36
https://eyib.uz
1-sho‘ba.
O‘zbekiston iqtisodiyoti va boshqa sohalarida raqamlashtirish jarayonlari.
KIMYO VA QURILISH MATERIALLARI SANOATIDA
QURITISHNING IQTISODIY SAMARADORLIGI.
Karimov I.T.
Farg‘ona politexnika instituti. “TMJ” kafedrasi professori,
t.f.d., (DSc)
Asqarov X.A
AIQI “Qurilish muhandisligi” kafedrasi o‘qituvchilari
7648-4468
Solijonov J
AIQI “Qurilish muhandisligi” kafedrasi o‘qituvchilari
Esonov B
AIQI talabasi
Iminjonov I
AIQI talabasi
A
nno
ta
ts
iy
a
Maqolada kimyo sanoatini iqtisodiyotga tasiri va ishlab chiqarish bilan iqtisodiy
samaradorlikga erishishda laboratoriya qurilmasini o’rni haqida yozilgan
Kalit so‘zlar:
Laboratoriya, qurilma, konvektiv, kimyoviy, baraban, samaradorlik,
iqtisodiy, asoslari, qurilish materiallari, donodorlik.
Bugungi kunda kimyo, qurilish materiallari, neftni qayta ishlash, oziq-ovqat,
farmasevtika va ishlab chiqarishning boshqa tarmoqlarida quritish jarayonlari keng
tarqalgan. Ayrim baholashlarga ko‘ra, quritish jarayonlariga energiya sarf harajatlari
butun kimyo sanoatining umumiy xarajatlarining 20 % ni tashkil qiladi [2,17,23]. Butun
jaxon iqtisodiyoti krizisi davrida quritish jarayonlariga sarflanayotgan energiya miqdorini
kamaytirish juda muxim vazifa hisoblanadi.
Nam materiallarni quritish jarayoni sanoatda tashkil etish katta axamiyatga ega.
Materiallar quritilganda uning sifati va tayyor maxsulotga tegishli xossalari yaxshilanadi,
transport vositasida uzatish arzonlashadi, ularning apparat konstruksiyalari va
trubalarning korroziyaga uchrash kamayadi.
Asosiy.
Quritish ko‘pchilik ishlab chiqarishlarning oxirgi, ya’ni tayyor mahsulot olishdan
oldingi jarayon hisoblanadi. Ayrim ishlab chiqarishlarda materiallarni suvsizlantirish ikki
bosqichdan iborat bo‘lib, namlik avval arzon jarayon hisoblangan mexanik usul bilan,
so‘ngra qolgan namlik esa quritish yo‘li bilan ajratiladi. Material tarkibidan namlikni
bunday murakkab yo‘l bilan ajratish usuli jarayonning samaradorligini oshiradi.
Xulosa.
37
https://eyib.uz
1-sho‘ba.
O‘zbekiston iqtisodiyoti va boshqa sohalarida raqamlashtirish jarayonlari.
Issiqlik tashuvchi agentning quritilayotgan material bilan o‘zaro ta’sirlashuv
usuliga ko‘ra quritish quyidagi turlarga bo‘linadi:
1) konvektiv quritish - nam material bilan qurituvchi agent to‘g‘ridan - to‘g‘ri
o‘zaro aralashadi;
2) kontaktli quritish - issiqlik tashuvchi agent va nam material o‘rtasida ularni
ajratib turuvchi devor bo‘ladi;
3) radiatsiyali quritish - issiqlik infraqizil nurlar orqali tarqaladi;
4) dielektrik quritish - material yuqori chastotali tok maydonida qizdiriladi;
5) sublimatsiya quritish - material muzlagan holda, yuqori vakuum ostida
suvsizlantiriladi.
Oxirgi uchta usul sanoatda nisbatan kam ishlatiladi va odatda quritishning maxsus
usullari deb yuritiladi.
Quritishning turlaridan qat’i nazar, jarayon davomida material nam gaz bilan
o‘zaro ta’sirlashib turadi. Konvektiv quritish usuli sanoatda keng ishlatiladi, bu jarayonni
amalga oshirish uchun materialga nam havo ta’sirining ahamiyati katta.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO‘YXATI
1.
Asqarov, X. A., Asqarova, M. B. Q., & Axmadaliyev, USO (2021). Bino va
inshoatlarni qurishda gʻishtlarning tahlili.
Ilmiy taraqqiyot
,
1
(6), 1112-1116.
2.
Asqarov, X. A., Egamberdiyeva, S. A., Maxmudov, S. M. (2022 yil, noyabr).
