63
https://eyib.uz
1-sho‘ba.
O‘zbekiston iqtisodiyoti va boshqa sohalarida raqamlashtirish jarayonlari.
QURILISH MATERIALLARINI TADQIQ QILISHDA
IQTISODIY USULLARI
Asqarov X A
AIQI “Qurilish muhandisligi” kafedrasi o‘qituvchisi
Kamilova O.Z
AIQI “Qurilish muhandisligi” kafedrasi o‘qituvchisi
Ominaxon555@gmail.com
A
nno
ta
ts
iy
a
Ushbu maqolada qorishmalar tarkibidagi mayda zarrachalar haqida yoritilgan.
Mahalliy chiqindisi asosidagi lego g‘ishtnning issiqlik o‘tkazuvchanlik
koeffitsientlari bayon etilgan
Kalit so‘zlar:
To‘ldiruvchi, oksid, portlandsement, marmar granit.
Qorishma tarkibidagi mayda to‘ldiruvchilar miqdori oshgan sari lego g‘ishtning
zichligi oshadi, olib borilgan eksperimental tadqiqotlar natijasiga ko‘ra sanoat
chiqindilari tarkibida CаО, МgО, SiО
2
, МnО, Аl
2
О
3
, P
2
О
5
, ва FеO + Fе
2
О
3
oksidlari
mavjudligi aniqlandi. Ushbu xom ashyo tarkibidagi oksidlar qotish jarayoniga va
normal sharoitda biriktiruvchi xususiyatlarining namoyon bo‘lishiga ta’sir qiladi.
Oksidlarning faollik koeffitsienti materialning sifatini bog‘lovchi moddalar ishlab
chiqarish uchun xom-ashyo sifatida foydalanishga yaroqliligi haqida aniq baho
berishga imkon beradi.
4СаО • А1
2
О
3
• Fе
2
О
3
+ Н
2
О = 4СаО • А1
2
О
3
• Fе
2
О
3
• Н
2
О.
Xom-ashyo turiga, atrof-muhit ta’siriga, haroratga, bog‘lovchi moddalarning
qotish vaqti va qotish sharoitlariga qarab, g‘ovakbetonning tarkibi, tuzilishi va bog‘lash
xususiyatlaridan farq qiluvchi turli xil neoplazmalar paydo bo‘lishi mumkin.
Asosiy
Lego tarkibida mavjud bo‘lgan sanoat chiqindilari qo‘llanilgan kvars qumining
mayda zarralari sementning strukturasini shakllantirish jarayonlarida faol ishtirok etib,
hosil bo‘lgan g‘ishtlarning mustahkamligini oshirishga yordam beradi.
Portlandsement zarralari suv bilan aralashtirilganda, karbonat kalsiy bilan
plomba moddalarining mayda donalari birgalikda yaxlit bo‘lgan zarralar hosil qiladi.
Bu ta’sir natijasida kontakt zonalarida mustahkam bo‘g‘inlar paydo bo‘lishiga olib
keladi.
Portlandsementning qotish jarayoni aluminatlar va kalsiy alyuminatlar hamda
ferritlarni gidratsiyalanishining juda murakkab fizik-kimyoviy jarayonidir. Sement suv
64
https://eyib.uz
1-sho‘ba.
O‘zbekiston iqtisodiyoti va boshqa sohalarida raqamlashtirish jarayonlari.
bilan aralashtirilganda, eriydigan asosiy minerallar quyidagi tenglamalar bo‘yicha
gidratlanadi:
Muxokama
Issiqlik o‘tkazuvchanlik koeffitsientlari lego g‘ishtlarining tanlangan
konstruksiyalaridan 75×125×250 mm mm o‘lchamdagi namunalar tayyorlandi. Issiqlik
o‘tkazuvchanligi “Qurilish issiqlik texnikasi” me’yoriy qoidalari asosida nazariy hisob-
kitoblar bo‘yicha aniqlandi.
Mahalliy chiqindisi asosidagi lego g‘ishtnning issiqlik o‘tkazuvchanlik
koeffitsienti natijalari 1-jadvalda keltirilgan.
Issiqlik o‘tkazuvchanlik koeffitsienti
1-jadval
Lego g‘isht tarkibi
Zichligi,
кг/м
3
λ, Вт/м*
0
C
1 namuna
λ, Вт/м*
0
C
2 namuna
λ, Вт/м*
0
C
3 namuna
Ishlab chiqarish
tashkiloti tarkibi
bo‘yicha tayyorlangan
lego g‘isht
667
0,1415
0,1395
0,144
656
0,143
0,143
0,1415
662
0,145
0,144
0,1435
Mahalliy chiqindi kalsiy
silikat asosidagi lego
g‘isht
652
0,139
0,138
0,142
658
0,141
0,139
0,141
660
0,1425
0,142
0,145
Temir eritish shlaki
asosidagi silikat g‘isht
650
0,14
0,143
0,142
648
0,142
0,145
0,144
646
0,1435
0,146
0,145
Sanoat chiqindi kvars
qumi va shlaki asosidagi
lego g‘isht
662
0,141
0,145
0,143
664
0,143
0,141
0,142
663
0,1445
0,146
0,147
Xulosa
Birinchisida (chiqindi granit marmar qumi), ikkinchisida (temir eritish shlaki) va
uchinchisida (chiqindi kvars qumi va shlaki) sanoat chiqindilari bilan D600 markali
zichlik ko‘rsatkichlari 650-664 kg/m
3
bo‘lgan lego g‘isht olindi. Ushbu natijalarga
asosan mustaxkamlik evaziga iqtisodiy samaradorlik 50% tejashga erishildi.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO‘YXATI
1.
