.
2
https://www.scirp.org/reference/ReferencesPapers?ReferenceID=2464900
9
Shaxsga yo‘naltirilgan ta’limning muvaffaqiyatli amalga oshirilishi uchun o‘qituvchilar
o‘quvchilarning qiziqishlari va ehtiyojlariga mos keladigan o‘quv materiallari, metod va
vositalarini tanlashlari kerak. Bu borada, differensial yondashuv asosida o‘quvchilar uchun
alohida o‘quv dasturlari, individual loyihalar va mustaqil ishlar tashkil etiladi. Shuningdek,
o‘quvchilarning o‘z-o‘zini boshqarish va mustaqil ishlash ko‘nikmalarini rivojlantirish, o‘z
bilimlarini amaliyotda qo‘llashga yo‘naltirilgan faoliyatlar ham o‘quvchilarning individual
ehtiyojlariga javob beradi
3
.
Shaxsga yo‘naltirilgan yondashuvning ta’limdagi ahamiyati shundaki, bu yondashuv
o‘quvchilarni nafaqat akademik bilimlar bilan ta’minlash, balki ularning shaxsiy rivojlanishiga
ham katta hissa qo‘shadi. O‘quvchilarning intellektual, emosional va ijtimoiy jihatdan
rivojlanishi, ularning individual ehtiyojlariga mos ravishda ta’limni tashkil etish orqali mumkin
bo‘ladi. Shaxsga yo‘naltirilgan ta’lim o‘quvchilarning o‘ziga bo‘lgan ishonchini oshiradi, ularni
mustaqil va tanqidiy fikrlashga rag‘batlantiradi, shuningdek, o‘z maqsadlariga erishishda yuqori
motivatsiyani shakllantiradi.Shu bilan birga, shaxsga yo‘naltirilgan yondashuv o‘quvchilarga turli
xil o‘quv jarayonlariga moslashish imkoniyatini beradi. Bu o‘quvchilarga o‘z vaqtida yordam
ko‘rsatish, ularning o‘rganishdagi qiyinchiliklarini hal qilish va ta’lim jarayoniga to‘liq jalb qilish
imkoniyatlarini yaratadi. Bunda, o‘qituvchilar o‘quvchilarga individual ko‘mak ko‘rsatish,
ularning o‘quv faoliyatini doimiy ravishda monitoring qilish va kerakli holatlarda o‘quvchilarga
qo‘llab-quvvatlashni taqdim etishadi
4
.
XULOSA
Zamonaviy ta'lim tizimida o‘quvchi faoliyatini boshqarishning innovatsion yondashuvlari,
pedagogik metodologiyaning yangi bosqichga ko‘tarilishiga zamin yaratadi. O‘quvchilarni
faollashtirish va ularning mustaqil fikrlash ko‘nikmalarini rivojlantirish, ta’lim jarayonining
asosiy vazifalaridan biriga aylangan. Pedagogik boshqaruvda shaxsga yo‘naltirilgan
yondashuvning muhimligi, o‘quvchilarni individual ehtiyojlari, qobiliyatlari va qiziqishlariga
qarab ta’lim tizimini moslashtirish orqali ularning maksimal rivojlanishini ta’minlashga imkon
yaratadi. Bu jarayon o‘quvchilarning o‘z-o‘zini o‘rganish va o‘z maqsadlariga erishishdagi
motivatsiyasini oshiradi. Innovatsion yondashuvlar, masalan, axborot-kommunikatsiya
texnologiyalarining ta’limga integratsiyasi, o‘quvchilarning o‘z bilimlarini kengaytirishga, o‘quv
jarayonining interaktiv va samarali bo‘lishini ta’minlashga xizmat qiladi. AKT vositalaridan
foydalanish, o‘quvchilarni individual o‘rganishga rag‘batlantiradi va ta’lim jarayonini qayta
shakllantirishga yordam beradi. Shuningdek, interfaol metodlar va guruhli ishlar,
o‘quvchilarning tanqidiy fikrlash va jamoada ishlash ko‘nikmalarini rivojlantiradi, shu bilan
birga ularni o‘quv jarayonining faol ishtirokchisiga aylantiradi.
Foydalanilgan adabiyotlar/Используемая литература/References:
1.
Umumiy pedagogika. -Т.: «Fan va texnologiya», 2019, 376 bet.
2.
https://www.scirp.org/reference/ReferencesPapers?ReferenceID=2464900.
3.
https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000374043
4.
https://www.scirp.org/reference/referencespapers?referenceid=2633225
3
https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000374043
4
https://www.scirp.org/reference/referencespapers?referenceid=2633225