“LEGO” G 'ISHT ISHLAB CHIQARISH TEXNOLOGIYASI.
21-asrda
innovatsion taʼlimning oʻrni va ahamiyatiga bagʻishlangan xalqaro
konferensiyada
( 1-jild, №7, 102-106-betlar).
3.
Asqarov, X. va Mamajonov, M. (2023). Inshoot va binolarga zilzila ta'siri yuklar
tahlili.
Oltin miya
,
1
(6), 12-14.
4.
Askarov, X. (2023). SILIKAT MATERIALLARDAN TAYORLANGAN G
‘ISHTLARDAN BINO INSHOOTLARINI QURISH TAHLILI.
GOLDEN
BRAIN
,
1
(8), 162-164.
5.
Askarov, X., & Qodirova, G. (2023). ALABASTR VA GIPS QURILISHDA QO
‘LLASH XUSUSIYATLARI TAHLILI.
GOLDEN BRAIN
,
1
(5), 55-58.
6.
Mirzayev, B. O., & Askarov, X. (2023). METHODS FOR CALCULATING
BRICK CONSUMPTION WHEN BUILDING WALLS FROM SILICATE AND
CERAMIC BRICKS.
Ethiopian International Journal of Multidisciplinary
Research
,
10
(08), 1-14.
7.
Asqarov, X., & Zokirjonov, A. (2023). MAHALLIY CHIQINDI TOSHLARDAN
LEGO G'ISHT ISHLAB CHIQARISH TEXNOLOGIYASINI.
BARQARORLIK
VA YETAKCHI TADQIQOTLAR ONLAYN ILMIY JURNALI
,
3
(10), 40-43..
8.
Raximov, R. A., Asqarov, X., & Zokirjonov, A. (2023). MAHALLIY CHIQINDI
TOSHLARDAN PRESS USULIDA KONSTRUKTIV MUSTAXKAMLIKKA
EGA
BO'LGAN
G'ISHT
ISHLAB
CHIQARISH
TEXNOLOGIYASI.
ARXITEKTURA,
MUHANDISLIK
VA
ZAMONAVIY
TEXNOLOGIYALAR JURNALI
,
2
(9), 11-15.
9.
Asqarov, X. A., Egamberdiyeva, S. A., Maxmudov, S. M. (2022 yil, noyabr).
“LEGO” G 'ISHT ISHLAB CHIQARISH TEXNOLOGIYASI.
21-asrda
38
https://eyib.uz
1-sho‘ba.
O‘zbekiston iqtisodiyoti va boshqa sohalarida raqamlashtirish jarayonlari.
innovatsion taʼlimning oʻrni va ahamiyatiga bagʻishlangan xalqaro
konferensiyada
( 1-jild, №7, 102-106-betlar).
10.
Asqarov, X. va Qodirova, G. (2023). ALABASTR VA GIPS QURILISHDA QO
'LLASH XUSUSIYATLARI TAHLILI.
OLTIN MIYA
,
1
(5), 55-58.
11.
Askarov, X. A., & Maxmudov, S. M. (2022, November). QURILISH
SANOATIDA KERAMZIT BETON TO ‘SQICHLAR TAYYORLASH
INNOVATSION
TEXNOLOGIYASI.
In
INTERNATIONAL
CONFERENCES
(Vol. 1, No. 10, pp. 99-102).
12.
X, F., Sh, R., Tashtanova, M., Yalgashev, O., & Adkhamova, G. (2019).
Fosfogipsning qurilish xususiyatlari, to'g'onlarni o'rab turgan loy qoldiqlari uchun
material sifatida.
Fan, muhandislik va texnologiya sohasida ilg'or tadqiqotlar
xalqaro jurnali
,
6
(7), 10270-10277.
13.
Tojiboyev, B. T., & qizi Askarova, M. B. (2023). ARCHITECTURE AND
LANDSCAPE OF FERGANA CITY.
GOLDEN BRAIN
,
1
(13), 403-408.
14.
Tojimatovich, K. I., Abdukahorovich, A. H., & Behruz, K. (2024). VINEGAR
ACID REGENERATION MAKING COLUMN APPARATUS PLATES
MODERNIZATION.
American Journal of Technology and Applied Sciences
,
21
,
53-55.
15.
Abduqaxorovich, A. X., Tojimatovich, K. I., & Islomiddin, I. (2024).
CONSTRUCTIVE ANALYSIS OF PLATE COLUMNS.
American Journal of
Technology and Applied Sciences
,
21
, 49-52.