Asqarov, X. A., Asqarova, M. B. Q., & Axmadaliyev, USO (2021). Bino va
inshoatlarni qurishda gʻishtlarning tahlili.
Ilmiy taraqqiyot
,
1
(6), 1112-1116.
2.
Asqarov, X. A., Egamberdiyeva, S. A., Maxmudov, S. M. (2022 yil, noyabr).
“LEGO” G 'ISHT ISHLAB CHIQARISH TEXNOLOGIYASI.
21-asrda innovatsion
taʼlimning oʻrni va ahamiyatiga bagʻishlangan xalqaro konferensiyada
( 1-jild, №7,
102-106-betlar).
65
https://eyib.uz
1-sho‘ba.
O‘zbekiston iqtisodiyoti va boshqa sohalarida raqamlashtirish jarayonlari.
3.
Asqarov, X. va Mamajonov, M. (2023). Inshoot va binolarga zilzila ta'siri
yuklar tahlili.
Oltin miya
,
1
(6), 12-14.
4.
Askarov, X. (2023). SILIKAT MATERIALLARDAN TAYORLANGAN G
‘ISHTLARDAN
BINO
INSHOOTLARINI
QURISH
TAHLILI.
GOLDEN
BRAIN
,
1
(8), 162-164.
5.
Askarov, X., & Qodirova, G. (2023). ALABASTR VA GIPS QURILISHDA
QO ‘LLASH XUSUSIYATLARI TAHLILI.
GOLDEN BRAIN
,
1
(5), 55-58.
6.
Mirzayev, B. O., & Askarov, X. (2023). METHODS FOR CALCULATING
BRICK CONSUMPTION WHEN BUILDING WALLS FROM SILICATE AND
CERAMIC
BRICKS.
Ethiopian
International
Journal
of
Multidisciplinary
Research
,
10
(08), 1-14.
7.
Asqarov, X., & Zokirjonov, A. (2023). MAHALLIY CHIQINDI
TOSHLARDAN
LEGO
G'ISHT
ISHLAB
CHIQARISH
TEXNOLOGIYASINI.
BARQARORLIK VA YETAKCHI TADQIQOTLAR ONLAYN
ILMIY JURNALI
,
3
(10), 40-43..
8.
Raximov, R. A., Asqarov, X., & Zokirjonov, A. (2023). MAHALLIY
CHIQINDI
TOSHLARDAN
PRESS
USULIDA
KONSTRUKTIV
MUSTAXKAMLIKKA
EGA
BO'LGAN
G'ISHT
ISHLAB
CHIQARISH
TEXNOLOGIYASI.
ARXITEKTURA,
MUHANDISLIK
VA
ZAMONAVIY
TEXNOLOGIYALAR JURNALI
,
2
(9), 11-15.
9.
Asqarov, X. A., Egamberdiyeva, S. A., Maxmudov, S. M. (2022 yil, noyabr).
“LEGO” G 'ISHT ISHLAB CHIQARISH TEXNOLOGIYASI.
21-asrda innovatsion
taʼlimning oʻrni va ahamiyatiga bagʻishlangan xalqaro konferensiyada
( 1-jild, №7,
102-106-betlar).
10.
Asqarov, X. va Qodirova, G. (2023). ALABASTR VA GIPS
QURILISHDA QO 'LLASH XUSUSIYATLARI TAHLILI.
OLTIN MIYA
,
1
(5), 55-
58.
11.
Askarov, X. A., & Maxmudov, S. M. (2022, November). QURILISH
SANOATIDA
KERAMZIT
BETON
TO
‘SQICHLAR
TAYYORLASH
INNOVATSION TEXNOLOGIYASI. In
INTERNATIONAL CONFERENCES
(Vol. 1,
No. 10, pp. 99-102).
12.
X, F., Sh, R., Tashtanova, M., Yalgashev, O., & Adkhamova, G. (2019).
Fosfogipsning qurilish xususiyatlari, to'g'onlarni o'rab turgan loy qoldiqlari uchun
material sifatida.
Fan, muhandislik va texnologiya sohasida ilg'or tadqiqotlar xalqaro
jurnali
,
6
(7), 10270-10277.
13.
Tojiboyev, B. T., & qizi Askarova, M. B. (2023). ARCHITECTURE AND
LANDSCAPE OF FERGANA CITY.
GOLDEN BRAIN
,
1
(13), 403-408.
14.
Tojimatovich, K. I., Abdukahorovich, A. H., & Behruz, K. (2024).
VINEGAR ACID REGENERATION MAKING COLUMN APPARATUS PLATES
MODERNIZATION.
American Journal of Technology and Applied Sciences
,
21
, 53-
55.
15.
Abduqaxorovich, A. X., Tojimatovich, K. I., & Islomiddin, I. (2024).
CONSTRUCTIVE ANALYSIS OF PLATE COLUMNS.
American Journal of
Technology and Applied Sciences
,
21
, 49-52.
